Wiedza studentów pielęgniarstwa PMWSZ w Opolu dotycząca zasad udzielania pierwszej
Rycina 4. Przed czym zabezpiecza pozycja bezpieczna?
Kolejne pytanie dotyczyło sposobów oceny, czy poszkodowany prawidłowo od-dycha. Aż 90% studentów rozpoczynających naukę w zawodzie wiedziało, że należy przyłożyć ucho oraz policzek nad nos i usta poszkodowanego z jednoczesną obser-wacją klatki piersiowej; 2% oceniłoby oddech na podstawie obserwacji zabarwie-nia skóry, 4% – przez przyłożenie lusterka w okolicę ust poszkodowanego, kolejne 4% – przez przyłożenie ucha i ręki na klatce piersiowej. Natomiast 15% studentów niestacjonarnych sprawdziłoby, czy poszkodowany oddycha wykorzystując przyło-żenie lusterka w pobliżu jego ust, 4% przyłożyłoby ucho i rękę do klatki piersiowej poszkodowanego. Pozostali ankietowani (81%) odpowiedzieli prawidłowo.
Respondenci określali również prawidłową głębokość uciskania klatki piersio-wej u osoby dorosłej. Wyniki były zróżnicowane, zestawienie przedstawia tabela 1.
Tabela 1. Ocena głębokości ucisku klatki piersiowej u dorosłego poszkodowanego
Głębokość ucisku mostka Studenci studiówstacjonarnych Studenci studiów niestacjonarnych
2–3 cm 6% 41%
5–6 cm 65% 29%
Około 7 cm 8% 7%
2/3 w poprzecznym wymiarze
klatki piersiowej 21% 23%
Kolejne pytanie sprawdzało, czy studenci wiedzą, jak postępować z osobą nie-przytomną, która oddycha prawidłowo. Najczęściej wybieranymi odpowiedziami przez studentów rozpoczynających naukę były: uniesienie nóg do góry (48%) oraz zastosowanie pozycji bezpiecznej (44%), a następnie: pozostawienie w pozycji za-stanej i obserwowanie chorego (4%), niedotykanie chorego, aby nie spowodować dodatkowych obrażeń (4%). Aż 92% studentów niestacjonarnych zastosowałoby po-zycję boczną bezpieczną, 4% uniosło nogi do góry, pozostałe 4% – nie dotykałoby poszkodowanego, aby nie spowodować dodatkowych obrażeń.
W przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa w odcinku szyjnym drożność dróg oddechowych można uzyskać zdaniem 10% studentów stacjonarnych przez odchy-lenie głowy do tyłu (manewr czoło–żuchwa); 48% ankietowanych udrożniłoby dro-gi oddechowe przez usunięcie ciała obcego z jamy ustnej, 21% – przez wykonanie rękoczynu Esmarcha, 2% – przez ułożenie poszkodowanego w pozycji bezpiecznej, 19% ankietowanych nie udzieliło odpowiedzi.
Studenci studiów niestacjonarnych w przypadku podejrzenia urazu kręgosłupa w odcinku szyjnym zapewniliby drożność dróg oddechowych następującymi dzia-łaniami: wykonaniem rękoczynu Esmarcha – 52%, usunięciem ciała obcego z jamy ustnej – 34%, odchyleniem głowy do tyłu – 7% i ułożeniem poszkodowanego w po-zycji bocznej bezpiecznej – 7%.
Nagłe zatrzymanie krążenia rozpoznajemy wtedy, gdy poszkodowany jest nie-przytomny i nie oddycha. Prawidłowej odpowiedzi na pytanie dotyczące rozpoznania nagłego zatrzymania krążenia udzieliło jedynie 27% studentów studiów stacjonar-nych. Pozostali studenci wybrali następujące podstawy rozpoznania NZK: brak tętna na tętnicy promieniowej – 57%, wystąpienie nagłego zasinienia powłok skórnych – 2%, natomiast 6% wskazało na brak prawidłowej odpowiedzi wśród wskazanych wariantów, 8% – nie udzieliło odpowiedzi. W przypadku respondentów studiów nie-stacjonarnych aż 93% udzieliło niepoprawnej odpowiedzi, tylko 7% wskazało jako podstawę rozpoznania NZK – nieprzytomność i brak oddechu u poszkodowanego.
