Kampania wyborcza

Za początek kampanii wyborczej przyjmuje się dzień, w któ-rym DIP ogłasza zbiorowe listy kandydatów w poszczególnych okręgach wyborczych. Ordynacja wyborcza wprowadza zakaz jakiejkolwiek kampanii wyborczej w okresie 24 godzin poprze-dzających głosowanie. Prawodawca chorwacki zdecydował się w tej mierze na dość kazuistyczną regulację problematyki ciszy 40 M. Kasapović, Kandidacijski postupci u demokratskim političkim

su-stavima, ,,Politička misao” 2001, vol. XXXVIII, br. 4, s. 13–16.

wyborczej42. Jednakże w chorwackiej literaturze przedmiotu zwraca się uwagę, że brak jest realnych możliwości wymusze-nia jej przestrzegawymusze-nia przez partie polityczne i media43. Arty-kuł 26 ordynacji zabrania ogłaszania szacunkowych wyników wyborów, zdjęć i wywiadów w mediach, cytatów z wypowie-dzi kandydatów na deputowanych lub jakiejkolwiek pisemnej kampanii wyborczej.

Przepisy ustawy wyraźnie podkreślają, że wszystkie pod-mioty uczestniczące w wyborach mają prawo na równych zasa-dach uczestniczyć w kampanii i prezentować swoje programy polityczne.

Oryginalnym rozwiązaniem przyjętym przez prawodaw-stwo chorwackie jest prawodaw-stworzenie instytucji, która określa stan-dardy prowadzenia kampanii wyborczej. Instytucją tą jest Ko-misja Etyki, która przed każdymi wyborami ustala i publikuje wyborczy kodeks etyki, określający zasady, jakim powinna być podporządkowana kampania wyborcza. Składa się ona z prze-wodniczącego, którym jest Prezes Chorwackiej Akademii Nauki i Sztuki oraz sześciu członków, z których trzech proponowanych jest przez partię rządzącą, trzech zaś przez opozycję. Członków Komisji powołuje Trybunał Konstytucyjny, na podstawie pro-pozycji zgłoszonych przez partie polityczne, spośród wybitnych osób publicznych, które nie mogą być kandydatami na depu-towanych oraz nie mogą należeć do żadnej partii politycznej. W wyborczym kodeksie etyki z 7 listopada 2003 r. przyjętym przed wyborami z 23 listopada 2003 r. sformułowano wiele za-sad, według których powinna być prowadzona kampania wy-borcza44. Oprócz tych, które można uznać za oczywiste w tego typu dokumencie, jak szacunek dla konkurentów, prawda, 42 Na temat regulacji ciszy wyborczej we współczesnych prawie patrz: M.M. Wiszowaty, Instytucja ciszy wyborczej, „Studia Wyborcze” 2012, t. XIV, s. 11–12.

43 J. Crnić, op. cit., s. 5.

44 Kolejne kodeksy etyki wyborczej zasadniczo powtarzają sformułowa-ne zawarte w kodeksie z 2003 r.

odpowiedzialność, wolność opinii i swoboda ich wyrażania, szczególnie podkreślona została zasada równości podmiotów uczestniczących w wyborach, w tym przede wszystkim zasa-da równego dostępu do mediów oraz ochrona praw mniejszości narodowych.

Ordynacja wyborcza nie określa zasad prowadzenia kam-panii wyborczej w mediach, ograniczając się jedynie do pro-klamowania zasady równości podmiotów w toku kampanii wyborczej. Ustawa odsyła w tej mierze do regulaminu O

postę-powaniu elektronicznych mediów z narodową koncesją w Repu-blice Chorwacji podczas kampanii wyborczej, przyjętego przez

Sabor w drodze uchwały z 16 października 2003 r.45 Rozwiąza-nie to także budzi zastrzeżenia. Po pierwsze dlatego, że dotyczy wyłącznie mediów ogólnokrajowych, podczas gdy pomija rolę mediów lokalnych, których udział w kampanii wyborczej tak-że jest znaczny. Po drugie zaś, wątpliwości budzi sam fakt, tak-że tak ważna dla postępowania wyborczego kwestia w ogóle nie powinna być regulowana aktem innym niż ustawowy46. Sama idea regulacji tej kwestii jest niewątpliwie pożądana, ale reali-zacja jej postanowień pozostawia wiele do życzenia. Zdarzało się, że partie polityczne omijały postanowienia regulaminu, płacąc bezpośrednio dziennikarzom, a nie wydawcom i omijając go na inne sposoby47. Akt ten obok ogólnych postanowień zobo-wiązujących nadawców do zachowania bezstronności, dzienni-karskiej niezależności, profesjonalności i fachowości formułuje również kilka szczegółowych zasad, zwanych „regułami progra-mowymi”. Najważniejsze spośród nich to:

– obowiązek informowania o prowadzonej kampanii wy-borczej na tych samych warunkach, w specjalnych programach, po zakończeniu dziennych emisji informacyjnych;

45 Pravila o postupaniu elektroničkih media s nacionalnom koncesijom u Republici Hrvatskoj, „Narodne novine” 2003, br. 165.

46 J. Crnić, op. cit., s. 4–5.

47 S. Malović, Mediji i izbori: manipulacije jače od regulative, „Politička misao” 2003, vol. XL, br. 4. s. 46–47.

– prawo wszystkich partii politycznych, koalicji partii, list niezależnych i kandydatów mniejszości narodowych do przed-stawiania swojego programu wyborczego w specjalnej emisji, trwającej bezpośrednio pięć minut, bez pośrednictwa dzienni-karza lub prowadzącego program;

– obowiązek wydawców mediów elektronicznych do wy-emitowania dwuminutowego programu, przygotowanego na podstawie pięciu wskazanych przez komitety wyborcze zgro-madzeń wyborczych danego komitetu;

– umożliwienie każdej politycznej partii, koalicji, nieza-leżnym listom i kandydatom mniejszości narodowych przez elektroniczne media występu w specjalnej emisji, trwają-cej 45 minut w chorwackiej telewizji i 15 minut w pozosta-łych elektronicznych mediach, w celu przedstawienia swoich programów;

– prawo wszystkich partii politycznych, koalicji, niezależ-nych list i kandydatów mniejszości narodowych do płatniezależ-nych reklam radiowych, trwających 10 minut. Reklamy muszą być opłacone przed emisją. Elektroniczne media mają prawo odmó-wić emisji, jeżeli nie zapłacono „z góry” lub treść reklamy jest niezgodna z konstytucją i ustawami;

– prawo wszystkich partii politycznych, koalicji, nieza-leżnych list i kandydatów mniejszości narodowych do przed-stawienia swoich programów w emisji trwającej 10 minut w państwowej telewizji i radiu oraz 5 minut w stacjach ko-mercyjnych;

– zakaz udziału dziennikarzy z mediów posiadających państwową koncesję w prowadzeniu kampanii wyborczych;

– ustalanie kolejności emisji materiałów wyborczych po-szczególnych partii politycznych drogą losowania48.

48 Trzy ostatnie postanowienia wprowadzone zostały w późniejszym czasie. Patrz: Odluka o izmjenama i dopunama pravila o postupaniu elek-troničkih media s nacionalnom koncesijom u Republici Hrvatskoj, „Narodne novine” 2007, br. 105.