Eksploatacja urządzeń elektrycznych w strefach za- za-grożonych wybuchem

4.16.5.1. Podstawowe zasady eksploatacji urządzeń przeciwwybu-chowych

665. Na czym polega eksploatacja urządzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybu-chem?

Eksploatacja urz¹dzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem polega na obsłudze oraz przeprowadzaniu oglêdzin, prze-gl¹dów i napraw.

Urz¹dzenia powinny być eksploatowane na podstawie instruk-cji eksploatainstruk-cji opracowanej w oparciu o przepisy i normy, ustalenia certyfikatów i jednostki wyspecjalizowanej oraz Dokumentacji Tech-niczno Ruchowej (DTR).

666. Jakie czynności należy wykonać przed uruchomieniem urządzeń?

Przed uruchomieniem urz¹dzenia należy:

• przeprowadzić oglêdziny, oczyścić urz¹dzenie i usun¹ć z jego otoczenia zbêdne przedmioty,

• sprawdzić poł¹czenia elektryczne i mechaniczne.

667. Jakie czynności należy wykonywać podczas pracy urządzenia?

Podczas pracy urz¹dzenia elektrycznego w strefie zagrożonej wybuchem należy kontrolować prawidłowość jego działania. Przy

361

wzroście pr¹du, napiêcia, temperatury, drgań lub szumów zagra-żaj¹cych bezpieczeństwu ludzi lub mienia należy urz¹dzenie wył¹-czyć spod napiêcia.

668. Czego nie wolno robić podczas pracy urządzenia w strefie zagrożonej wybuchem?

Podczas pracy urz¹dzenia elektrycznego w strefie zagrożonej wybuchem nie wolno:

• otwierać obudów urz¹dzeń znajduj¹cych siê pod napiê-ciem, zwłaszcza urz¹dzeń Exd,

• zakładać lub zdejmować przewodów uziemiaj¹cych w strefie zagrożonej wybuchem,

• rozł¹czać sprzêgieł lub innych poł¹czeń ruchomych,

• dokrêcać żarówek, śrub itp.,

• dokonywać pomiarów przyrz¹dami nie przystosowanymi do pracy w strefach zagrożonych wybuchem,

• wykonywać czynności, które mogłyby stanowić źródła powstania pożaru lub wybuchu.

669. Jakie usterki w urządzeniach elektrycznych przeciwwybuchowych stwarzają stan zagro-żenia?

Stan zagrożenia w czasie pracy urz¹dzeń przeciwwybucho-wych stwarzaj¹ najczêściej:

• podwyższenie temperatury czêści urz¹dzeń stykaj¹cych siê z mieszaninami wybuchowymi,

• powstawanie iskier.

670. Czym może być spowodowany niebezpieczny wzrost temperatury urządzeń elektrycz-nych?

Niebezpieczny wzrost temperatury urz¹dzeń elektrycznych może być spowodowany przeci¹żeniem lub zwarciem, a w urz¹dze-niach oświetleniowych również zastosowaniem żarówek zbyt dużej mocy.

671. Pod jakim warunkiem oprawa oświetleniowa przeciwwybuchowa spełnia wymagania bezpieczeństwa wynikające z klasy temperaturowej?

Oprawa oświetleniowa przeciwwybuchowa spełnia wymagania bezpieczeństwa wynikaj¹ce z klasy temperaturowej pod warunkiem

zastosowania odpowiedniej żarówki. Jeżeli oprawa jest przeznaczona do pracy klasy temperaturowej T3 przy zastosowaniu żarówki o mocy 25/40 W to nie wolno wkrêcać żarówki 100 W bo wówczas klasa tem-peraturowa dla tej oprawy wyniesie Tl.

672. Jak należy wykonywać przyłączanie przewodów do zacisków urządzeń przeciwwybu-chowych?

Przył¹czenie przewodów do zacisków powinno zapewniać do-bry styk, a odległości miêdzy gołymi odcinkami przewodów powinny być zgodne z wymaganiami norm dla odpowiednich napiêć.

673. Jak należy wykonywać wprowadzenie przewodów i kabli do urządzeń przeciwwybu-chowych?

Do wprowadzenia przewodów i kabli należy stosować wpusty i mufy kablowe zgodne z wymaganiami norm. Sposób wprowadzenia kabla zależy od konstrukcji urz¹dzenia i jest określony w dokumentacji techniczno-ruchowej, jednak sam montaż należy wykonać szczególnie starannie.

