Podstawy prawne działania partii politycznych

Zasada pluralizmu politycznego jest uznawana za jedną z najważniejszych „wartości konstytucyjnego porządku Repu-bliki Chorwacji1. Podstawy systemu partyjnego wytycza art. 6 Konstytucji. Zgodnie z jego brzmieniem tworzenie partii poli-tycznych jest swobodne. Wewnętrzny ustrój partii polipoli-tycznych musi być zgodny z konstytucją i podstawowymi zasadami demo- kracji2. Konstytucja zakazuje istnienia partii politycznych, które swoim programem lub siłowym działaniem zmierzają do podważenia wolnego, demokratycznego porządku lub zagrażają egzystencji Republiki Chorwacji. O niezgodności z konstytucją programów lub działań partii politycznych rozstrzyga Trybu-nał Konstytucyjny. Artykuł 6 podkreśla ponadto, że finanso-wanie partii politycznych jest jawne. Partie są zobowiązane do ujawniania publicznego sprawozdań o pochodzeniu swoich środków i majątku. Ich pozycję i zasady finansowania określa

1 A. Bačić, Komentar Ustava Republike Hrvatske, Split 2003, s. 44.

2 Ustęp ten został dodany do konstytucji na podstawie noweli konsty-tucyjnej z 2000 r.

ustawa3. Status partii politycznych w Chorwacji regulują dwie ustawy: o partiach politycznych z 30 sierpnia 1993 r.4 oraz o finansowaniu działalności politycznej i kampanii wyborczej z 11 lutego 2011 r.5

Artykuł 6 Konstytucji jest dość surowo oceniany przez chor-wacką doktrynę ze względu na brak precyzji regulacji6. Jego analiza wskazuje, że nie ma w nim zawartej legalnej definicji partii politycznych. Można uznać, że definicję taką znajdujemy w art. 1 ustawy o partiach politycznych, który określa partię polityczną jako osobę prawną, prowadzącą działalność politycz-ną w zgodzie z celami ustalonymi przez jej statut i program. De-finicja ustawowa nie jest także zadowalająca, gdyż nie zawiera elementu normatywnego, który pozwoliłby na odróżnienie par-tii politycznej od innych organizacji tworzonych przez obywa- teli7. Szczególnie, gdy odwołamy się do art. 43 Konstytucji, któ-ry zapewnia obywatelom wolność zrzeszania się w celu ochrony ich rozmaitych interesów, w tym politycznych8.

Ustawa o partiach politycznych zapewnia swobodę zrzesza-nia się obywateli w celu ochrony ich interesów politycznych,

3 Początkowo art. 6 Konstytucji przyjmował regułę, że partie polityczne muszą być tworzone na zasadzie terytorialnej, ale w nowelizacji z 2000 r. po-stanowienie to zostało wykreślone. Jednakże ustawa o partiach politycznych zobowiązuje je do tworzenia swoich struktur terenowych i poinformowania o tym organu rejestrującego.

4 Zakon o političkim strankama, ,,Narodne novine” 1993, br. 76; 1996, br. 111; 1998, br. 164; 2001, br. 36.

5 Zakon o financiranju političkih aktivnosti i izborne promidžbe, ,,Na-rodne nowine” 2011, br. 24, 61.

6 I. Padjen, Političke stranke javnopravne osobe hrvatskoga pravnoga

sistema: pristup problema, [w:] I. Prpić (red.), Država i političke stranke,

Zagreb 2004, s. 45.

7 J. Omejec, Pravni pojam političke stranke, [w:] I. Prpić (red.),

op. cit., s. 29.

8 W literaturze wskazuje się, że wyższej jakości regulacja, chociaż też nie w pełni zadowalająca, była w pierwotnym tekście ustawy o partiach po-litycznych, który został znowelizowany w 2001 r., gdyż pozwalała odróżnić partię polityczną od innego rodzaju zrzeszeń obywateli. Ibidem, s. 30.

społecznych, ekonomicznych, etnicznych, kulturowych lub innych przekonań i celów. Artykuł 1 ustawy uznaje istnienie demokratycznego, wielopartyjnego systemu za jedną z „najwyż-szych” wartości porządku konstytucyjnego państwa.

