Działalność dydaktyczna

10. Działalność dydaktyczna

Zajęcia dydaktyczne w pierwszych latach powojennych realizowano według planów przedwojennych¹⁵⁰, ale już w 1945 r. wykłady i ćwiczenia rozszerzono o nowe przedmioty, które miały na celu przygotowanie studentów do pracy w szkole oraz do prowadzenia zajęć z załogami zakładów pracy i w organizacjach sportowych. W tym celu wprowadzono zajęcia z zakresu higieny pracy fizycznej, poradnictwa lekarskiego w sporcie i fizjopatologii układu krążenia¹⁵¹. W roku akademickim 1945/1946 z inspiracji Ministerstwa Oświaty wprowadzono przy-spieszony roczny kurs wychowania fizycznego. Ukończenie takiego kursu dawało kwalifikacje do prowadzenia zajęć wychowania fizycznego w szkole średniej, a po przepracowaniu roku umożliwiało odbycie rocznych studiów, które uprawniały do przystąpienia do egzaminu magisterskiego¹⁵².

W następnych latach program zajęć realizowanych w toku studiów trzy-letnich nie różnił się od tego z roku akademickiego 1945/1946. Kontynuowa-no studia trzyletnie Kontynuowa-normalne, uproszczone, kurs medycyny szkolnej i spor-towej, wychowanie fizyczne młodzieży akademickiej oraz zajęcia wychowania fizycznego w ramach referatu wychowania fizycznego. Przyspieszone studium roczne działało jedynie w skróconym roku akademickim 1945 oraz w latach 1945/1946 i 1947/1948. Do programów nauczania wprowadzano drobne zmia-ny ilościowe oraz jakościowe. Przykładowo w roku akademickim 1946/1947 zwiększono liczbę godzin przeznaczonych na lekką atletykę i gry sportowe.

W kolejnym roku rozszerzono wymiar godzin z boksu i tańców regionalnych.

Do programu anatomii wprowadzono od roku 1945/1946 elementy histolo-gii i embriolohistolo-gii, antropologię rozszerzono o dział antropometrii stosowanej, a gimnastykę żeńską o ćwiczenia estetyczne (obecnie artystyczne).

150 Tamże.

151 Tamże, s. 96.

152 Tamże, s. 96–97. W programie studiów 3-letnich zasadniczych były następujące przedmioty:

psychologia ogólna, podstawowe zagadnienia z psychologii pedagogicznej, psychologia ćwiczeń cie-lesnych, pedagogika systematyczna ze szczególnym uwzględnieniem pedagogiki polskiej, ćwiczenia i wycieczki pedagogiczne, fizjologia, higiena ogólna, chemia nieorganiczna i organiczna, fizyka do-świadczalna, biologia, zasady wychowania fizycznego, dzieje wychowania fizycznego, teoria wycho-wania fizycznego, seminaria wychowycho-wania fizycznego, antropologia, ćwiczenia w grach i lekkiej atletyce, metodyka i systematyka ćwiczeń cielesnych, ćwiczenia w prowadzeniu lekcji praktycznych, fizjologia, patologia, higiena pracy, higiena szkolna, anatomia i mechanika ruchu, ćwiczenia gimnastyczne, pły-wanie, wiosłopły-wanie, walka wręcz dla mężczyzn, tańce narodowe, śpiew chóralny, ćwiczenia w Poradni Sportowo-Lekarskiej, anatomia patologii i fizjologia wieku dziecięcego, pomoc doraźna w nagłych wypadkach, masaż, gimnastyka lecznicza, solfeż, wycieczki krajoznawcze (teoria i praktyka), ćwiczenia szermiercze. Na trzecim roku obowiązywały wykłady i ćwiczenia z przedmiotu będącego podstawą pracy magisterskiej. Ponadto słuchacze odbywali dwa obozy zimowe: narciarski i łyżwiarski oraz dwa obozy wakacyjne letnie. Jeden z obozów letnich miał w programie sporty wodne, gry terenowe, lekką atletykę i zespołowe gry sportowe. Drugi był obozem górskim, organizowanym w Tatrach. Kończył się kolokwium ze znajomości m.in. tras oraz folkloru góralskiego.

Studenci Studium włączeni w organizm Uniwersytetu mieli możliwość ko-rzystania z wykładów i ćwiczeń prowadzonych na różnych wydziałach. Zwłasz-cza studenci trzyletniego kursu normalnego kształcący się na pierwszym i drugim roku uczestniczyli we wspólnych zajęciach ze studentami Wydzia-łu Lekarskiego, Matematyczno-Przyrodniczego i Rolniczo-Leśnego. Studenci drugiego roku biologię i antropologię odbywali wspólnie ze słuchaczami Wy-działu Lekarskiego, fizjologię ze studentami WyWy-działu Matematyczno-Przy-rodniczego, psychologię i pedagogikę razem z Wydziałem Humanistycznym, a fizykę doświadczalną z Wydziałem Rolniczo-Leśnym. Taka organizacja gwa-rantowała wysoki poziom wiedzy ogólnej jako podstawy do studiów specjali-stycznych, jednak nie pozwalała interpretować przedmiotów ogólnych w kie-runku wychowania fizycznego¹⁵³.

