Kategorie tematyczne wyłonione na podstawie treści (etap I analizy)

Po pogrupowaniu tematów jednostek analizy wyłoniono listę 28 kategorii treściowych. Najczęściej wspominaną kategorią tematów były sposoby spędzania czasu wolnego – wskaźnik częstości wystąpień wyniósł 0,17, co oznacza, że średnio 17% jednostek w wywiadzie dotyczyła tego tematu. Mediana przyjęła wielkość

WYNIKI

dokładnie taką, co średnia. W skład kategorii sposoby spędzania czasu wolnego wchodziły (a) zainteresowania, hobby, zajęcia pozalekcyjne (np. harcerstwo), (b) zabawy, (c) wyjazdy, w tym wakacje i ferie.

Drugą najczęściej występującą kategorią tematyczną były relacje rodzinne.

Wskaźnik frekwencji wyniósł 0,15, a mediana 0,12. Kategoria ta zawierała opis relacji rodzinnych, które odnosiły się do (a) rodziców, (b) rodzeństwa, (c) pozostałych krewnych oraz bliskich przyjaciół rodziny, ponadto pojawiały się (d) opisy relacji między członkami rodziny (bez bohatera) oraz (e) z rodziną ogólnie bez sprecyzowania osób. W odniesieniu do kategorii treściowej relacji rodzinnych opowiadano o pozytywnych relacjach, trudnościach i negatywnych emocjach, ale także opisywano je bez oceniania. Warto tutaj przypomnieć, że przyjęta procedura preferowała czynności, a nie opisy.

Trzecią w kolejności pod względem częstości występowania kategorią była edukacja, dla której wskaźnik frekwencji wyniósł średnio 0,09, a jego mediana 0,08.

Kategoria ta zawierała głównie tematy dotyczące doświadczeń szkolnych, przede wszystkim trudności lub sukcesów w nauce, wychowania w szkole, ale także doświadczeń z edukacji przedszkolnej.

Czwartą kategorią były tradycje i rytuały, średnia wskaźnika frekwencji wyniosła 0,07, a mediana 0,06. Zawierała ona głównie tematy dotyczące regularnych ważnych wydarzeń występujących w rodzinie, zwyczajów, świąt (na przykład urodzin, Świąt Bożego Narodzenia), ale także rytuałów religijnych (głównie kościelnych, np. pierwsza komunia) oraz innych zwyczajowych celebracji (np. studniówka).

WYNIKI

Piąta kategoria opisy przedmiotów występowała niemal tak samo licznie, średnia wskaźnika wyniosła też 0,07, natomiast mediana 0,05. Zawierała ona głównie (a) zabawki oraz (b) stare technologie. Tematy wspomnień mogły być zbliżone do wymienionych wyżej zabaw i hobby, natomiast tutaj nie kładziono nacisku na proces zabaw, ale na sam przedmiot.

Kolejną kategorię stanowiły miejsca wychowania, w tym rejonów, w których spędzane było dzieciństwo, opisy domów, podwórek, mieszkań, ale też przeprowadzek. Średnia wskaźnika dla tej kategorii wyniosła 0,06, a mediana 0,04.

Podobnie często występowały opisy kontaktów z rówieśnikami, średnia osiągnęła poziom 0,06, a mediana 0,03. W ramach tej kategorii często pojawiały się wypowiedzi, w których badany wskazywał na jakość tych kontaktów, tzn o trudnościach lub pozytywnych doświadczeniach. Warto tutaj zaznaczyć, że wspomnienia, których głównym tematem były aktywności, a nie charakterystyka rodzajów kontaktów zawierały się w pierwszej kategorii.

Po zsumowaniu średnich wskaźników wymienionych siedmiu najczęstszych kategorii tematycznych, otrzymano wielkość 0,77. Oznacza to, że treść ponad trzech czwartych wspomnień dotyczyła wymienionych wyżej tematów. Wielkość odchylenia standardowego w przypadku wymienionych dominujących wskaźników była zbliżona do średniej, co świadczy o dużym zróżnicowaniu wyników. Tabela 18 prezentuje średnią, medianę i odchylenie standardowe dla poszczególnych wskaźników reprezentujących częstość występowania kategorii tematycznych.