Partię polityczną założyć może grupa co najmniej 100 oby-wateli chorwackich, posiadających pełną zdolność do czynności prawnych. Założyciele partii stają się jednocześnie jej członka-mi9. Członkami partii politycznych mogą być jedynie obywatele Chorwacji, którzy posiadają pełną zdolność do czynności praw-nych. Ustawa nie określa natomiast możliwości zakładania or-ganizacji młodzieżowych przez partie polityczne.

Tworzenie partii politycznych w Chorwacji odbywa się we-dług systemu rejestracyjnego10. Zakłada on całkowitą swobodę budowania partii politycznej, która zyskuje osobowość praw-ną po rejestracji, jeśli spełniła ona wymogi formalne określo-ne prawem11. W Republice Chorwacji partie polityczne także

9 Jest to rozwiązanie odmienne od polskiego. W Polsce bowiem partie stają przed wymogiem zebrania 1000 podpisów popierających, co jednakże nie wiąże się automatycznie z nabyciem członkostwa w partii politycznej, której powstanie obywatel poparł swym podpisem. W literaturze przedmio-tu zwraca się uwagę, że w systemie rejestracyjnym tworzenia partii poli-tycznych, a taki obowiązuje w Chorwacji i w Polsce, wymaganie od partii politycznych wykazywania społecznego poparcia poprzez zbieranie podpi-sów lub jak w przypadku minimalnej liczby osób, które mogą założyć partie, można traktować jako ograniczenie prawa do swobody zrzeszania się. Patrz: M. Granat, Publiczno-prawny status partii politycznej w świetle ustawy

z dnia 27 czerwca 1997 r., „Państwo i Prawo” 1998, nr 5, s. 32.

10 W polskiej literaturze przedmiotu wskazuje się na cztery zasadnicze sposoby tworzenia partii politycznych: system koncesyjny, system admini-stracyjny, system rejestracyjny oraz system ewidencyjny. Patrz M. Chmaj,

Ustawa o partiach politycznych, Kraków 1999, s. 40–41. Niekiedy w

literatu-rze wskazuje się jeszcze system publicznoprawny. Patrz J. Filip, Przyczyny

ustanowienia i zakres prawnej regulacji partii politycznych, [w:] K. Skotnicki,

A. Domańska (red.), Prawne aspekty funkcjonowania partii politycznych

w państwach Europy Środkowej i Wschodniej, Łódź 2003, s. 84.

11 J. Sobczak, Konstytucyjna wolność tworzenia partii politycznych

w Polsce, [w:] M. Granat, P. Policastro, J. Sobczak (red.), Partie polityczne we współczesnym konstytucjonalizmie, Lublin 2001, s. 195–196.

podlegają obowiązkowi rejestracji. Rejestr partii politycznych, który jest jawny, prowadzi minister ds. administracji. Zgłosze-nie partii do rejestru powinno nastąpić w ciągu 15 dni od mo-mentu odbycia zebrania założycielskiego. Wniosek o dokonanie rejestracji partii musi zawierać: zapis prac i uchwał podjętych przez ciało założycielskie partii, program i statut, listę założy-cieli i członków organów kierowniczych, nazwiska osób upraw-nionych do występowania w imieniu partii oraz zaświadczenie o posiadaniu obywatelstwa Chorwacji przez założycieli partii oraz członków jej ciał kierowniczych. Jednocześnie ustawa określa minimalne wymagania dotyczące treści statutu par-tii. Musi on zawierać: nazwę i siedzibę partii, symbol partii, określać jej przedstawicielstwo i reprezentację, cele i sposoby działania, listę członków, strukturę organizacyjną, właściwość organów, sposób ich wyboru i odwołania, kadencje i sposób podejmowania decyzji przez organy partii, środki pracy, spo-sób zaniechania działalności oraz postępowanie z posiadanym majątkiem w przypadku likwidacji partii. Również w terminie 15 dni partia jest zobowiązana do zgłoszenia do właściwego ministra zmian w statucie, zmiany siedziby oraz nazwisk osób upoważnionych do reprezentacji partii politycznej, jak również składu organów zarządzających partii. Ministerstwo w termi-nie 30 dni dokonuje rejestracji partii politycznej. Odmowa do-konania rejestracji może być spowodowana jedynie brakami formalnymi występującymi w zgłoszeniu. W tym wypadku mi-nister wzywa do usunięcia braków bądź naprawienia błędów w terminie 30 dni. W razie bezskutecznego upłynięcia terminu wniosek zostaje odrzucony.

