Stan
Polska naukow a szkoła inform atyczna m a znaczące osiągnięcia. W latach siedem dziesiątych i osiem dziesiątych wyszkolono na potrzeby uczelni do
b rą k ad rę inform atyczną, której spora część wyemigrowała za granicę, od
nosząc ta m niekiedy znaczące sukcesy. Osoby, które pozostały w kraju, oprócz pracy n a uczelni zajm ują się pracą zarobkową w firm ach inform a
tycznych.
towały w ostatnich latach zmniejszenie - czasem naw et znaczne - liczeb
ności kadry dydaktycznej, któ ra je st obecnie niew ystarczająca, aby mogła sprostać wzrastającym obciążeniom dydaktycznym. Zablokowanie dostępu do nowoczesnego sprzętu i oprogram ow ania w latach osiem dziesiątych miało dodatkowy wpływ n a brak kadry znającej nowoczesne techniki infor je s t obecnie drastycznie niekonkurencyjny w stosunku do średniej płacy
w informatyce komercyjnej.
Strategia rozwoju informatyki w Polsce
S tru k tu ra wieku oraz zdobytych stopni naukowych młodych pracowników nauki nie gw arantuje szybkiego w zrostu liczby sam odzielnych pracowni
ków naukowych inform atyki. Inform atyką zajm ują się również naukowcy z innych dziedzin, którzy stosują ją w swoich pracach. W obu przypadkach je s t odczuwany b rak wysoko kwalifikowanych kadr.
O ceniając sta n p o lsk ie j k a d r y n auczającej i ba d a w czej w sferze in fo rm a ty k i, kongres p o słu g iw a ł się je d y n ie o p in ia m i. B ra k p u b lic zn ie do stęp n ych in fo rm a c ji o a k tu a ln y c h do ko n a n ia ch naszych n a u k o w ców nie p o zw a la ocenić m ożliw ości bad a w czych p o lsk ic h uczelni. Istn ie je je d n a k w ielokrotnie p o tw ie r
d za n a opinia, że p rzy ro st k a d r in fo rm a tyc zn yc h w u czelniach je s t coraz m n iejszy w s to s u n k u do w z ra stających potrzeb. Pogarsza się też s tr u k tu r a w iekow a oraz zm n ie jsza się liczba p ra c o w n ik ó w w p o szczególnych gru p a ch sto p n i n aukow ych. O graniczane są ta k że prace badaw cze.
Obecnie n a państw ow ych uczelniach wyższych istnieje kilka kierunków informatycznych - matem atyczny, techniczny i ekonomiczny; w sum ie rocznie kończy studia zaledwie k ilk u set studentów.
M ożem y określić, ilu a bsolw entów in fo rm a ty k i - m atem atycznej, technicznej i eko n o m iczn ej - opuszcza rocznie szk o ły w yższe. Nieco tr u d n ie j je s t ocenić p o zio m w y kszta łc en ia m ło d yc h kadr. N ie m a m y in fo r
m acji, g d zie absolw enci zn a jd u ją za tr u d n ie n ie i ja k ą w ied zą się le g ity m u ją . N ie w iem y też, na ile ich w y kszta łc en ie je s t a d e k w a tn e do potrzeb. N ie m a bow iem bezpośrednich relacji p o m ię d zy p ro g ra m a m i uczeln i a p o trze b a m i sfery zastosow ań, d o sta w i p ro d u k c ji info rm a tyczn ej. J e s t to sp ow odow ane b ra k iem k o n ta k tó w u czelni z p rze m y słe m i ty n k ie m zastosow ań.
Istnieje już kilka szkół niepaństw ow ych o upraw nieniach wyższych uczel
ni, które kształcą studentów inform atyki, pobierając czesne lub nieodpłat
nie, i jednocześnie g w aran tu ją kadrze dobre w arunki płacy i odpowiednio wysoki poziom wynagrodzeń. Na uczelniach państwowych pow stają też od
p łatn e stu d ia podyplomowe oraz zaoczne.
