Prawo do równego uczestnictwa w postępowaniu przed organem ochrony konkurencji
4.2. Dostęp do uczestnictwa w postępowaniu przed organem ochrony konkurencjiochrony konkurencji
4.2.2. Zakres dostępu do uczestnictwa w postępowaniu przed organem ochrony konkurencji w sprawach koncentracjiochrony konkurencji w sprawach koncentracji
Prawo do równego uczestnictwa doznaje ograniczeń na gruncie postępo-wania antymonopolowego w sprawach koncentracji. Można również dostrzec zasadnicze różnice w przypadku regulacji polskiej i regulacji prawa UE.
W postępowaniu w sprawach kontroli koncentracji Komisja dopuszcza udział w postępowaniu (ma obowiązek wysłuchać) nie tylko przedsiębior-ców, którzy zgłosili Komisji koncentrację na podstawie art. 4 rozporządzenia nr 139/2004 i przedsiębiorców, wobec których Komisja kieruje zastrzeżenia (art. 18 ust. 1 rozporządzenia nr 139/2004), ale także innych przedsiębior-ców, wykazujących uzasadniony interes (art. 18 ust. 4 zd. 2 rozporządze-nia nr 139/2004). Podkreśla się, że udział stron trzecich w postępowaniu w sprawach kontroli koncentracji ma bardziej ograniczony charakter niż w postępowaniu prowadzonym na podstawie rozporządzenia nr 1/2003678. W orzecznictwie uznano jednak, że w niektórych przypadkach strona trze-cia ma prawo do uczestniczenia w postępowaniu w sprawach koncentra-cji na równych zasadach z przedsiębiorcami, którzy są adresatami decy-zji Komisji. Wskazano, że członek oligopolu nie będący stroną postępo-wania, którego interesu prawnego dotyczyć będzie decyzja, powinien mieć takie same uprawnienia procesowe jak strona postępowania679. Za trzecią stronę postępowania, która powinna podlegać wysłuchaniu w postępowa-niu w sprawach koncentracji uznano także przedsiębiorców, którzy uzyskają pozycję dominującą na skutek zgłoszonej koncentracji680. Trzecia strona ma w szczególności prawo do otrzymywania informacji dotyczących zgłoszonej koncentracji po to, aby mogła ocenić, w jakim zakresie negatywnie może ona wpływać na jej interesy i w konsekwencji przedstawić na piśmie swoją opinię Komisji681. W prawie UE podkreśla się również znaczenie
komu-678 A. Andreangeli, EU Competition Enforcement…, s. 42.
679 Sprawa T-102/96 Gencor przeciwko Komisji, [1999] ECR II-753, pkt 143.
680 Sprawy C-68/94 i 30/95 Francja i inni przeciwko Komisji, [1998] ECR I-1375, pkt 92;
sprawa T-125/97 Coca Cola przeciwko Komisji, [2000] ECR II-1733, pkt 80–81. Podkre-śla się zarazem, że w tego rodzaju przypadku zakres uczestnictwa i wysłuchania tego rodzaju przedsiębiorców powinien być szerszy i nie różnić się od tego, jaki przysługu-je przedsiębiorcom zgłaszającym koncentrację – zob. A. Andreangeli, EU Competition Enforcement…, s. 45–47.
681 DG Competition Best Practices on the Conduct of EC Merger Control Proceedings, pkt 35.
nikacji pomiędzy Komisją a wszystkimi zainteresowanymi postępowaniem podmiotami682. Może ona przybierać m.in. formę trójstronnych spotkań, na które przedstawiciele Komisji mogą zaprosić nie tylko przedsiębiorcę zgła-szającego koncentrację, ale także stronę trzecią683.
