FUNKCJONOWANIE HYDROLOGICZNE

Charakterystyka funkcjonowania hydrologicznego obejmuje wskazanie systemu krąŜenia wód tak powierzchniowych, jak i podziemnych. Podstawowe znaczenie dla obiegu materii i energii mają tu następujące elementy:

• układ sieci rzecznej, jej rozwinięcie (dobrze ukształtowana - sprawne odprowadzanie nadmiaru wód, słabo ukształtowana sieć dolinek - utrudnione odprowadzanie wód opadowych);

• moŜliwość zasilania wód gruntowych;

• stopień zagospodarowania zlewni i sposób jej uŜytkowania wpływający na dominację procesów hydrologicznych, uwzględniając takŜe informacje z zakresu przepuszczalności utworów powierzchniowych oraz pokrycia terenu. Wysoki stopień zalesienia zlewni zwłaszcza w obrębie wododziałów i w dnach dolin zwiększa moŜliwość retencjonowania wód. Dolina zabudowana oraz skanalizowane koryto rzeki zdecydowanie zmienia jej funkcję hydrologiczną - ogranicza moŜliwość retencjonowania wody, oraz rolę łącznika hydrologicznego - przerywa łączność hydrologiczną. W takich przypadkach często przerwana jest łączność hydrologiczna czyli zasilanie terenów otwartych połoŜonych wewnątrz miasta z terenami podmiejskimi, wyraźnie natomiast wzrasta znaczenie procesu odpływu sztucznego.

Dla terenów miejskich Kielc wyróŜniono następujące kategorie terenów o róŜnym funkcjonowaniu hydrologicznym, charakteryzujące się dominacją:

• procesu retencji,

• procesu retencji i odpływu naturalnego,

• procesu infiltracji,

• procesu intercepcji i infiltracji,

• procesu parowania i retencji powierzchniowej,

• procesu intercepcji,

• odpływu powierzchownego i podziemnego oraz infiltracji,

• intercepcji oraz odpływu powierzchownego i podziemnego,

• odpływu sztucznego.

Dogodnym sposobem przedstawienia zmienności procesów hydrologicznych jest wskazanie obszarów o podobnych warunkach przyrodniczych, w obrębie, których procesy hydrologiczne będą zbliŜone. Czynniki wpływające na rozwój tych procesów

S G G W K a t e d r a A r c h i t e k t u r y K r a j o b r a z u 255 to: formy rzeźby terenu; przepuszczalność utworów powierzchniowych, głębokość i charakter zalegania wód gruntowych.

Szczegółowy rozkład funkcjonowania hydrologicznego na terenie Kielc odniesiono do jednostek przyrodniczo-krajobrazowych i przedstawiono na ryc. 7.3.1.

Na terenie Kielc dominują obszary, które charakteryzuje odpływ sztuczny, jest to proces przyczyniający się do przyspieszenia obiegu wody i pośrednio wpływający na zagroŜenia występowania powodzi na terenie miasta. Obszar z dominującym procesem odpływu sztucznego obejmuje w zasadzie wszystkie jednostki przyrodniczo-krajobrazowe ze zwartą zabudową, gdzie woda opadowa odbierana poprzez system kanalizacji deszczowej.

Pozostałe jednostki cechują się zróŜnicowanymi właściwościami hydrologicznymi. W zaleŜności od wspomnianych cech środowiska będą w róŜnym stopniu przyczyniały się do zahamowania negatywnego procesu odpływu sztucznego.

Podstawowe znaczenie dla funkcjonowania hydrologicznego w mieście mają te procesy, które przyczyniają się do zachowania zasobów wodnych, w tym zasilania wód podziemnych i docelowo odnowy tych zasobów, a takŜe tereny sprzyjające spowolnieniu obiegu wody a przez to ograniczające odpływ sztuczny.