S z k o ły n ie p a ń stw o w e są n o w y m elem en tem w kra jo b ra zie polskiego szko ln ictw a . P o w sta ły one z w y ko rzy sta n ie m k a p ita łu zagranicznego i obecnie p rze jm u ją n a p ełn e lu b częściowe eta ty część na jlep szej k a d r y d yd a k ty czn e j, nie d o p u szcza ją c do je j u tr a ty p o p rzez przejście do biznesu. U czelnie te oferują s tu d e n to m dobre w a r u n k i k szta łcen ia , łą czn ie z p r a k ty k a m i za g ra n iczn y m i. N ie o ceniam y tych szkół, uw ażając, że d o b ry je s t k a ż d y p o m y sł na zw ięk szen ie p o te n cja łu um iejętności. W arto się je d n a k z a s ta n ow ić n a d sty m u la c ją k a p ita łu polskiego d o tw o rzen ia tego ty p u szkół.
6. Edukacja i szkolenia
W szkolnictwie podstawowym i średnim tempo upow szechniania inform a
tyki zmalało z powodu b rak u odpowiednich k a d r oraz zm niejszenia środ
ków przeznaczanych na edukację i wyposażenie. Zakupy dokonane przez m inisterstw o i kom itety rodzicielskie nie są w ystarczające.
Po okresie euforii obecnie in fo rm a ty k a w szkołach średnich spow szed n ia ła . B ra k je s t fu n d u s z y n a d o fin a n s o w a n ie d o kszta łc a n ia nauczycieli in fo r m a ty k i o raz n a k u p n o czy opracow anie p e łn e j g a m y p o l
sk ic h p ro g ra m ó w edukacyjnych. W yszkoleni in fo rm a tyc zn ie nauczyciele z n a jd u ją zn a c zn ie a tra k c y j
niejszą pracę p o za szkołą. B ra k u je rów nież w yposażenia w sprzęt kom puterow y, któ ry p o w in ie n być specjalnie p rzy sto so w a n y do u ży tk o w a n ia w szkole. W szkołach p o trzeb n e są dość złożone w ielo sta n o w iskow e sy stem y klasow e z system em n a d zo ru ją cym d la nauczyciela.
N astąpił znaczący rozwój firm oferujących szkolenia inform atyczne n a po
ziomie podstawowym oraz specjalistycznym. Szkolenie stało się tow arem n a ry n k u usług informatycznych.
U pow szech n ia n iem inform a ty k i oraz szko len iem p ra c o w n ik ó w z a jm u ją się rów nież w yspecjalizow ane fir m y szkoleniow e. S zk o le n ia ta k ie m a ją d w o ja ki charakter: są p o d sta w o w ą fo rm ą d zia ła n ia fir m lu b u boczną d zia ła ln o ścią p ro w a d zo n ą w z w ią z k u z realizacją kontraktów .
Z a g ro ż e n ia
Najpoważniejszym zagrożeniem edukacji informatycznej je s t zm niejsza
nie się możliwości prow adzenia zajęć dydaktycznych na uczelniach p ań stwowych, a to z powodu ubyw ania kadry i obniżania się efektywności jej rozwoju. Wyposażenie uczelni w sprzęt kom puterow y i oprogramowanie również je s t niew ystarczające.
N a jp o w a żn ie jszy m zagrożeniem d la przyszło ści rozw oju in fo rm a tyza c ji w Polsce je s t zm n ie jsze n ie się liczebności k a d r w u czelniach i obniżenie p o zio m u n a u cza n ia oraz b ra k m o tyw a cji fin a n so w y c h d la now ych kadr.
jjU P o zio m w y n a g ro d ze ń p r a c o w n ik ó w n a u k o w o -b a d a w c zy c h i dy-
d a k ty c z n y c h j e s t o b ecn ie d r a s ty c z n ie n ie k o n k u re n c y jn y w s to
s u n k u d o ś r e d n ie j p ła c y w in fo rm a ty c e k o m ercyjn ej.
Strategia rozwoju informatyki w Polsce
Obecne stru k tu ry studiów oraz program y nauczania w państwowych uczel
niach nie zawsze g w aran tu ją przygotowanie odpowiednio wykształconych k a d r dla potrzeb użytkowników i firm informatycznych.
U czelnie bez p la n ó w reform y w ew n ę trzn e j oraz reform y ich efektyw nego fin a n s o w a n ia nie m a ją sza n s u n ik n ą ć w n a jb liższy ch la ta ch opisyw anego zagrożenia i fa k t ten m u s i być m ocno w yeksponow any.
W X X I w iek w e jd zie m y więc z ogrom nym b ra k iem u m iejętności zro zu m ie n ia tego, co n a m będzie ofe
row ał św ia t.
