Przy realizacji tego zadania pojawić się może problem naruszenia praw obywatelskich przez władze krajowe, regionalne lub lokalne. Skargi obywateli krajów członkowskich, którzy zarzucają naruszenie tych praw poprzez określone działanie krajowej administracji publicznej, pozostają jednak poza mandatem Europejskiego Rzecznika i w związku z tym odmawia on ich rozpatrywania696. W wielu przypadkach skargi takie są lub mogą być przedmiotem badania w postępowaniach prowadzonych przez narodowych
692 Por. Raport roczny 2005, s. 18.
693 Raport roczny 2005, s. 18.
694 Por. Raport roczny 2006, s. 105.
695 Por. Raport roczny 2006, s. 105.
696 Szersza analiza tego zagadnienia została zaprezentowana w Rozdziale poświęconym zakresowi kontroli Rzecznika. W kontekście kooperacji Europejskiego Ombudsmana z krajowymi rzecznikami kwestie te rozważa I.
Harden, When Europeans Complain…, s. 228.
lub regionalnych ombudsmanów lub też ciał podobnych, takich jak komisje ds. petycji parlamentów w państwach członkowskich. Adaptowanie prawa wspólnotowego przez kraje członkowskie Unii nie pozostaje jednak poza zainteresowaniem Europejskiego Rzecznika, który dostrzega jego znaczenie i potrzebę budowania szerszego modelu współpracy rzeczników państw członkowskich w celu kompleksowego przeciwdziałania nieprawidłowościom w funkcjonowaniu administracji publicznej na obszarze całej Unii Europejskiej. Harmonizacja systemu ochrony praw obywatelskich we wszystkich krajach powinna być konsekwentna i oparta na w miarę jednolitych regułach. Przy tym wskazane jest, by ustanowione standardy ochrony obowiązywały na jednakowym poziomie, tak aby wspólnotowi obywatele mogli korzystać na równych, niedyskryminacyjnych zasadach z mechanizmów, bez względu na to, w którym państwie przebywają. Wymaga również podkreślenia fakt, że Europejski Rzecznik od początku swojego funkcjonowania starał się realizować ideę promowania wypracowanych i przyjętych przez siebie standardów dobrej administracji nie tylko wśród instytucji i organów wspólnotowych, ale również w strukturach administracji państw członkowskich. Budowanie takiego szerokiego obszaru oddziaływania mogło wpływać nie tylko na promowanie idei ochrony praw obywatelskich, ale również wspomagało upowszechnianie świadomości obywateli europejskich w kontekście zadań, jakie stoją przez Europejskim Rzecznikiem, i wiedzy, w jakich sprawach mogą oni korzystać z pomocy swoich lokalnych obrońców.
Rzecznik już w pierwszym roku swojego funkcjonowania Rzecznik dostrzegł potrzebę zbudowania narzędzia współpracy ze swoimi odpowiednikami w państwach członkowskich697. Spowodowane to było m.in. otrzymaniem dużej liczby skarg dotyczących stosowania prawa wspólnotowego przez narodowe władze, podczas gdy jego mandat wyraźnie wyłączał podjęcie bezpośrednich działań zaradczych w tej mierze. Blisko 2/3 ogółu skarg corocznie zawierało zarzut maladministration w zakresie działalności organów administracji państw członkowskich. Efektywne rozstrzyganie stawianych w tych skargach problemów i zarzutów niewłaściwego administrowania wymagało stworzenia mechanizmu, dzięki któremu obywatele mieli jasność, do kogo kierować skargi698. W związku z tym, nawiązywanie odpowiednich kontaktów i wymiana informacji ze wszystkimi europejskimi ombudsmanami były niezmiernie pożądane699. Rzecznik podkreślał również, że bliskie i trwałe relacje Europejskiego Rzecznika i krajowych ombudsmanów są konieczne, gdyż obywatele nie zawsze odróżniają sfery działania administracji krajowej i wspólnotowej, postrzegając je raczej ogólnie – jako niewłaściwe działanie ze strony administracji publicznej. W wielu krajach Europy obywatele w praktyce nie wiedzą, do którego organu należy się odwołać w przypadku niekorzystnego dla nich rozstrzygnięcia administracji publicznej, której zarzucają niewłaściwe administrowanie. Ponadto narodowi rzecznicy są coraz częściej aktywni w sprawach z zakresu problematyki wspólnotowej700. Obok podstaw stricte faktycznych, wynikających ze wskazanej wyżej sytuacji, do rozwijania szerszej
697 W odpowiedzi na pytanie członków brytyjskiej Izby Lordów o przyczyny ustanowienia Europejskiej Sieci Rzeczników, Rzecznik stwierdził: „European Ombudsmen Liason Network” powstała, by ułatwić wolny przepływ informacji o prawie wspólnotowym i jego stosowaniu oraz umożliwić przekazywanie skarg do organów najbardziej predystynowanych do ich rozpatrywania”, The Work of the European Ombudsman, European Union Committee, House of Lord, 22nd Report of Session 2005-06, 6 March 2006, London, s. 7-8.
