Dostrzeganie wpływu dzieciństwa na dalszy ciąg biografii

Przyjętym wskaźnikiem dostrzegania wpływu dzieciństwa na późniejszą biografię była bezwzględna liczba wystąpień tej kategorii w wypowiedzi osoby badanej. Warto przypomnieć, że liczbę wystąpień w wywiadzie kryterium wpływu dzieciństwa stwierdzano na podstawie wypowiedzi o jakościowo odrębnych związkach przyczynowo skutkowych, a nie na podstawie prostej liczby stwierdzeń.

Oznacza to, że mogła zaistnieć sytuacja, w której osoba badana parokrotnie mówiła o tym samym wpływie w różnych momentach wywiadu i stwierdzano jednokrotne wystąpienie kryterium wpływu. Z tego też powodu liczba wystąpień tego kryterium w całości wywiadu nie zawsze jest prostą sumą liczby wystąpień przed pytaniem

WYNIKI

Ponieważ w wywiadzie znajdowało się pytanie kierunkowe wprost o wpływ dzieciństwa, obliczono, ile razy wystąpiła ta kategoria spontanicznie, czyli zanim zadano pytanie o wpływ, a także ile razy pojawia się w całym wywiadzie (w tym w odpowiedzi na pytanie o dostrzeganie wpływu). Podano też, w ilu wywiadach stwierdzono występowanie tego kryterium oraz średnio ile razy wystąpiło ono w wywiadzie.

Dostrzeganie wpływu dzieciństwa na późniejsze życie było dość powszechne:

55 badanych wskazywało na jakiś rodzaj związku przyczynowego co najmniej jednokrotnie w całości wypowiedzi. Średnio kategoria ta pojawiała się 2,3²³ razy na wywiad. Natomiast spontanicznie o wpływie dzieciństwa mówiło jedynie 19 osób, czyli mniej niż jedna trzecia badanych, średnio prawie raz na wywiad (dokładnie 0,9). Statystyki opisujące, jak często dostrzegano wpływ dzieciństwa na późniejsze życie zawarto w tabelach 24 i 25.

Powyższe wyniki były zbliżone w poszczególnych grupach wiekowych.

Kategoria wpływu była stwierdzana średnio: w grupie wczesnej dorosłości 2,2 razy na wywiad, w grupie średniej dorosłości 2,55, a w późnej dorosłości 2. Te same wskaźniki w odniesieniu do pierwszej części wywiadu (spontanicznej wypowiedzi) wyniosły w grupie wczesnej dorosłości 0,7 razy w wywiadzie, a w dwóch pozostałych grupach jednokrotnie w wywiadzie. Test Kruskala-Wallisa nie wykazał różnic między grupami w częstości występowania kategorii wpływu ani w obrębie pierwszej części wywiadu, polegającej na swobodnym opowiadaniu o dzieciństwie, ani w całości wywiadu wraz z odpowiedziami na pytania kierunkowe.

23 Przy tak niskich wielkościach zdecydowano się zaokrąglać wyniki do jednego miejsca po przecinku, a nie

WYNIKI

Tendencję w kierunku istotności związku zmiennej z wiekiem wykryto dopiero, gdy użyto nieparametrycznego testu różnic międzygrupowych U-Manna Whitney’a i przyjęto jako punkt podziału dwukrotne stwierdzenie wpływu w wywiadzie. Zamiast, jak dotychczas, porównywać dane między grupami wiekowymi, wzięto pod uwagę wiek w latach i porównano go między dwoma grupami: osób z jednokrotnym i co najmniej dwukrotnym wystąpieniem kryterium związku (U=161,5, p=,08). Innymi słowy, starsi badani częściej zauważali więcej niż jedno połączenie przyczynowo-skutkowe w swojej historii życia.

24. Dostrzeganie wpływu dzieciństwa na późniejsze życie – liczba wywiadów, mediana i średnia w wywiadzie oraz odchylenie standardowe od średniej

wypowiedzi spontaniczne grupa wiekowa liczba

wywiadów mediana średnia odch.st.

1. wczesna dorosłość 9 0 0,8 0,97

2. średnia dorosłość 10 0,5 1,0 1,17

3. późna dorosłość 10 0,5 1,1 1,35

Całość próby 29 0 0,9 1,16

całość wypowiedzi grupa wiekowa liczba

wywiadów mediana średnia odch.st.

1. wczesna dorosłość 17 2 2,2 1,70

2. średnia dorosłość 19 0,5 2,5 1,82

3. późna dorosłość 19 1 2,0 1,02

Całość próby 55 2 2,3 1,59

WYNIKI

Wykres 19. Dostrzeganie wpływu dzieciństwa na późniejsze życie:

średnia liczba wystąpień w wywiadzie

1. wczesna dorosłość 2. średnia dorosłość 3. późna dorosłość 0

Wykres 20. Dostrzeganie wpływu dzieciństwa na późniejsze życie:

suma wystąpień w grupie

1. wczesna dorosłość 2. średnia dorosłość 3. późna dorosłość 0,8

WYNIKI

Przedmiot wpływu

W celu uporządkowania elementów dorosłego życia, które badani wiązali z dzieciństwem dokonano analizy treści występujących kategorii wpływu.

W pierwszym etapie aspekty, na które według badanych wpłynęło dzieciństwo, pogrupowano w kategorie zbliżone znaczeniowo: (a) nawyki oraz cechy charakteru, (b) postawy i wartości, (c) kariera i dalsze losy, (d) zainteresowania, (e) relacje interpersonalne, (f) wiedza i myśli. Następnie wykorzystano analizę czynnikową, która pozwoliła na połączenie ich w trzy czynniki (analiza głównych składowych, metoda rotacji Oblimin z normalizacją Kaisera): (1) kariera, dalsze losy i zainteresowania oraz wiedza stworzyły czynnik, który nazwano roboczo dążenia i wiedza, (2) nawyki i cechy charakteru oraz wartości połączono w kolejny czynnik, nazwany tutaj osobowość (3) relacje interpersonalne pozostały osobnym czynnikiem.

