Organizacja Studium

wi – obowiązki laboranta, S. Czerwińskiemu – posadę woźnego. Z chwilą wyko-nania niezbędnych prac z końcem marca 1945 r. uruchomiono zapisy dla kandy-datów. Wtedy też zaczęto organizować się i doprowadzać do stanu użyteczności spustoszone pomieszczenia Studium. Stefan Różycki do prac tych upoważnił M. Balcera i E. Preislera. Z Puszczykówka Michał Wojtkowiak i Mieczysław Bal-cer przywieźli ocalały księgozbiór i materiały naukowe. Pomieszczenia budynku w parku Wilsona i tzw. małą salę gimnastyczną zajęła Okręgowa Komisja Związ-ków Zawodowych, ale wkrótce po opuszczeniu przez nią zajmowanych pokoi Studium stało się jedynym użytkownikiem tego obiektu.

8. Organizacja Studium

Dnia 15 IV 1945 r. w trakcie uroczystej inauguracji roku akademickiego Stu-dium wznowiło działalność dydaktyczną. W obecności wykładowców, lektorów i zaproszonych gości otwarcia dokonał kurator prof. S. Różycki. Ustalono, że pierwszy rok akademicki zostanie skrócony. Trwał od 15 kwietnia do września 1945 r. bez przerwy wakacyjnej. Naukę realizowano na magisterskich studiach 3-letnich, 3-letnim kursie studiów uproszczonych i na kursie medycyny szkolnej i sportowej¹²⁶. W czerwcu 1945 r. prof. Piasecki wrócił do Poznania, włączając się w wir pracy na rzecz uczelni. Mianowano go dyrektorem Studium. Dzięki niemu pracę wznowiła Komisja Senacka do spraw Wychowania Fizycznego Młodzieży Akademickiej¹²⁷, która za cel postawiła sobie opracowanie założeń programowych, według których placówka miała realizować zajęcia wychowania fizycznego dla wszystkich studentów UP. Z inicjatywy E. Piaseckiego powołano komisję egza-minacyjną dla prac magisterskich, której sam został przewodniczącym, a jego zastępcą prof. Stefan Dąbrowski, członkami prof. Adam Wrzosek i prof. Ludwik Jaxa-Bykowski. Pierwszymi wypromowanymi po wojnie II wojnie światowej magistrami zostali: Helena Wiluszówna, Karol Hoffmann i Paweł Schmit¹²⁸.

Dzięki zaangażowaniu studentów oraz dużemu poświęceniu wykładow-ców, asystentów i adiunktów możliwe było pomyślne zakończenie pierwszego roku. Trzon kadry nauczającej stanowili profesorowie Wydziałów –

Lekarskie-126 Archiwum AWF w Poznaniu, Sprawozdanie z działalności naukowo-dydaktycznej za rok 1944/45.

Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego, s. 1.

127 Archiwum AWF w Poznaniu, Sprawozdanie z działalności powojennej Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego. Rok akad. 1945 (1944/45), s. 1. Jej przewodniczącym został prof.

dr Karol Jonscher, a członkami prof. dr Stefan Dąbrowski, prof. Antoni Gałecki i prof. Eugeniusz Piasecki.

128 Archiwum AWF w Poznaniu, Sprawozdanie z działalności powojennej Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego. Rok akad. 1945 (1944/45), s. 1. Helena Wiluszówna za pracę Zabawy i gry ruchowe młodzieży w czasie okupacji na terenie Poznania, Karol Hoffmann za pracę Wpływ współzawodnictwa na wynik biegów krótkich w zależności od typów rasowych, Paweł Schmit za pracę Właściwości psychiczne lekkoatletów.

go i Humanistycznego, byli to: Stefan Błachowski – psychologia, Ludwik-Jaxa Bykowski – pedagogika, Stefan Dąbrowski – fizjologia, Witold Gądzikiewicz – higiena, Alfons Krause – chemia, Zygmunt Moczarski – biologia, Eugeniusz Piasecki – zasady wychowania fizycznego, dzieje wychowania fizycznego i se-minarium wychowania fizycznego oraz teoria wychowania fizycznego, Adam Wrzosek – antropologia; oraz lektorzy¹²⁹.

