Stowarzyszenia studenckie i pracownicze - Tradycje Akademii Wychowania Fizycznego im. Eugeniusz

Rozdział I. Tradycje Akademii Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza

13. Stowarzyszenia studenckie i pracownicze

Od 1945 r. młodzież akademicka wstępowała do organizacji i stowarzyszeń o róż-nym charakterze. Reaktywowano wówczas wiele przedwojennych organizacji, takich jak „Juventus Christiana”, „Caritas Accademica”, „Sodalicja Mariańska”.

Przeciwny program ideowo-wychowawczy reprezentowały: Akademicki Zwią-zek Walki Młodych „Życie”, ZwiąZwią-zek Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej, Akademickie Koło Związku Młodzieży Demokratycznej, Akademickie Koło Związku Młodzieży Wiejskiej „Wici”. Działalność wznowiły także Koło Naukowe i „Bratnia Pomoc”.

Prawdopodobnie w Studium nie istniały organizacje osobne, te ogólno-uniwersyteckie albo wydziałowe miały tu jedynie swe komórki. Studenci wy-chowania fizycznego należeli do organizacji istniejących przy Wydziale Le-karskim. Z samodzielnych ugrupowań wymienić należy Koło Wychowawców Fizycznych¹⁷⁸, reaktywowane w październiku 1946 r., a zalegalizowane przez Senat w listopadzie roku 1947. Kuratorem Koła został prof. Eugeniusz Piasecki, a następnie dr Eligiusz Preisler. Skupiało ono 50 członków. Celem działalności było budzenie i rozwijanie życia naukowego oraz pielęgnowanie zasad koleżeń-skości wśród członków. W sprawach materialnych współpracowano z „Bratnią Pomocą”.

Niektórzy należeli do powołanego w 1947 r. Koła Instruktorów Wyższych Uczelni Wychowania Fizycznego. Miało to miejsce na obozie w Złocieńcu, w czasie którego byli obecni przedstawiciele wszystkich uczelni wychowania fizycznego w Polsce. Studium reprezentował Mieczysław Balcer. Program Koła Wychowawców Fizycznych, jak i Instruktorów Wyższych Uczelni Wychowania Fizycznego w Polsce przewidywał powołanie do życia ogólnopolskiej organi-zacji skupiającej wszystkich nauczycieli wychowania fizycznego, co jednak nie stało się faktem¹⁷⁹.

Dokonując krótkiego podsumowania, należy zwrócić uwagę, że Eugeniusz Piasecki jako dyrektor Studium Wychowania Fizycznego Uniwersytetu Po-znańskiego rozwinął prężną działalność. Wystarał się o autonomię, wystarcza-jące pomieszczenia, bibliotekę, wyposażenie i odpowiednie pomoce naukowe.

177 Tamże.

178 Tamże.

179 Tamże, s. 107. Przewodniczącym został Marek Sierczyński, sekretarzem Zygmunt Bielczyk (obaj z Warszawy) oraz po jednym przedstawicielu z każdej uczelni jako członku zarządu.

13. Stowarzyszenia studenckie i pracownicze

Dzięki niemu i metodykowi Walerianowi Sikorskiemu udało się pozyskać ka-drę naukową i dydaktyczną na wysokim poziomie, wywodzącą się z wydziałów UP (m.in. Włodzimierza Missiurę i Stefana Szumana, a także Wiktora Degę, Karola Stojanowskiego oraz ucznia Eugeniusza Piaseckiego w zakresie fizjolo-gii sportu – Eligiusza Preislera). Działalność naukowa Studium w latach 1945–

1950 nie była tak rozległa jak ta z okresu międzywojennego. Przyczyną tego były trudności materialne i brak kierownika naukowego placówki, niemniej za-kres prac badawczych prowadzonych w tych latach stanowi pokaźny dorobek teoretyczny z zakresu wychowania fizycznego.