W przypadku postępowania antymonopolowego w sprawach koncentra-cji w Polsce, stroną postępowania jest tylko przedsiębiorca, który zgłasza zamiar koncentracji (art. 94 ust. 1 uokik) oraz, gdy postępowanie w spra-wach koncentracji jest prowadzone z urzędu684, przedsiębiorca, którego inte-resu prawnego ono dotyczy (zastosowanie znajdują zasady ogólne, wynika-jące z art. 28 kpa). W przypadku postępowania w sprawach koncentracji wszczynanych na podstawie zgłoszenia – co jest zasadą – stroną postępo-wania jest więc tylko „aktywny uczestnik koncentracji”685. Inaczej więc niż w przypadku postępowania przed Komisją uczestnikami postępowania nie są zarówno podmioty trzecie (konkurenci przedsiębiorcy686 lub przedsię-biorców zgłaszających zamiar koncentracji), jak i „bierni uczestnicy kon-centracji”, tj. przedsiębiorcy, nad którymi przejmowana jest kontrola, lub których mienie ma być nabyte przez przedsiębiorcę zgłaszającego koncen-trację687. Bierni uczestnicy koncentracji nie biorą udziału w postępowaniu, nie są zawiadamiani o jego wszczęciu oraz zakończeniu i nie przysługują im środki zaskarżenia przeciwko decyzji Prezesa UOKiK zezwalającej na dokonanie koncentracji688. Stan taki może budzić „sprzeciw z punktu widze-nia ogólnych zasad postępowawidze-nia administracyjnego”689.
W przypadku postępowań w sprawach koncentracji wszczynanych z urzędu dopuszczalny wydaje się być udział przedsiębiorców innych niż ci, którzy wbrew przewidzianemu w ustawie o ochronie konkurencji
i kon-682 Best Practices…, pkt 1.
683 Ibidem, pkt 38.
684 Sytuacja taka ma miejsce dochodzi do niezgłoszenia koncentracji lub podania w zgło-szeniu nieprawdziwych informacji (por. art. 21 uokik).
685 Odnośnie rozumienia tego pojęcia por. decyzję Prezesa UOKiK z 4 stycznia 2008 r., nr DKK-4/2008, www.uokik.gov.pl i decyzję Prezesa UOKiK z 4 stycznia 2008 r., nr DKK-5/2008, www.uokik.gov.pl.
686 Por. postanowienie SOKiK z 16 sierpnia 2006 r., XVII Ama 63/06, niepubl., w którym SOKiK odrzucił odwołanie (od decyzji Prezesa UOKiK o wydaniu zgody na koncen-trację) konkurenta przedsiębiorcy, wobec którego Prezes UOKiK wydał zgodę na kon-centrację, stwierdzając, że nie posiadał on przymiotu strony w rozumieniu art. 28 kpa, ponieważ postępowanie przed Prezesem UOKiK o wydanie zgody na koncentrację nie dotyczyło jego interesu prawnego lub obowiązku prawnego.
687 A. Szymanowska, M. Wierzbowski [w:] T. Skoczny, A. Jurkowska, D. Miąsik, Komen-tarz OKiKU…, art. 94, Nb 7.
688 Ibidem.
689 Ibidem.
sumentów obowiązkowi, nie zgłosili koncentracji lub podali w zgłoszeniu nieprawdziwe informacje. Skoro bowiem zastosowanie w tego rodzaju postę-powaniach znajduje art. 28 kpa, to przedsiębiorcy, którzy wykażą, że ich interesu prawnego dotyczy to postępowanie, powinni mieć możliwość uczest-niczenia w nim. Chodzić tu może na przykład o przedsiębiorców, którzy przez wzgląd na konieczność ochrony swojego interesu prawnego, infor-mowały Prezesa UOKiK o niezgłoszeniu koncentracji lub o podaniu nie-prawdziwych informacji w zgłoszeniu.