W nowym roku akademickim 1945/1946 określono strukturę Studium, w której istniała tylko jedna Katedra Wychowania Fizycznego i Higieny Szkol-nej. W jej ramach utworzono 5 etatów naukowych (profesor, adiunkt, starszy asystent, asystent i młodszy asystent), 3 etaty funkcjonariuszy niższych oraz 24 etaty lektorów dla prowadzących zajęcia dydaktyczne z różnych przedmio-tów¹³⁰. Powołano Pracownię Fizjologii Pracy, Higieny Szkolnej i Antropometrii Stosowanej obok funkcjonującej od poprzedniego semestru Poradni Sporto-wo-Lekarskiej. Dzięki Piaseckiemu Studium szybko nadrobiło straty, stając się w krótkim czasie liczącym ośrodkiem wychowania fizycznego w kraju. Po-nownie zawiązano Komitet Redakcyjny miesięcznika „Wychowanie Fizyczne”.

Funkcję sekretarza powierzono Eligiuszowi Preislerowi¹³¹. Pracownicy i

dyrek-129 R. Wieczorek, Studium Wychowania Fizycznego…, 1996, s. 86-87.

130 Tamże, s. 87. Wykaz profesorów, adiunktów, asystentów, lektorów zatrudnionych w Studium na przestrzeni lat 1945–1950: Mieczysław Balcer – ćwiczenia w grach; Antoni Balcerek – metodyka wy-chowania i systematyka ćwiczeń cielesnych, praktyki lekcyjne; Stefan Błachowski – psychologia ogólna, podstawowe zagadnienia psychologii pedagogicznej, psychologia ćwiczeń cielesnych; Ludwik Bykowski do 1946 r. – pedagogika systematyczna, ze szczególnym uwzględnieniem pedagogiki polskiej, wycieczki pedagogiczne; Izabela Cwojdzińska-Goździkiewiczowa do 1948 r. – fizjologia, patologia i higiena pracy;

Jan Czekanowski 1947–1948 – antropologia; Witold Gądzikiewicz – higiena; Mieczysław Gintowt--Dziwiłł od 1947 r. – śpiew chóralny; Michał Godycki – antropologia i biometria; Karol Hoffmann –

ćwiczenia gimnastyczne i lekka atletyka; Adam Jankowiak od 1949 r. – higiena szczegółowa; Zdzisław Kołaczkowski od 1948 r. – anatomia, mechanika ruchu; Józef Konarski od 1947 r. – fizyka doświadczalna;

Wanda Kowalska – ćwiczenia w grach; Alfons Krause do 1948 r. – chemia organiczna i nieorganiczna;

Maria Kucnerowiczowa – lekka atletyka; Łucjan Lange – pływanie, wiosłowanie, walka wręcz i tańce ludowe; Seweryn Ługowski – gimnastyka; Eugeniusz Mietkowski od 1949 r. – ćwiczenia w fizjologii; Jerzy Młodziejowski do 1946 r. – śpiew chóralny; Halina Młokosiewicz – gimnastyka; Leokadia Młynarczyk od 1949 r. – anatomia; Zygmunt Moczarski do 1948 r. – biologia; Zofia Nożyńska – gimnastyka; Wacław Ołtuszewski od 1949 r. – biologia; Eugeniusz Piasecki do 1947 r. – dzieje wychowania fizycznego, teoria wychowania fizycznego, zasady wychowania fizycznego, seminarium wychowania fizycznego; Aniela Pigoniówna – gry, gimnastyka; Eligiusz Preisler do 1947 r. – poradnictwo lekarskie w sporcie; od 1948 r.

także antropometria stosowana i fizjologia stosowana, proseminarium wychowania fizycznego, teoria wychowania fizycznego, dzieje wychowania fizycznego, mechanika ruchu; Teodor Rafiński od 1947 r. – anatomia, fizjologia, patologia wieku szkolnego; Stanisława Raszejowa od 1947 r. – chemia; Aleksander Rozmiarek – gimnastyka; Stefan Różycki od 1947 r. – kurator; L. Schechtelówna do 1947 r. – solfeż;

Janina Sikorska-Tomaszewska – pomoc w nagłych wypadkach, gimnastyka lecznicza, masaż; Tadeusz Strumiłło – metoda harcerska ze stanowiska psychologii, wycieczki krajoznawcze; Zdobysław Stawczyk – lekka atletyka; Marian Wachowski od 1947 r. – pedagogika; Adam Wrzosek do 1947 r. – antropologia;

Stanisław Zagacki – szermierka; Halina Ziemacka – gimnastyka; od 1948 r. – z dziejów wychowania fizycznego i budowa urządzeń sportowych.