698 The Prevention of Human Rights Violations. Contribution on the occasion of the Twentieth Anniversary of the Marangopoulos Foundation for Human Rights, pod red. L. Sicilianos, Ch. Bourloyannis-Vrailas, Athens 2001, s. 220.
699 Por. J. Söderman, The Ombudsman Concept and Types of Control of Maladministration in Greece and Europe, Athens, 11 November 1996.
700 Por. Raport roczny 1995, s. 32; podobną opinię wyraża J. Giraud, stwierdzając, że narodowe administracje są bardzo często zaangażowane w stosowanie prawa wspólnotowego, gdyż rosnąca interakcja między prawem wspólnotowym a krajowym jest oczywista i dlatego wszyscy europejscy rzecznicy powinni połączyć swoje siły w celu ochrony praw obywateli, op. cit., s. 16.
współpracy z innymi ombudsmanami Europejski Rzecznik może korzystać z podstawy prawnej określonej w Statucie. Przepis art. 5 Statutu dał mu bowiem taką możliwość, stwierdzając, że może on „współpracować z podobnymi organami istniejącymi w niektórych państwach członkowskich, w poszanowaniu odpowiednich przepisów prawa krajowego, o ile może się to przyczynić do zwiększenia skuteczności jego dochodzeń oraz do zapewnienia lepszej ochrony praw i interesów osób składających skargi”.
Podstawa ta stała się dodatkową, normatywną przyczyną nawiązania dialogu z rzecznikami działającymi na poziomie narodowym, regionalnym oraz komisjami parlamentarnymi ds. petycji w Niemczech i Luksemburgu701. Przy tym należy zauważyć, że przepis Statutu powinien być interpretowany w takim kierunku, z którego wynika, że Europejski Ombudsman nie stoi ponad narodowymi rzecznikami, ale posiadają oni taki sam, równy status, bez możliwości wzajemnego narzucania poglądów. W związku z otwartym podejściem Rzecznika, a także aprobującym odzewem ze strony swoich odpowiedników702 koncepcja powołania sieci ombudsmanów europejskich – European Liason Network – systemu łącznikowego została zaprezentowana podczas seminarium „The respective role of the Community and National institutions and bodies in the supervision of the application of European Community law”703, które odbyło się we wrześniu 1996 roku w Strasburgu704. Jej naczelnym założeniem było rozwijanie efektywnego i ścisłego systemu współpracy pomiędzy rzecznikami funkcjonującymi w państwach członkowskich w celu ochrony praw obywateli. Zwrócono również uwagę na to, że konieczna jest promocja ochrony praw obywatelskich, transparentności działania administracji publicznej, idei Europejskiego Rzecznika oraz wprowadzenie w życie mechanizmów transferu skarg pomiędzy poziomem wspólnotowym a poziomem narodowym (do instytucji najbardziej właściwych, by rozstrzygnąć formułowane w nich problemy)705. Rzecznik stwierdzał, że promowanie wiedzy o prawie europejskim oraz wskazywanie obywatelom organu, który jest najbardziej odpowiedni, by zajmować się ich sprawami, będzie wpływało nie tylko we właściwy sposób na wzrost świadomości społeczeństwa o funkcjonujących na terenie Unii mechanizmach ochrony praw jednostek, ale także przyczyni się