Ocena merytoryczna wniosku dokonana przez właściwego ministra może dotyczyć jedynie dwóch kwestii. Jedna to obowią-zek wynikający z ustawy, by nazwa partii była w języku chorwa- ckim, a druga wiąże się z możliwością odrzucenia wniosku, gdy organ rejestrujący uzna, że nazwa partii nie różni się od nazwy już zarejestrowanej partii politycznej. Jeżeli natomiast organ rejestrujący poweźmie wątpliwość co do zgodności programu

lub statutu partii z chorwackim demokratycznym porządkiem prawnym bądź uzna, że jej działania mogą zagrażać niepodle-głości, jedności bądź terytorialnej integralności Republiki Chor-wacji, kieruje wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o doko-nanie oceny programu partii co do jego zgodności z konstytucją. Z chwilą dokonania rejestracji partia nabywa osobowość prawną. Ustawa wyklucza jednocześnie możliwość nabycia osobowości prawnej przez terytorialne struktury wewnętrzne partii. Wpis do rejestru partii politycznej obejmuje datę reje-stracji, numer wpisu do rejestru, nazwę i adres siedziby partii politycznej.

Ustawa podkreśla zasadę jawności działalności partii litycznych. Przejawy tej zasady można wskazać w kilku po-stanowieniach przepisów prawa. Po pierwsze, jest to jawność rejestru partii politycznych i tym samym dostępność do podsta-wowych informacji dotyczących podstaw funkcjonowania par-tii politycznych. Po drugie, kontrola nad działalnością finanso-wą partii politycznych jest związana z jawnością sprawozdań z finansowej działalności partii, a przede wszystkim z finanso-wania kampanii wyborczej. Partie polityczne są zobowiązane do przedkładania swych sprawozdań finansowych kilku insty-tucjom państwowym. Są to: Państwowa Komisja Wyborcza, Państwowy Urząd Rewizyjny, Ministerstwo Finansów oraz Sa-bor. Po trzecie, obowiązek publikacji, po dokonaniu rejestracji partii, jej statutu w dzienniku urzędowym „Narodne novine”. Ustawa określa także zasady dotyczące zakończenia dzia-łalności przez partię polityczną. Sytuacja ta ma miejsce w czte-rech przypadkach. Pierwszy ma miejsce wtedy, gdy uprawniony do tego statutem partii organ podejmie uchwałę o zaprzestaniu działalności. Drugi zachodzi w sytuacji, gdy dojdzie do stwier-dzenia, że partia polityczna zaprzestała wszelkiej działalności. Trzeci występuje w przypadku, gdy upłynął dwukrotnie dłuższy czas od przewidzianego w statucie partii od kolejnego zebrania najwyższych organów władzy partii. O zaprzestaniu działalno-ści partii w przypadkach wyżej wskazanych rozstrzyga minister

odpowiedzialny za prowadzenie rejestru partii politycznych. Na decyzję tę zainteresowanym stronom nie przysługuje zażalenie, mogą one natomiast skorzystać z przynależnych środków za-skarżania przewidzianych w postępowaniu administracyjnym.

Powierzenie rozstrzygania tej kwestii organowi upolitycz-nionemu, jakim niewątpliwie jest minister będący członkiem Rządu, może budzić pewne zastrzeżenia. W szczególności w od-niesieniu do dość ocennej przesłanki, jaką jest stwierdzenie fak-tycznego zaprzestania działalności przez partię polityczną. Sama podstawa wykreślenia z rejestru partii politycznej, która zaprzestała faktycznie działalności, jest rozwiązaniem akcep-towalnym, wątpliwość budzi jednakże brak wskazania w usta-wie przesłanek pozwalających na ocenę, kiedy taka sytuacja ma miejsce. Biorąc pod uwagę funkcje partii politycznych wyróżnia-ne w doktrynie prawa konstytucyjwyróżnia-nego, zasadwyróżnia-ne byłoby przy-jęcie, że partia polityczna zaprzestała faktycznej działalności w razie nierealizowania przypisywanych partiom politycznym funkcji12. Wydaje się, że najważniejszą funkcją partii politycz-nych jest funkcja wyborcza, tak więc za powód zaprzestania faktycznej działalności można by uznać nieuczestnictwo partii w wyborach do organów przedstawicielskich13, co proponuje się 12 W doktrynie wskazuje się najczęściej następujące funkcje partii poli-tycznych: artykulacyjną, społeczną, wyborczą, integracyjną, wyłaniania elit politycznych, rządzenia. Patrz: A. Domańska, Zasady ustroju

Rzeczypospo-litej Polskiej, [w:] D. Górecki (red.), Polskie prawo konstytucyjne, wyd. 2,

Warszawa 2008, s. 67; A. Łabno, Partie polityczne a proces kształtowania się

społeczeństwa obywatelskiego. Rozważania na tle sytuacji w Polsce w latach 1989–2002, [w:] K. Skotnicki, A. Domańska (red.), op. cit., s. 41; M.

