Finansowanie kampanii wyborczej

Przepisy ordynacji z 1999 r. nie określają w sposób pre-cyzyjny i wyczerpujący zasad związanych ze stroną finanso-wą wyborów. Wprawdzie ordynacja wyborcza nakładała na wszystkie komitety biorące udział w wyborach obowiązek opublikowania, jeszcze przed rozpoczęciem kampanii wybor-czej, informacji o ilości i źródłach pochodzenia środków finan-sowych przeznaczonych na kampanię wyborczą, jednakże nie formułowała w tym względzie żadnych szczegółowych wymo-gów, znanych w innych ustawodawstwach. Charakterystycz-ne jest, że od 1990 do 2005 r. Państwowy Urząd Rewizyjny (Državni ured za Reviziju) ani razu nie podjął badań finan-sowej strony działalności żadnej partii politycznej77. Przede wszystkim nie były określone zasady gromadzenia środków finansowych, postępowania z nadwyżkami pieniężnymi, które nie zostały wydane przez komitety w toku kampanii wybor-czej; nie wprowadzono również limitów wpłat, jakich mogą do-konywać osoby fizyczne na konta komitetów wyborczych. Or-dynacja nie przewidywała także limitów wydatków, tzn. nie określała maksymalnej kwoty, jaką mogą wydać na kampa-nię wyborczą poszczególne komitety wyborcze, w przeliczeniu na jednego kandydata. Wprawdzie przepisy ordynacji i usta-wy o partiach politycznych regulowały zasady refundowania kosztów kampanii wyborczych, lecz można uznać tę regulację za dość oględną78. Niewiele zmieniło w tym względzie uchwa-lenie ustawy o finansowaniu kampanii wyborczej z 2006 r., która była pierwszą poważniejszą próbą poprawy regulacji 77 M. Jelušić, Financiranje političkih stranaka i izbora u

Republi-ci Hrvatskoj, „Informator” 2005, br. 5392, s. 3, www.novi-informator.net

(24.05.2013).

78 Na temat regulacji tej kwestii patrz K. Składowski, Prawo

wybor-cze do parlamentu Republiki Chorwacji, [w.] S. Grabowska, K. Składowski

normatywnej dotyczącą finansowania wyborów, choć zdaniem doktryny niewystarczającą79.

Dopiero w ostatnim czasie nastąpiło doprecyzowanie nie-których zagadnień związanych z finansowaniem kosztów kampanii wyborczej. Stało się to dzięki uchwaleniu przez Sa-bor ustawy o finansowaniu politycznej działalności i kampa-nii wyborczych. Zgodnie z obowiązującymi przepisami partie polityczne mogą gromadzić środki na kampanię wyborczą ze środków własnych oraz darowizn jedynie na specjalnie w tym celu utworzonym koncie bankowym80. Gromadzone przez par-tie polityczne środki mogą być wyłącznie przeznaczane na koszty kampanii. Niedopuszczalne są w związku z tym wy-datki na cele osobiste kandydatów. Zakazane jest finansowa-nie kampanii wyborczej ze środków pozyskiwanych z budżetu państwa bądź budżetów jednostek samorządu terytorialnego poza wynikającymi z zasad finansowania partii na podstawie przepisów ustawy. Ponadto ustawa wprowadza zakaz finan-sowania kampanii przez zagraniczne partie polityczne, zagra-niczne osoby prawne, obce państwa, przedsiębiorstwa pań-stwowe oraz firmy z udziałem Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, związki zawodowe, organizacje pracodawców, organizacje religijne, fundacje i inne organiza-cje non profit, a także osoby fizyczne i inne podmioty prawa, wobec których prowadzone jest postępowanie egzekucyjne z tytułu niezapłaconych należności wobec skarbu państwa lub należności z tytułu stosunku pracy. Artykuł 17 ustawy prze-widuje także limity wydatków, jakie nie mogą być przekra-czane przez kandydatów i partie polityczne w poszczególnych wyborach przeprowadzanych w Chorwacji.

79 Z. Petak, Financiranje predsjedničke kampanie: kako dalje?, „Politi-čke analize” 2010, br. 1, s. 13.

80 Przepisy ustawy określają odrębnie, jakie są dopuszczalne sposoby pozyskiwania środków finansowych przez partie polityczne, limity wpłat do-konywane przez osoby fizyczne i osoby prawne, jak również zasady prowa-dzenia rachunkowości.

W przypadku wyborów do Saboru łączna kwota wydatków poniesionych na reklamę wyborczą na listę kandydatów nie może przekroczyć 1 500 000,00 kun w pojedynczym okręgu wy-borczym. Jeżeli limit ten zostanie przekroczony, partia politycz-na musi zwrócić politycz-nadwyżkę pozyskanych środków darczyńcom proporcjonalnie do wysokości wpłat. Ustawa określa ponadto zasady uzyskiwania zwrotu kosztów kampanii przez komitety wyborcze. Prawo to posiadają partie polityczne i komitety wy-borcze wyborców, które uzyskały ponad 5% ważnie oddanych głosów w jednym okręgu wyborczym, kandydaci będący repre-zentantami mniejszości narodowych, którzy zdobyli mandat, oraz kandydaci mniejszości, którzy otrzymali ponad 15% waż-nie zdobytych głosów. Kandydaci reprezentujący mważ-niejszości narodowe otrzymują zwrot wydatków w wysokości 15% kwoty wydatków przypadających na jednego przedstawiciela. Wyso-kość rekompensaty kosztów kampanii pozostałych podmiotów określa Rząd, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów. Zwrot kosztów kampanii następuje w ciągu 60 dni od dnia opublikowania ostatecznych wyników wyborów. Ustawa nakłada na partie polityczne i kandydatów obowiązek przedstawiania sprawozdania z finansowania kampanii wybor-czej w terminie do 30 dni od wyborów, które podlega kontroli Państwowej Komisji Wyborczej. Sprawozdanie to partie mu-szą ponadto udostępnić publicznie na swoich stronach inter-netowych lub w prasie. W przypadku, gdy komitet wyborczy partii politycznej lub wyborców przekroczy określony prawem limit wydatków bądź dokona naruszenia przepisów dotyczą-cych zasad gromadzenia i wydatkowania środków, jak również sporządzania sprawozdania finansowego, może ponieść jedną z następujących kar:

1) całkowitą utratę rekompensaty kosztów kampanii wy-borczej, w przypadku gdy partia polityczna wykorzysta środki gromadzone na kampanię w innych celach, gdy złamią zakaz o korzystaniu ze środków z budżetu państwa i budżetów jedno-stek samorządu terytorialnego;

2) częściową utratę rekompensaty kosztów kampanii wy-borczej, gdy przekroczą limity wydatków na kampanie, gdy nie zwrócą darowizn przekraczających dozwoloną wysokość;

3) zawieszenie wypłaty rekompensaty kosztów kampanii wyborczej, gdy w terminie wskazanym w ustawie nie przedsta-wią sprawozdania finansowego z kampanii bądź sprawozdanie będzie niewłaściwie sporządzone. Sankcja ta trwa do czasu wypełnienia obowiązków przez partię polityczną. Tym samym w razie ich niedopełnienia partia utraci całą rekompensatę. Wymienione kary nakłada Państwowa Komisja Wyborcza, jej decyzja podlega zaskarżeniu w trybie administracyjnym.