istotnym wątkiem w badaniach z zakresu biznesu międzynarodowego. Wyniki badań wskazują na wpływ tego dystansu na wybierane przez przedsiębiorstwa sposoby wejścia na rynek zagraniczny. Zasadniczo im wyższy jest dystans instytucjonalny, tym niższy jest udział kapitału przedsiębiorstwa w spółkach zagranicznych (Xu 2001; Ando 2012), przy czym relacja ta moderowana jest przez doświadczenie zagranicz- ne przedsiębiorstwa; w przypadku przedsiębiorstw doświadczonych wpływ dystansu jest niższy (Ando 2012). Ciekawe wnioski dotyczące rozwoju polskich przedsiębiorstw na rynkach zagranicznych w drodze inwestycji bezpośrednich prezentują Trąpczyński i Gorynia (2017). Autorzy ci zauważają, że pozytywna relacja pomiędzy kompetencjami spółek zależnych a ich wynikami warunkowana jest poziomem kontroli własnościowej – w przypadku wyższej kontroli własnościowej efekt jest mniejszy, sugerując działanie inercji organizacyjnej. Wzrost kon-troli własnościowej ma jednak także pozytywne efekty, obniżając
negatywny wpływ dystansu instytucjonalnego na osiągane przez spółki zależne wyniki. Z kolei Trąpczyński i Banalieva (2016) zwracają uwagę, że ekspansja polskich przedsiębiorstw na rynki wyżej rozwinięte w sen-sie instytucjonalnym i gospodarczym wiąże się często z trudnościami w osiąganiu dobrych wyników ekonomicznych.
Liczne badania wskazują również na negatywny wpływ dystansu instytucjonalnego na wewnętrzną integrację działań, transfer wiedzy, zasad i praktyk biznesowych w korporacjach międzynarodowych, z cen-trali do zależnych spółek zagranicznych (Kostova i Zaheer 1999; Xu 2001; Ferner i in 2005; Aguilera-Caracuel i in. 2012). Przykładowo, Aguilera-Caracuel i in. (2012) poszukiwali odpowiedzi na pytanie o wpływ dystansu administracyjno-instytucjonalnego (różnice regula-cji środowiskowych obowiązujących w kraju centrali i spółki zależnej) na transfer praktyk i standardów dotyczących ochrony środowiska, z centrali do spółki córki. Wyniki badań przeprowadzonych na próbie przedsiębiorstw międzynarodowych pochodzących z różnych branż, z centralami i spółkami zależnymi zlokalizowanymi w Stanach Zjed-noczonych, Kanadzie, Meksyku, Francji i Hiszpanii, pokazały negatywny wpływ odmienności regulacji środowiskowych na poziomie krajów centrali i spółki zależnej na wewnętrzny transfer standardów ochrony środowiska (Aguilera-Caracuel i in. 2012).
Rynki rozwijające się często borykają się z niestabilnością polityczno--prawną i korupcją. W tym kontekście przedsiębiorstwa z krajów rozwiniętych dążące do ekspansji na rynkach rozwijających się, silnie odczuwają dystans administracyjno-instytucjonalny. Efekty dystansu instytucjonalnego pogłębia istnienie tzw. próżni instytucjonalnej (institutional voids) związanej z brakiem sektora usług biznesowych, systemów regulacyjnych czy nieefektywną egzekucją prawa, lub słabo rozwiniętym rynkiem czynników produkcji (Khanna i Palepu 1997; 2010). W efekcie przedsiębiorstwa zachodnie zajmują pozycje w naj-wyższym „globalnym” segmencie piramidy rynkowej, będąc niezdolne do działania w warunkach próżni instytucjonalnej i do takiej adaptacji swojego modelu biznesowego, która pozwoliłaby skutecznie konkuro-wać z przedsiębiorstwami lokalnymi w niższych segmentach (Khanna i Palepu 2010).
Wyniki przeprowadzonych badań jakościowych pozwalają wskazać, jak postrzegana przez menedżerów odmienność administracyjno-insty-tucjonalna rynków zagranicznych wpływa na wybory strategiczne zwią-zane z wyborem rynków, sposobem działania oraz adaptacją.
Wybór rynku. W strategiach badanych przedsiębiorstw rynki
poza-europejskie zaczynają się pojawiać, przy czym polscy menedżerowie zasadniczo unikają państw niestabilnych politycznie, z wysokim po-ziomem korupcji lub barierami celnymi. A te przedsiębiorstwa, które mimo wszystko wchodzą na te rynki, widząc sposobności biznesowe, zgodnie z przewidywaniami teoretyków, kierują ofertę do najwyższych, „globalnych” segmentów odbiorców (Khanna i Palepu 2010), jak Grupa Nowy Styl w Afryce, Aplisens w Chinach czy Granna w Brazylii. Uni-kanie rynków problematycznych z punktu widzenia otoczenia insty-tucjonalnego uwidacznia się także, jak widać na przykładzie Buspol, w branżach o istotnym znaczeniu regulacji produktowych czy podat-kowych dla możliwości podjęcia z powodzeniem działalności na danym rynku.
Wybór sposobu działania na rynku zagranicznym. W
warun-kach wysokiego dystansu administracyjnego w odniesieniu do rynków pozaeuropejskich badane przedsiębiorstwa decydują się na eksport. Z kolei odmienność państw Unii Europejskiej pod względem prawa pracy, podatków i innych obciążeń prowadzenia działalności gospodar-czej obniża skłonność przedsiębiorców do inwestycji bezpośrednich (np. Belgia) albo zwiększenie zaangażowania przez inwestycję w produk-cję (np. Francja). Na rynkach Europy Wschodniej, zgodnie z wynikami wcześniejszych badań, dystans administracyjno-instytucjonalny pro-wadzi do preferowania przez Aplisens i Grupy Nowy Styl modelu współ-pracy z lokalnym partnerem (Xu 2001; Ando 2012). Poza tym żadne z przedsiębiorstw nie prowadziło polityki akwizycyjnej na Ukrainie, w Rosji czy Białorusi, współtworząc raczej z partnerami lokalne spółki od podstaw. Ta obserwacja potwierdza wpływ ryzyka politycznego rynku na większą skłonność przedsiębiorców do tworzenia spółek od podstaw w porównaniu ze wzrostem przez akwizycje (Harzing i Pudelko 2016).
Adaptacja do rynku zagranicznego. Odmienność regulacji
ad-ministracyjnych, przejawiająca się w ponadstandardowych normach produktowych definiowanych w przetargach czy regulacjach związanych z posiadaniem określonych/specyficznych certyfikatów wymaganych na rynku zagranicznym tworzy konieczność dodatkowych adaptacji produktu oraz pozyskania certyfikatów, jeśli przedsiębiorstwo zainte-resowane jest danym rynkiem/kontraktem. W przypadku mniejszych firm o ograniczonych zasobach finansowych i ludzkich, dodatkowe koszty związane z adaptacją w tym zakresie będą wpływać na unikanie takich rynków. W przypadku takich firm jak Sonica czy Buspol
adap-tacja do rynków o odmiennych wymogach prawnych jest jednak wręcz uznawana za źródło przewagi konkurencyjnej w długim okresie. W ob-liczu zaawansowanej technologicznie konkurencji w krajach wysoko rozwiniętych z jednej strony, a z drugiej strony presji kosztowej ze strony przedsiębiorstw pochodzących z rynków wschodzących, gotowość do adaptacji do zróżnicowanych wymogów może być strategicznym atu-tem przedsiębiorstw z krajów takich jak Polska.