Rozdział II

Geneza i stan organizacyjny uczelni

1. Geneza Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego

W

ramach Uniwersytetu Poznańskiego do 1950 r. działało Studium Wy-chowania Fizycznego, którego historię omówiono w rozdziale pierw-szym tej publikacji. Od tego roku datuje się rozwój autonomicznej uczelni – Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego, powstałej w oparciu o ist-niejące wcześniej Studium i korzystającej z jego bogatych tradycji. Do utworze-nia samodzielnej uczelni doszło w wyniku kilkuletniego procesu przeobrażeń ustrojowych w Polsce, które zmieniły kształt społeczno-polityczny kraju także w zakresie koncepcji rozwoju szkolnictwa wyższego. Tworzące się państwo o ustroju totalitarnym dążyło do przejęcia kontroli nad wieloma obszarami życia w Polsce. Aby tak się stało, należało dokonać wielu zmian w duchu nowej ideologii i według wzorców czerpanych z ZSRR. Szkolnictwo wyższe zostało poddane przeobrażeniom, które w zasadniczy sposób nastąpiły w 1950 r. Zanim do tego doszło, 28 X 1947 r. został wydany dekret rządowy „O organizacji nauki i szkolnictwa wyższego”¹⁸⁰. Zawierał on liczne zapisy ograniczające autonomię szkół wyższych na rzecz wzmocnienia władzy państwa nad wyższymi uczel-niami. Wprowadzane zmiany uzasadniano nowymi zadaniami szkół wyższych mającymi na celu zwiększenie kształcenia kadr w aspekcie realizowanego planu trzyletniego (1947–1949) oraz zakładanego planu sześcioletniego (1950–1955)¹⁸¹.

W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych planowano wykształcić 150 tys.

absolwentów szkół wyższych, w tym także nauczycieli wychowania fizyczne-go do wszystkich typów szkół: podstawowych, zawodowych i średnich. Innym

180 Jak podaje Antoni Czubiński: „W szkolnictwie wyższym przewrotu dokonano w latach 1949–

1950. Część profesury odsunięto od pracy dydaktycznej. Uniwersytety znacznie osłabiono, wyodrębnia-jąc z nich niektóre wydziały i przekształcawyodrębnia-jąc je w samodzielne uczelnie: akademie medyczne, wyższe szkoły wychowania fizycznego, wyższe szkoły ekonomiczne, wyższe szkoły rolnicze itp.”. A. Czubiński, Polska i Polacy po II wojnie światowej (1945–1989), Poznań 1998, s. 298.

181 Według założeń tego planu należało rozbudować szkolnictwo podstawowe poprzez szkoły siedmioletnie oraz szkolnictwo techniczne i zawodowe. Plan sześcioletni. Ustawa o 6-letnim planie rozwoju gospodarczego i budowy podstaw socjalizmu na lata 1950–1955, Warszawa 1950, s. 146–147.

czynnikiem, który wpłynął na decyzję o utworzeniu uczelni wychowania fi-zycznego, było wprowadzenie do wszystkich szkół wyższych obowiązkowych zajęć z wychowania fizycznego dla studentów I i II roku¹⁸². Wywołało to bardzo duże zapotrzebowanie na pedagogów z zakresu wychowania fizycznego. Tej grupy nauczycieli szczególnie brakowało z powodu nikłego zasięgu kształcenia w okresie międzywojennym (1500 absolwentów po uniwersyteckich studiach wychowania fizycznego oraz kilkuset absolwentów w ośrodkach pozauni-wersyteckich w Poznaniu i w Warszawie)¹⁸³. Niewielu absolwentów, bowiem zaledwie 272 osoby, ukończyło wyższe studia wychowania fizycznego w la-tach 1946–1950, co nie poprawiło znacząco bardzo trudnej sytuacji kadrowej w szkolnictwie¹⁸⁴.

Najważniejszą rolę w rozwoju kultury fizycznej w Polsce na przełomie lat czterdziestych i pięćdziesiątych XX w., w tym również wychowania fizycznego, odegrała uchwała Biura Politycznego Komitetu Centralnego PZPR w sprawie kultury fizycznej i sportu z dnia 28 IX 1949 r. Podjęta uchwała dotyczyła także zadań w zakresie kształcenia kadr i rozwoju bazy materialnej. Zawierała kon-kretne zapisy, do których realizacji rząd był zobowiązany, dotyczące koniecz-ności rozszerzenia systemu kształcenia kadr fachowych. Taka dyrektywa trafiła do realizacji przez Główny Komitet Kultury Fizycznej, który w dużym stopniu powstał z myślą o realizacji wspomnianej uchwały. Najlepszym krokiem w kie-runku wypełnienia postulatów kadrowych stało się utworzenie nowego typu uczelni pedagogicznych o charakterze wychowania fizycznego i sportu. Można zatem stwierdzić, że u podstaw tworzenia szkół wyższych o profilu wychowa-nia fizycznego stał czynnik kadrowy (dotkliwy brak nauczycieli wychowawychowa-nia fizycznego) oraz ideologiczny (utworzenie uczelni według nowych wzorców ustrojowych i osłabienie znaczenia uniwersytetów)¹⁸⁵.