Żmi-grodzki, Partie polityczne a państwo, „Annales Universitatis Mariae Curie--Skłodowska Lublin – Polonia” 1972, Sectio G, vol. XIX, s. 248–255.

13 Wśród państw postkomunistycznych, które przewidują takie rozwią-zanie, można wymienić Węgry. Patrz J. Sułkowski, Pozycja

ustrojowo-praw-na partii politycznych w Polsce, Czechach, ustrojowo-praw-na Słowacji i ustrojowo-praw-na Węgrzech, Łódź

2010, s. 234–235. Rozwiązanie takie znane jest także w stabilnych demokra-cjach. Patrz M. Chmaj, Wolność tworzenia i działania partii politycznych.

wprowadzić do regulacji chorwackiej14. Innym uzasadnionym powodem uznania, że partia zaprzestała działalności, jest nie-wykonywanie przez nią obowiązków nałożonych przez przepi-sy prawa15. Powinno się to jednakże łączyć z wyraźnym okre-śleniem, jakiego rodzaju obowiązki w tej mierze spoczywają na partiach politycznych, których niedopełnienie byłoby dowodem zaprzestania działalności. Szczególnie, gdy prawo przewiduje inne okoliczności, które mogą prowadzić do takiej konsekwencji prawnej. Tak właśnie jest w Chorwacji, gdzie do likwidacji par-tii dochodzi w przypadku niedokonania wyborów władz parpar-tii we właściwym terminie oraz na skutek orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego. W każdym bądź razie rozwiązanie przyjęte w Chorwacji może stwarzać pole do politycznych nadużyć.

Czwartym powodem likwidacji partii politycznej jest stwier-dzenie przez Trybunał Konstytucyjny sprzeczności programu lub działalności partii politycznej z konstytucją. Przyznanie prawa Trybunałowi do oceny zgodności działań i celów par-tii politycznych z konstytucją jest rozwiązaniem spotykanym także w innych państwach postkomunistycznych w Europie16. Rozwiązanie przyjęte w Chorwacji podobnie zresztą jak w Pol-sce nakazuje dokonać oceny nie tylko celów, ale i działań pro-wadzonych przez partie polityczne17. Analiza art. 6 Konstytucji pozwala na wskazanie dwóch zasadniczych dóbr, które prawo-dawca konstytucyjny uznał za godne ochrony w tym trybie.

14 J. Omejec, op. cit., s. 32.

15 J. Sułkowski, Pozycja..., s. 232–239.

16 Patrz: M. Granat, Problem badania konstytucyjności partii

politycz-nych w Europie Środkowej i Wschodniej, [w:] K. Skotnicki, A. Domańska

(red.), op. cit., s. 188–196; Konstytucja Rumunii, tłum. A. Cosma, Warszawa 1996; Konstytucja Słowenii, tłum. P. Winczorek, Warszawa 1994;

Konstytu-cja Ukrainy, tłum. E. Toczek, Warszawa 1999.

17 Rozwiązania chorwackie są w tej mierze zbliżone do polskich. W obu państwach można uznać, że Trybunał sprawuje nadzór nad partiami poli-tycznymi w formie nadzoru prewencyjnego i nadzoru represyjnego. Patrz Z. Czeszejko-Sochacki, l. Garlicki, J. Trzciński, Komentarz do ustawy o

Pierwsze to ład demokratyczny, drugie natomiast to egzysten-cja państwowa. Sformułowanie to zostało wprowadzone do kon-stytucji nowelą z 2000 r. Wcześniejsze brzmienie ust. 3 art. 6 zakazywało istnienia partii, których program albo działania stanowią zagrożenie dla niepodległości, jedności bądź teryto-rialnej całości Republiki Chorwacji18.

