1. W latach 1988-1993 badanie p o d staw o w e na m akro p o zio m o w y m 1 etapie eksperym entu.
P rzep ro w ad zo n o b ad a n ia n a próbie 1193 osób, w tym 690 stu d e n tów od 17 do 33 lat U niw ersytetu M ińskiego i 503 nauczycieli o d 34 do 59 lat szkół M ińska.
2. W latach 1993-1996 p rz e p ro w ad zo n o badanie k o ntrolne n a mi- kro p o zio m o w y m 2 etapie eksperym entu.
3. W latach 1996-2006 - w eryfikacja testów w diagnostycznej p rak tyce w krajach n a Łotw ie i w Polsce.
4. W latach 1999-2006 - polska adaptacja testów „K reatyw ny p o ten cjał" człow ieka dorosłego. P rzep ro w ad zo n o b ad an ia na p róbie 1139 osób — w tym 697 b ad an y c h w W yższej Szkole H um anistyczno- -Ekonom icznej w Łodzi, a także w latach 2002-2003 w śró d 49 stu d en tó w U n iw ersy tetu W rocław skiego (Instytut Pedagogiki) i w la tach 2004-2006 w śró d 393 stu d e n tó w i m agistrów U niw ersytetu O polskiego (Instytut Psychologii).
D o celów b ad an ia korelacji testu „ K reatyw ny potencjał" w y k o rzy stano następujące stan d a ry zo w an i testy:
1. „Test tw órczego m yślenie T T C T ' E. P aul Torrance („Tests of C reative Thi nki ng (TTCT)" (1974). Cel testu: w erbalne i figuralne w y m iary tw órczego m yślenia. K reatyw ność w g E.P. T orrance'a po lega na płynność, elastyczność, oryginalność i opracow ania.
2. Test "K reatyw ność" J.P. G uilford („Creativity" test) (1950). J.P. G uilford zidentyfikow ał trzy elem enty m yślenia rozbieżnego: płynność (zdolność d o szybkiego znalezienia w ielu ro zw iązań p ro blem u), elastyczność (jest w stanie jednocześnie rozw ażyć różne al ternatyw y); i oryginalność (odnosząc się do pom ysłów , które ró żn ią się o d innych ludzi) [G uilford 1968].
3. Test „C zynniki osobow ości 16PF" R.B. C attell (1966). Test zaw ie ra 16-czynnikow y k w estio n ariu sz osobow ości R.B. C attella [Horn, C attell 1966, s. 253-270].
4. M M PI „Test osobow ości i innych cech psychiki" (M innesota M ultiphasic P ersonality Inventory). W ynik daje skalę i p odskalę osobow ości, jaki norm alizow any.
5. „T est stru k tu ry intelektu." R. A m thauera.
6. „K w estionariusz EPQ-R H.J. Eysenck (1985) Personality Q uestionnaire-R evised. K w estionariusz ten o p arty jest na koncep cji osobow ości H.J. Eysencka.
7. „T est POI: P ersonal O rientation Inventory" E. Shostrom , 1974. "T est PO I" m ierzy kreatyw ność, p o staw y i w artości, które o d n o sz ą się d o sam orealizacji jednostki.
Robocza hipoteza, k tó rą należało sp raw d zić celem ustanow ienia konstruktyw nej trafności i rzetelności, zaw ierała następujące pozycje: 1. W skaźniki kreatyw ne, w y ró żn io n e w teście: oryginalność, cieka
w ość, m yślenie twórcze, w yobraźnia, intuicja, em ocjonalność i empatia, poczucie humoru i twórcze podejście do zaw odu po
w in n y korelow ać d odatnio, lecz u m iarkow anie, ze w z g lęd u na ich nisk ą identyczność z in n y m i stan d ary zo w an y m i przejaw am i i te stam i projekcyjnym i, m ającym i analogiczne zm ienne, u k ieru n k o w an e n a określenie tw órczych zdolności osobow ości i kreatyw nego potencjału.
2. Spośród w y m ienionych w skaźn ik ó w test „K reatyw ny potencjał" najbardziej koreluje z testem E.P. T orrancea i J.P. G uilforda w g czynników : oryginalność, intuicja, giętkość m yślenia oraz u m iar kow anie; koreluje z testem R.B. C attella w g. następujących czyn ników : w yobraźnia, oryginalność i tw órcze podejście do zaw odu; koreluje z testem M M PI takim i czynnikam i kreatyw nym i, jak w y obraźnia i tw órcze podejście d o zaw odu.
3. Poniew aż stan d a ry zo w an y test R .A m thauera i H.J.Eysencka nie jest przezn aczo n y d o p o m iaru p ara m etró w m yślenia tw órczego, to
z ty m kw estio n ariu szem nie p o w in n o być w iele korelacji dodatnich, częściej p o w in n y pojaw iać się ujem ne pow iązania korelacyjne. N iniejsza h ipoteza o trzym ała p o tw ierd zen ie praw idłow ości (rze telność i trafność) w y su n ięty ch założeń w sposób następujący: g ru p y b ad an y ch otrzy m ały w ysokie d o d atn ie w y n ik i w teście J.P. G uilforda (0,651 p o r Pearsona), E.P. T orrancea (0,6’73), R.B. C attella (0,463), M M PI (0,380) oraz ujem ne w teście R. A m th a u era (-0,304).
