Hipotezy

8.3.1 Uzasadnienie hipotez

Hipotezy dotyczące różnic między grupami wiekowymi w obrazie dzieciństwa

Analiza literatury przedmiotu pokazała, że wraz z rozwojem w biegu życia zmienia się sposób konstruowania autobiografii (np. McAdams, 2015), w tym i dzieciństwa. Szczególnie wyzwania rozwojowe typowe dla danego etapu oraz gromadzone z czasem doświadczenia życiowe przebudowują lub wzbogacają dotychczasową historię życia (Bluck, Habermas, 2001; Dryll, 2008). Również poszerzająca się w dorosłości perspektywa postformalna (Labouvie-Vief, 2006) umożliwia lepsze całościowe rozumienie osobistych doświadczeń. Wobec tego założono, że na kolejnych etapach dorosłości, własne dzieciństwo jest coraz lepiej opracowane poznawczo, co wyraża się w temporalnym i logicznym uporządkowaniu wspomnień, dostrzegania wpływu dzieciństwa na późniejsze życie (Habermas, Bluck, 2000) oraz w ujmowaniu przeszłości z szerszej perspektywy czasowej (wyrażanej w odnoszeniu się do perspektywy rodziny i społecznej). Ponadto założono, że częstsze wracanie do przeszłości podczas radzenia sobie z kolejnymi wyzwaniami rozwojowymi, szczególnie przy okazji rewizji i podsumowania dotychczasowego życia (Bühler, 1964; Erikson, 1982), skutkuje większą dostępnością wspomnień z dzieciństwa. Dlatego przyjęto, że im człowiek częściej opracowuje poznawczo własne dzieciństwo i im większą wagę mu przypisuje, tym bardziej rozbudowany będzie tworzony przez niego obraz tego okresu.

PYTANIA BADAWCZE, HIPOTEZY, METODA

Oprócz strukturalnych aspektów obrazu dzieciństwa, rozważano także jego aspekty treściowe. Literatura przedmiotu wskazuje, że większą dostępność w pamięci autobiograficznej uzyskują treści związane z zadaniami życiowymi typowymi dla bieżącego okresu rozwojowego (Conway, Holmes, 2004), dlatego w przeprowadzonym badaniu spodziewano się uzyskać systematyczne różnice w treści wspomnień z dzieciństwa między osobami na różnych etapach dorosłości.

Ze względu na przesłanki z dotychczasowych badań niewystarczające do postawienia wiarygodnych hipotez kierunkowych w odniesieniu do treści pamięci dzieciństwa, zdecydowano się podjąć jakościową eksplorację tematyki wspomnień. Ponadto poddano badaniu znaną tendencję do wzrastającego z wiekiem pozytywnego postrzegania przeszłości (Berntsen, Rubin, 2002). Tendencja ta była dotychczas badana w odniesieniu do poszczególnych wspomnień, natomiast sprawdzenia wymaga, czy ujawni się też w odniesieniu do doświadczeń składających się na samodzielnie budowany całościowy obraz okresu dzieciństwa.

Hipotezy dotyczące ram dzieciństwa i jego związku z rozwojem

Przeanalizowane koncepcje wskazują, że dostrzeganie wpływu przeszłych doświadczeń na późniejsze życie i aktualny obraz „ja” stanowi istotny element dojrzałej refleksji życiowej oraz podstawę tożsamości narracyjnej ( Habermas, Bluck, 2000; Staudinger, 2001). Z uwagi na to, że tego typu refleksja o własnej przeszłości podejmowana jest na przestrzeni całego życia, przypuszcza się, że dorośli częściej dostrzegają wpływ dzieciństwa, gdy są w późniejszych etapach rozwoju.

