Pierwsze teoretyczne koncepcje innowacji pojawiły się XIX w. Pro-blematykę społeczno-ekonomicznych konsekwencji wdrażania inno-wacyjnych metod produkcji podejmowali m.in. J.S. Mill w Zasadach ekonomii politycznej (1848) (Mill 1871: 66) oraz K. Marks w Kapita-le (1867) (Engels, Marks 1996: 235). Kwestie postępu technicznego były również obecne w koncepcjach pierwszej generacji instytucjo-nalistów. T. Veblen za podstawę przemian społeczno-gospodarczych uznawał ciągłe doskonalenie techniki i technologii, które przełamują opór tradycyjnych instytucji i tworzą nowe. Natomiast J. Clark ana-lizował wpływ postępu technicznego i związanych z nim kosztów na łączenie się przedsiębiorstw w kartele, trusty i koncerny (Stankiewicz 2000: 294, 301). Kamieniem milowym na drodze rozwoju teorii inno-wacji była koncepcja J. Schumpetera, który na początku XX wieku przyznał innowacji centralne miejsce w teorii wzrostu. Zysk traktował, jako nagrodę dla przedsiębiorcy, który − prowadząc działalność gospo-darczą − wdraża innowacje (Schumpeter 1983: 134). Po okresie prze-rwy, związanej z dominacją teorii Keynesa, w drugiej połowie XX w.
ekonomiści ponownie podjęli rozważania w obszarze teorii innowacji
(Sundbo 1998: 4). Teoria J. Schmooklera była pewną kontrpropozycją dla teorii J. Schumpetera, gdyż kluczową rolę odgrywa w niej tworze-nie przez przedsiębiorstwo wynalazków na skutek silnej alokacji środ-ków na badania i rozwój, wymuszonej popytem rynkowym. Zdaniem J. Schmooklera znaczne środki wydawane przez przedsiębiorstwa na badania i rozwój tworzą innowacje, które zmieniają zarówno przedsię-biorstwo, jego klientów, jak i też całą gospodarkę (Noga 2009: 153).
Problematykę innowacji podejmowali również przedstawiciele nurtu ekonomii instytucjonalnej drugiej generacji, m.in. G. Dosi, R. Rothwell, N. Rosenberg, G. Silverberg, L. Soete, B. Verspagen. Istotą podejścia instytucjonalnego jest próba zrozumienia źródeł i determinant zmian technologicznych, jako takich, a nie tylko bazowanie na tradycyjnym podejściu i rozważaniu wpływu techniki i technologii na poszczególne elementy gospodarki (np. bezrobocie, wzrost PKB) (Okoń-Horodyńska 1998: 41). Rozważania J. Schumpetera oraz jego następców stały się podstawą teorii ekonomii innowacji (z ang. innovation economics), która obok doktryny neoklasycznej i Keynesa jest jedną z najważniej-szych teorii ekonomicznych XX i XXI wieku. Koncepcja ekonomii inno-wacji stawia w centrum uwagi takie zagadnienia, jak: wiedza, innowa-cja, technologia i przedsiębiorczość.
Bazując na dorobku teoretycznym ekonomii, innowację (z łac. inno-vatio – odnawiać) w najprostszy sposób można określić, jako wpro-wadzanie nowych pomysłów w życie (Tucker 2008: 5). Dla P. Druckera innowacja jest z kolei specyficznym narzędziem przedsiębiorczości – działaniem, które nadaje zasobom nowe możliwości tworzenia bogac-twa. Właściwie zasób nie istnieje, dopóki człowiek nie znajdzie zastoso-wania dla czegoś, co występuje w przyrodzie. Do tej chwili każda roślina jest chwastem, a każdy minerał tylko kamieniem (Drucker 2002: 39).
Innowację można również określić, jako kreowanie nowych pomysłów, a następnie wprowadzanie ich na rynek w postaci nowych produktów, procesów i usług (Urabe 1988: 3). Na gruncie polskim Z. Pietrasiński definiuje innowację, jako celowo wprowadzoną zmianę, która polega na zastępowaniu dotychczasowego stanu rzeczy innym, ocenianym
pozytywnie w świetle określonych kryteriów postępu (np. sprawności, efektywności) (Pietrasiński 1971: 9). Natomiast S. Gomułka przez inno-wację rozumnie zarówno akt jakościowej zmiany w gospodarce, kiedy zaczyna się produkcja nowego wyrobu (stosowanie nowego procesu), jak i sam ten produkt (proces) (Gomułka 1998: 17-20). Z kolei podręcz-nik Oslo Manual definiuje innowację, jako szereg działań o charakterze naukowym, technicznym, finansowym, organizacyjnym i handlowym, których celem jest opracowanie i wdrożenie nowych lub istotnie ulep-szonych wyrobów i procesów, przy czym wyroby te i procesy są nowe przynajmniej z punktu widzenia wprowadzającego je przedsiębiorstwa.
Niektóre z tych działań są innowacyjne same w sobie, inne zaś mogą nie zawierać elementu nowości, lecz są niezbędne do opracowania i wdrożenia innowacji (OECD 2005: 31).
