Działalność charytatywna
WaŜną podstawę wszelkiej działalności charytatywnej stanowi wzajemność. Ludzie starsi, którzy podejmują pracę jako wolontariusze, przynoszą nie tylko korzyści społeczeństwu i pomagają w realizacji konkretnych projektów, ale wpływają tym na poprawę jakości swojego Ŝycia.
JuŜ w latach 80. zrodziła się w Niemczech idea powołania do Ŝycia grupy ekspertów, róŜnych profesji udzielających pomocy młodszym, pod nazwą „Starsi pomagają młodszym” („Alt hilft Jung”). Od tego czasu seniorzy bezinteresownie angaŜują się na rzecz młodych przedsiębiorców i twórców biznesu, słuŜąc im swoją wiedzą, pomocą i doświadczeniem. Zazwyczaj w roli ekspertów występują osoby, które w pracy zawodowej zajmowały samodzielne stanowiska kierownicze lub teŜ były odpowiedzialne za zarządzanie. Do roku 1999 eksperci brali udział w prawie 30.000 inicjatywach.
Przykładem takiej organizacji jest działające na terenie Bawarii Stowarzyszenie „Starsi pomagają młodym” (Alt hilft Jung Bayern e.V.)2 Nie działa ono w izolacji, lecz jest ono w swoich działaniach wspierane przez Ministerstwa m.in.:
– Gospodarki, Infrastruktury, Transportu i Technologii, – Pracy i Praw Socjalnych, Rodziny i Kobiet,
– Oświaty, Wyznań, Nauki i Sztuki oraz – Kultury i Nauki.
Ponadto Stowarzyszenie to współpracuje ściśle z takimi instytucjami, jak: – Bawarska Izba Przemysłowo-Handlowa,
– Bawarska Izba Rzemieślnicza, – Urzędy Pracy,
– Bawarskie Uniwersytety i WyŜsze Szkoły Zawodowe zajmujące się działaniami w zakresie transferu technologii i rozwoju badań,
– Związek Niemieckich Rzemieślników.
Jedną z większych organizacji w Niemczech, czynnych w obszarze działań charyta-tywnych, liczącą ponad 12 milionów osób, jest istniejący od roku 1989 w Bonn/Nadrenia Westfalia Związkowy Zespół Roboczy Organizacji Seniorskich (BAGSO e.V. - Bunde-sarbeitsgemeinschaft der Senioren-Organisationen)3. Reprezentuje on interesy generacji osób starszych na terenie całych Niemiec i skupia obecnie 86 róŜnych stowarzyszeń, or-ganizacji i inicjatyw zajmujących się osobami starszymi. Wśród nadrzędnych celów Ze-społu waŜne miejsce zajmują: wspieranie starszych w przyjmowaniu odpowiedzialności
2 http://www.alt-hilft-jung.de
3
Aktywne Ŝycie w starości - samorealizacja osób starszych w Niemczech 73 politycznej i społecznej za siebie i innych, umoŜliwianie im ustawicznego kształcenia oraz poprawa wizerunku ludzi starszych w społeczeństwie.
Działalnością dotyczącą poradnictwa, ale w innym obszarze zajmuje się teŜ Stowa-rzyszenie „Interaktiv”, które rozpoczęło pracę w roku 1996 w Oberbrüsel4. Udziela ono pomocy w zakresie codziennych czynności takich jak: wypełnianie formularzy, opieka nad dziećmi, prace domowe, porady prawne, podlewanie kwiatów, pomoc przy kompute-rze, zakupy, gotowanie, prace ogrodowe, dotrzymywanie towarzystwa, pomoc w zadaniach domowych, opieka nad domem i zwierzętami domowymi, odwiedzanie cho-rych. Oferowana przez seniorów pomoc skierowana jest do osób zamieszkujących naj-bliŜsze środowisko lokalne.
Jeszcze inny rodzaj pomocy oferuje Biuro Seniorów w Hamburgu, które jako stowa-rzyszenie uŜyteczności publicznej wspiera aktywność społeczną5. Stowarzyszenie to po-wstało w 1993 roku w ramach modelowego programu „Biuro Seniorów”, obecnie liczy sobie ponad 120 aktywnie działających członków. Biuro jest miejscem dla osób, które za-kończyły swoją karierę zawodową, ale nadal pragną rozwijać się oraz czynnie i twórczo uczestniczyć w Ŝyciu społecznym i kulturalnym. Biuro zajmuje się między innymi 44 grupami seniorów, które działają w róŜnych dzielnicach Hamburga. Grupy te stwarzają starszym osobom moŜliwość wspólnych spotkań, przeŜyć, doświadczeń oraz realizacji za-interesowań.
W ostatnim czasie w centrum uwagi Biura Seniorów znalazła się takŜe wymiana mię-dzy generacjami, ludzi młodych i starszych. W trakcie tej wymiany świadkowie wydarzeń z przeszłości odwiedzają szkoły i uniwersytety, dzieląc się swoimi wspomnieniami. Świadkami są osoby w wieku 60-80 lat, pochodzące z róŜnych części Niemiec, zamiesz-kujące na terenie Hamburga. KaŜda z osób stanowi część historii, którą przekazują chęt-nie młodzieŜy, studentom i historykom. Organizowane przez nich spotkania dotyczą m. in.: działalności Hitlerjugend, Związku Niemieckich Dziewcząt, funkcjonowania szkół w czasach nazizmu i w latach 50., prześladowań i wypędzeń, Ŝycia obozowego, lat 50-90., upadku muru berlińskiego. Seniorzy nie tylko poprzez bezpośrednie spotkania przyczyniają się do wymiany między generacjami, współpracują takŜe przy redagowaniu czasopisma „Zeitzeuge” oraz przygotowują i realizują wyjazdy do miejsc pamięci.