674. Czy temperatura urządzeń elektrycznych może wzrastać z innych przyczyn niż elek-tryczne?

Temperatura urz¹dzeń elektrycznych może wzrastać z przy-czyn nie tylko elektrycznych, lecz i mechanicznych np. wskutek tarcia powierzchni współpracuj¹cych. Należy zatem starannie konserwować i smarować łożyska maszyn elektrycznych.

675. Jakie mogą być przyczyny powstawania iskier w urządzeniach elektrycznych?

Przyczynami powstawania iskier w urz¹dzeniach elektrycz-nych mog¹ być:

• napiêcie robocze,

• elektryczność statyczna,

• napiêcia indukowane,

• zjawiska nieelektryczne.

676. Jak zapobiega się iskrzeniu elektrycznemu?

Aby nie dopuścić do iskrzenia w czasie pracy urz¹dzeń elek-trycznych, trzeba przeprowadzać prace konserwacyjne i usuwać

wszelkie możliwe źródła iskrzenia. Trzeba stale sprawdzać i dokrêcać nakrêtki i zaciski oraz sprawdzać i czyścić powierzchnie izolacyjne.

677. Jakie są podstawowe sposoby zapobiegania wyładowaniom elektryczności statycznej?

Do podstawowych sposobów zapobiegania wyładowaniom elektryczności statycznej należy staranne uziemianie elementów urz¹-dzeń technologicznych, wykonanych z materiałów przewodz¹cych i półprzewodz¹cych oraz utrzymanie odpowiedniej wilgotności po-wietrza.

678. Jakie mogą być przyczyny powstawania iskier pochodzenia nieelektrycznego?

Iskry pochodzenia nieelektrycznego mog¹ powstawać w wyni-ku uszkodzeń mechanicznych powoduj¹cych tarcie lub uderzenie ele-mentów ruchomych np.: zniszczenie łożysk, zniszczenie osłon kon-strukcyjnych, skrzywienie elementów konkon-strukcyjnych, osłon i po-kryw, obluzowanie śrub i nakrêtek.

679. Jakimi przyrządami można przeprowadzać pomiary elektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem?

Przyrz¹dy, których używa siê do pomiarów elektrycznych w przestrzeniach zagrożonych wybuchem powinny być dopuszczone do ruchu przez upoważnione instytucje jako bezpieczne w pomiesz-czeniach zagrożonych wybuchem i mog¹ być stosowane tylko w takim zakresie dla jakiego zostały zatwierdzone.

680. Kiedy w przestrzeniach zagrożonych wybuchem można stosować przyrządy w wykona-niu zwykłym?

Przyrz¹dy zwykłe można stosować jeżeli na czas wykonywa-nia pomiarów w przestrzeni zagrożonej wybuchem usuniêto mieszani-nê wybuchow¹ oraz podjête s¹ odpowiednie środki zabezpieczaj¹ce przed powstaniem mieszaniny wybuchowej.

681. Jakie termometry stosuje się do pomiaru temperatur powierzchni zewnętrznych urzą-dzeń przeciwwybuchowych?

Do pomiaru temperatury powierzchni zewnêtrznych urz¹dzeń przeciwwybuchowych stosuje siê termometry cieczowe (rtêciowe lub spirytusowe) lub termoelektryczne.

364

682. W jakich miejscach mierzy się temperaturę powierzchni obudowy silników przeciwwybu-chowych zwartych?

Temperaturê powierzchni silników przeciwwybuchowych zwartych mierzy siê:

• pośrodku obudowy w pobliżu skrzynki zaciskowej,

• na końcu obudowy od strony napêdowej,

• na tarczy łożyskowej, od strony napêdowej w pobliżu po-krywki łożyskowej.

683. W jakich miejscach mierzy się temperaturę powierzchni silników pierścieniowych?

Temperaturê powierzchni silników przeciwwybuchowych pierścieniowych, budowy ognioszczelnej i wzmocnionej mierzy siê na osłonie urz¹dzenia szczotkowego.

684. Kiedy dokonuje się odczytów temperatury silnika?

Odczytów temperatury poszczególnych czêści silnika doko-nuje siê przy pełnym obci¹żeniu silnika, trwaj¹cym co najmniej trzy godziny.

685. W jaki sposób mierzy się prześwity szczelin gaszących urządzeń ognioszczelnych?

Prześwit szczelin gasz¹cych urz¹dzeń ognioszczelnych mierzy siê szczelinomierzem. Pomiary wykonuje siê na urz¹dzeniach całkowi-cie zmontowanych wył¹czonych spod napiêcia. Prześwity szczelin należy mierzyć na całej długości, przesuwaj¹c szczelinomierz w odstê-pach równych jego szerokości.

Prześwity szczelin nie mog¹ być wiêksze niż przewidziane dla urz¹dzeń nowych.