Ankieta zawierała również pytanie: „Do jakiego momentu należy wykonywać podstawowe czynności resuscytacyjne?”. Wszystkie warianty prawidłowych od-powiedzi wskazali studenci studiów niestacjonarnych (100%): powrót oddechu u poszkodowanego, przyjazd zespołu ratownictwa medycznego, wyczerpanie sił ra-townika. Wśród studentów studiów stacjonarnych rozkład procentowy odpowiedzi
wyglądał następująco: powrót oddechu u poszkodowanego – 10%, przyjazd zespołu ratownictwa medycznego – 17%, wyczerpią się siły ratownika – 0%; wszystkie wa-rianty odpowiedzi wybrało 73% studentów.
Dyskusja
W pracy M. Siwek pt. Badanie wiedzy i znajomości standardów postępowania
w zakresie udzielania pierwszej pomocy w przypadku nagłego zatrzymania krąże-nia i oddychakrąże-nia wśród studentów II roku stacjonarnych studiów licencjackich – specjalność pielęgniarstwo w PWSZ w Tarnowie [5]. 9% studentów oceniło swoje
umiejętności udzielania pierwszej pomocy w sytuacji nagłego zatrzymania krążenia i oddychania jako „zdecydowanie wystarczające”. W naszej pracy 16% responden-tów jest pewnych swojej wiedzy. Podobny jest wynik dotyczący odpowiedzi „raczej tak”, ponieważ 38% studentów PWSZ w Tarnowie zadeklarowało taką odpowiedź i 41% studentów z Opola. Natomiast 22% ankietowanych w badaniach M. Siwek nie posiada umiejętności udzielania pierwszej pomocy i zapewne nie podjęłaby się tego, co odpowiada 7% ankietowanych w badaniach w PMWSZ w Opolu.
90% studentów studiów stacjonarnych w Opolu wiedziało, jak prawidłowo oce- nić, czy poszkodowany oddycha, a 76% studentów w Tarnowie udzieliło popraw-nej odpowiedzi. W obydwu grupach badawczych były osoby, które uważają, że od-dech sprawdza się za pomocą lusterka przyłożonego do ust poszkodowanego – 16% (PWSZ w Tarnowie) i 2% (PMWSZ w Opolu).
W pytaniu dotyczącym zalet pozycji bezpiecznej wystąpił identyczny stosunek procentowy; 92% studentów PMWSZ w Opolu i 92% studentów z PWSZ w Tar-nowie wiedziało, że chroni ona przed aspiracją treści pokarmowej, zatkaniem dróg oddechowych z powodu zapadnięcia się nasady języka i przed ewentualną rotacją ciała [5].
Niniejszą pracę porównano także z badaniami przeprowadzonymi przez zespół: A. Chicheł, M. Grabicki, K. Mazur, D. Szmydt [6], z których wynika, że poziom wiedzy studentów systemu stacjonarnego przed rozpoczęciem zajęć z ratownictwa medycznego, jak i uczniów szkół średnich jest zróżnicowany i niewystarczający. Optymistyczny jest fakt, że uczniowie obu grup badawczych chcieliby poszerzyć swoją wiedzę dotyczącą zasad udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.
Z badań przeprowadzonych w Poznaniu, a prezentowanych w pracy pt.