Brak możliwości dostępu do postępowania przed Prezesem UOKiK przedsiębiorców, na których planowana koncentracja może wywrzeć sku-tek, ogranicza zakres kontroli sądowej w postępowaniu w sprawach kon-troli koncentracji. W przypadku bowiem wyrażenia przez Prezesa UOKiK zgody na koncentrację, brak jest podmiotu zainteresowanego złożeniem odwołania od jego decyzji. Rozwiązanie to zostało uznane za „sprzeczne ze standardami państwa prawa i praktyką Unii Europejskiej i większości jej państw członkowskich”690. Na gruncie postępowania przed Komisją w spra-wach koncentracji przedsiębiorcy, którzy wykazali interes prawny (w szcze-gólności konkurenci) i uczestniczyli w postępowaniu, są uprawnieni do składania odwołań od decyzji Komisji, w których wyraża ona zgodę na zamierzoną koncentrację. Skutkuje to kontrolą sądu w znacznie większym zakresie i może prowadzić do unieważnienia decyzji, w których wyrażono zgodę na koncentrację691. W przypadku rozwiązań przyjętych w Polsce brak jest takiej możliwości.
Dodatkowo w odniesieniu do tego rodzaju decyzji, trudne jest pozna-nie motywów, którymi kierował się Prezes UOKiK wydając zgodę – to zaś ma znaczenie nie tylko z punktu widzenia wysłuchania, ale także pewno-ści obrotu gospodarczego. Dzieje się tak, ponieważ Prezes UOKiK często
690 T. Skoczny, Polskie prawo kontroli koncentracji…, s. 20.
691 Na przykład kontroli sądowej nie zostałaby poddana koncentracja Bertelsmann i Sony, mająca na celu utworzenie wspólnego przedsiębiorstwa łączącego działalność Sony i Ber-telsmann w dziedzinie nagrań muzycznych, gdyby nie skarga na zgodę Komisji w tej sprawie, złożona przez stowarzyszenie Impala – zob. T. Skoczny, Polskie prawo kontroli koncentracji…, s. 21. Szczegółowo por. wyrok SPI z 13 lipca 2006 r. w sprawie T-464/04 Impala przeciwko Komisji, [2006] ECR II-2289, w którym SPI stwierdził nieważność decy-zji Komisji uznającej za zgodną ze wspólnym rynkiem i porozumieniem o EOG kon-centrację Sony i Bertelsmann oraz wyrok ETS z 10 lipca 2008 r. w sprawie C-413/06 Bertelsmann i Sony Corporation of America przeciwko Impala, uchylający wyrok SPI.
Zob. też T. Skoczny, Bertelsmann AG i Sony Corporation of America przeciwko Komisji…, s. 126–154. Odnośnie szerokiego podmiotowo zakresu uczestnictwa w sprawach kon-centracji por. C.P. Jellema, The Redheaded Stepchild of Community Competition Law…, s. 287–288.
odstępuje od uzasadnienia takich decyzji, powołując się na art. 107 § 4 kpa (przewiduje on możliwość odstąpienia przez organ administracji od uzasad-nienia decyzji, gdy uwzględnia ona w całości żądanie strony)692. Sytuacja ta nie ma charakteru jednostkowego, ponieważ w zdecydowanej większości decyzji Prezesa UOKiK wydawana jest zgoda na dokonanie koncentracji.
Analogicznie do postępowania w sprawach praktyk ograniczających konkurencję w postępowaniu antymonopolowym w sprawach koncentracji w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów zrezygnowano z instytucji podmiotu zainteresowanego. Ustawa o ochronie konkurencji i konsumen-tów z 2000 r. przewidywała natomiast w art. 95 ust. 1 możliwość udziału w charakterze podmiotu zainteresowanego, m.in. konkurenta przedsiębiorcy zaangażowanego w koncentrację oraz podmiotu, który wystąpi z wnioskiem i wykaże swój interes prawny. Rezygnacja z instytucji podmiotu zaintere-sowanego została krytycznie oceniona właśnie ze względu na nieuzasad-nione ograniczenie zakresu podmiotowego postępowania antymonopolo-wego w sprawach koncentracji693.