4.16.5.2. Oględziny urządzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem

686. Na czym polegają oględziny urządzeń elektrycznych podczas pracy?

Oglêdziny urz¹dzeń elektrycznych podczas pracy polegaj¹ na sprawdzeniu (wzrokiem, słuchem, dotykiem):

• czy urz¹dzenie pracuje zgodnie z programem pracy,

365

• nastawień zabezpieczeń elektrycznych,

• wskazań aparatury kontrolno-pomiarowej,

• temperatur osłon, obudów, łożysk itp.,

• działania wentylacji, klimatyzacji, chłodnic, nagrzewnic itp.,

• prawidłowości przesyłu sygnału i ich rejestracji,

• pracy łożysk, szczotek, układu smarowania,

• stanu zewnêtrznych płaszczyzn i powłok ochronnych przewodów i kabli oraz obudowy, dławików i umocowań.

687. Na czym polegają oględziny urządzeń elektrycznych nie pracujących?

Oglêdziny urz¹dzeń nie pracuj¹cych powinny polegać na sprawdzeniu:

• stanu urz¹dzeń (np. silnika), aparatury pomocniczej i re-gulacyjnej oraz rozruchowej,

• w silnikach: pierścieni ślizgowych, komutatorów, szczot-kotrzymaczy, sprzêgła, styków itp.,

• nastawień zabezpieczeń przed zwarciami i przeci¹żeniami,

• stanu urz¹dzeń smarowniczych,

• ochrony przeciwpożarowej,

• zaślepień otworów niewykorzystanych.

688. Co ponadto należy sprawdzić w czasie oględzin urządzeń w zależności od rodzaju budowy Ex?

W zależności od rodzaju budowy Ex w czasie oglêdzin należy sprawdzić:

1) W urz¹dzeniu budowy Exd:

• poł¹czenia śrubowe zł¹czy ognioszczelnych (czy siê nie obluzowały),

• stan osłony ognioszczelnej (czy nie ma pêkniêć wybrzu-szeń, ubytków),

• prawidłowość wprowadzenia przewodów i kabli;

• stan napisów ostrzegawczych, tabliczek znamionowych i oznaczeń iowych;

2) W urz¹dzeniach budowy Exe:

• stan zabezpieczeń (wyzwalaczy, przekaźników),

• przył¹czenia przewodów oraz ich mocowanie,

• poł¹czenia śrubowe, sprzêgłowe oraz przewodów i kabli;

3) W urz¹dzeniach Exp:

• prawidłowość działania systemu nadciśnienia i blokad,

• stan uszczelnień powietrza, wentylatorów, filtrów itp.,

• prawidłowość poł¹czenia i zamocowania przewodów;

4) W urz¹dzeniach budowy Exo:

• poziom oleju oraz szczelność obudowy (kadzi),

• stan styków głównych i pomocniczych oraz śruby mocuj¹ce,

• czy urz¹dzenie jest zainstalowane w prawidłowej pozycji,

• czy odpowietrznik nie jest zatkany;

5) W urz¹dzeniach budowy Exi:

• prawidłowość poł¹czeń przewodów, uziemień itp.,

• stan styków obudów, zwor, mocowań,

• prawidłowość lokalizacji urz¹dzeń w obwodzie iskrobez-piecznym,

• stan przewodów wyrównawczych, boczników, barier i ich mocowanie;

6) W urz¹dzeniach budowy Exm:

• stan masy zlewowej (czy nie uległa spaczeniu, zwichro-waniu lub pêkniêciu),

• czy przewody s¹ prawidłowo wprowadzone;

7) W urz¹dzeniach budowy Exq:

• poziom piasku,

• stan wyposażenia dodatkowego.

689. Co należy sprawdzić w czasie oględzin urządzeń nieprzeciwwybuchowych?

W czasie oglêdzin urz¹dzeń elektrycznych nieprzeciwwybu-chowych należy sprawdzić temperaturê pracy urz¹dzenia oraz czy nie poluzowały siê śruby mocuj¹ce urz¹dzenie, a także poszczególne jego czêści.

690. W jakich terminach powinny być przeprowadzane oględziny urządzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem?

Oglêdziny urz¹dzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem należy przeprowadzać w zakresie i terminach podanych w instrukcjach eksploatacji, jednak nie rzadziej niż raz w miesi¹cu.

4.16.5.3. Przeglądy urządzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem

691. W jakich terminach powinny być przeprowadzane przeglądy urządzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem?

Przegl¹dy urz¹dzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem należy przeprowadzać w zakresie i terminach określonych w instrukcji eksploatacji, jednak nie rzadziej niż raz w roku podczas postoju urz¹dzenia w miejscu jego pracy lub w warsztacie.