131 Tamże, s. 87.

8. Organizacja Studium

tor szybko przywrócili poziom naukowy i organizacyjny Studium taki, jak był przed II wojną światową¹³².

W kolejnym roku akademickim 1946/1947 Studium działało w znacznie lepszych warunkach niż w poprzednich dwóch latach. W grudniu 1946 r. zor-ganizowano obchody jubileuszu 50-lecia dyplomu doktorskiego prof. Eugeniu-sza Piaseckiego z przemówieniami jego współpracowników i uczniów. Uro-czyste wręczenie dyplomu przez rektora prof. Stefana Dąbrowskiego odbyło się w czerwcu 1947 r.¹³³ Niestety wkrótce stan zdrowia Eugeniusza Piaseckiego znacznie się pogorszył. Był to efekt ciężkich przeżyć w okresie okupacji oraz śmierci żony. Kilka tygodni później, tj. 17 VII 1947  r., Profesor zmarł¹³⁴. Po jego śmierci – na wniosek Rady Wydziału Lekarskiego UP – wraz z nowym ro-kiem akademickim 1947/1948 na kuratora Studium wybrano prof. dr. Edwarda Czarneckiego¹³⁵.

Powołano nową komisję dla egzaminów magisterskich, której przewod-niczył kurator prof. Edward Czarnecki. Jego zastępcą mianowano prof. Ste-fana Błachowskiego, a na członków powołano profesorów – Wiktora Degę i Michała Ćwirko-Godyckiego¹³⁶. Wykłady i seminaria z teorii wychowania fizycznego powierzono dr. med. Eligiuszowi Preislerowi. Natomiast kierowa-nie sprawami administracyjnymi – mgr Halikierowa-nie Ziemackiej, a rozwiązywakierowa-nie

132 Archiwum AWF w Poznaniu, Sprawozdanie z działalności powojennej Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego. Rok akad. 1945 (1944/45), s. 1. Zawiązano Komitet Redakcyjny miesięcznika „Wychowanie Fizyczne”. Funkcję sekretarza powierzono dr. Eligiuszowi Preislerowi. Ten ostatni w trakcie konferencji zorganizowanej przez Ministerstwo Zdrowia przedstawił osiągnięcia Studium w zakresie kształcenia lekarzy sportowych. Natomiast Eugeniusza Piaseckiego zaproszono do składu Komitetu Organizacyjnego i zarazem jako członka Państwowej Rady Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego. Ponadto Piasecki otrzymał odznaczenie od Międzynarodowej Federacji Gimnastyki Linga za wkład do teorii wychowania fizycznego i wieloletnią popularyzację gimnastyki szwedzkiej w Polsce.

133 Archiwum AWF w Poznaniu, Sprawozdanie z działalności naukowo-dydaktycznej Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego za rok 1946/47, s. 1; Warto dodać, że zniszczona w pożodze wojennej monografia dotycząca tradycyjnych gier i zabaw ruchowych, do której materiał źródłowy gromadził Piasecki przez 25 lat, doczekała się mimo wszystko publikacji po rekonstrukcji na podstawie brulionów z notatkami, ale dopiero w 1959 r., w tomie jubileuszowym wydanym z okazji 40. rocznicy powstania poznańskiej Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego. E. Piasecki, Tradycyjne gry i zabawy ruchowe oraz ich geneza, [w:] 40 lat od Katedry Wychowania Fizycznego UP do Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Poznaniu, Poznań 1959, s. 89–303.

134 R. Wieczorek, Studium Wychowania Fizycznego…, 1996, s. 88.

135 Tamże, s. 89. Edward Czarnecki w Studium zatrudniony został w 1946 r. jako wykładowca fizjologii dla słuchaczy drugiego roku. Odbyło się to wkrótce po jego przyjeździe do Poznania z Wilna.

