Formy wspólnego spędzania czasu

Żeby relacje między rodzicami a dziećmi były prawidłowe, należy je bu-dować i kształtować w codziennych sytuacjach. Sam fakt częstego widywania się z dzieckiem nie musi być wystarczającym warunkiem, aby stworzyć głę-boką więź, jeżeli jest się obok siebie (biernie), a nie razem (aktywnie). Tak więc sposób spędzania czasu, jego jakość, to istotne elementy we wzajemnych kontaktach.

W odpowiednim pytaniu, związanym z tym problemem, respondenci mieli nieograniczony wybór odpowiedzi. Dane uzyskano od 677 ankietowa-nych, co po zaokrągleniu daje 100%. W tabeli 25 przedstawiono dokładne dane liczbowe.

Tabela 25. Czas respondentów z dziećmi (R = 677)

Respondenci

Wspólny czas

odpoczynek oglądanie TV wycieczki sport czytanie książek pomoc w lekcjach gry, karty kino, teatr, wystawa, muzeum spacery, plac zabaw rozmowy aktywność arty- styczna i twórcza inne

kobiety 221 196 206 122 157 138 126 95 17 14 6 39

mężczyźni 122 128 116 107 46 49 46 44 2 2 0 17

ogółem 343 324 322 229 203 187 172 139 19 16 6 56

Dane procentowe ilustruje wykres 24. Można zauważyć, że połowa rodzi-ców zadeklarowała, iż wspólnie z dziećmi odpoczywa (przykładowe wypowie-dzi: „odpoczynek”, „leżakowanie”), niemal tyle samo – ogląda telewizję. Tak więc najczęściej wybierano bierne formy spędzania czasu. Jednak także blisko połowa wskazała wycieczki i wyjazdy (np. nad jezioro, nad morze, w góry), które bardzo integrują członków rodziny, a co trzeci respondent uprawia ze swoim potomstwem sport, dodatkowe 3% wymieniło spacery (m.in. do par-ku, piaskownicy) i wyjścia na plac zabaw – a więc wspólna aktywność również nie należy do rzadkości. Pomoc w lekcjach wskazało 28% badanych, co czwar-ty wymienił tu gry (komputerowe, planszowe, szachy, puzzle) lub karczwar-ty, 2% – rozmowę (choć można się domyślać, że znacznie więcej rodziców w większym lub mniejszym stopniu rozmawia ze swoimi dziećmi, tylko nie wyszczególnili tego w kwestionariuszu).

Nieco rzadziej tworzy się okazje do takiego spędzania czasu, który sty-muluje w dziecku wartości intelektualne czy estetyczne (poza wspomnianymi wycieczkami): czytanie książek wskazało 30% (ale można się domyślać, że to głównie domena rodziców małych dzieci); wyjścia do kina, teatru, muzeum, na wystawę – co piąty respondent, aktywność artystyczną i twórczą – 1%

(w tej ostatniej kategorii zawarłam wypowiedzi dotyczące wspólnego muzy-kowania, śpiewania, malowania i wykonywania innych prac plastycznych, bu-dowania konstrukcji z klocków, wymyślania opowiadań).

Blisko 1/10 respondentów wybrała także opcję „inne”, gdzie wymienia-no najczęściej po prostu wspólną zabawę; a także wyjścia na basen; imprezy w gronie rodziny, ewentualnie znajomych (uroczystości, zwykłe odwiedziny, popularne dzisiaj grillowanie), wyjścia na zakupy, wykonywanie prac domo-wych – wszystkie te odpowiedzi pojawiły się po kilka razy, dodatkowo po-jedyncze osoby dopisywały tu gotowanie, zakupy, udział w mszy w Kościele, majsterkowanie, łowienie ryb, wyjścia na basen, zajęcia dla dzieci w biblio-tece, wspólne biesiady z piciem alkoholu (pełnoletnie potomstwo). Jedna re-spondentka, w odniesieniu do swoich córek: 23-letniej i 25-letniej, zaznaczyła, że na ogół zagospodarowują one swój czas same.