Przyjęto że wyrazem sposobu postrzegania własnego dzieciństwa są subiektywnie ustalane granice tego okresu. Ponieważ wiedza o własnym życiu odnosi się do pamięci osobistych doświadczeń, założono, że subiektywnie postrzegane

PYTANIA BADAWCZE, HIPOTEZY, METODA

granice są odmienne u różnych ludzi, przy czym zróżnicowanie to wykazuje specyfiką rozwojową. Zdecydowano się poddać eksploracji postrzegany czas początku i końca własnego dzieciństwa oraz treść tego, co stanowi o jego ramach.

Hipotezy dotyczące związku obrazu dzieciństwa ze zmiennymi osobowościowymi

Ostatnim z poruszanych tu zagadnień jest związek postrzegania dzieciństwa z wybranymi charakterystykami osobowymi wiążącymi się z zadaniami rozwojowymi dorosłości: stworzenia bliskiej relacji (Hazan, Shaver, 1987) i przyjęcia postawy generatywnej (Erikson, 1982). Przyjęty model teoretyczny przywiązania między dorosłymi (Bartholomew, Horowitz, 1991) opisuje tę relację jako pozytywne lub negatywne postrzeganie siebie i bliskiej osoby; ponieważ mechanizmy pamięci autobiograficznej sprzyjają spójności wspomnień z widzeniem siebie i świata, można sądzić, że sposób wchodzenia w relacje intymne (ufny i nieufny) wiąże się z wartościowaniem dzieciństwa. McAdams ze współpracownikami (McAdams i in., 1997) pokazał charakterystyczny dla osób generatywnych sposób nadawania spójności historii życia. Prowadzone przez niego rozważania pozwalają przypuszczać, że poczucie bycia generatywnym wiąże się z częstszym dostrzeganiem wpływu dzieciństwa na późniejsze życie.

8.3.2 Prezentacja hipotez

Hipotezy dotyczące różnic między grupami wiekowymi w obrazie dzieciństwa

1. Struktura obrazu dzieciństwa jest odmienna u osób będących we wczesnej, średniej i późnej dorosłości.

1.1. Starsze grupy wiekowe konstruują bardziej rozbudowany obraz dzieciństwa.

PYTANIA BADAWCZE, HIPOTEZY, METODA

1.2. Starsze grupy wiekowe konstruują bardziej spójny logicznie i temporalnie obraz dzieciństwa.

1.3. Starsze grupy wiekowe konstruują obraz dzieciństwa umiejscowiony w szerszej perspektywie temporalnej.

2. Treść wspomnień z dzieciństwa jest odmienna u osób znajdujących się we wczesnej, średniej i późnej dorosłości.

2.1. Tematyka wspomnień w wymienionych grupach wiekowych różni się.

2.2. Tematyka wspomnień jest związana z zadaniami psychospołecznymi odpowiadającymi bieżącym okresom rozwojowym.

2.3. Osoby ze starszych grup wiekowych przypisują bardziej pozytywną wartość dzieciństwu.

Hipotezy dotyczące ram dzieciństwa i jego związku z rozwojem

3. Osoby ze starszych grup wiekowych częściej dostrzegają wpływ dzieciństwa na późniejsze charakterystyki osobowe (cechy, postawy, sposób postrzegania rzeczywistości).

4. Ramy dzieciństwa są odmiennie ustalane w poszczególnych grupach wiekowych 4.1. Osoby w poszczególnych grupach wiekowych inaczej pamiętają początek swojego dzieciństwa.

4.2. Osoby w poszczególnych grupach wiekowych co innego uznają za koniec swojego dzieciństwa.

PYTANIA BADAWCZE, HIPOTEZY, METODA

Hipotezy dotyczące związku obrazu dzieciństwa ze zmiennymi osobowościowymi

5. Generatywność jest związana z obrazem dzieciństwa.

5.1. Osoby generatywne w większym stopniu dostrzegają wzajemny związek między dzieciństwem a rozwojem w dorosłości.

6. Styl przywiązania jest związany z ewaluacją dzieciństwa.

6.1. Osoby prezentujące styl ufny pozytywnie postrzegają swoje dzieciństwo.

6.2. Osoby prezentujące styl lękowy negatywnie postrzegają swoje dzieciństwo.