W związku z dokonaną zmianą treści art. 6 pojawia się kwe-stia: jak należy oceniać zmianę przedmiotową ochrony państwa przed działaniem partii politycznych? Szczególnie, że art. 43 Konstytucji, który gwarantuje obywatelom wolność zrzeszania się, wprowadza ograniczenie tej wolności poprzez zakaz dzia-łania, które zagraża przemocą demokratycznemu porządkowi konstytucyjnemu bądź też niepodległości, jedności i terytorial-nej całości Republiki. Przed nowelizacją odpowiednie fragmen-ty art. 6 i 43 Konsfragmen-tytucji brzmiały idenfragmen-tycznie19. W istocie art. 43 był de facto powtórzeniem art. 6, gdyż w art. 43 obok związ-ków zawodowych i innych zrzeszeń ustrojodawca wymieniał

18 Tak określona przesłanka, dość rzadko spotykana w europejskich prawodawstwach, była niewątpliwie konsekwencją doświadczeń historycz-nych państwa chorwackiego oraz obawą o zachowanie samodzielnego bytu państwowego i integralności terytorialnej w związku z toczącą się walką z wojskami Jugosłowiańskiej Armii Ludowej. W rozwiązaniach przyjętych w porządkach konstytucyjnych europejskich państw postkomunistycznych najczęściej wymienionymi powodami delegalizacji partii politycznych są: na-ruszenie przepisów konstytucji lub ustaw, a więc celem kontroli jest przede wszystkim ochrona demokratycznego ładu konstytucyjnego. Patrz M. Granat,

Partie polityczne w konstytucjach państw Europy Środkowej i Wschodniej, [w:]

M. Granat, P. Policastro, J. Sobczak (red.), op. cit., s. 260–261. Jedynie w art. 37 Konstytucji Ukrainy także znalazło się określenie o zakazie działalności par-tii zmierzających do pogwałcenia suwerenności i integralności terytorialnej.

19 W Konstytucji Chorwacji, tłum. M. Wójcik, Warszawa 1995, w art. 6 użyte zostało słowo „integralność”, a w art. 43 „całość”. Wydaje się, że istota obu sformułowań jest taka sama, ale w tekście Konstytucji Chorwacji z 1990 r. („Narodne novine” 1990, br. 56) użyte zostało to samo określenie

„cjelovi-tost”, które można tłumaczyć jako ‘integralność’, choć w języku chorwackim

występuje także słowo „integralno”. Patrz M. Moguš, N. Pintarić, Słownik

też partie polityczne. Tym samym zakaz określonego działania przez partie polityczne był dwukrotnie powtórzony w konsty-tucji, w tej samej zresztą treści. Po nowelizacji z 2000 r. doszło do sytuacji, w której normy konstytucyjne wprowadzają zakaz działania określonych organizacji, ale art. 6 dotyczy wyłącznie partii politycznych, natomiast art. 43 związków zawodowych i innych zrzeszeń, lecz nie partii politycznych, gdyż te zostały z art. 43 usunięte. Z całą pewnością jednakże pojęcie „egzysten-cja państwa” (opstojnost) jest w swym zakresie znaczeniowym szersze niż użyte w art. 43 pojęcia niezawisłości, jedności i te-rytorialnej całości. Wydaje się, że ochronę egzystencji państwa należy rozumieć jako ochronę niepodległości, suwerenności państwowej, również ładu konstytucyjnego, lecz niekoniecznie jego jedności czy całości. Szczególnie, że na gruncie norm kon-stytucyjnych dopuszczalna jest zmiana granic państwowych na podstawie decyzji Saboru (art. 8). Nie wiadomo, jakie będą konsekwencje związane z taką redakcją norm konstytucyjnych, która prowadzi do pewnego dysonansu. Odpowiedzi na to py-tanie może udzielić w praktyce wyłącznie Trybunał Konstytu-cyjny w procesie dokonywania kontroli konstytucyjności celów i działalności partii politycznych.