50% 48% 47%

34% 30% 28%

25% 20%

3% 2% 1% 8%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

odpoczynek oglądanie TV wycieczki sport czytanie książek pomoc w lekcjach gry, karty kino, teatr, wystawa, muzeum spacer, plac zabaw rozmowy aktywność artystyczna i twórcza inne

Wykres 24. Czas rodziców z dziećmi

Analizując podział według płci – w odniesieniu do biernego sposobu spę-dzania czasu, można stwierdzić, że kobiety nieco częściej odpoczywają wspól-nie z dziećmi, a mężczyźni wspól-nieco częściej oglądają z nimi telewizję. Jednak równocześnie to oni częściej zabierają potomstwo na wycieczki i

zdecydowa-nie częściej uprawiają z nimi sport (tu różnica wynosi 13%; 29% wskazań pośród matek i 42% ojców). Domeną przedstawicielek płci żeńskiej jest czas spędzany na czytaniu książek (największa różnica spośród wszystkich odpo-wiedzi, bo aż 19%; odpowiednio: 37% i 18%) czy pomocy w lekcjach (różnica 14%; odpowiednio: 33% i 19%), formach spędzania czasu nie mniej ważnych, ale często uważanych za mniej atrakcyjne. Matki wspomniały także częściej o wspólnych grach, jak również aktywnościach kulturalnych, wyjściach na spacer i rozmowach, choć – poza pierwszym wymienionym tu sposobem spę-dzania czasu – różnice nie są tak znaczące.

52%

46%

49%

29% 37%

33% 30%

22%

9% 4% 3% 1%

47% 50%

45% 42%

18% 19% 18% 17%

7% 1% 1% 0%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

odpoczynek oglądanie TV wycieczki sport czytanie książek pomoc w lekcjach gry, karty kino, teatr, wystawa, muzeum inne spacery, plac zabaw rozmowy aktywność artystyczna i twórcza

kobiety mężczyźni

Wykres 25. Czas matek i ojców z dziećmi

Dane procentowe, dotyczące pozostałych zmiennych, zawierają tabele 26–29.

Analiza odpowiedzi respondentów z poszczególnych środowisk tery-torialnych nasuwa kilka spostrzeżeń. Bierne spędzanie czasu (odpoczynek, oglądanie telewizji) najrzadziej dotyczy ankietowanych w małych miastach.

Wycieczki czy uprawianie sportu to częściej domena mieszkańców obu śro-dowisk miejskich. Aktywności intelektualne (w tym czytanie książek, pomoc w lekcjach, gry, wyjścia do placówek kulturalnych) wymieniano najczęściej w dużych miastach, najrzadziej na wsiach.

Tabela 26. Czas z dziećmi a miejsce zamieszkania respondentów (R = 677) – dane w proc.

Miejsce zamieszkania

Wspólny czas

odpoczynek oglądanie TV wycieczki sport czytanie książek pomoc w lekcjach gry, karty kino,teatr, wystawa, muzeum spacery, plac zabaw rozmowy aktywność arty- styczna i twórcza inne

miasto 54 48 51 35 34 31 31 26 4 3 1 8

miasteczko 48 41 48 38 28 26 22 22 1 2 1 7

wieś 50 53 43 28 26 23 21 12 3 2 0 9

Wydaje się, że zdobyte wykształcenie nie różnicowało odpowiedzi doty-czących odpoczynku jako formy spędzania wolnego czasu z dziećmi – w każ-dej grupie wskazała ją mniej więcej połowa respondentów. Natomiast jeśli chodzi o oglądanie telewizji, to bardzo wyraźnie widać, że odpowiedź tę zde-cydowanie najczęściej wybierali absolwenci szkół podstawowych/gimnazjal-nych (różnica o około 20% w stosunku do pozostałych grup). Im wyższe wy-kształcenie, tym częstsze deklaracje o aktywnych formach spędzania czasu, zarówno ruchowych (sport, wycieczki), jak i intelektualnych (czytanie ksią-żek, pomoc w lekcjach, gry, wyjścia do kina, teatru, muzeum czy na wystawę).

Tabela 27. Czas z dziećmi a wykształcenie respondentów (R = 677) – dane w proc.

Wykształcenie

Wspólny czas

odpoczynek oglądanie TV wycieczki sport czytanie książek pomoc w lekcjach gry, karty kino, teatr, wystawa, muzeum spacery, plac zabaw rozmowy aktywność arty- styczna i twórcza inne

podstawowe/

gimnazjum 51 67 28 13 8 10 8 3 3 0 0 10

średnie 53 47 43 31 25 25 22 17 3 2 0 7

wyższe 49 45 61 44 44 35 35 32 2 4 2 10

Analizując omawiane zagadnienie ze względu na zawód respondentów (tab. 28), można zauważyć, iż ankietowani zajmujący się nauką/edukacją czę-ściej niż pozostali doceniają walory (być może edukacyjne) wycieczek i gier (komputerowych, planszowych, szachów, puzzli czy kart), również częściej deklarują pomoc w lekcjach, rozmowy z dziećmi i mniej powszechne formy

spędzania czasu (kategoria „inne”). Z kolei rodzice reprezentujący inne pro-fesje nieco częściej wskazywali na oglądanie telewizji, ale także – jakby dla równowagi – na uprawianie sportu, aczkolwiek były to niewielkie różnice.