Wówczas powołano go na stanowisko kierownika Zakładu Fizjologii. Czarnecki opublikował wiele prac przygotowanych na podstawie badań prowadzonych na uniwersytetach w Kijowie od 1919 r. i Stefana Batorego w Wilnie od 1922 r. W Poznaniu wspólnie z Eligiuszem Preislerem przeprowadzał badania wrażliwości skóry pod wpływem bodźców mechanicznych (ekstezjometryczne) i dynamometryczne u narciarzy. Sam zajmował się wpływem ćwiczeń cielesnych na ustrój człowieka.

136 Tamże, s. 89.

problemów dydaktycznych z zakresu ćwiczeń praktycznych – mgr. Sewery-nowi Ługowskiemu¹³⁷.

Jubileusz 30-lecia istnienia Studium przypadł w roku akademickim 1948/1949. Zorganizowano wówczas wiele uroczystości podkreślających doro-bek i aktualny stan placówki. W trakcie uroczystej akademii przemawiał kura-tor Edward Czarnecki, a Łucjan Lange (uczeń Piaseckiego) przedstawił Histo-rię Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Poznańskiego¹³⁸. W czasie publicznych posiedzeń pracownicy naukowo-dydaktyczni jednostki wygłosili wiele referatów m.in. z teorii wychowania fizycznego, np. dr Eligiusz Preisler zaprezentował studium Z badań nad przebiegiem prób czynnościowych układu krążenia po zmęczeniu fizycznym. W połowie listopada 1949 r. miało miejsce rocznicowe posiedzenie, które zakończyło uroczystości jubileuszowe¹³⁹.

W roku akademickim 1949/1950 na mocy Uchwały Rady Ministrów wpro-wadzono zmiany w strukturze szkolnictwa wyższego, a Studium Wychowania Fizycznego wraz z całym Wydziałem Lekarskim wydzielono z Uniwersytetu Poznańskiego i przekształcono w samodzielną uczelnię – Akademię Lekarską, a następnie Akademię Medyczną. Dokonano zmian personalnych, nie ingeru-jąc w dydaktykę, które przebiegały bez zakłóceń. Gdy w lutym 1950 r. z funkcji kuratora zrezygnował prof. Czarnecki, opiekę nad Studium przejął na pewien czas dr Preisler¹⁴⁰. Była to jego kolejna próba ratowania placówki wobec trud-ności organizacyjnych. Preisler był osobą nad wyraz kompetentną – absolwen-tem Studium (1932), równocześnie lekarzem (1934), a poabsolwen-tem doktorem medy-cyny (1947), docentem (1955), profesorem nadzwyczajnym (1961) i wreszcie profesorem zwyczajnym (1973)¹⁴¹. Z Eugeniuszem Piaseckim podjął współpra-cę w charakterze młodszego asystenta w 1933 r. Od tego czasu prowadził Po-radnię Sportowo-Lekarską wspólnie z dr Marią Deżyną, zajmując się fizjologią wysiłku fizycznego oraz pogłębiając wiedzę z zakresu wychowania fizycznego.

Eligiusz Preisler włożył wiele wysiłku w prace administracyjne, organizacyj-ne i dydaktyczno-naukowe Studium w 1945 r., kiedy prof. Piasecki jeszcze nie wrócił z tułaczki wojennej, a także tuż po jego śmierci oraz w czasie

reorga-137 Tamże.

138 Tamże.

139 Tamże, s. 90. Referaty wygłosili mgr S. Ługowski – O nowy kierunek w gimnastyce, mgr W. Ko-walska – Prace prof. dra E. Piaseckiego nad genezą zabaw i gier ludowych, mgr M. Balcer – Palant z galeniem a base-ball.

140 Tamże.

141 Wspomnienie po śp. Filistrze K! Surma prof. dr. Eligiuszu Preislerze, http://www.surma.org.pl/

docs/Wspomnienie%20o%20sp%20F!%20Prof.%20Eligiuszu%20Preislerze.%20doc.pdf [dostęp: 15 VII 2018]; dorobek naukowy prof. dr. hab. med. Eligiusza Preislera obejmuje ponad 200 publikacji, między innymi z zakresu fizjologii wysiłku fizycznego, fizjologii pracy, mechanizmów adaptacji ustroju człowieka do obciążeń fizycznych, wpływu palenia tytoniu na zdrowie człowieka; http://www.2018.pomorskie.

pl/d-Eligiusz_Preisler.Html [dostęp: 15 VII 2018].