do usprawnienia (i skuteczności) działania zarówno ombudsmanów w krajach członkowskich, jak i samego Rzecznika Europejskiego706. Istotne jest, że w opinii pierwszego Europejskiego Rzecznika krajowi i regionalni ombudsmani, mając z zasady wieloletnie doświadczenie w procedowaniu we własnych krajach, legitymują się odpowiednią wiedzą fachową, by radzić sobie także z prawem europejskim i problemami dotyczącymi ochrony praw człowieka i obywatela w szerszym, ponadnarodowym ujęciu. Elastyczna forma współpracy na równych warunkach wydała się właściwa, aby realizowanie praw obywateli w ramach Wspólnoty było pełniejsze, i to zarówno na poziomie europejskim, jak i w poszczególnych państwach. Zinstytucjonalizowana współpraca międzynarodowa rzeczników państw członkowskich jawiła się również jako narzędzie bezpośredniej informacji obywateli, w szczególności w zakresie podejmowania odpowiednich kroków w przypadku konfliktowej sytuacji w ich relacjach z instytucjami wspólnotowymi. Sieć łącznikowa miała być pierwszym krokiem w rozwijaniu współpracy rzeczników. Początkowo ogólnie określoną koncepcję rozwijano w kolejnych latach podczas
701 Por. I. Harden, When Europeans Complain..., s. 228.
702 W większości krajów członkowskich instytucja ombudsmana funkcjonowała od wielu lat.
703 Wspólna rola Wspólnotowych i krajowych instytucji i organów w nadzorowaniu wprowadzania europejskiego prawa wspólnotowego.
704 Raport roczny 1996, s. 92.
705 Raport roczny 1996, s. 92.
706 J. Söderman, The Early…, s. 103.
seminariów w Brukseli, w czerwcu 1997 roku i w latach następnych707. W czasie końcowej sesji seminarium z 1997 roku rzecznicy z ówczesnych państw członkowskich zwracali uwagę na potrzebę ich włączenia w poprawę stosowania prawa wspólnotowego i sformułowali propozycję dotyczącą praktycznych możliwości przyszłej współpracy, włączając w nią regularne komunikowanie się i organizowanie dalszych konferencji i seminariów. Łączność między nimi miał podkreślać „European Ombudsmen Newsletter” wydany po raz pierwszy pod koniec października 1997 roku i zgodnie z założeniem publikowany następnie w formie elektronicznej708. Obecnie więc w okresie między spotkaniami Sieć działa w ramach inicjatyw komunikacyjnych Europejskiego Rzecznika w dwóch formach: „European Ombudsmen Newsletter” – ukazującego się dwa razy w roku, wydawanego wspólnie z europejskim oddziałem Międzynarodowego Instytutu Rzecznika i „Ombudsman Daily News” – elektronicznego serwisu informacyjnego publikowanego przez instytucję Europejskiego Rzecznika oraz zawierającego artykuły, informacje dla prasy i ogłoszenia urzędów z każdego z krajów należących do Sieci – wraz z interaktywnym forum internetowym służącym wymianie myśli i poglądów. Aktualnie obok ombudsmanów krajowych do sieci współpracy należą również funkcjonariusze łącznikowi, mianowani w każdym krajowym urzędzie rzecznika jako osoby pierwszego kontaktu z innymi członków Sieci. Rozwiązanie to w dalszym stopniu usprawnia bieżące kontakty w ramach systemu współpracy.