Kluczową rolę w dalszym kształcie szkolnictwa wyższego w Polsce odegrał dekret z dnia 26 V 1950 r. dotyczący organizacji tej sfery życia. Na mocy tego

182 Uczyniono tak na mocy Rozporządzenia Ministrów Oświaty i Zdrowia z dnia 5 I 1950 r.

H. Jabłoński, O kadrach wychowawców fizycznych w szkolnictwie (Przemówienie w dyskusji na II Plenum GKKF), „Wychowanie Fizyczne” 1950, nr 9, s. 341 i n.

183 Po zakończeniu II wojny światowej do zawodu powróciło tylko 500 osób, a pracę nauczycielską podjęło zaledwie 180 osób z pełnymi kwalifikacjami. W szkołach podstawowych, gdzie sytuacja była pod tym względem najtrudniejsza, powróciło do pracy tylko kilkudziesięciu kwalifikowanych nauczycieli z ukończonym przed wojną wyższym kursem nauczycielskim, organizowanym przez Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego.

184 Ponadto zmieniła się strategia państwa wobec sportu wyczynowego, który stał się wizytówką kraju na arenie międzynarodowej. Wprowadzono gruntowną reformę kultury fizycznej poprzez jej upowszechnienie na wzór radziecki i utworzenie zrzeszeń oraz kół sportowych. Taki model wymagał znacznie liczniejszej niż dotąd kadry trenerskiej, której dotkliwie brakowało. Wyższe uczelnie wycho-wania fizycznego (wybrane dane statystyczne). GKKFiT, Departament Szkolnictwa i Nauki, Warszawa 1976, s. 170.

185 „Uchwały i Dokumenty w Sprawie Kultury Fizycznej za Rok 1950”, 1951, s. 14.

1. Geneza Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego

dokumentu z uniwersytetów wydzielono wydziały lekarskie i farmaceutyczne, przekształcając je w akademie medyczne należące do resortu zdrowia; kierunki artystyczne podniesiono do rangi wyższych szkół artystycznych i muzycznych, kierunki ekonomiczne zostały przekształcone w wyższe szkoły ekonomicz-ne, a wydziały rolnicze stały się wyższymi szkołami rolniczymi. Wymienione szkoły podlegały poszczególnym merytorycznym resortom lub Ministerstwu Szkolnictwa Wyższego¹⁸⁶. Reorganizacja osłabiła uniwersytety, natomiast do-prowadziła do znaczącego rozwoju szkół wyższych, których liczba w latach 1946–1951 zwiększyła się niemal dwukrotnie z 46 do 83, natomiast liczba

stu-dentów w Polsce potroiła się z 56 tys. do 142 tys.¹⁸⁷

Szybka rozbudowa szkolnictwa wyższego, mająca miejsce w początkach lat pięćdziesiątych, przyniosła Polsce istotne zmiany w strukturze organizacyjnej wyższych uczelni. Wyodrębnione z uniwersytetów wydziały specjalistyczne stały się zaczynem do utworzenia samodzielnych uczelni, między innymi wy-chowania fizycznego. Wprowadzone zmiany miały podłoże polityczne. U ich podstaw leżała, jak trafnie stwierdza Wiesław Osiński, „potrzeba stworzenia chociażby drobnej przeciwwagi rozintelektualizowanego, kultywującego na-wet w najgorszych okresach tradycje niezależności myśli i otwarcia na świat Uniwersytetu”¹⁸⁸. Władze, wychodząc z założenia, że mniejszymi skupiskami naukowców i studentów można łatwiej kierować, dążyły do podzielenia środo-wiska akademickiego. Doprowadziło to w Poznaniu do powstania i rozwinięcia oprócz Uniwersytetu trzech nowych uczelni: Akademii Medycznej, Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Wyższej Szkoły Rolniczej, o znaczącym dziś dorobku¹⁸⁹.