692. Kto może przeprowadzać przeglądy urządzeń?

Przegl¹dy urz¹dzeń mog¹ być przeprowadzane przez pracow-ników z uprawnieniami kwalifikacyjnymi w zakresie nadzorowanych urz¹dzeń.

693. Co powinien obejmować przegląd urządzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem?

Przegl¹d urz¹dzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wy-buchem powinien obejmować:

• oglêdziny, o których mowa w punkcie 4.16.5.2,

• sprawdzenie stanu zabezpieczeń przed wybuchem,

• kontrolê wskazań aparatów pomiarowych, nastawienia za-bezpieczeń, stanu styków i poł¹czeń przewodów,

• sprawdzenie urz¹dzeń i elementów elektrycznych oraz elektronicznych zainstalowanych w skrzynkach, szafach itp.,

• ustalenia stopnia zużytych czêści i elementów urz¹dzenia,

• sprawdzenie stanu technicznego urz¹dzeń zwi¹zanych, zainstalowanych poza stref¹ zagrożon¹ wybuchem.

694. Co powinien obejmować przegląd w zależności od rodzaju budowy Ex?

W zależności od rodzaju budowy Ex przegl¹d powinien obej-mować:

1) W urz¹dzeniu z osłon¹ ognioszczeln¹ Exd:

• stan zł¹czy ognioszczelnych tj. płaszczyzn, wielkości prze-świtów itp.,

368

• sprawdzenie stanu elementów, tj. zacisków, przepustów, poł¹czeń nierozł¹cznych, końcówek przewodów, pierście-ni szczotek itp.,

• sprawdzenie stanu technicznego śrub ł¹cz¹cych poszcze-gólne czêści osłony ognioszczelnej,

• sprawdzenie stanu osłon, tj. czy nie ma pêkniêć, wybrzu-szeń, ubytków itp.,

• pomiar rezystancji uzwojeń: silników, cewek, dławików itp.,

• sprawdzenie wprowadzenia przewodów oraz ich uszczel-nienia i zadławienia, uszczelka powinna być dostosowana do średnicy gniazda w dławiku, do średnicy przewodu oraz mieć odpowiedni¹ długość w zależności od grupy urz¹-dzenia,

• sprawdzenie stanu technicznego wentylatora zewnêtrznego,

• sprawdzenie prawidłowości sprzêżenia urz¹dzenia z ma-szyn¹ napêdzan¹,

• sprawdzenie stanu łożysk i skuteczności ich smarowania sprawdzenie zabezpieczeń antykorozyjnych;

2) W urz¹dzeniu o budowie wzmocnionej Exe:

• sprawdzenie nastawień zabezpieczeń przeci¹żeniowych silników,

• sprawdzenie odstêpów izolacyjnych,

• sprawdzenie stanu poł¹czeń elektrycznych i mechanicznych,

• sprawdzenie stopnia nagrzewania siê czêści i elementów zewnêtrznych i wewnêtrznych;

3) W urz¹dzeniach i obwodach iskrobezpiecznych Exi:

• sprawdzenie stanu technicznego elementów i podzespołów obwodów, tj. ograniczników wartości pr¹du i napiêcia, boczników, barier ochronnych itp.,

• sprawdzenie stanu elementów oddzielaj¹cych obwody Exi od obwodów nieiskrobezpiecznych,

• sprawdzenie źródeł zasilania oraz elementów zabezpie-czaj¹cych,

• sprawdzenie stanu poł¹czeń i oprzewodowania,

369

698. Kto może wykonywać czynności konserwacyjne?

Czynności konserwacyjne mog¹ wykonywać pracownicy po-siadaj¹cy dodatkowe kwalifikacje w zakresie eksploatacji elektrycz-nych urz¹dzeń w wykonaniu przeciwwybuchowym.

4.16.5.5. Naprawa elektrycznych urządzeń w strefach zagrożonych wybuchem

699. Jakie naprawy elektrycznych urządzeń w strefach zagrożonych wybuchem mogą prze-prowadzać osoby zajmujące się eksploatacją tych urządzeń?

Osoby zajmuj¹ce siê eksploatacj¹ urz¹dzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem mog¹ przeprowadzać naprawy polegaj¹ce na: wymianie zużytych czêści lub elementów oraz drobne naprawy lub regulacje. Jeżeli naprawa uszkodzonych lub zużytych urz¹dzeń polega na przywróceniu im pierwotnego stanu technicz-nego w zakresie zapewniaj¹cym bezpieczeństwo przeciwwybucho-we, to naprawa tych urz¹dzeń powinna być prowadzona w wyspe-cjalizowanej jednostce.