Edukacji inform atycznej w szkołach podstawowych i średnich nie można rozwijać bez narodowego program u działania w tym zakresie. Program ta ki powinien obejmować nie tylko nauczanie inform atyki, ale również za
stosow anie technik kom puterow ych i m ultim edialnych w nauczaniu in nych przedmiotów.
B ra k je s t a tra k cy jn ej d la u czniów koncepcji oraz p ro g ra m u u p o w szec h n ia n ia in fo rm a ty k i, a raczej info rm a tyza cji. Istniejące p ro g ra m y n a u c z a n ia są b ardzo a m b itn e i ciekaw e, ale nie d a ją sz a n s y na w y kszta łc en ie społeczeństw a w iek u inform acji. P ra ktyc zn ie w szk o ln ic tw ie p o d sta w o w y m i śre d n im nie istn ieje p ro g ra m u p o w szec h n ia n ia in fo rm a tyk i, któ ry w ska zy w a łb y je j za sto so w a n ia i uczył k o r zy s
ta n ia z niej. W w ielu szko ła ch uczy się p rze w a żn ie p ro g ra m o w a n ia kom puterów , z a m ia s t u ży tk o w a n ia p o d sta w o w y ch n a rzę d zi - p o p u la rn y c h p a k ie tó w oprogram ow ania.
Czynniki rozw oju
Edukacja je s t tow arem , a zatem powinny do być niej stosowane zasady ob
ro tu tow arem - jego wytworzenia, promocji oraz sprzedaży i dostawy.
K ształcenie d la zdobycia określonej w ied zy je s t tow arem - to p ro ste stw ierd zen ie p o w in n o być p o d s ta wą p o szu k iw a n ia czyn n ik ó w d ających sza n sę na p o p ra w ę sfery ed u k a cji in fo rm a ty c zn e j w Polsce. K o
nieczne je s t określenie, kto je s t sprzedaw cą, a k to nab yw cą i ja k ie p o w in n y być relacje cenowe.
Ę jS la p r a w id ło w e g o p r z e b ie g u ro zw o ju in f o r m a ty z a c ji k o n ie c zn e j e s t z a p e w n ie n ie d o p ły w u w y k s z ta łc o n y c h k a d r in fo r m a ty c z nych, co m o żn a o s ią g n ą ć ty łk o n a p o d s ta w ie s p r a w n ie fu n k c jo n u ją c e g o syste m u e d u k a c ji.
/
26
6. Edukacja i szkolenia
Konieczne je s t wykonanie rzetelnego przeglądu stan u inform atyki w szkol
nictwie średnim i wyższym pod kątem nowoczesności programów naucza
nia, liczebności i przygotowania kadry, jakości sprzętu oraz stan u finan
sów. Wydawanie pieniędzy n a rozwój in frastru k tu ry powinno być poprze
dzone opracowaniem strateg ii rozwoju i wyznaczeniem celów nau k i oraz kształcenia w odniesieniu do potrzeb gospodarki w perspektyw ie najbliż
nizacji szkolnictwa państwowego. Szczególnie szkolnictwo podstawowe i
średnie powinno zapewnić wszystkim uczącym się znajomość zastosow ań
Strategia rozwoju informatyki w Polsce
Powszechne przygotowanie do korzystania z kom puterów w szkole podsta
wowej oraz kształcenie inform atyczne w szkołach średnich je st istotnym w arunkiem efektywnego w ykorzystania inform atyzacji w przyszłości. Pro
gram y nauczania powinny być dopasowane do stale zm ieniających się za
sad funkcjonowania społeczeństwa wieku informacji.
P rogram y n a u c za n ia sa m e j in fo r m a ty k i w szk o ln ic tw ie śre d n im są ca łkie m niezłe - g o r z e j z ich w d r a ża n ie m . N ie m a też ja s n e j koncepcji w y ko rzy sta n ia in fo r m a ty k i do w sp o m a g a n ia n a u c za n ia in n ych pr-zedm iotów. N ie istnieją naw et p la n y p ro d u k c ji d yskó w optyczn ych o p rze zn a czen iu ed u k a cy jn y m .
Równocześnie w ykorzystanie inform atyki do celów edukacyjnych w szkole i w domu może znacząco uzupełnić szkolne program y nauczania.