Do terenów przyczyniających się do zachowania zasobów wodnych oraz zasilających wody podziemne zaliczono na terenie Kielc:

• tereny z dominacją procesu retencji – w obrębie zbiorników wodnych Mójcza oraz Piaski;

• tereny z dominacją procesu odpływu naturalnego - połoŜone w obrębie den dolin rzecznych, obok odpływu naturalnego znaczny jest udział utworów organicznych przyczyniających się takŜe do korzystnego retencjonowania wód – dotyczy to głównie doliny Bobrzy z Sufragańcem, w mniejszym Lubrzanki oraz Silnicy;

tereny z dominacją procesu infiltracji oraz procesu intercepcji i infiltracji – związane z utworami przepuszczalnymi, głównie związanymi ze skałami wapiennymi oraz piaskami i pyłami – są one rozmieszczone głównie w południowej części miasta, a lokalnie takŜe w obrębie centralnej jego części. W pierwszym przypadku (infiltracja) są to tereny pozbawione trwałej roślinności, gdzie przewaŜają utwory przepuszczalne – są to swoiste okna hydrologiczne, miejsca gdzie przede wszystkim zachodzi zasilanie wód gruntowych – są to trzy bardziej rozległe płaty połoŜone na wschodnich i zachodnich krańcach miasta, ale takŜe kilka mniejszych

S G G W K a t e d r a A r c h i t e k t u r y K r a j o b r a z u 256 ryc 7.3.1

S G G W K a t e d r a A r c h i t e k t u r y K r a j o b r a z u 257 w obrębie zwartej zabudowy, co związane jest ze specyficzną budową geologiczną Kielc – są to wyrobiska w skałach wapiennych. W drugim (proces intercepcji i infiltracji) są to tereny dobrze przepuszczalne, które pokrywa trwała roślinność - występują one głównie w południowej części miasta u podnóŜy Pasm

Posłowickiego i Dymińskiego.

Do terenów wpływających na spowolnienie odpływu sztucznego zaliczono:

• tereny z dominacją procesu intercepcji związane z obszarami pokrytymi trwałą roślinnością na obszarach płaskich, gdzie przechwytywanie wody przez rośliny przyczynia się do spowolnienia obiegu wody. Tereny te występują głównie w obrębie terenów zurbanizowanych jednak są zbyt małe powierzchniowo, by wpływać znacząco na zmniejszenie odpływu sztucznego na terenie miasta;

• tereny z dominacją intercepcji oraz odpływu powierzchniowego i podziemnego, są to w Kielcach tereny leśne o urozmaiconym ukształtowaniu, gdzie niekorzystne dla spowolnienia odpływu czynniki (nachylenie zboczy) niwelowane są przez pokrycie terenu sprzyjające chwilowemu zatrzymywaniu wody na powierzchni roślin. Takie sytuacje występują główne w południowej części miasta w Pasmach Dymińskim, Posłowickim i Zgórskim oraz w obrębie wielu mniejszych zalesionych płatów na silnie i średnio nachylonych stokach;

• tereny z dominacją procesu parowania i retencji powierzchniowej - dotyczą obszarów równieŜ sprzyjających zatrzymaniu wody i w ten sposób przyczyniających się do spowolnienia obiegu wody. Są to tereny połoŜone na utworach słaboprzepuszczalnych, w większości na obrzeŜu miasta;

Pozostałe tereny obejmują te jednostki, których cechy środowiska nie przyczyniają się do wyraźnego spowolnienia obiegu wody, a miejscami znacznie go przyspieszają - tereny z dominacją procesu odpływu sztucznego. Obecnie przekształcona antropogenicznie zlewnia Silnicy z kaŜdym rokiem powiększa się i problem rozwiązania sytuacji związanej z nadmiernie przyśpieszonym odpływem wód jest bardzo pilny do rozwiazania.

Szczegółowa charakterystyka funkcjonowania hydrologicznego została przedstawiona w załączniku 7.1.

S G G W K a t e d r a A r c h i t e k t u r y K r a j o b r a z u 258