Pierwsze oficjalne kontakty między Polską a NATO nastąpiły jeszcze prze rozwiązaniem Układu Warszawskiego w połowie 1991 r. Zapocząt-kowała je wizyta ministra spraw zagranicznych Krzysztofa Skubiszew-skiego 21 marca 1991 r. w Kwaterze Głównej NATO w Brukseli. Rewizyta sekretarza generalnego Sojuszu Manfreda Woernera nastąpiła w dniach 13–15 września 1991 r. Również wizyty prezydenta Lecha Wałęsy oraz ministra obrony narodowej RP w Kwaterze Głównej w marcu 1991 r. do-wodziły, że Układ Warszawski istnieje praktycznie tylko na papierze i nie ma już wpływu na bezpośrednie dyskusje oraz kontakty między krajami NATO i formalnymi członkami bloku wschodniego z Europy Środkowo--Wschodniej w ramach NACC. Jednak do sierpnia 1993 r. ze względu na negatywne stanowisko Rosji nie było szerszej dyskusji na temat członko-stwa Polski w NATO. Nawet po deklaracji w sierpniu 1993 r. prezyden-ta Rosji Borysa Jelcyna w rozmowie z prezydentem Wałęsą w Warszawie, iż nie widzi przeszkód dla członkostwa Polski w Sojuszu – sytuacja nie ulęgła zmianie. Wałęsa wystosował wprawdzie 1 września 1993 r. oficjal-ny list do sekretarza generalnego NATO, w którym stwierdzał, że człon-kostwo w NATO jest priorytetem polskiej polityki zagranicznej. Jednak 30 września 1993 r. Jelcyn w liście do przywódców państw zachodnich wycofał się z wcześniejszej deklaracji w Warszawie. Rosja zdecydowanie odrzucała poszerzenie NATO o byłych członków Układu Warszawskie-go. Sytuacja powyższa doprowadziła z inicjatywy USA do wypracowa-nia w ramach NATO programu –„Partnerstwo dla Pokoju – PdP” (Part-nership for Peace), stanowiącym szeroką platformę współpracy sojuszy z wszystkimi krajami Europy Środkowo-Wschodniej oraz krajami oraz postradzieckimi. Polska przyjęła powyższy program wraz z innymi kra-jami Europy Środkowo-Wschodniej 10 stycznia 1994 r. Przewidywał on między innymi możliwość przeprowadzenia wspólnych ćwiczeń wosko-wych, udział w operacjach pokojowych i humanitarnych oraz konsul-tacji NATO z nowymi partnerami w razie zagrożenia bezpieczeństwa. Współpraca powyższa następowała jednak w ramach porozumień in-dywidualnych poszczególnych państw z NATO. Polska była pierwszym i najbardziej aktywnym uczestnikiem PdP, przekładając już 25 kwietnia 1994 r. Program Indywidualny. Przewidywał on miedzy innymi udział w 41 wspólnych przedsięwzięciach z NATO w 15 obszarach tematycz-nych. Współpraca rozszerzała się w kolejnych rocznych Programach In-dywidualnych. Przykładowo w 1997 r. Polska uczestniczyła już w 450 wspólnych przedsięwzięciach, w tym 25 ćwiczeniach wojskowych z
part-nerami z NATO. Nie wchodząc w tym miejsce w szereg kwestii szczegó-łowych można stwierdzić, iż w dwóch etapach Procesu Planowania i Oce-ny (Playning an Review Process 1995–1996 oraz 1997–1998) Polska pod względem organizacyjnym i bojowym wydzieliła już specjalne oddziały i struktury zdolne do bezpośredniej współpracy z NATO. Miało to istot-ne znaczenie dla kształtowania zasad interoperatywności i gotowości do współdziałania z Sojuszem w przyszłości. Równocześnie przy Kwaterze Głównej NATO utworzono Biuro Łącznikowe do lepszego przygotowa-nia i szkoleprzygotowa-nia oficerów polskich do przyszłych zadań w NATO [zob. sze-rzej Kupiecki, 1998, 106:136].