Sieć łącznikowa europejskich ombudsmanów stanowi więc mechanizm ich współpracy w różnych sferach: transferu niewłaściwie adresowanych skarg, popularyzacji ochrony praw człowieka, edukacji, wzajemnej pomocy w zakresie wykładni prawa wspólnotowego czy też wymiany poglądów i doświadczeń.
Pierwszym wymiernym efektem tworzącej się współpracy europejskich rzeczników praw obywatelskich było stworzenie systemu bieżącego przekazywania skarg w sytuacjach, gdy w związku z ograniczonym zakresem mandatu Europejskiego Rzecznika skargi na organy państw członkowskich musiałyby być uznawane przez niego za niedopuszczalne.
Wydawało się bowiem jednak, że sens budowania wspólnego, spójnego europejskiego systemu ochrony praw obywatelskich byłby zakłócony, gdyby tego rodzaju system wzajemnego przekazywania spraw nie funkcjonował. Dzięki niemu, mimo wniesienia skargi do organu niewłaściwego, obywatele nie są pozbawiani ochrony, a wnoszone przez nich skargi mogą w ten sposób stanowić skuteczną podstawę wszczęcia postępowania.
Z kolei sami ombudsmani zostali wyposażeni w możliwość kompleksowego wyjaśniania problemów w sprawach zawisłych przed nimi wówczas, gdy pojawiała się wątpliwość, czy dana skarga powinna być przekazana do Ombudsmana Europejskiego. Tego rodzaju działania występowały od samego początku funkcjonowania Sieci, najczęściej jednakże kierunek transferu odpowiednich dokumentów następował z poziomu wspólnotowego na krajowy709. Było to związane z brakiem dostateczniej świadomości obywateli co do zakresu działania Europejskiego Rzecznika. Niemniej jednak niedopuszczalność wszczęcia dochodzenia przez Rzecznika nigdy nie oznaczała automatycznie zamknięcia drogi realizacji
707 Raport roczny 1997, s. 281.
708 Por. Raport roczny 1997, s. 282.
709 W roku 1996 Europejski Rzecznik praw obywatelskich w przypadku trzech skarg, które były wniesione przeciw narodowym władzom i dlatego nie mieściły się w jego mandacie, doradził skarżącym wniesienie ich do narodowych rzeczników: skarga 17/97/BB (poufna), 1006/97/BB była przekazana do fińskiego Parlamentarnego Rzecznika Praw Obywatelskich, i skarga 650/97/PD, która została przekazana do krajowego rzecznika praw obywatelskich Holandii. Podobnie miało to miejsce w przypadku skargi 705/97/VK przekazanej do Parlamentu Luksemburga jako petycja, Raport roczny 1997, s. 282; Już w roku 2004 Rzecznik doradził 906 skarżącym, aby zwrócili się do rzecznika krajowego lub regionalnego oraz przekazał 54 skargi bezpośrednio do właściwego rzecznika. W latach następnych ta tendencja utrzymuje się, por. dane statystyczne w Raportach rocznych 2005 i 2006.
ochrony naruszonych praw obywatelskich. Dzięki rozpoczęciu funkcjonowania Sieci pomoc w nadaniu prawidłowego biegu skargi usprawniła postępowania krajowych ombudsmanów.
Sieć łącznikowa szybko przekształciła się w sprawne narzędzie współpracy.