N a m akropoziom ow ym etapie e ksperym entu, n a p o d staw ie d a
n ych z p o p rzed n ich etapów , b ad an o i u ogólniano oznaki k reaty w n o ści. W tym celu n a p o d staw ie b ad an ia różnych g ru p u ogólniano w sp ó l ne w sk aźn ik i kreatyw ności w e d łu g opisanych ośm iu czynników oraz określano ich znaczącą korelację ze w skaźnikam i osobow ościow ym i w e d łu g stan d ary zo w an y ch m eto d stosow anych w b adaniu.
K om pleksow ość testów pozw ala stworzyć profil osobow ości kreatywnej. Test daje m ożliw ość interpretacji u k ry ty ch m echani
zm ów psychicznych n a p o d staw ie do k o n y w an y ch p rzez badanego w y b o ró w sytuacji życiow ych. B adanie pozw oliło znaleźć p o szu k iw a ne p a ram etry w procesie ro zw iązy w an ia z a d a ń n a p o d staw ie ustalo n ych praw idłow ości oraz u d o w o d n ić w iary g o d n o ść tw orzonego testu. K ażde b ad an ie ekspery m en taln e p rzed staw ia proces tw órczy zaró w n o p rzy pro jek to w an iu sposobów sp raw d zen ia hipotez, jak i p rzy analizie k onkretnego b adanego problem u.
W ed łu g końcow ych w y n ik ó w b ad an ia testem „K reatyw ny p o ten cjał - w ersja rozszerzona" p rzep ro w a d z o n o analizę ro z rz u tu dla oceny d y skrym inatyw ności p y ta ń i ich inform acyjności. A naliza częstotliw o ściow a 80 p y ta ń pokazała, iż w g ru p ie składającej się ze 132 b adanych 56% w szystkich o d p o w ie d zi m a ró w n o m iern y ro z rz u t o d p o w ied zi „tak" i „nie", a u pozostałych o bserw ow ane są znaczne odchylenia (w grani cach 10% od rów nom iernego).
K orelacyjna analiza o d p o w ied z i b ad an y ch w teście „K reatyw ny potencjał" w y k ry ła stabilną zgodność w e w n ę trz n ą - w sk aźn ik rzetel
ności testu, co p o tw ierd z a jego niezaw odność. A naliza m atrycy ko
relacyjnej p okazała b ra k znaczących korelacji w e w n ą trz bloku pytań, odnoszących się do tej samej w łaściw ości. N ieznaczne pojedyncze ko relacje (na poziom ie od 0,2 do 0,3) istnieją p o m ięd zy poszczególnym i p y tan iam i testu, co jest całkiem n atu raln e. Brak korelacji p om iędzy p y tan iam i pokazuje ró w n ież ich w y so k ą inform acyjność - nie p ow ie lają się, lecz m ierzą różne strony tej samej cechy.
A naliza korelacyjna w skaźn ik ó w testu „K reatyw ny potencjał" dla w spólnej p ró b y pokazała obecność znaczącej korelacji p om iędzy w szystkim i w skaźnikam i, co p o tw ierd za, że w szystkie one u k ieru n k o w an e są na p o m iar jednej w łaściw ości - k reaty w n eg o potencjału.
N a zakończenie pracy eksperym entalnej n a d testem p rz e k o n stru o w an o schem at psychologicznego profilu w celu lepszego unaocznie nia dom inacji uśw iadom ionej lub nieuśw iadom ionej sfery osobow ości badanego. W górnej części koła pro filu psychologicznego um ieszczono indeksy: m yślenie tw órcze, ciekaw ość, tw órcze podejście d o zaw odu; na horyzontalnej osiowej linii - oryginalność i poczucie h u m o ru ,
po-5. koni lpnjni' iindM attj liailiiii Irafnnśfi i iw tdnośri M im „kifalw ncgo potencjału" 105
niew aż zaw ierają one z aró w n o u św iadom ione, jak i n ieuśw iadom ione procesy i tru d n o jest odnieść je d o jednej ze sfer. W głębi, w dolnej czę ści k ręg u zn ajdują się w y o b raźn ia i intuicja, em ocjonalność i em patia. W ten sposób n a osi pionow ej są rozm ieszczone centralne w skaźniki uśw iadom ionej sfery - tw órcze m yślenie oraz nieuśw iadom ionej - in tuicja. P ozw ala to psychologow i ek sp ery m en tato ro w i określić dom i no w anie uśw iadom ionej lub nieuśw iadom ionej sfery osobow ości.