Per-sonel medyczny szpitala pediatrycznego nie ma wystarczającej wiedzy dotyczącej prowadzenia bezprzyrządowej resuscytacji krążeniowo-oddechowej [6] wynika, iż
lekarze i pielęgniarki z dużym doświadczeniem zawodowym i stażem pracy udzie-lali nieprawidłowych odpowiedzi na pytania dotyczące miejsca i częstości prowa-dzeniu ucisków klatki piersiowej. Według wyników ankiety przeprowadzonej przez nas w Opolu, studenci studiów niestacjonarnych – pracujące pielęgniarki – miały problem z określeniem miejsca ucisku klatki piersiowej u poszkodowanego; tylko 12% studentów określiło je prawidłowo. Wiedza pracującego personelu medyczne-go z zakresu resuscytacji krążeniowo-oddechowej nie jest zadowalająca [7].
Wnioski
1. Studenci mają niewystarczający poziom wiedzy dotyczący stosowania pozy-cji bezpiecznej; nie znają wszystkich pozytywnych aspektów jej stosowania. 2. Znacząca większość studentów studiów stacjonarnych (88%) nie zna prawi-dłowego miejsca ucisku klatki piersiowej przy wykonywaniu masażu serca. 3. Wśród studentów nadal panuje przekonanie o słuszności używania lusterka
do oceny oddechu u osoby nieprzytomnej.
4. Brak wiedzy studentów studiów niestacjonarnych (82%) dotyczącej głębo-kości uciskania klatki piersiowej u dorosłego.
5. Należy kłaść większy nacisk na prowadzenie szkoleń i ćwiczeń z zakresu resuscytacji krążeniowo-oddechowej w zakładach pracy.
6. Należy zwrócić większą uwagę podczas szkoleń na motywację do podejmo-wania czynności ratujących życie, gdyż zbyt niski poziom wiedzy skutkuje obawami i niechęcią do niesienia pomocy.
7. Poziom wiedzy młodzieży na temat zasad udzielania pierwszej pomocy jest niewystarczający. Istnieje konieczność zintensyfikowania działań edukacyj-nych w tym zakresie na poszczególedukacyj-nych etapach nauczania w szkołach pod-stawowych i ponadpodpod-stawowych.
Bibliografia
1. Ostaszewski W, Pszczołowski K. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa. Warszawa: Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i Położnych; 2002: 11–21.
2. Podstawowe zabiegi resuscytacyjne u osób dorosłych oraz zastosowanie automatycz-nych defibrylatorów zewnętrzautomatycz-nych AED. Dostępny na URL: http://www.prc.krakow. pl/2010/02 [cyt. 22.03.2012].
3. Sych M. Resuscytacja: teoria i praktyka ożywiona. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 1995.
4. Youngson R.C. Słownik encyklopedyczny; Medycyna. RTW; 1997.
5. Siwek M. Badanie wiedzy i znajomości standardów postępowania w zakresie udzielania pierwszej pomocy w przypadku nagłego zatrzymania krążenia i oddychania wśród stu-dentów II roku dziennych studiów licencjackich – specjalność pielęgniarstwo w PWSZ w Tarnowie. [serial online] [cyt. 16.03.2012]. Dostępny na URL: www.neurocentrum.pl/ biblioteka/styl_zycia/tom3/siwek2.doc.
6. Chicheł A, Grabicki M, Mazur K, Szmydt D. Opinia i wiedza uczniów szkół średnich Poznania na temat umiejętności w zakresie pierwszej pomocy. Now Lek 2001; 70(Supl.): 365–373.
7. Grześkowiak M, Bartkowska-Śniatkowska A, Rosada–Kurasińska J, Puklińska K. Per-sonel medyczny szpitala pediatrycznego nie ma wystarczającej wiedzy dotyczącej pro-wadzenia bezprzyrządowej resuscytacji krążeniowo-oddechowej. Anestezjol Intensyw-na Terapia 2009; XLI, 3: 155–158.
Adres do korespondencji: Malwina Kupczyk
Studentka Instytutu Pielęgniarstwa PMWSZ w Opolu ul. Katowicka 68
45-060 Opole Tel.: 668 829-019