700. Jakie uszkodzone lub zużyte części i elementy urządzeń elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem należy wymienić na nowe?

Zużyte czêści lub elementy w urz¹dzeniach elektrycznych w strefach zagrożonych wybuchem należy wymienić na nowe, w szcze-gólności:

1) w urz¹dzeniach z osłon¹ ognioszczeln¹ Exd:

• izolatory przepustowe, śruby, dławiki, pierścienie uszczel-niaj¹ce,

• oprawki do żarówek i innych źródeł światła,

• okienka kontrolne, sworznie, zawory, komory łukowe,

• tabliczki zaciskowe i czêści tworz¹ce zł¹cza ognioszczel-ne;

2) w urz¹dzeniach o obudowie wzmocnionej Exe:

• uszczelki, pierścienie uszczelniaj¹ce,

• zaciski mocuj¹ce oprawki do źródeł światła,

• uzwojenia i wirniki z odlewanymi uzwojeniami;

3) w urz¹dzeniach z osłon¹ przewietrzan¹ lub gazow¹ z nadci-śnieniem Exp:

• uszczelki, blokady oraz czujniki przepływu i ciśnienia;

4) w urz¹dzeniach iskrobezpiecznych Exi:

• boczniki ochronne, cewki, uszczelki,

• podzespoły typu panelowego z pêkniêt¹ lub złaman¹ płyt-k¹ montażow¹ (obwody drukowane),

• transformatory i dławiki indukcyjne, w których co najmniej jedno z uzwojeń znajduje siê w obwodzie zewnêtrznym;

5) w urz¹dzeniach z osłon¹ olejow¹ Exo:

• styki główne i pomocnicze oraz sprêżyny;

6) w urz¹dzeniach o budowie specjalnej Exs:

• podzespoły z elementami elektrycznymi lub elektronicznymi zalanymi żywicami, tworz¹cymi jednolite bloki, w których uszkodzeniu uległy niedostêpne elementy, poł¹czenia miêdzy nimi lub zalewa stanowi¹ca izolacje bloku;

7) wszystkie elementy izolacyjne wykonane z tworzyw termo- i che-moutrwardzalnych, w których stwierdzono:

• pêkniêcia wskrośne,

• uszkodzenia powoduj¹ce zmniejszenie odstêpów izolacyjnych,

• uszkodzenie szklistego naskórka powierzchni,

• zdeformowanie elementów

• przegrzanie elementów,

• uszkodzenie elementów ceramicznych;

• elementy i podzespoły, których sprawdzenie wymaga przeprowadzenia prób niszcz¹cych.

701. Jaki jest czasokres i cel oceny stanu technicznego urządzeń elektrycznych zainstalowa-nych w strefach zagrożozainstalowa-nych wybuchem?

Ocena stanu technicznego urz¹dzeń, układów lub obwodów powinna być dokonywana nie rzadziej niż co 5 lat na podstawie wyni-ków przegl¹dów oraz rodzaju i zakresu dokonanych napraw.

Celem oceny stanu technicznego jest ustalenie czy urz¹dzenie, układ lub obwód mog¹ nadal spełniać swoje funkcje w określonych warunkach zagrożenia wybuchem, czy też należy je poddać naprawie

i w jakim zakresie, czy ewentualnie wycofać z eksploatacji.

6) wystêpowanie na krawêdziach powierzchni tworz¹cych zł¹cza ognioszczelne ubytków materiału powoduj¹cych skrócenie długości szczelin zastosowanych w urz¹dzeniu do wartości nie mniejszej niż określone w normie jako najmniejsze długości, jeżeli rzeczywisty prześwit szczeliny jest mniejszy od

maksy-malnego prześwitu określonego w normie:

• w urz¹dzeniach podgrupy II A - skrócenie długości szcze-liny może wynosić 1 mm na każde 0,01 mm zmniejszenia prześwitu szczeliny w stosunku do maksymalnej wartości określonej w normie,

• w urz¹dzeniach podgrupy II B - skrócenie długości szcze-liny może wynosić 1 mm na każde 0,02 mm zmniejszenia prześwitu szczeliny w stosunku do maksymalnej wartości określonej w normie;

7) zwiêkszenie prześwitów zastosowanych w urz¹dzeniu na zł¹-czach cylindrycznych oraz cylindryczno-kołnierzowych do wartości maksymalnej określonej w normie, a na zł¹czach koł-nierzowych do 2/3 tej wartości, jeżeli rzeczywisty prześwit szczeliny jest mniejszy od tej wartości.

W dokumencie ksiazka SEP (Stron 178-184)