3. Rytuały komunikacji i autoprezentacji wizualnej…
118
Wśród 62 komentarzy i wpisów81, będących w przeważającej części opiniami odnoszącymi się do artykułów, oscylujących wokół problemu jednostki (np. ukazujących sytuację uczennicy, która otrzymała w szkole reprymendę za niestosowany strój) bądź bezpośrednio dotyczących strojów uczniowskich, aż 26 głosów stanowiło aprobatę szkolnego dress code’u, który powinien być przestrzegany przez ucznia. Bardzo wiele opinii kształtowało się jako postulat wprowadzenia i utrzymania stroju ujednoliconego w po-staci tzw. mundurków, które według niektórych komentujących wpływają na rangę placówki i niwelują zjawisko dyskryminacji. Szczegółowe wskazania internautów dotyczące kształtu uczniowskiego dress code’u zamieszczamy na wykresie 5.
Wykres 5. Wątki zauważone w wypowiedziach nauczycieli internautów na temat stylu ubierania się uczniów
Źródło: Opracowanie własne.
Afirmowanie jasno określonych zasad porządkujących i unifikujących sty-lizacje szkolne, co wynika z prezentowanego zestawienia, stanowi próbę stworzenia przeciwwagi dla wyuzdanej wizualności, praktykowanej przez niektórych uczniów (częściej uczennice). Wyraźne jest pojawienie się krytyki
81 Komentarze zostały wyselekcjonowane, odrzucono te, które były obraźliwe, nie-związane z tematem lub nie dotyczyły ubioru szkolnego, a odnosiły się np. tylko i wy-łącznie do opisywanej sytuacji. Źródłem były następujące strony: https://krajski.word-press.com/2014/02/04/ubior-w-szkole-szkola-jako-instytucja/ [data dostępu: 26.02.2018];
http://gazetaolsztynska.pl/481600 [data dostępu: 26.02.2018]; Rozowych-wlosow-i-maki jazu-szkola-juz-sobie-nie-zyczy.html [data dostępu: 26.02.2018]; http://kobieta.gazeta.pl/
kobieta/7,107881,22377776,szkola-jej-ubior-rozprasza-chlopcow-ojciec-dziewczynki.html [data dostępu: 26.02.2018]; http://www.rmf24.pl/fakty/news-w-dresie-do-szkoly-czy-to-wypada,nId,1715961 [data dostępu: 26.02.2018].
3.2. Między pokazem mody, burleską a abnegacją… 119 stroju wyzywającego, którą poszerzyć można – w związku z zagadnieniem dziewczęcej ekstrawagancji – o wyraz niezadowolenia w związku z wizu-alną frywolnością uczniów oraz o – nierzadko dosadną – krytykę makijażu.
Dbając o wrażliwość czytelników, nie przytoczymy przykładowych sformu-łowań, które miały znamiona obraźliwych i – w naszym przekonaniu – były niestosowne, zwłaszcza dla grona pedagogicznego. Ku naszemu zdziwieniu nie odnotowałyśmy internetowych komentarzy związanych z aprobatą niestandardowych ozdób ciała w postaci tatuaży czy piercingu oraz opinii, jakoby strój oraz sposób ekspozycji wizualnej był formą podkreślenia włas-nej osobowości. Brak zauważenia tożsamościowego waloru ubierania się czy np. wyboru stylistyki stanowiącej informację o samym uczniu wydaje nam się niepokojący.
W innych wypowiedziach narracyjnych, pozyskanych w naszych ba-daniach, nauczyciele szczęśliwie zauważają i podkreślają, że oryginalność wizualna niektórych uczniów wynika m.in. z faktu przynależenia do jakiejś subkultury bądź świadomego zabiegu eksponowania własnych przekonań, poglądów, a nawet problemów okresu dorastania, wiążących się z etapem wkraczania w dorosłość:
Ubiór uczniów w dużej mierze jest odzwierciedleniem osobowości uczniów i większość z nich posiada swój własny, niepowtarzalny styl kreowania swojej osoby. Nie ukrywam, że większość młodych ludzi uczęszczających do liceum, w którym pracuję podąża za modą, jednak znajdują się tu także osoby skromne, które wybierają styl prosty i niewymagający dużych nakładów finansowych.
