specyficzną cechą naturalnego środowiska rodzinnego jest to, że pełnione przez nie funkcje, stanowią złożoną i jednolitą całość, które nie mogą być realizowane
6 s. Kawula, op. cit., s. 49–50.
107
Środowisko rodzinne a prostytucja w świetle badań
oddzielnie w codziennym życiu jednostki. dlatego jakikolwiek kryzys, utrudnia-jący czy uniemożliwiautrudnia-jący wypełnienie którejkolwiek z podstawowych funkcji, może implikować pewną niezdolność rodziny w jej funkcjonowaniu (krótko- lub długotrwałym)9.
Badacze zagadnienia rodziny, z różnych dyscyplin naukowych (m.in. Mysła-kowski, Ziemska, szczepański, tyszka), wyszczególniają funkcje właściwe dla rodziny funkcjonalnej, czyli takiej, która wypełnia podstawowe funkcje wzglę-dem wszystkich jej członków. Za funkcje rodziny uważa się skutki wywoływane pod wpływem działań i zachowań wszystkich członków rodziny, które zawierają się wewnątrz samej rodziny lub poza nią, bez względu na to, czy były one pożąda-ne i zamierzopożąda-ne, czy też nie10. Najpełniejszy wykaz funkcji właściwych dla rodzi-ny podaje Maria Ziemska, wyszczególniając funkcje: prokreacyjną, produkcyjną, usługowo-opiekuńczą, socjalizacyjną i psychohigieniczną11. Zbigniew tyszka na-tomiast wyszczególnia funkcje: materialno-ekonomiczną, opiekuńczo-zabezpie-czającą, prokreacyjną, seksualną, legalizacyjno-kontrolną, socjalizacyjną, klaso-wą, kulturalną, rekreacyjno-towarzyską i emocjonalno-ekspresyjną12. Nie sposób wymienić wszystkich podziałów funkcji rodziny, gdyż każdy badacz familologii interpretuje je i nazywa w inny sposób. ta rozmaitość podziałów rodzi także pew-ne niebezpieczeństwo – zatarcie podstawowych funkcji, jakie powinna spełniać rodzina.
W pedagogice przyjmuje się cztery główne – podstawowe funkcje, jakie ro-dzina powinna wypełniać: biologiczno-opiekuńczą, kulturalno-towarzyską, eko-nomiczną i wychowawczą13. Zarówno jakość, jak i poziom wypełnianych przez rodzinę funkcji oddziałuje na wychowanie dziecka. Zakłócenie którejkolwiek z funkcji, szczególnie długotrwale, może powodować słabszą wydolność wycho-wawczą i rzutować na funkcjonowanie wszystkich jej członków.
Niemalże każda współczesna rodzina boryka się z rozmaitymi problemami życia codziennego, natomiast wszystkie właściwe dla niej funkcje są realizo-wane w pełni tylko w nielicznych rodzinach. Najczęstszym, choć niejedynym problemem współczesnych rodzin, są kwestie związane z sytuacją material-no-ekonomiczną. Niewystarczające zaplecze finansowe może prowadzić do krótko- bądź długotrwałych zmian w życiu rodzinnym i implikować
poważ-9 s. Kawula, op. cit., s. 58.
10 j. szczepański, Podstawowe pojęcie socjologii, Warszawa 1970, s. 243.
11 M. Ziemska, Rodzina a osobowość, Warszawa 1975, s. 35–37.
12 Z. tyszka, Socjologia rodziny, Warszawa 1979, s. 61.
Katarzyna Charkowska-Giedrys
ne konsekwencje. W związku z powyższym, w pedagogice rozróżnia się ro-dziny funkcjonalne i dysfunkcjonalne, gdzie te pierwsze oznaczają roro-dziny potrafiące rozwiązać i przezwyciężyć trudy życia codziennego, mając na celu chęć realizacji przypisanych im funkcji i utrwalenie wspólnoty. rodzinami dysfunkcjonalnymi natomiast określane są te, które nie potrafią pokonać po-jawiającego się w ich życiu kryzysu, a tym samym w sposób prawidłowy wy-pełniać wszystkich funkcji14.
