Kim jest osoba, która świadczy usługi seksualne osobie z niepełnosprawnością i co wchodzi w zakres jej obowiązków? Zarówno w założeniach teoretycznych, jak i w praktyce można spotkać różne rozwiązania. Może to być:
1. – osoba, która wspiera realizację potrzeb psychoseksualnych osób z niepełno-sprawnością w procesie rehabilitacji, ale nie wchodzi w żadne relacje intymne z pacjentem,
2. – osoba, która jest wyspecjalizowana w świadczeniu usług seksualnych lu-dziom z różnymi rodzajami niepełnosprawności,
3. – osoba, która bierze czynnie udział w terapii seksualnej przy współpracy z psychoterapeutą-seksuologiem.
termin pracownik seksualny (sex worker) jest szerszym pojęciem, zarówno od
pojęcia prostytutka, jak i asystent seksualny. obejmuje wszystkie osoby, które pracują w przemyśle seksualnym (seks przez telefon, seks online, striptiz w klubie, masaż erotyczny, seks oralny, waginalny, penetracja analna oraz praktyki sadoma-sochistyczne). Pracownicy seksualni niejednokrotnie świadczą usługi klientom z różnymi rodzajami niepełnosprawności. Niektórzy z nich, zdobywając doświad-czenie, „specjalizują się” w świadczeniu tego rodzaju usług. Z badań
Z. Izdebskie-Alicja Długołęcka, Izabela Fornalik
go1 z 2003 r., w których uczestniczyło 400 prostytutek wynika, że 20% świadczy-ło usługi mężczyznom niepełnosprawnym, co jednoznacznie świadczy o tym, że zjawisko istnieje.
Asystent seksualny (sexual surrogate) jest osobą lepiej przygotowaną do
kon-taktu o charakterze terapeutycznym. działania seksualnych asystentów z założe-nia są bardziej świadome i ukierunkowane na edukację i trening umiejętności niż przyjemność seksualną. Lista czynności, jakie może wykonywać asystent nie musi obejmować wyłącznie czynności seksualnych, ale także te niezbędne do tego, żeby sytuacja intymna, do której dochodzi, była dla klienta komfortowa i przyjemna. W przypadku osób z różnymi postaciami niepełnosprawności ruchowej będzie to również: rozbieranie, przenoszenie z wózka do łóżka, pomoc w zajęciu odpowied-niej pozycji, stymulacja okolic erogennych i pomoc w stosowaniu środków anty-koncepcyjnych – jeśli samodzielne wykonanie tych czynności jest niemożliwe. czasami, po uzgodnieniu w kontrakcie zawieranym między asystentem a klien-tem, do obowiązków dochodzi bezpośredni kontakt seksualny, ale kontakt może również dotyczyć wyłącznie rozmowy–flirtu lub dotykania i pieszczot. asystent seksualny powinien się charakteryzować określonymi cechami psychicznymi, któ-re umożliwiają mu budowanie takich któ-relacji – powinien być delikatny, cierpliwy i empatyczny przy jednoczesnej umiejętności zachowania dystansu emocjonal-nego. Zaspokojenie potrzeb erotycznych osoby niepełnosprawnej wymaga wię-cej czasu, zaangażowania i umiejętności i dlatego usługi zwykłych pracowników seksualnych często okazują się nieadekwatne do potrzeb i niesatysfakcjonujące.
szwajcarska organizacja Fabs (Welfare Group Disabled and Sexuality) zajęła się
problemem seksualności niepełnosprawnych i poza wydawaniem broszur oraz pro-wadzeniem warsztatów psychologicznych, zatrudnia kilku mężczyzn i kilka kobiet, którzy świadczą odpłatnie masaż erotyczny osobom niepełnosprawnym z niemiec-kojęzycznych kantonów szwajcarii2. asystenci seksualni istnieją również w Niem-czech, szwajcarii, danii, Belgii, Holandii, Włoszech i austrii. W Izraelu i usa korzysta się z asystentów seksualnych w ramach tzw. seksoterapii. W niektórych krajach usługi te są wliczone do świadczeń społecznych przysługujących osobom z niepełnosprawnością, w innych są dotowane przez różne organizacje pozarządo-we. Godzina fachowej pomocy seksualnej kosztuje 150 franków/100–150 euro (prostytutka za 10-minutową usługę bierze ok. 120 franków)3.