P osta w ien iem k ro p ki n a d „i”je s t udostęp n ien ie p o lsk ie j i św ia to w e j w ied zy oraz d ó b r k u ltu r y w ję z y k u p o ls k im n a d ysk a c h optycznych. B r a k m ożliw o ści z a k u p u ta k ic h pom ocy ed u k a cy jn y ch ogranicza
u p o w szec h n ia n ie in fo r m a ty k i i dostęp do in fo rm a c ji w d o m u i w szkole.
Jed n ą z form dokształcania są stu d ia podyplomowe, które powinny być za
lecane dla inform atyków i użytkowników inform atyki w celu aktualizacji ich wiedzy i um iejętności. Należy przyspieszyć prace nad wdrożeniem sy
stem u stopni specjalizacyjnych w informatyce.
S tu d ia p o d yp lo m o w e m ogą się sta ć fo rm ą ra d y ka ln e g o odśw ieżenia w ied zy zaw odow ej. Trzeba je d n a k dodać, że efektyw n o ść ta k ic h stu d ió w za le ży od p o zio m u d yd a k ty czn e g o uczelni, k tó ra ta k ie stu d ia organizuje. M oże to też być dobra fo rm a d o in w esto w a n ia uczelni. N ieste ty obecnie nie istn ieją w y m a g a n ia u zu p e łn ia n ia w ied zy ja k o w a r u n k u o trz y m y w a n ia ko lejnych sto p n i specjalizacyjnych.
Powszechne szkolenie pracowników firm przez wyspecjalizowane centra szkoleniowe je s t podstaw ą szybkiego przygotow ania personelu do użytko
w ania nowo w drażanych systemów. Ważne je s t przy tym, by szkolenia m iały c h arak te r ciągły. Podkreślenie fundam entalnego znaczenia kształce
nia informatycznego powinno mieć odzwierciedlenie w polityce podatkowej.
Z ja w is k o p o w s ta n ia bardzo w ielu fir m i centrów szko len io w ych sta n o w i now ość na p o lsk im ry n ku . P oczątkow o d z ia ła ły one ja k o u słu g i korepetycyjne, p se u d o k u rsy - obecnie są p ro fe sjo n a ln y m i szk o ła m i w y p o sa żo n y m i w o d p o w ied n i sprzęt i z dobrą k a d r ą d y d a k ty c zn ą (często są to pra co w n icy uczelni z a tr u d n ia n i na zlecenie). F irm y te szk o lą tysiące p ra c o w n ik ó w w ielu przedsiębiorstw , które w d ro żyły u siebie now e sy ste m y in fo rm a tyc zn e i nie o szczędzały n a szkoleniach, bo j u ż w ied zą , że to się nie opłaca.
6. Edukacja I szkolenia
W stru k tu rz e system u edukacji specjalistów i użytkowników inform atyki oraz społeczeństwa wieku informacji pow ażną misję do spełnienia m ają środki przekazu. P rasa codzienna, czasopisma specjalistyczne oraz telew i
zja mogą stosunkowo szybko i łatwo przekazywać i objaśniać wiele infor
macji.
M ed ia o dgryw ają z n a c zn ą rolę w ed u k a c ji inform atycznej. Szczególnie p ra sa k o m p u te ro w a sta ra się j a k najszybciej p rze ka zy w a ć nowości - g łó w n ie z r y n k u m ikrokom puterow ego. N ie ste ty b ardzo o g ra n i
czony je s t dostęp do specjalistycznej p ra sy n a u ko w ej (w ystarczy o d w ied zić biblioteki). P rasa codzienna za m ie szcza w iele p o p u la rn y c h ciekaw ostek in fo rm a tyc zn yc h - g łó w n ie je d n a k ze św ia ta , a w kra ju raczej szu k a afer, niepotrzebnie m ieszając p o lity k ę z in fo rm a tyką . Z n a czn ie sła b iej fu n k c ję p o p u la r y za to ra spełn ia telew izja, któ ra ty lk o w ograniczonej fo rm ie i w m a ło a tra k c y jn y m czasie a n te n o w y m na d a je kró tkie p ro g ra m y ed u ka cyjn e o tem atyce inform atycznej. E d u ka c ja in fo rm a tyczn a p ro w a d zo n a p rze z m ed ia p o w in n a być tra k to w a n a na rów ni z p rze k a ze m ku ltu ry .