W odniesieniu do biernych form spędzania czasu może zaskakiwać fakt, że – wbrew stereotypom – osoby niepracujące wymieniają oglądanie telewizji nieznacznie rzadziej niż przedstawiciele nauki i edukacji i zdecydowanie rza-dziej niż osoby pracujące w pozostałych zawodach. Jednak jako wyjaśnienie może służyć fakt, iż w badanej przeze mnie grupie jest cztery razy więcej ko-biet niż mężczyzn niepracujących i większość z nich to matki wychowujące dzieci oraz gospodynie domowe, a więc osoby, które przeważnie mają zbyt dużo zajęć, by tracić czas na to medium. Niepracujący respondenci rzadziej niż pozostali wskazywali na uprawianie sportu, jak również wyjścia do instytucji kulturalnych (być może też ze względu na aspekt finansowy), za to najczęściej ze wszystkich – na czytanie książek (co zapewne dotyczy głównie matek naj-młodszych dzieci).

Tabela 28. Czas z dziećmi a zawód respondentów (R = 677) – dane w proc.

Zawód

Wspólny czas

odpoczynek oglądanie TV wycieczki sport czytanie książek pomoc w lekcjach gry, karty kino, teatr, wystawa, muzeum spacery, plac zabaw rozmowy aktywność arty- styczna i twórcza inne

nauka

i edukacja 53 44 58 33 35 35 33 33 3 4 3 13

inne zawody 50 50 46 36 28 27 24 21 3 2 1 8

niepracujący 52 43 46 23 40 28 24 9 3 1 0 6

Spośród wyodrębnionych czterech kategorii wiekowych seniorzy najchęt-niej wybierali odpoczynek. Interesujący jest fakt, że formę tę wybrała także aż połowa respondentów poniżej 25. roku życia (o ok. 10% więcej niż osoby w wie-ku 25–35 lat i podobnie jak rodzice w wiewie-ku 35–55 lat), równocześnie najmłod-si ankietowani najrzadziej pisali o oglądaniu telewizji. W grupie tej wybierano rzadziej niż w pozostałych sport i pomoc w lekcjach oraz wyjścia do instytucji kulturalnych, natomiast zdecydowanie częściej – czytanie książek oraz spacery.

Te wybory nie powinny jednak zaskakiwać, jeśli weźmiemy pod uwagę fakt, że w tej grupie z oczywistych przyczyn rodzice mają najmłodsze dzieci.

Grupa 25–35 lat wyróżniała się przede wszystkim częstszymi niż u po-zostałych aktywnościami ruchowymi (wycieczki, sport), również najczęściej

pisali oni o grach. Wyjścia do kina, teatru, muzeum czy na wystawę, jak rów-nież pomoc w lekcjach, to przede wszystkim domena tej grupy wiekowej oraz starszej (35–55 lat).

Tabela 29. Czas z dziećmi a wiek respondentów (R = 677) – dane w proc.

Wiek

Wspólny czas

odpoczynek oglądanie TV wycieczki sport czytanie książek pomoc w lekcjach gry, karty kino, teatr, wystawa, muzeum spacery, plac zabaw rozmowy aktywność artystyczna i twórcza inne

poniżej 25 lat 52 35 50 13 63 4 29 4 10 2 0 12

25–35 lat 42 43 61 45 48 38 41 24 3 2 2 7

35–55 lat 53 53 43 33 18 28 19 22 2 3 1 9

powyżej 55 lat 64 40 32 20 24 12 12 14 0 4 0 8

Ogólna obserwacja. Formy spędzania czasu można podzielić na trzy ro-dzaje: I (ok. 50%) – odpoczynek, telewizja, wycieczki; II (20–34%) – sport, książki, pomoc w lekcjach, gry, instytucje kulturalne; III (1–8%) – spacery, rozmowy, zajęcia artystyczne, inne. Wyraźne różnice, sięgające ok. 20–30%, wystąpiły ze względu na płeć (np. czytanie literatury o tematyce wychowaw-czej o wiele częstsze u matek), wykształcenie (np. absolwenci studiów w od-powiedzi dotyczącej uprawiania sportu przeważają liczbowo nad resztą), a także wiek badanych.