Jednym z rodzajów innowacji są innowacje społeczne. OECD wskazuje, że innowacje społeczne poszukują nowych odpowiedzi dla społecznych problemów poprzez kreowanie i dostarczanie nowych usług, które poprawiają jakość życia jednostek i społeczeństw; kre-owanie i wdrażanie nowych procesów na rynku pracy, nowych przed-siębiorstw, nowych stanowisk pracy i nowych sposobów partycypacji jako elementów, które umożliwia poprawę pozycji jednostek na rynku pracy. Społeczne innowacje mogą być źródłem bogactwa dla jednostek i społeczności, zarówno konsumentów jak i producentów (OECD 2010:
196). Zgodnie z definicją przyjętą przez Unię Europejską (EU 2015) za publikacją Young Foundation innowację społeczną można definiować, jako nowe idee (produkty, usługi, modele), które jednocześnie zaspa-kajają potrzeby społeczne (bardziej efektywnie, bądź poprzez alterna-tywne rozwiązania) i kreują nowe społeczne relacje lub współpracę (Calulier-Grice, Murray, Mulgan 2010: 3). Innowacje społeczne mogą mieć charakter innowacji produktowej, procesowej, organizacyjnej lub mogą mieć na celu zmianę modelu prowadzenia działalności gospo-darczej (z ang. paradigm innovation) (Bessant, Pavitt, Tidd 2006: 10).
W praktyce historia innowacji społecznych sięga początków ludz-kiej cywilizacji. Ujarzmienie ognia (ok. 800 tys. lat temu) oraz rozwój
języka mówionego (ok. 100 tys. lat temu) pozwoliło zintensyfikować i umocnić relacje społeczne. Kolejną radykalną innowacją społeczną była rewolucja neolityczna (ok. 10000-3000 r. p.n.e.), która rozpoczę-ła się na Bliskim Wschodzie. Jej efektem było porzucenie wędrowne-go trybu życia na rzecz stałewędrowne-go osiedlenia się, uprawy roli i hodowli udomowionych zwierząt. Powodowało to dalszy rozwój struktur spo-łecznych, który doprowadził do powstania pierwszych osad miejskich i rozwoju pisma (Sumer, ok. 3200 r. p.n.e.). Wynalezienie koła znacz-nie usprawniło transport lądowy, a dzięki zastosowaniu brązu (epoka brązu trwała od ok. 3400 r. p.n.e. do ok. 800 r. p.n.e.), a następnie żela-za (od ok. 800 r. p.n.e.) nastąpiło dalsze usprawnianie narzędzi i uzbro-jenia. Pod wpływem cywilizacji egipskiej i mezopotamskiej, rozwinęły się zaawansowane kultury w basenie Morza Śródziemnego (Hetyci, Fenicjanie, Grecy, Kartagińczycy, Rzymianie). Rozwijały się również struktury państwowe w Dolinie Indusu, Chinach (dynastie Xia i Szang) oraz w Środkowej Ameryce (kultura Olmeków i Chavin) (Olszak, Tazbir 2007: 4). Po upadku Imperium Rzymskiego i w okresie, kiedy zachod-nia Europa pogrążała się w mrokach średniowiecza dorobek antyku znalazł swoich kontynuatorów w Bizancjum oraz w cywilizacji arabskiej przez które napływały do Zachodniej Europy również chińskie wyna-lazki. W późniejszych wiekach splot wielu czynników doprowadził do sytuacji, w której to Europejczycy w okresie renesansu, rozpoczęli etap wielkich odkryć geograficznych, a następnie kolonizacji i industriali-zacji. Kolejne fale industrializacji zaowocowały coraz licznymi inno-wacjami do których można zaliczyć m.in.: transport kolejowy (Wielka Brytania, 1825 r.; alfabet dla niewidomych (Francja, 1829 r., L. Braile);
znieczulenie w chirurgii (USA, 1846 r., W. Morton); pralka (USA, 1851 r.
J. King); lampa naftowa (Austro-Węgry, 1853 r., I. Łukasiewicz); park narodowy (USA, 1872 r.); ubezpieczenia społeczne (Niemcy, 1883 r.);
antybiotykoterapia, (USA/Wielka Brytania, 1928 r., A. Fleming); doust-na antykoncepcja hormodoust-naldoust-na (USA, 1966 r., G. Pincus) oraz Internet (lata 80/90 XX w., pierwsze prace od lat 60 XX w.).
Wdrożenie wielu innowacji wpłynęło na poprawę zdrowia oraz jakości życia milionów osób na całym świecie. Pomimo licznych obaw związanych z odejściem od naturalnych rozwiązań w medycynie, pro-dukcji żywności oraz rzemiośle/przemyśle nastąpił znaczny wzrost średniej długości życia w Polsce z 26,7 lat (mężczyźni) i 27,6 lat (kobie-ty) w 1850/52 r. (dane dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego) (GUS 1994: 111) do 73,1 lat (mężczyźni) i 81,1 lat (kobiety) w 2014 r. (GUS 2014: 222).