Po ustanowieniu PdP, USA przyspieszyły tworzenie wstępnych prze-słanek do działania w kierunku poszerzenia NATO o nowe kraje człon-kowskie z Europy Środkowo-Wschodniej. Decydujące znaczenie miała inicjatywa dwóch senatorów – republikanina Hanka Browna i demo-kraty Paula Simona – zmierzająca do zwiększenia wojskowej NATO na zasadach sojuszniczych z Polską, Czechami i i Węgrami. Znalazło to formalny wyraz w tzw. poprawce Brauna z 8.października 1995 r. Powyż-szą poprawkę do ustawy Kongresu (NATO Participation Act) podpisał prezydent Clinton 3 listopada 1994 r. Oznaczało to, iż od posiedzenia Rady Północnoatlantyckiej administracja Clintona opowiadała się bar-dziej zdecydowanie za potencjalnym przyjęciem powyższych państw do NATO. Doprowadziło to do wypracowania i opublikowania 28 września 1995 r. przez Kwaterę Główna NATO w Brukseli szerokiego dokumen-tu „Sdokumen-tudium o poszerzeniu NATO” na temat różnych aspektów wojsko-wych i finansowojsko-wych poszerzenia NATO. Dyskusje wokół tej kwestii to-czyły się w różnych gremiach NATO w latach 1996–1997. Równocześnie NACC przekształcono wiosną 1997 r. w Radę Partnerstwa Euro-Alan-tyckiego. Opór Rosji przeciwko poszerzaniu NATO załagodzono specjal-nym układem NATO–Rosja (Akt Podstawowy), który podpisano 27 maja 1997 r. w Paryżu. Najważniejszym elementem powyższego porozumienia było ustanowienie Stałej Wspólnej Rady NATO–Rosja (Permanent Joint Concil) w Brukseli. Rosja uzyskała prawo dostępu do szerokiej informa-cji na temat działalności oraz planów i zamierzeń NATO, ale nie mogła uczestniczyć w podejmowaniu decyzji. Podobny układ NATO podpisa-ło z Ukrainą, ale współpraca odbywała się tylko na poziomie Wspólnego Komitetu [por. szerzej Cziomer, red. naukowa, 2000].
Decydujące znaczenie w drodze do członkostwa Polski w NATO miał szczyt szefów państw i rządów NATO w Madrycie 8 lipca 1997 r., który przyjął decyzję o zaproszeniu Polski, Czech i Węgier do podjęcia nego-cjacji członkowskich.
Negocjacje powyższe odbyły się w czterech rundach (1–6, 29 wrze-śnia, 9 i 23 października 1997 r.) i dotyczyły następujących kwestii mery-torycznych:
a) przyjęcia przez nowych członków dorobku prawnego Sojuszu oraz zaakceptowania zobowiązań politycznych i procedury decyzyjnej obo-wiązującej w NATO;
b) zobowiązań wojskowych, a więc zasad udziału w strukturach So-juszu, zaakceptowania jego koncepcji strategicznej i doktryny obron-nej, zobowiązań do wydzielenia jednostek wojskowych do wspólnego do-wództwa oraz udziału w planowaniu obronnym, a także uczestnictwo w partnerstwie strategicznym z Rosja i Ukrainą;
c) przyjęcia zobowiązań finansowych. Składkę polską uzgodniono w wysokości 2,48% budżetu cywilnego, wojskowego i inwestycyjnego NATO;
d) spraw związanych z dostępem i ochroną od informacji niejawnych. Protokół akcesyjny dla akcesji Polski, Czech i Węgier podpisali mi-nistrowie spraw zagranicznych w Brukseli 16 grudnia 1997 r. Procedura ratyfikacyjna we wszystkich państwach członkowskich obyła się w ciągu 1998 r. [zob. szerzej Cziomer, 1998].
Rząd oraz Sejm i Senat RP rozpatrywały umowę z NATO na kilku po-siedzeniach plenarnych oraz w komisjach parlamentarnych, Dopiero po uzyskaniu informacji o ratyfikacji ze strony wszystkich państw człon-kowskich Sejm i Senat ratyfikowały umowę 17 lutego 1999 r., a stosowna ustawa została przez prezydenta podpisana 18 lutego 1999 r. Uwieńcze-niem wieloletnich starań Polski o członkostwo NATO było przekazanie 12 marca 1999 r. w Independence (stan Missouri w USA) przez ministra spraw zagranicznych RP Bronisława Geremka dokumentu ratyfikacyjne-go na ręce sekretarz stanu USA Madeleine Albright. Od teratyfikacyjne-go dnia Polska formalnie stała się członkiem NATO [zob. Kuźniar, 2008,115:123].