W roku akademickim 1949/1950 Wydział Lekarski Uniwersytetu w Pozna-niu został przekształcony w samodzielną Akademię Medyczną, a działające dotąd przy nim Studium Wychowania Fizycznego zaczęło się przygotowywać

186 Według Józefa Miąso: „W związku z nasileniem ofensywy ideologicznej w szkolnictwie wpro-wadzono stopniowo do szkół wyższych naukę marksizmu-leninizmu, odpowiednio zróżnicowaną i do-stosowaną do profilu naukowego uczelni”. Minister szkolnictwa wyższego Adam Rapacki uzasadniał, że

„Celem omawianej ustawy było przekształcenie szkoły wyższej w szkołę typu socjalistycznego, oparcie pracy szkoły wyższej w Polsce na następujących zasadach: po pierwsze, na jedności nauki, nauczania i wychowania na podstawie materializmu dialektycznego, w celu przygotowania kadr socjalistycznej inteligencji i rozwinięcia badań naukowych dla potrzeb socjalistycznego przeobrażenia społeczeństwa;

po drugie, na socjalistycznych, zespołowych metodach, stylu i organizacji pracy kadr naukowych i mło-dzieży”. Historia wychowania, wiek XX, red. J. Miąso, Warszawa 1980, s. 371; J. Tymowski, Organizacja szkolnictwa wyższego w Polsce, Warszawa 1980, s. 65.

187 Tamże, s. 59.

188 W. Osiński, 75 lat akademickiego wychowania fizycznego w Poznaniu, „Kultura Fizyczna” 1994, nr 7/8, s. 2.

189 M. Łuczak, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu w latach 1973/1974–1993/1994, [w:] Dzieje Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu (1919–1994), red. J. Gaj, Monografie AWF w Poznaniu, nr 312, Poznań 1996, s. 183.

do podobnej reorganizacji. Wkrótce włączono je do nowego resortu – Głów-nego Komitetu Kultury Fizycznej i zmieniono w Wyższą Szkołę Wychowa-nia Fizycznego, co spowodowało znaczny brak kadry dydaktyczno-naukowej, zwłaszcza w przedmiotach humanistycznych (np. psychologia, pedagogika) i naukach biomedycznych (biologia, anatomia, fizjologia itp.), oraz bazy loka-lowej do zajęć z tych przedmiotów. Dlatego nowo wydzielona uczelnia musiała żyć w ścisłej symbiozie z Uniwersytetem Poznańskim, a także Akademią Me-dyczną i Wyższą Szkołą Rolniczą. Sytuację placówki w tym trudnym czasie dodatkowo komplikowała dwukrotna zmiana kuratora¹⁹⁰.

2. Trudne początki nowej uczelni

W oparciu o ambitne plany wykształcenia w Polsce w latach 1951–1955 dwóch tysięcy absolwentów wychowania fizycznego wprowadzono radykalne zmia-ny w kształceniu tej grupy pedagogów¹⁹¹. W dniu 5 VII 1950 r. Rada Mini-strów stosownym rozporządzeniem przekształciła wszystkie dotychczasowe uniwersyteckie studia wychowania fizycznego w samodzielne wyższe szkoły wychowania fizycznego. Powołano wówczas trzy wyższe szkoły wychowania fizycznego w Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu, które dołączyły do już istniejącej Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Uczelnie podporządkowano Głównemu Komitetowi Kultury Fizycznej, który działał przy Prezesie Rady Mi-nistrów. Komitet otrzymał zadanie kształcenia i doskonalenia kwalifikowanych kadr w zakresie kultury fizycznej. W latach 1951–1955 poszczególne uczelnie otrzymały limity kształcenia kadr, określone na poziomie 1945 absolwentów według następujących założeń: AWF Warszawa – 760, WSWF Wrocław – 500, WSWF Kraków – 370, WSWF Poznań – 315. Aby zwiększyć liczbę kwalifikowa-nych nauczycieli wychowania fizycznego i wypełnić założony plan absolwentów, powołane uczelnie rozpoczęły aktywną działalność na rzecz kształcenia kadr wychowania fizycznego oraz instruktorów i trenerów sportu¹⁹².

Jak już wspomniano, na Uniwersytecie Poznańskim dokonano wyodrębnie-nia trzech nowych uczelni: jako pierwszej Akademii Medycznej (początkowo

190 J. Gaj, Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego w Poznaniu w latach 1950/1951–1972/1973, [w:] Dzieje Akademii Wychowania Fizycznego w Poznaniu (1919-1994), red. J. Gaj, Monografie AWF w Poznaniu, nr 312, Poznań 1996, s. 116–117.