Proseminaria wychowania fizycznego organizowane dla studentów drugie-go roku i seminaria wychowania fizycznedrugie-go dla trzeciedrugie-go roku miały charakter obowiązkowy. Były integralnie związane z działalnością dydaktyczną i po czę-ści naukową. Początkowo prowadził je Eligiusz Preisler, następnie Eugeniusz Piasecki, a po śmierci Piaseckiego ponownie Preisler. Podczas dwóch lat stu-diów każdy student w ramach proseminariów zobowiązany był do wygłoszenia sześciu referatów¹⁵⁴ (w tym dwa referaty miały być przygotowane na podstawie czasopism albo książek obcojęzycznych). Po wygłoszonych referatach dyskuto-wano, a wprowadzeniem do dyskusji był koreferat, ustosunkowujący się do po-ruszanego problemu. Tematyka referatów dotyczyła aktualnie prowadzonych badań, np. zmian morfologicznych we krwi pod wpływem wysiłku fizycznego, zachowania ciężaru właściwego krwi, badań nad powojennym stanem rozwoju fizycznego młodzieży akademickiej, korelacji między postawą a sprawnością, zagadnień mechaniki i oddechu w trakcie ćwiczeń, badań nad zmęczeniem po różnego rodzaju grach¹⁵⁵. Frekwencja w czasie seminariów w kolejnych latach akademickich rosła. W pierwszym roku odbyło się tylko 6 posiedzeń z udzia-łem 12 osób (z uwagi na skrócenie roku akademickiego). W kolejnym roku zorganizowano 24 posiedzenia z udziałem 30 osób. Wygłoszono wówczas 96 referatów. W roku akademickim 1946/1947 odbyło się 30 zebrań, a rok później 46, przy udziale 50 osób na każdym posiedzeniu. W ciągu pięciolecia wygło-szono ponad 400 referatów i prelekcji¹⁵⁶.

Obozy szkoleniowe stanowiły uzupełnienie procesu dydaktycznego. Je-dynie w 1945 r. nie odbył się żaden obóz. Potem obozy letnie i zimowe zor-ganizowano w Wągrowcu w 1946 r. (46 studentów) oraz w Złocieńcu w 1947 i 1949 r. (odpowiednio 80 i 102 uczestników). Kierownikami obozów letnich

153 Tamże, s. 97.

154 Tamże.

155 Tamże, s. 98.

156 Tamże.

10. Działalność dydaktyczna

byli M. Balcer, Ł. Lange, S. Ługowski i A. Rozmiarek. Obozy zimowe z nar-ciarstwa organizowano w 1946 r. w Karpaczu (47 osób), w 1947 r. w Karpaczu i Jeleniej Skale (łącznie 103 uczestników). W 1948  r. w ramach akcji szkole-niowej prowadzonej przez Państwowy Urząd Wychowania Fizycznego i Przy-sposobienia Wojskowego zorganizowano obóz zimowy w Krynicy dla 70 osób.

Kierownictwo obozów zimowych spoczywało w rękach M. Balcera. Na ostat-nim obozie narciarskim przeprowadzono egzamin z udziałem delegata Pol-skiego Związku NarciarPol-skiego. Trzem uczestnikom nadano stopień instruktora, a ośmiu stopień pomocnika instruktora, 23 – przewodnika, a 33 – narciarza.

Kadra na obozach letnich i zimowych rekrutowała się spośród pracowników Studium, z wyjątkiem obozu zimowego w Krynicy, gdzie przebywali dodatko-wo instruktorzy Polskiego Związku Narciarskiego¹⁵⁷. W Poznaniu natomiast organizowano szkolenie z łyżwiarstwa dla średnio 30 studentów pod okiem M. Kucnerowiczowej i Ł. Lange.

Efektem działalności dydaktycznej Studium było wręczenie łącznie 27 dy-plomów magisterskich. Najwięcej prac (10) przygotowano w roku akademi-ckim 1948/1949. Warto zaznaczyć, że program nie zobowiązywał słuchaczy do magisterium. Był to ich dobrowolny wybór. Wzrost liczby prac magisterskich przedkładanych przez słuchaczy Studium pozwala wnioskować o zwiększają-cej się z roku na rok liczbie studentów jednostki.

Tabela 1. Zestawienie liczbowe słuchaczy Studium w latach 1945–1949 Rok

Źródło: R. Wieczorek, Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego w latach 1945–1950, [w:] Dzieje Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu (1919–1994), red. J. Gaj, Monografie AWF w Poznaniu, nr 312, Poznań 1996, s. 99

W ciągu pięciu lat prawie trzykrotnie zwiększyła się liczba studiujących wy-chowanie fizyczne. W owym czasie szybko też wzrosła liczba ogółu studentów UP, których objęto powszechnym wychowaniem fizycznym¹⁵⁸.

157 Tamże.

158 Tamże, s. 99.

Tabela 2. Zestawienie liczbowe studentów Studium i młodzieży akademickiej objętej wycho-waniem fizycznym w latach 1945–1949

Rok

akademicki Studenci Studium Młodzież uczęszczająca

na zajęcia wychowania fizycznego

1945 78 300

1945/1946 118 630

1946/1947 162 1039

1947/1948 208 676

1948/1949 264 1220

Źródło: R. Wieczorek, Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego w latach 1945–

1950…, s. 100

Tok studiów opierał się na podstawie regulaminu przedwojennego na-uczania. Słuchacze nie byli zobowiązani do przestrzegania terminów składa-nia egzaminów. Dlatego w 1949 r. ok. 90% słuchaczy drugiego i trzeciego roku miało zaległości egzaminacyjne. Wpływ na efektywność nauczania wywierały zapewne trudne warunki materialne oraz brak pomocy naukowych, a szczegól-nie podręczników i skryptów¹⁵⁹. Studenci korzystali z książek przedwojennych.

Nowych monografii nie drukowano¹⁶⁰. Kadra dydaktyczna Studium była zbyt szczupła w stosunku do potrzeb, niemniej działalność realizowano wielotoro-wo (w trybie normalnym, przyspieszonym i uproszczonym), co wskazuje na jej dużą wszechstronność organizacyjną i metodyczną¹⁶¹.