Następowało to jednak stopniowo, w toku często mozolnych, wieloletnich działań, zarówno Europejskiego Rzecznika, jak i rzeczników krajowych. Proces współpracy, o którym mowa, ma rozwojowy charakter, zarówno co do liczby jego uczestników, jak i przedmiotu. Świadczy o tym chociażby rezolucja przyjęta przez ombudsmanów krajowych (i podobne instytucje) w Atenach 7 kwietnia 2003 roku (i ponawiana w następnych latach), niektóre wywiady Europejskiego Rzecznika czy podnoszenie tej kwestii w przesłuchaniach kandydatów na urząd Europejskiego Ombudsmana. W pierwszym ze wskazanych dokumentów rzecznicy podkreślają, że są „świadomi potrzeby wzmocnienia i pogłębienia ich współpracy na rzecz rozwoju zasady państwa prawnego, demokracji, praw człowieka i dostępu do sądu”, poprzez m.in. wymianę informacji drogą tzw. liason letters, wyznaczania urzędników łącznikowych i regularnych spotkań plenarnych710. Na pojawiające się nowe obszary współdziałania P. N. Diamandouros wskazał na przykład w przemówieniu na forum Parlamentu Europejskiego 25 września 2003 roku711, w którym podkreślił, że nowym wyzwaniem dla państw członkowskich i jego samego jest ochrona praw człowieka, a więc szersze spojrzenie na prawa obywateli Unii – z perspektywy Karty Praw Podstawowych.
Nie bez wpływu na zakres i formy współdziałania ma pojawienie się od 1 maja 2004 roku 10 nowych członków Unii, a wraz z nimi wielomilionowej rzeszy potencjalnych skarżących. Charakterystyczna dla pojmowania znaczenia porozumiewania się i wspólnego działania Rzecznika z ombudsmanami krajowymi jest wypowiedź P. Monette’a (kandydata na urząd EO), który stwierdził, że wśród priorytetów Europejskiego Ombudsmana winno się znajdować powiększanie i ciągłe odnawianie współpracy i współdziałania rzeczników i innych podobnych instytucji712. Aktualnie Europejski Rzecznik współpracuje z rozbudowaną siecią rzeczników i podobnych instytucji w Europie, obejmującą 90 urzędów na poziomie krajowym i regionalnym w 30 krajach. Sieć nie dotyczy więc jedynie krajów członkowskich, ale włącza także kraje stowarzyszone (Norwegię i Islandię) i kandydujące713. Szczególnie widoczna jest doraźna rola Sieci w sytuacjach, gdy skarżący zwracają się do Europejskiego Rzecznika z problemami dotyczącymi administracji krajowej, regionalnej lub lokalnej. Skargi takie, jak już stwierdzono, pozostają poza zakresem kompetencji Rzecznika, jednak w wielu przypadkach rzecznik danego państwa członkowskiego może udzielić pomocy tym efektywniejszej, im szybciej dotrze do niego treść skargi. Europejski Rzecznik konsekwentnie wykazuje dużą dbałość o pokierowanie odpowiednimi czynnościami.
W związku z tym sprawy przekazywane są w miarę możliwości bezpośrednio do rzeczników krajowych lub regionalnych, a także często udzielana jest skarżącemu odpowiednia porada.
Istotne jest, że rzecznicy współpracujący ze sobą w ramach Sieci również są z reguły dobrze przygotowani do informowania obywateli o ich prawach wynikających z prawa wspólnotowego i ustawodawstwa europejskiego oraz o możliwościach egzekwowania i ochrony tych praw714. Sieć to także element pomocy rzecznikom krajowym i regionalnym,
710 The European Convention, The Secretariat, 28 kwietnia 2003, Brussels, Conv 699/03, Annex, s. 2.
711 Przemówienie Rzecznika do Parlamentu Europejskiego, Strasbourg 25 września 2003 r.
712 Public hearing of candidates for the position of European Ombudsman, Opening Statement by Mr Y. Monette.
713 P. N. Diamandouros, The European Ombudsman..., s. 271; Na potrzebę budowania szerokiego zakresu działania sieci zwracano uwagę już od samego początku funkcjonowania instytucji Europejskiego Rzecznika.
Przewodniczący Parlamentu Europejskiego J. M. Gil-Robles y Gil-Delgado stwierdził, że w świetle przyszłego rozszerzenia Unii Europejskiej na wschód, do współpracy w ramach powstającego systemu łącznikowego powinni być włączeni wschodnio-europejscy rzecznicy, zob. J. M. Gil-Robles y Gil-Delgado, Discussion report, 4th European Ombudsman Conference „Consolidation of Legal Rights Establishment in Europe”, Berlin 1994.