191 Ostatecznie studia ukończyło 1748 nauczycieli wychowania fizycznego.

192 Niezależnie od powołania wyższych szkół wychowania fizycznego od 1950 r. utworzono również 16 liceów pedagogicznych z klasami wychowania fizycznego, a w 1955 r. ograniczono kształcenie w li-ceach na rzecz tworzenia studium nauczycielskiego. W 1952 r. powołano też trzy technika wychowania fizycznego: w Gdańsku, Katowicach i Szczecinie. O drastycznym niedoborze nauczycieli po studiach wyższych wychowania fizycznego świadczył fakt, że w 1955 r. liczba uczniów przypadających na jednego absolwenta studiów wyższych wynosiła 17 123 w szkołach podstawowych i 212 w liceach.

2. Trudne początki nowej uczelni

Akademii Lekarskiej), następnie Wyższej Szkoły Rolniczej oraz Wyższej Szko-ły Wychowania Fizycznego. Nowa uczelnia wychowania fizycznego powstała w oparciu o Studium Wychowania Fizycznego, którego tradycje kształcenia, jak już wspomniano, sięgały 1919 r. Proces tworzenia nowej uczelni postępo-wał w bardzo trudnych warunkach. W roku akademickim 1949/1950 doszło do dwukrotnej zmiany kuratorów Studium WF, co skutkowało brakiem przed-stawiciela Studium w Radzie Wydziału Lekarskiego w tak ważnym momen-cie. Wynikało to także z bardzo skromnego zaplecza materialnego oraz niedo-statecznej kadry dydaktyczno-naukowej. Szczególnie brakowało specjalistów z zakresu przedmiotów o profilu społecznym i humanistycznym oraz w na-ukach biomedycznych. Nowa uczelnia nie posiadała własnej bazy sportowej w postaci specjalistycznych obiektów i urządzeń sportowych. Praktycznie nie istniały także odpowiednie warunki lokalowe do prowadzenia wielu przedmio-tów, zwłaszcza przyrodniczych i medycznych¹⁹³.

Ostatecznie 5 VII 1950 r. nastąpiło długo oczekiwane przekazanie Studium przez powołaną przez ministra zdrowia Komisję Pracowników Akademii Le-karskiej w Poznaniu w osobach prof. dr. Jana Krotoskiego, prof. dr. Ryszarda Dreszera i dyrektora administracyjnego uczelni – Mariana Radajewskiego.

Odbioru dokonali przedstawiciele Głównego Komitetu Kultury Fizycznej:

mgr Józef Burbelka¹⁹⁴, sekretarz Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej w Poznaniu, oraz Wacław Labijak, pracownik WKKF. Okazało się, że także sytuacja organizacyjna przejmowanego Studium WF była trudna. Niespo-dziewana śmierć twórcy i dyrektora Studium prof. dr. Eugeniusza Piaseckiego w 1947 r. wpłynęła negatywnie na działalność tej placówki. Profesor był zwią-zany etatowo wyłącznie ze Studium i dzięki doświadczeniu oraz ciężkiej pracy

193 Zdecydowanie korzystniejsze warunki posiadała Akademia Lekarska, która powstała na bazie istniejącego już wcześniej Wydziału Lekarskiego, posiadającego ugruntowaną pozycję, wysoką renomę, odpowiednią kadrę akademicką oraz stosowne obiekty i urządzenia. Z tego względu tworzenie nowej uczelni medycznej przebiegało w sprzyjających uwarunkowaniach i nie wiązało się z tak licznymi problemami jak w przypadku WSWF.

194 Józef Burbelka urodził się 28 II 1912 r. w Jaśle. W 1933 r. ukończył szkołę średnią. W latach 1933–1934 odbył służbę wojskową, a następnie studiował (1934/1935–1936/1937) w Studium WF UJ w Krakowie. W latach 1937–1939 pracował jako nauczyciel wychowania fizycznego w Jaśle i Sosnowcu.

Uczestniczył jako żołnierz w kampanii wrześniowej i wraz z oddziałem WP przeszedł na Węgry, gdzie został internowany. Przeniesiony do obozu cywilnego, współorganizował tajne nauczanie. W 1944 r.

został aresztowany przez gestapo i wywieziony do obozu koncentracyjnego do Mauthausen, gdzie przebywał do 1945 r. Po wyzwoleniu był współorganizatorem Polskiego Gimnazjum w Regensburgu, w którym pracował do 1946 r., a w 1947 r. powrócił do Polski i rozpoczął pracę w Wojewódzkim Urzędzie Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Lublinie jako kierownik Sekcji Wychowania Fizycznego. Następnie został dyrektorem Wojewódzkiego Urzędu Kultury Fizycznej w tym mieście.