Nowelizacja z 2000 r. wprowadziła do konstytucji obowią-zek dla partii politycznych stworzenia swej wewnętrznej or-ganizacji w zgodzie z tą ustawą zasadniczą i podstawowymi zasadami demokracji. Rodzi to pytanie, czy w procesie kontroli konstytucyjności partii politycznych Trybunał może brać pod uwagę tę normę dla oceny legalności działania partii. Znacze-nie demokratyzacji wewnętrznych stosunków w partiach poli-tycznych ma coraz większe znaczenie dla oceny ich funkcjono-wania w państwie20. W Chorwacji treść zakazu działania partii politycznych wiąże się z dążeniem do podważenia porządku demokratycznego. Jest wątpliwe, czy nierespektowanie zasad 20 C. Amirante, Partie polityczne w Konstytucji włoskiej (formalnej

i materialnej) – powstanie i kryzys niezbędnego składnika demokracji kon-stytucyjnej, [w:] M. Granat, P. Policastro, J. Sobczak (red.), op. cit., s. 19–29.

demokratycznych w zakresie swojej wewnętrznej organizacji można uznać za wystarczające do uznania tego za podważa-nie demokratycznego ładu. W związku z brakiem stanowiska doktryny chorwackiego prawa konstytucyjnego w tej sprawie trudno wyrokować, jakie rozstrzygnięcie w takiej hipotetycznej sytuacji podjąłby Trybunał. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że ani konstytucja, ani ustawa nie zawierają wystarcza-jącej definicji legalnej partii. Co więcej, ustawa daje partiom politycznym całkowitą i nieograniczoną swobodę w zakresie określenia swych wewnętrznych stosunków21. Wpływa to m.in. na fakt, że proces wyłaniania kandydatów w wyborach przez partie polityczne jest całkowicie scentralizowany. Wprowadze-nie do konstytucji wymogu, aby organizacja wewnętrzna partii była zgodna z regułami demokratycznymi, nie zmieniło natury i sposobu działania chorwackich partii. Nadal są scentralizo-wane, bez jasnych programów, „pod srogim nadzorem najwyż-szego partyjnego przywództwa”22. Wprowadzenie stosownych norm do ustawy o partiach politycznych, co jest postulowane w doktrynie, mogłoby ułatwić rozstrzygnięcia powyższej kwe-stii, lecz jak dotąd nie ma w ustawie takich przepisów23. Z tego względu wydaje się, że przy braku stosownych norm ustawo-wych trudno byłoby wskazać Trybunałowi właściwy standard wewnętrznej, demokratycznej organizacji partii24.

Zgodnie z art. 86 ustawy konstytucyjnej o Trybunale Kon-stytucyjnym kontrola może nastąpić na wniosek ministra pro-wadzącego rejestr partii politycznej, jeżeli w toku procedury

21 M. Kasapović, Kandidacijski postupci u demokratskim političkim

su-stavima, „Politička misao” 2001, vol. XXXVIII, br. 4, s. 13.

22 B. Smerdel, Parlamentarni sustav i stabilnost hrvatskoga Ustava.

Slijede li nakon predsjedničkih izbora nove promjene ustrojstva vlasti?,

„Zbornik pravnoga fakulteta u Zagrebu” 2010, vol. 60(1), s. 35.

23 J. Omejec, op. cit., s. 31.

24 Nie zmienia to faktu, że w literaturze coraz większe znaczenie na-daje się demokratycznemu ustrojowi wewnętrznemu partii politycznych. Patrz: J. Sułkowski, Autonomia partii politycznych a problem demokracji

rejestracyjnej bądź w przypadku zgłoszenia przez partię zmian w statucie poweźmie on wątpliwości co do zgodności programu partii z art. 6 Konstytucji. Ponadto, do kontroli tej może dojść w każdym czasie na wniosek podmiotów wskazanych w usta-wie o Trybunale Konstytucyjnym25. Uprawnieni są do tego Prezydent Republiki, Sabor, Rząd, Trybunał Najwyższy oraz Państwowy Prokurator Republiki Chorwacji (Glavni državni

odvjetnik Republike Hrvatske). Kontrola zainicjowana przez

wymienione podmioty może dotyczyć wyłącznie partii już istnie-jących, tzn. wpisanych do ewidencji26. Wniosek złożony przez te podmioty dotyczyć może działalności partii politycznych, a nie jej programu określonego w dokumentach partyjnych. Uchwa-łę o niekonstytucyjności partii politycznej Trybunał przyjmuje większością głosów wszystkich sędziów27. Trybunał podejmuje decyzję w tej sprawie na zasadach ogólnych przewidzianych w przepisach ustawy konstytucyjnej o Trybunale. Ustawa ta bowiem nie przewiduje szczególnej procedury do rozstrzygania powyższej kwestii.