Biuro Seniorów urzeczywistnia takŜe modelowy projekt „Wolontariat obejmujący generacje”, który inicjuje budowę tandemów składających się z ludzi starszych i młodszych, pracujących i uczących się od siebie nawzajem w obszarze działań społecz-nych i kulturowych. Innym modelowym projektem jest „Opieka-towarzysz”, w którym wolontariusze-opiekunowie pomagają w zmianach na lepsze sytuacji Ŝyciowej oraz znaj-dowaniu wyjścia z trudnego połoŜenia.
Projekty wolontariatu przybierają bardzo róŜnorodny charakter, od stycznia 2001 r. Komisja Europejska, rządy i stowarzyszenia ośmiu krajów europejskich postanowiły przeznaczyć środki pienięŜne na modelowe przedsięwzięcie nazwane „Europejskim wo-lontariatem osób starszych”. Projekt ten ma na celu wymianę starszych wolontariuszy z Belgii, Niemiec, Holandii, Anglii, Francji, Grecji, Luksemburga i Austrii. Pomysłodawcą programu jest Federalny Zespół Roboczy/ Bundesarbeitsgemeinschaft Seniorenbüros e.V.
4 www.interaktiv-oberbrusel.de
5
Dorota Barwińska
74
PodłoŜem tego projektu stał się fakt, iŜ dobrowolne zaangaŜowanie obywateli w pracę w obszarze społecznym, kulturalnym, zdrowotnym czy teŜ na rzecz ochrony środowiska staje się coraz waŜniejszym czynnikiem. Wolontariat jest szczególną szansą dla osób star-szych pragnących się społecznie zaangaŜować, celem wykorzystania swej wiedzy zawo-dowej i doświadczenia Ŝyciowego na rzecz innych. Ponadto seniorzy posiadają szczegól-nej wartości zasoby, a mianowicie czas, który mogą sensownie wykorzystać oraz ochotę nauczenia się czegoś nowego i poszerzenia swoich horyzontów.
W ten sposób europejski program wymiany ochotników łączy motywy i umiejętności starszych osób z potrzebami organizacji charytatywnych. Starsi wolontariusze w ramach kilkutygodniowych pobytów za granicą zbierają nie tylko nowe doświadczenia, ale otrzymują bodźce do pracy nad sobą.
Ciekawą inicjatywą jest takŜe Serwis Seniorów Ekspertów (Senior Experten Service (SES))6. Oferuje on moŜliwość dzielenia się z innymi zarówno w kraju, jak i za granicą swoją wiedzą i zdolnościami. Seniorzy Eksperci wspierają szkolenie i dokształcanie spe-cjalistów i dyrektorów. W przewaŜającej większości Eksperci pracują w małych i średnich przedsiębiorstwach, ale podejmują takŜe działania na rzecz Unii Europejskiej oraz róŜnych organizacji, np. Niemieckiego Towarzystwa Współpracy Technicznej /Deutsche Gesellschaft für Technische Zusammenarbeit (GTZ) i Niemieckiej SłuŜby Po-mocy Krajom Rozwijającym się /Deutschen Entwicklungsdienst (DED).
Wiele organizacji charytatywnych nie mogłoby istnieć bez pracy osób starszych, to ich doświadczenie, gotowość zaangaŜowania oraz poświęcony czas wolny pozwalają na ich funkcjonowanie. Udział 40-85-latków w działaniach społecznych zwiększył się w ostatnich latach i podczas, gdy w roku 1996 wynosił 16%, to w 2002 jego poziom osią-gnął 19%. Wzrost ten nie dotyczy jednak w równym stopniu wszystkich grup wiekowych, odnosi się on szczególnie do kobiet w przedziale wiekowym 40-59 lat oraz ponad 55- -letnich męŜczyzn7.
Wykres 1
Źródło: DZA Alterssurvey 2002
6 www.ses-bonn.de
7
Dt. Zentrum für Altersfragen (DZA) Berlin, badania przeprowadzone w ramach projektu „Alterssurvey” 2002. 15 25 15 22 6 10 0 5 10 15 20 25 %
40-54 lat 55-69 lat 70-85 lat wiek
Wykres 1. ZaangaŜownie społeczne seniorów
Wsch. część RFN Zach. część RFN
Aktywne Ŝycie w starości - samorealizacja osób starszych w Niemczech 75 ZaangaŜowanie społeczne widoczne jest najbardziej u „najmłodszych” i dopiero w wieku 70 lat znacznie się zmniejsza. We wschodnich landach Niemiec zdecydowanie mniej osób aktywnie uczestniczy w działalności społecznej, podczas gdy na Zachodzie w grupie 40-85-latków jest 20% takich osób, we wschodnich Niemczech jest ich tylko 13%. Wyniki badań pozwalają zauwaŜyć, Ŝe to męŜczyźni (21%) częściej niŜ kobiety (17%) angaŜują się społecznie i róŜnica ta zwiększa się wraz z wiekiem. W grupie 70- -85latków dynamicznie działających męŜczyzn jest 15%, podczas gdy kobiet jedynie 5%.