W 1950 r. został służbowo przeniesiony na stanowisko sekretarza Wojewódzkiego Komitetu Kultury Fizycznej w Poznaniu. Wraz z utworzeniem WSWF objął funkcję dziekana i pełnił ją do 1961 r., a na-stępnie funkcję kierownika Zaocznego Studium dla Pracujących. Przez wiele lat pełnił także funkcję kierownika Zakładu Historii i Organizacji Kultury Fizycznej. Zmarł w 1992 r.

odrodził je po wojennym upadku. Jednak, gdy odszedł, brakowało sprawnego i skutecznego kierownictwa, co doprowadziło do pewnych trudności. Do naj-większych problemów należał brak kompletnej dokumentacji studentów oraz zaległości z egzaminami ok. 90% ogółu studentów drugiego i trzeciego roku.

Zatem warunki nowej poznańskiej uczelni znacznie odbiegały od tych, jakie posiadała AWF w Warszawie oraz dwie inne powołane wówczas uczelnie wy-chowania fizycznego w Krakowie i Wrocławiu¹⁹⁵.

Pierwszym rektorem WSWF w Poznaniu został mianowany prof. dr Jan Krotoski¹⁹⁶ – kurator Studium WF od 15 IV 1950 do 31 VIII 1950 r., który obo-wiązki rektora pełnił niespełna rok – od 15 IX 1950 do 31 V 1951 r. Pierwszym

195 J. Burbelka, Wspomnienie z działalności Studium i Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w okresie powojennym (1945–1959), [w:] 40 lat od Katedry WS do WSWF w Poznaniu, Poznań 1959, s. 54.

196 Jan Krotoski (1895–1969). Urodził się w Starym Gostyniu w woj. poznańskim. Gimnazjum ukończył w Nowym Targu w 1913 r. Studia lekarskie rozpoczął w Krakowie w 1913 r., a ukończył w Po-znaniu w 1924 r., z czteroletnią przerwą spowodowaną służbą wojskową w czasie I wojny światowej.

Następnie podjął działalność naukowo-dydaktyczną na Wydziale Lekarskim UP. W 1931 r. habilitował się z chirurgii. W czasie II wojny światowej był ordynatorem szpitala Wojska Polskiego, a następnie pracował jako chirurg w obozach jenieckich i w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie. W tym czasie wykładał na Uniwersytecie Tajnym Ziem Zachodnich. W marcu 1945 r. wznowił działalność akademicką na Wydziale Lekarskim UP w Poznaniu i kontynuował ją w powstałej w 1950 r. Akademii Medycznej

8. Pierwszy rektor WSWF w Poznaniu

(1950–1951) prof. dr Jan Krotoski 9. Pierwszy dziekan WSWF i p.o. rektora (1951) mgr Józef Burbelka

2. Trudne początki nowej uczelni

dziekanem mianowano mgr. Józefa Burbelkę, przeniesionego z WKKF do pra-cy w nowo utworzonej uczelni. Przed władzami nowej szkoły wyższej stanęło wiele problemów natury kadrowej, materialnej i organizacyjnej. W okresie za-ledwie dwóch miesięcy (rok akademicki 1950/1951 rozpoczynał się 1 września) należało uporać się z naborem studentów na I rok studiów, zgodnie z nowymi, klasowymi zasadami otwarcia wyższych uczelni dla młodzieży pochodzenia robotniczego i chłopskiego. Dużą pomoc okazały wówczas władze Uniwer-sytetu Poznańskiego i Akademii Medycznej, z których to uczelni rekrutowała się większość wykładowców przedmiotów społeczno-humanistycznych i bio-medycznych¹⁹⁷. Bez pomocy kadrowej Uniwersytetu Poznańskiego i Akademii Medycznej trudno sobie wyobrazić realizację przedmiotów biomedycznych i społeczno-humanistycznych. Wobec braku własnej bazy WSWF wykładowcy uniwersyteccy korzystali z obiektów swojej uczelni: prof. dr Stefan Błachowski – psychologia, prof. dr Michał Ćwirko-Godycki – antropologia, dr Aleksander Brodniewicz – higiena ogólna, dr Stefan Wołoszyn – pedagogika, dr Andrzej Pilawski – fizyka. Z kolei wykładowcy zatrudnieni w Akademii Medycznej pro-wadzili zajęcia w murach tej uczelni: prof. dr Edward Czarnecki – fizjologia, prof. dr Wiktor Dega – higiena szkolna, dr Leokadia Młynarczyk – anatomia, Zdzisław Stoltzman i dr Stefan Bączyk – chemia, dr Eligiusz Preisler – medy-cyna sportu¹⁹⁸.