WYNIKI

18. Kategorie tematyczne wyłonione na podstawie treści: wskaźnik proporcji do całości tekstu Historia członków rodziny ,04 ,02 ,06 ,01 ,00 ,03 ,03 ,00 ,05 ,08 ,06 ,07 Niespodziewany wypadek ,04 ,00 ,05 ,01 ,00 ,03 ,05 ,02 ,07 ,05 ,04 ,05 Zdobywanie niezależności ,04 ,01 ,07 ,05 ,02 ,09 ,04 ,00 ,08 ,02 ,00 ,02 Wydarzenia historyczne ,03 ,00 ,06 ,00 ,00 ,02 ,02 ,00 ,04 ,06 ,04 ,09 Autocharakterystyka ,02 ,00 ,03 ,01 ,00 ,03 ,03 ,00 ,04 ,03 ,03 ,04 Rozliczanie dzieciństwa ,02 ,00 ,04 ,04 ,02 ,05 ,02 ,00 ,04 ,01 ,00 ,02 Warunki materialne ,02 ,00 ,04 ,01 ,00 ,03 ,02 ,00 ,03 ,04 ,03 ,04 Sposób wychowania ,02 ,00 ,03 ,02 ,00 ,03 ,02 ,00 ,03 ,02 ,00 ,03 Zwierzęta domowe ,02 ,00 ,04 ,01 ,00 ,03 ,02 ,00 ,03 ,02 ,00 ,05 Leczenie, problemy zdrowotne ,01 ,00 ,03 ,01 ,00 ,03 ,01 ,00 ,03 ,02 ,00 ,03 Relacje ze społecznością ,01 ,00 ,02 ,01 ,00 ,01 ,01 ,00 ,03 ,02 ,00 ,02 Obowiązki domowe ,01 ,00 ,03 ,00 ,00 ,00 ,02 ,00 ,03 ,02 ,00 ,03 Jedzenie, posiłki ,01 ,00 ,02 ,01 ,00 ,03 ,00 ,00 ,01 ,01 ,00 ,01 Narodziny ,01 ,00 ,02 ,01 ,00 ,02 ,01 ,00 ,03 ,01 ,00 ,02 Praca i kariera zawodowa ,01 ,00 ,02 ,004 ,00 ,01 ,01 ,00 ,02 ,02 ,00 ,03 Doznania estetyczne ,01 ,00 ,02 ,01 ,00 ,03 ,005 ,00 ,02 ,01 ,00 ,01 Śmierć ,01 ,00 ,01 ,003 ,00 ,01 ,002 ,00 ,01 ,01 ,00 ,02 Relacje damsko-męskie ,01 ,00 ,02 ,01 ,00 ,03 ,001 ,00 ,00 ,003 ,00 ,01 Dysfunkcje emocji

i zachowania ,005 ,00 ,01 ,00 ,00 ,01 ,003 ,00 ,01 ,009 ,00 ,02

17 Podkreślono kategorie, które były związane z grupą badaną. Pogrubiono nazwy siedmiu najliczniejszych

WYNIKI

18. Kategorie tematyczne wyłonione na podstawie treści: wskaźnik proporcji do całości tekstu

Cała próba 1. wczesna

dorosłość 2. średnia

dorosłość 3. późna dorosłość

M Md SD M Md SD M Md SD M Md SD Dostrzeżenie zmiany

w wyglądzie ,003 ,00 ,01 ,01 ,00 ,02 ,002 ,00 ,01 ,00 ,00 ,00 Marzenia senne ,001 ,00 ,01 ,00 ,00 ,00 ,003 ,00 ,01 ,001 ,00 ,01 Pozostałe ,002 ,00 ,01 ,00 ,00 ,00 ,01 ,00 ,02 ,002 ,00 ,01

Różnice międzygrupowe w treści

Test Kruskalla-Wallisa ujawnił istotne związki między okresem rozwojowym a treścią przywoływanych wspomnień w następujących dominujących kategoriach treściowych: relacje rodzinne (H=14,08; p<0,01), edukacja (H=7,18; p<0,05), tradycje i rytuały (6,90; p<0,05) oraz kontakty z rówieśnikami (H=9,00; p=0,01).

Testy post-hoc porównań wielokrotnych pokazały, że relacje rodzinne były opisywane ponad dwukrotnie częściej przez osoby we wczesnej dorosłości niż przez osoby w późnej dorosłości. Wysokość przeciętnych wyników w średniej dorosłości plasowała się pomiędzy dwoma pozostałymi grupami, jednak nie wykryto statystycznej różnicy z żadną z nich.

Z kolei temat doświadczeń z procesu edukacji występował najczęściej w opowiadaniach seniorów, wykryto istotne różnice w tej kategorii między najstarszą grupą i dwoma pozostałymi. Tradycje i rytuały rodzinne występowały znacznie częściej w średniej dorosłości niż we wczesnej, przy czym różnica ta była niemal dwukrotna; nie wykazano różnic z najstarszą grupą.

WYNIKI

O kontaktach z rówieśnikami w grupie późnej dorosłości opowiadano znacznie mniej niż w pozostałych. Różnica ta była trzyipółkrotna z grupą wczesnej dorosłości oraz czterokrotna z grupą średniej dorosłości. Tabela 19 i 20 prezentuje wyniki analiz testem rang Kruskalla-Wallisa i testów post-hoc, które miały wykryć różnice między grupami wiekowymi w występowaniu określonych treści wspomnień.

19. Różnice między grupami wiekowymi w występowaniu kategorii tematycznych.

Wyniki analizy testem Anova rang Kruskala-Wallisa

Efekt grupy wiekowej dla: H df p

Sposoby spędzania czasu

wolnego 1,91 2 n.i.

Relacje rodzinne¹⁸ 14,08 2 p < ,001

Edukacja 7,18 2 p < ,05

Tradycje i rytuały 6,90 2 p < ,05

Przedmioty 0,80 2 n.i.

Miejsce wychowania 1,52 2 n.i.

Kontakty z rówieśnikami 9,00 2 p = ,01

WYNIKI

20. Różnice między grupami wiekowymi w występowaniu kategorii tematycznych.

Wyniki testów post-hoc: wartość z, istotność dwustronna

gr. 1 vs gr. 2 gr. 2 vs gr. 3 gr. 1 vs gr. 3

z p z p z p

Relacje rodzinne 2,11 n.i. 1,58 n.i. 3,73 < ,001

Edukacja 0,23 n.i. 2,40 < ,05 2,20 n.i.

Tradycje i rytuały 2,53 < ,05 1,74 n.i. 0,80 n.i.

Kontakty z rówieśnikami 0,12 n.i. 2,45 < ,05 2,61 < ,05