714 Por. Raport roczny 2002, s. 227.
w którym Europejski Rzecznik pomaga im także, jeżeli zostanie o to poproszony, w ich dochodzeniach, udzielając odpowiedzi w zakresie prawa wspólnotowego lub kierując pytania do odpowiedniej instytucji lub organu unijnego. Rzecznik podkreśla, że stale współpracuje ze swoimi odpowiednikami w celu właściwego implementowania prawa wspólnotowego715. Może im więc służyć w roli eksperta znającego tę część europejskiego systemu prawa, która rzecznikom może stwarzać określonej natury problemy interpretacyjne. Obecnie została stworzona specjalna procedura, która pozwala krajowym lub regionalnym rzecznikom praw obywatelskich wnioskować o udzielenie pisemnych odpowiedzi na pytania dotyczące prawa UE i jego interpretacji, w tym pytania związane z rozpatrywaniem konkretnych spraw716. Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich udziela odpowiedzi bezpośrednio lub w stosownych przypadkach kieruje wnioski do innej instytucji lub organu Unii717. Odpowiedź uzyskana od organów lub instytucji wspólnotowych w przypadku, gdy nie zostanie uznana za wystarczającą lub po prostu za niewłaściwą, może stać się przyczyną uruchomienia przez Europejskiego Rzecznika postępowania z własnej inicjatywy, gdy uzna on, że istnieją ku temu podstawy718.
Intensywna współpraca między rzecznikami to także rozwijanie promocji ochrony praw obywatelskich przy okazji spotkań rzeczników krajowych i regionalnych państw członkowskich oraz kandydackich719. Seminaria krajowych i regionalnych rzeczników praw obywatelskich organizowane są co dwa lata przez Rzecznika Europejskiego wspólnie ze swoimi krajowymi i regionalnym odpowiednikami720. W czasie tych obrad dyskutowane są aktualne problemy, przed którymi stają rzecznicy podczas wykonywania swoich kompetencji ( m. in. kierunków ewolucji „Wspólnej Europy”, spraw dotyczących imigracji i azylu oraz ochrony środowiska). Analiza przez rzeczników bieżących problemów ma miejsce także na forum wspomnianego biuletynu, który na przykład w roku 2004 obydwa wydania poświęcił takim tematom, jak: nowa Konstytucja dla Europy i jej skutki dla rzeczników, problemy osób pragnących korzystać z prawa do swobodnego przemieszczania się, a także przeszkody i bariery prawne napotykane przez osoby niepełnosprawne. W roku 2006 tematyka skupiła się na zagadnieniach wzajemnego uznawania kwalifikacji na obszarze Unii, ochronie środowiska, dostępie do informacji, dostępie do zatrudnienia, wolności słowa, praw dzieci oraz problemów związanych z migracją i prawem do azylu. Elektroniczne forum dyskusyjne Rzecznika nabrało rozmachu i stało się ważnym miejscem wymiany opinii, które umożliwia wymianę informacji poprzez zamieszczanie pytań i odpowiedzi. W ramach tej inicjatywy
715 P. N. Diamandouros, The European Ombudsman..., s. 271.
716 L. Sicilianos, Ch. Bourloyannis-Vrailas, op. cit., s. 220.
717 Por. Raport roczny 2006, s. 113.
718 Por. I. Harden, When Europeans Complain..., s. 229 oraz postępowanie z własnej inicjatywy OI/3/99, Raport roczny 2000, s. 197.
719 Por. IV Konferencja Krajowych Rzeczników UE i podobnych Instytucji zatytułowana „Rzecznicy Praw Obywatelskich a ochrona praw w Unii Europejskiej” została zorganizowana wspólnie przez Europejskiego i Greckiego Rzecznika Praw Obywatelskich w kwietniu w Atenach. Również w kwietniu miało miejsce w Walencji IV Spotkanie Rzeczników Regionalnych i podobnych Instytucji UE, por. Raport roczny 2003, s. 231-232.