Pionierski etap formowania się Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego w Poznaniu zamknęła pierwsza krajowa narada rektorów, kierowników wycho-wawczych i administracyjnych wyższych szkół wychowania fizycznego oraz AWF w Warszawie. Doszło do niej w dniu 26 X 1950 r. z inicjatywy GKKF,

który nadzorował uczelnie wychowania fizycznego. Dwudniową naradę pro-wadził dyrektor Centralnego Zarządu Szkolenia Kadr GKKF – Aleksander Gutowski. Poznańską uczelnię w warszawskiej naradzie reprezentowali: rektor prof. dr Jan Krotoski, dziekan mgr Józef Burbelka, mgr Stanisław Wykrętowicz, Feliks Nijakowski i Michał Wojtkowiak. Narada dotyczyła zadań wyższego szkolnictwa wychowania fizycznego, struktury organizacyjnej nowych ośrod-ków kształcenia kadr wychowania fizycznego i sportu, planów nauczania, za-dań w zakresie pracy polityczno-wychowawczej, a także przepisów prawnych regulujących działalność wyższych szkół wychowania fizycznego. Przedstawi-cielom uczelni podano limity kształcenia w latach 1951–1955, a także przyjęto

jako profesor. Od 15 IV do 1 X 1950 r. był kuratorem Studium WF UP, a od października 1950 r. do maja 1951 r. – rektorem WSWF.

197 Część wykładowców przeniosła się do nowej uczelni, natomiast pozostała grupa pracowała w wymiarze godzin. Z czasem także inni pracownicy z Uniwersytetu Poznańskiego i Akademii Medycz-nej stopniowo podejmowali pracę etatową w WSWF. Bez tego istotnego wsparcia kadrowego trudno wprost sobie wyobrazić pierwszy okres działalności nowej uczelni.

198 J. Gaj, Wyższa Szkoła Wychowania Fizycznego w Poznaniu w latach 1950/1951–1972/1973…, s. 120–121.

projekt rektora WSWF w Poznaniu, aby wyższe szkoły wychowania fizycznego stały się uczelniami jednowydziałowymi, mogącymi łączyć działalność dydak-tyczną i naukową. Określono także strukturę nowych uczelni, która w naukach teoretycznych miała opierać się na katedrach, natomiast w działalności dydak-tycznej w poszczególnych dyscyplinach sportu miały funkcjonować tzw. działy praktyczne, planowane w przyszłości do przekształcenia w katedry. Podjęto również ważną decyzję o przyznawaniu absolwentom dyplomów kwalifikowa-nych nauczycieli wychowania fizycznego oraz o możliwości uzyskania przez nich stopnia magistra¹⁹⁹.

Na podstawie postanowień wspomnianej narady, WSWF w Poznaniu przy-jęła tymczasową strukturę organizacyjną. Dokonano również obsady poszcze-gólnych stanowisk. Uczelnią kierował rektor prof. dr Jan Krotoski, a dzieka-nem został mgr Józef Burbelka. Utworzono osiem zakładów zajmujących się sprawami dydaktyczno-naukowymi: Zakład Medycyny Sportowej – kierownik dr Eligiusz Preisler, Zakład Teorii Wychowania Fizycznego – p.o. kierownika dr Halina Ziemacka, Zakład Traumatologii – kierownik prof. dr Jan Krotoski, Zakład Gimnastyki z działami męskim i żeńskim – kierownik mgr Seweryn Łu-gowski, Zakład Lekkiej Atletyki z działami męskim i żeńskim – p.o. kierownika mgr Karol Hoffmann, Zakład Sportów Bojowych i Turystyki – p.o. kierownika

W dokumencie Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu w latach 1950–2019 (Stron 62-200)