Pracownia Dokumentacji Obrazowej MHF digitalizuje w 90 proc. obiekty płaskie. Niewielkie
Digitalizacja
Zdjęcia wykonywane są tym samym sprzętem, który używany jest do digitalizacji obiektów płaskich. Również ustawienia aparatu są takie same: minimalna czułość, pliki NEF 14-bitowe bez kompresji, czas ekspozycji 1/125 s. Jedyna różnica to stosowanie jako podstawowego obiektywu Nikkor AF-S Micro 105 mm F2.8G IF-ED VR, a po przewidywanym doposażeniu pracowni – jeszcze dłuższego Nikkor AF Micro 200 mm f/4D IF-ED. Taki dobór optyki ma na celu zmniejszenie zjawiska perspektywy w obrazie, pozwala też – szczególnie w przypadku małych obiektów – na odsunięcie się fotografującego od obiektu i niezasłanianie światła. Nale- ży zwrócić uwagę również na ubranie fotografa (zalecana jest czerń) – wiele elementów obu- dowy aparatów (nie tylko soczewki obiektywów) ma własności lustrzane i każdy barwny ele-ment silnie wpływa na odwzorowanie kolorów obiektów. Przetwarzanie plików dokonywane jest tak samo jak w przypadku reprodukcji płaskiej.
Fotografia z osią optyczną poziomą
Większość zdjęć wykonuje się na tle bez linii horyzontalnej. W tym celu pracownia została wyposażona w stół bezcieniowy Manfrotto ML 220B. Do celów dokumentacji cyfrowej nie stosuje się techniki bezcieniowej-podświetlanej, tym bardziej że płyta stołu mogłaby ulec pory-sowaniu przy metalowych, kanciastych obiektach, jakie często są digitalizowane. Jako zasadę przyjęto fotografowanie na jasnoszarym, obojętnym tle. Takie środowisko pracy stwarza lepsze warunki porównawcze kolorystki obiektów oraz ich odwzorowania na ekranie. Fotografowanie sprzętu fotograficznego stwarza szczególne wymagania co do neutralności barwnej otoczenia.
Ilustracja 3.98. Pomoce wykorzystywane w fotografii obiektów przestrzennych.
Fot. W. Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii
obiektów wykorzystujemy jako tło neutralnie szary karton fotograficzny o szerokości do 305 cm.
Przedmioty są oświetlane studyjnymi lampami błyskowymi, zgodnie z zasadą stosowania oświetlenia o niskim kontraście z wykorzystaniem wielkopowierzchniowych źródeł światła o niskiej luminancji powierzchni. Podstawowy zestaw to dwa softboksy prostokątne oświetla-jące z boków oraz duży softbox oktagonalny oświetlający z góry. Przed rozpoczęciem pracy przy użyciu spektrofotometru lub fotograficznego kolorymetru (np. Seconic C500R) należy sprawdzić temperaturę barwową stosowanych lamp. Należy również zwrócić uwagę na zmiany Rozbieżność pomiaru nie powinna przekroczyć 1,5 EV. Ponieważ wiele fotografowanych ele-mentów ma powierzchnie polerowane (lustrzane), należy zwracać uwagę na odbijające się w nich źródła światła; dla lepszej czytelności tych elementów odbicie źródła światła można zastąpić odbiciem białej lub jasnoszarej płaszczyzny umieszczonej w odpowiednim miejscu.
Pozwoli to na ograniczenie dynamiki obrazu i nie pozbawi go czytelności.
Na stole fotografuje się przedmioty niewielkich rozmiarów. Aby uzyskać wystarczającą głębię ostrości zdjęcia, wykonuje się je z maksymalną przysłoną, która jeszcze nie powoduje znaczą-cego pogorszenia obrazu na skutek dyfrakcji, tj. f = 16 – 22. W przypadku przedmiotów dużych lub o płaskich kształtach można ją zmniejszyć do wartości f = 8 – 11.
Digitalizacja obiektów przestrzennych tak uproszczoną metodą wymaga dodatkowych czynno-ści w zakresie zapisu informacji o przedmiocie. W praktyce w PDO taki zapis obejmuje skalę, w jakiej fotografowany jest obiekt, wzorzec barwny zapisany wraz z obiektem oraz lustrzany element sferyczny, pozwalający określić kształt i rozkład kierunków źródeł światła.