1 Z. Izdebski, a. ostrowska, Seks po polsku. Zachowania seksualne jako element stylu życia Polaków,
163
Usługi seksualne w procesie rehabilitacji seksualnej osób z niepełnosprawnością…
Najbardziej profesjonalnym rozwiązaniem jest wprowadzanie asystentów– trenerów seksualnych. W usa i w Izraelu podczas terapii seksualnej terapeuta może zadecydować przy pełnej aprobacie pacjenta na przyłączenie do terapii asystenta seksualnego (sexual surrogate)4. są to osoby ze specjalnym przygoto-waniem zawodowym, które pomagają ludziom w radzeniu sobie z określoną dysfunkcją seksualną bądź w odkrywaniu seksualności. Z reguły pracują w sys-temie z psychoterapeutą–seksuologiem i klientem. terapeuta koncentruje się na rozmowie i prowadzi proces terapeutyczny, a trener seksualny angażuje się w za-chowania seksualne z klientem, często wykorzystując konkretne techniki wspo-magające. trener seksualny dostarcza odpowiednich informacji klientowi i jego terapeucie o przebiegu relacji intymnych. Potrójna relacja jest zbudowana za obopólną zgodą między klientem, trenerem seksualnym i terapeutą. celem spo-tkania jest poznanie przez klienta różnych aspektów reakcji seksualnej, odczuć seksualnych i technik seksualnych w bezpiecznych warunkach, w towarzystwie i ze wsparciem profesjonalisty wyszkolonego w umiejętności przekazywania in-formacji zwrotnych oraz udzielania rad. Potrzeba skorzystania z takiej usługi nie zawsze jest determinowana fizyczną stroną seksualności, może również dotyczyć wyłącznie rozmawiania lub intymności (dotyk, nagość). celem tej terapii jest nauczenie osoby z określoną niepełnosprawnością, jak dostosować się do zaist-niałych zmian i ulepszyć życie seksualne pomimo ograniczeń. Klient, terapeuta i trener seksualny porozumiewają się ze sobą i w określonym momencie procesu terapeutycznego, terapeuta kieruje klienta do trenera seksualnego z informacją, czego klient potrzebuje. Podstawowym celem relacji z trenerem jest budowanie adekwatnej, wysokiej samooceny klienta w jasnej interakcji i zwiększenie zaufa-nia do samego siebie przez zdobycie praktyki5. trenerzy nie są w tym przypadku substytutami partnerów seksualnych, a ich usługi „to krok naprzód w odkrywa-niu siebie, a nie po prostu jedna z opcji osiągania satysfakcji seksualnej”6. aby zostać licencjonowanym w tej profesji, trzeba oficjalnie zostać uznanym przez Międzynarodowe stowarzyszenie Profesjonalnych trenerów seksualnych ( In-ternational Professional Surrogates Association), które kładzie wysoki priorytet
na standard pomocy, edukacji, bezpieczeństwa i poufności klienta7. Wdrożenie statusu seksualnego asystenta wymaga zmian w prawie i sformalizowanie tej płatnej usługi.
4 M. Kaufman, c. silverberg, F. odette, The Ultimate Guide to Sex and Disability, california 2003.
5Ibidem.
6 http://www.waterdragonwoman.com/partner.html.
Alicja Długołęcka, Izabela Fornalik
Godzina pracy z trenerem seksualnym zwykle kosztuje około 100 dolarów. Prawo zwykle nie traktuje ich pracy jako prostytucji i w większości krajów spo-tkanie z trenerem seksualnym nie wiąże się z kłopotami prawnymi.