720 Np. Rzecznicy spotkali się na piątym seminarium w czerwcu 2006 r. w Strasburgu, noszącym tytuł „Na straży praw podstawowych — wymiana najlepszych praktyk”. Jego celem było stworzenie forum do wymiany poglądów między uczestnikami na temat najlepszych praktyk w ich instytucjach, jak również do dyskusji o działaniach na rzecz wspierania praw podstawowych. Dokonano wówczas oceny funkcjonowania sieci i zaproponowano sposoby jej usprawnienia. Rzecznicy spotkali się również na seminarium regionalnych rzeczników praw obywatelskich z państw członkowskich, zorganizowanym przez brytyjskiego rzecznika praw obywatelskich T. Redmonda. Odbyło się ono w Londonie w dniach 19–21 listopada 2006 roku. W wydarzeniu tym udział wzięło kilkudziesięciu uczestników, którzy obradowali nad takimi zagadnieniami, jak wspólna praca na rzecz wspierania dobrej administracji i obrony praw obywateli w Unii, promowanie dobrej administracji, rozpatrywanie skarg i wspólnych działań rzeczników praw obywatelskich, por. Raport roczny 2006, s. 113-114.
zapoczątkowano kilka owocnych dyskusji obejmujących tak różnorodne tematy, jak na przykład odbiór społeczny instytucji rzeczników praw obywatelskich czy zakres i prawa rzeczników do wizytowania więzień.
Ścisła kooperacja z innymi rzecznikami na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym stanowi, jak stwierdza sam Rzecznik w swoich corocznych raportach, jeden z priorytetów działalności. Wypracowane w toku jej rozwoju mechanizmy pomagają w szybkim i skutecznym rozpatrywaniu skarg obywateli. Rola współpracy jest także ważna dla śledzenia wydarzeń w środowisku rzeczników, wymiany informacji o prawie wspólnotowym i dzielenia się zróżnicowanymi doświadczeniami, zarówno dotyczącymi bezpośredniej ich aktywności, jak i funkcjonowania struktur ich własnych państw721.
Europejski Ombudsman dostrzega szczególną potrzebę edukacji społeczeństw w krajach, z których skargi wpływające do niego najczęściej kwalifikowane są jako niedopuszczalne w związku z tym, że nie dotyczą działalności organów i instytucji wspólnotowych i pozostają w gestii krajowych ombudsmanów722. Sytuacja ta ma miejsce przede wszystkim w krajach kandydujących lub w tych, w których nie istnieje długa tradycja funkcjonowania mechanizmów ochrony praw człowieka. Najważniejszym celem do osiągnięcia jest tu zwiększenie wiedzy obywateli na temat ich praw, procedur ich realizacji, a w szczególności prawa do składania skarg do Rzecznika. W związku ze współpracą w ramach Sieci, począwszy od roku 2004, Rzecznik zintensyfikował wizyty informacyjne.
Umożliwiły one spotkania i wymianę informacji na temat nowych sposobów współpracy dla dobra obywateli. Podczas tych wizyt szczególnego znaczenia nabrały kontakty z obywatelami – potencjalnymi skarżącymi, przedstawicielami władzy sądowniczej i przedstawicielami elit politycznych. Okazały się znakomitym środkiem pogłębiania wiedzy obywateli o przysługujących im prawach, podniosły także znaczenie działalności
Umożliwiły one spotkania i wymianę informacji na temat nowych sposobów współpracy dla dobra obywateli. Podczas tych wizyt szczególnego znaczenia nabrały kontakty z obywatelami – potencjalnymi skarżącymi, przedstawicielami władzy sądowniczej i przedstawicielami elit politycznych. Okazały się znakomitym środkiem pogłębiania wiedzy obywateli o przysługujących im prawach, podniosły także znaczenie działalności