Z powyższych twierdzeń można wywnioskować, że osoby prostytuujące się nie powinny posiadać potomstwa i zajmować się jego wychowaniem, gdyż zgod-nie z definicją adama Podgóreckiego, trwają oni w patologii społecznej, jaką jest prostytucja (tak też zatytułowany został jeden z podrozdziałów w książce auto-ra Patologia życia społecznego). Badacz ten w swoich rozważaniach nad
patolo-gią społeczną uznał, że jest to „ten rodzaj wychowania, ten typ instytucji, ten typ funkcjonowania jakiegoś systemu społecznego, który pozostaje w zasadniczej, nie dającej się pogodzić sprzeczności ze światopoglądowymi wartościami, które w da-nej społeczności są akceptowane”15. dlatego też prostytucja zaliczana jest przez badaczy i ogół społeczeństwa do patologii. Wynika to z faktu i przekonania, że to, co dla polskiego społeczeństwa jest moralne i intymne w kontaktach seksualnych z drugim człowiekiem, nie występuje w przypadku świadczenia płatnych usług seksualnych, czyli w kontaktach między osobą prostytuującą się a jej klientem/ klientką. Potwierdza to również definicja patologii społecznej adama Podgórec-kiego. Mimo że prostytucja zaliczana jest jednej z najstarszych patologii społecz-nych, nie należy jednak uznawać osób świadczących płatne usługi seksualne za patologiczne, czy dopuszczać się ich oceny moralnej. również badania prowa-dzone przez niektórych badaczy (m.in. Kowalczyk-jamnicka, jasińska, surmacka et al.) dowodzą, że środowisko rodzinne uważane jest za podłoże podejmowanych w dorosłym życiu decyzji o świadczeniu płatnych usług seksualnych, gdyż dziec-ko wychowywało się w rodzinie dysfunkcjonalnej, gdzie obserwowało, a często również i doświadczało obrazów przemocy (słownej, fizycznej, psychicznej, sek-sualnej), ubóstwa na skraju nędzy, przestępstw, rozwiązłości seksualnej rodziców lub/i rodzeństwa, braku miłości, szacunku, poczucia bezpieczeństwa etc. temu stanowisku przeczą natomiast doniesienia z badań prowadzonych m.in. przez ja-ninę Pabian, renatę Gardian czy Katarzynę charkowską.
109
Środowisko rodzinne a prostytucja w świetle badań
W związku z powyższym ów badacze (m.in. jasińska, Podgórecki) w rozwa-żaniach poprzedzonych badaniami empirycznymi, zauważają pewne niebezpie-czeństwo. Mianowicie pojawiają się obawy w kwestii posiadania i wychowywania dzieci przez osoby prostytuujące się (zakładanie rodzin), gdyż ich potomstwo by-łoby wychowywane w rodzinach dysfunkcjonalnych (przy założeniu, że prosty-tucja to patologia społeczna). dzieci wychowywane przez rodziców trwających w patologii społecznej narażone są na większe prawdopodobieństwo podjęcia identycznej decyzji w swoim dorosłym życiu, co ich rodzice (matka czy ojciec), niż dzieci, które wychowywały się w rodzinie funkcjonalnej16. W odniesieniu do rodziców prostytuujących się powyższe rozważania opierają się wyłącznie na przypuszczeniach, gdyż nie zostały one poparte żadnymi badaniami na próbie do-rosłych dzieci wychowywanych przez prostytuujących się rodziców. jeżeli przyjąć powyższe stanowisko, należałoby uznać, że każde dziecko wychowywane przez rodziców uzależnionych od alkoholu również będzie alkoholikiem. Istnieje pew-ne prawdopodobieństwo powielania schematów przez dzieci (grupa dzieci pod-wyższonego ryzyka), jednakże nie jest zasadne dokonywanie tego typu uogólnień i wrzucanie wszystkich „do jednego worka” na zasadzie „jesteś córką prostytutki, też tak skończysz”. takie podejście jest pozbawione jakiejkolwiek naukowości, a bardziej nacechowane oceną moralną opartą na stereotypach.