Moich uczniów cechuje ogromna różnorodność. Na szczególną uwagę zasługują dziewczęta, które próbują w ten sposób zwrócić na siebie uwagę lub „ukryć” tę prawdziwą siebie pod „płaszczykiem” stroju.
W cytowanych wyżej narracjach pojawia się pierwiastek zrozumienia dla – jak już wcześniej zaznaczyłyśmy – pozornej niecodzienności, która odczy-tywana może być nie tylko jako odzwierciedlenie seksownych trendów, ale sposób ukrycia czy zamaskowania problemów związanych z identyfikacją i akceptacją własnej osoby.
Kreowanie własnego wizerunku przez uczniów w sposób niezwyczajny realizowane jest poprzez różnorodne zabiegi, które są dostrzegane przez grono nauczycielskie i wyartykułowane zostały w narracyjnych wypowie-dziach. Według nauczycieli, którzy deklarowali, że w placówce oświatowej, w której pracują, pojawiają się uczniowie wyróżniający się nietuzinkowym wyglądem, wymieniali następujące komponenty wizualnej oryginalności:
• makijaż,
• osobliwa fryzura,
• piercing,
3. Rytuały komunikacji i autoprezentacji wizualnej…
120
• tatuaż,
• wygląd świadczący o przynależności do określonej subkultury,
• niechlujność.
Dodajmy, że właśnie te wyróżniające tożsamościowo elementy garderoby czy stylizacji są częstokroć powodem konfliktu pomiędzy uczniami i gronem pedagogicznym, co jest – jak się zdaje – szczególnym paradoksem we współ-czesnej szkole. Zjawisko ekscentryczności i estetycznej problematyczności, według nauczycieli, dotyczy przeważnie dziewcząt, kreujących swój wyzy-wający wizerunek w sposób niepożądany i nieakceptowany w placówkach edukacyjnych oraz osób pozwalających sobie na niekonwencjonalne ozdoby ciała i propagujących przynależność do subkultur.
W związku z zebranymi danymi stwierdzić można, że deklaratywne obrazy ucznia stworzone przez nauczycieli są wielowymiarowe. Czasem in-terpretacja doświadczenia dorosłych tubylców szkolnych jest pełna sprzecz-ności, kiedy na przykład opisywana zwyczajność wizerunku przeważającej liczby uczniów zderza się z dostrzeganą ekscentrycznością czy niestosow-nością ich autoprezentacji. Zwłaszcza dotyczy to kontekstu aprobowania lub nieokreślonego stylu ubierania się.
Zwyczajność i unifikacja wizualna uczniów realizuje się w konstrukcyjnej szablonowości i powtarzalności opisu szkolnego outfitu, który relacjonowany i obrazowany został przez uczniów według specyficznego algorytmu: góra (bluzka, sweter, koszula) + dół (spodnie) + buty i odnaleziony został w sty-lizacjach, skonstruowanych i zaprezentowanych na kanałach YouTube przez młode youtuberki. Stylizacje uczniów – zarówno w deklaracjach młodzieży, jak i doświadczeniach nauczycieli, w przeważającej liczbie charakteryzują się zwyczajnością, schludnością i ogólną estetyką. Uczniowie przy wybo-rze poszczególnych elementów garderoby wykazują się pwybo-rzede wszystkim pragmatyzmem, komponując stylizacje wygodne, ale jednocześnie modne i nierzadko markowe, wpisując się w styl społeczeństwa ponowoczesnego i na wskroś konsumpcyjnego.
Wśród osób zapełniających przestrzeń zwy- czajności i powtarzalności znajdują miejsce
jednostki charakteryzujące się pozornie nietuzinkową i oryginalną ekspo-zycją. Stanowią w wizualnej rzeczywistości szkolnej ekscentryczną grupę, której liczebność jest niewielka. Nieliczność i wyjątkowość pretenduje ją do miana ekspozycyjnej awangardy, która kojarzyć powinna się jednoznacznie ze strażą przednią (z francuskiego avant garde), torującą drogę, wyprzedza-jącą resztę i charakteryzuwyprzedza-jącą się odwagą (w tym wypadku – stylizacyjną).
Może i pokusiłybyśmy się o to odważne stwierdzenie, ale czy stylizacyjnie wyzywająco ubranym i wymalowanym dziewczętom, powielającym wzorce zaczerpnięte z popkultury i modowo-urodowych czasopism, albo uczniom odważnie demonstrującym przynależność do określonej subkultury nie jest