Czynnik pierwszy wyjaśniał 26% wariancji wyników, czynnik drugi 21%, a czynnik trzeci 17%.

Przykładem dostrzegania wpływu na osobowość, a dokładniej na wartości i postawy może być wypowiedź z wywiadu przytaczanego wyżej, przeprowadzonego z pięćdziesięcio-pięcioletnim mężczyzną, którego wypowiedź łączył wątek ciężkich warunków życia na wsi i trudów pracy: „Także to dzieciństwo, ta praca.. ale kult pracy pozostał.”; „ludzie wychowani w niedostatku, czy to materialnym, czy nawet duchowym, czy takim w ogóle światopoglądzie, są bardziej ambitni, bo bardziej dążą do zdobywania czegoś. Ktoś, kto już ma, jeżeli nie ma kultu nauki, czy pracy, to nie musi zdobywać.”

W innym z przytoczonych wcześniej wywiadów, trzydziestopięcioletniej kobiety, gdzie oś narracji stanowiła sytuacja rodzinna, a szczególnie bycie

WYNIKI

wychowaną jako jedynaczka tylko przez matkę, badana dostrzegała wpływ na inne rodzaje sytuacji. W sytuacji wychowawczej upatruje czynnika późniejszych relacje społecznych oraz na dalszą karierę: „na pewno to, że nie miałam rodzeństwa wpłynęło na to, że mm, no nie wiem, mogę siebie określić jako samotnika”; „Mama bardzo wcześnie odkryła moje zdolności muzyczne i dbała o ich rozwój, co prowadziło mnie w stronę różnych muzycznych działalności”.

Mimo że większość badanych w jakimś momencie narracji potrafiła wskazać określony czynnik dzieciństwa, który na nich wpłynął, to nadal niektóre z osób nie dostrzegały takowego. W narracji przytoczonej jako przykład zorganizowanej wokół głównego wątku o zmieniającej się sytuacji życiowej, badany nie potrafił dostrzec, w jaki sposób wpłynęło na niego dzieciństwo. Przykład jest ten szczególnie wyrazisty, gdyż badany uzasadniając odpowiedź na pytanie o wpływ, odwołał się do kluczowego w całej narracji wspomnienia powrotu po wojnie do rodzinnych stron.

„Na pewno. Ale nie wiem, w jaki sposób. W jakim kierunku. Tego nie wiem, bo skąd mam wiedzieć? No na pewno, tak ostre wrażenia. No i jednak moc tych wrażeń. No bo się tak mówi, myśmy szli na nogach miesiąc. Po 30-40 km dziennie. To jest.

W zimie. To musi zrobić wrażenie, prawda? Nie wiem jakie. Tak to wygląda.”

WYNIKI

Wykres 21. Dostrzeganie wpływu dzieciństwa na późniejsze życie: przedmiot wpływu

Test Kruskala-Wallisa podobnie, jak w przypadku wskaźnika ogólnego postrzegania wpływu dzieciństwa, nie wykazał różnic w częstości wystąpienia żadnej z trzech podkategorii (dla osobowości H=2,92, p>,05; dla potencjału H=,46, p>,05;

dla relacji H=3,87; p>,05). Przy czym oczywiście frekwencja wystąpienia tych podkategorii wpływu była na tyle niska, że ewentualne różnice były trudne do wykrycia.

WYNIKI

25. Dostrzeganie wpływu dzieciństwa na późniejsze życie: liczba wystąpień

w wywiadzie. Statystyki opisowe: średnia, mediana i odchylenie standardowe od średniej

osobowość potencjał relacje

grupa

wiekowa M Md SD M Md SD M Md SD

1. wczesna

dorosłość 21 1,1 1,1 10 0,5 0,9 8 0,4 0,6

2. średnia

dorosłość 37 1,9 1,6 7 0,4 0,7 4 0,2 0,4

3. późna

dorosłość 28 1,4 1,1 7 0,4 0,7 4 0,2 0,4

Całość próby 86 1,4 1,3 24 0,4 0,8 14 0,2 0,5

***

Niezależnie od wieku, jedynie mniej niż połowa badanych formułowała wyraźny temat spajający większość wspomnień. Narracje były zorganizowane wokół osobistych problemów, zmieniających się sytuacji zewnętrznych, osobistego wzrostu, czy wartości życiowych. W narracjach bez głównego wątku część wspomnień była przywoływana bez widocznego porządku, niektóre były przywoływane ze względu na swoją wyrazistość, dominujący nastrój lub bardzo ogólną tematykę. Większość osób dokonywała spontanicznej ewaluacji całości okresu dzieciństwa, w przeważającej części jednoznacznie pozytywnie. Niemal wszystkie osoby badane z każdego etapu dorosłości dostrzegały jakiegoś rodzaju wpływ wydarzeń i sytuacji z dzieciństwa na dorosłość, przy czym około połowa badanych mówiła o takim wpływie spontanicznie podczas opowiadania o dzieciństwie. Mimo powszechności dostrzegania takich związków, jedna osoba zauważała jedynie średnio nieco ponad dwa rodzaje powiązań

WYNIKI

przyczynowo-skutkowych (a spontanicznie jedno), wraz z wiekiem wzrastało prawdopodobieństwo dostrzeżenia większej liczby powiązań.