Na potrzeby pracowni zaprojektowano skalę metryczną razem ze skalą szarości w postaci
„słupka pomiarowego”. Skale QP 101 oraz metryczna naklejone są na profile aluminiowe róż-nej grubości. Na szczycie profilu zamocowana jest sferyczna kula o powierzchni lustrzanej, co pozwala na określenie rozkładu świateł, a nawet elementów otoczenia. Pod folię stanowiącą tło położona jest cienka (0,5 – 0,8 mm) magnetyczna blacha chromowa. Pozwala to na wykorzy-stanie niewielkich magnesów neodymowych do stabilizacji „słupków pomiarowych”, a także do podpierania fotografowanych obiektów.
Zastosowanie elementu lustrzanego o większej absorpcji światła pozwala ocenić jasność po-wierzchniową źródeł światła.
Przy digitalizacji obiektów trójwymiarowych wykorzystywane są naturalne osie symetrii i kie- runki zasadniczych płaszczyzn tworzących powierzchnię obiektu. Obok wskaźników lasero- wych używane są też małe poziomice oraz wiele pomocniczych elementów służących do usta-wiania i stabilizacji obiektów.
Podstawowy komplet zdjęć to obiekt w sześciu ortogonalnych rzutach, w przypadku aparatu rozkładanego wykonywane są dodatkowe rzuty po jego rozłożeniu, m.in. wykonuje się jedno zdjęcie ukośne z lewej górnej strony, zdjęcie futerału (o ile jest), zdjęcie ukośne z elementami dodatkowymi (paski, nakrywki, kasety itp.). Każde zdjęcie zawiera skalę szarości i skalę me-
tryczną. W każdej serii zdjęć obiektu wykonuje się jedno zdjęcie w typowym planie z Color-Ilustracja 3.99. Tzw. słupek pomiarowy, zdjęcie i aparat Super Ikonta. Fot. W. Staszkiewicz
Checkerem. Poza zdjęciami całego obiektu wykonywane są zbliżenia obiektywów, napisów, grawerowań, numerów fabrycznych i widocznych na obiekcie nazw modelu.
Skale szarości oraz ColorChecker powinny być ustawione w takim kierunku do światła, aby zminimalizować odblaski w kierunku obiektywu, a także uniknąć cienia fotografowanego obiektu.
Zastosowanie prostych laserowych znaczników pozwala na ujednolicenie położenia fotografo-wanych typowych elementów. Na zdjęciu wykonanym (ilustracja 3.101) w świetle błyskowym linie świetlne są całkowicie niewidoczne.
Ilustracja 3.100. Aparat fotograficzny ze zbiorów MHD Curt Bentzin. Muzeum Historii Fotografii. Fot. W. Staszkiewicz.
W wykonywanej w ramach standardowej procedury serii zdjęć obiektu w jednakowym oświetleniu jedno ze zdjęć zawiera test barwny Color Checker oraz numer inwentarzowy. Pozwala to na kontrolę poprawności kolorystycznej zdjęcia
Składanka na ilustracji 3.102 przedstawia wszystkie ujęcia wykonane przy dokumentacji apa-ratu fotograficznego Super Ikonta 533/16.
Ilustracja 3.101. Pozycjonowanie obiektu przy pomocy laserów liniowych. Fot. W. Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii
Ilustracja 3.102. Typowy zestaw ujęć wykonanych przy digitalizacji obiektu trójwymiarowego.
Aparat Super Ikonta. Fot. W. Staszkiewicz
Duża część obiektów trójwymiarowych dokumentowanych w PDO to obiekty małej lub śred-niej wielkości, na ogół od kilku centymetrów do pół metra, w związku z tym są spore problemy z uzyskaniem odpowiedniej jakości wizerunków ze względu na małą głębię ostrości przy tak małych skalach odwzorowania.
Ostrość jest ustawiana manualnie przy pomocy małego testu kreskowego trzymanego lub za-mocowanego we właściwej pozycji, pozwalającej na objęcie całego obiektu głębią ostrości. Na ogół pozycja ta wypada w połowie głębi geometrycznej fotografowanej powierzchni obiektu.
Fotografia z osią optyczną pionową
W przypadku niektórych obiektów wybierany jest nieco inny sposób fotografowania. Wyko- rzystuje się układ oświetlenia używany przy reprodukcji płaskiej, oś fotografowania jest skie-rowana pionowo. Lepszą czytelność zapewnia konfiguracja bezcieniowa na szarym tle. Taki sposób daje szczególnie dobre wyniki przy fotografowaniu obiektywów, które dzięki tej meto-dzie udaje się poprawnie oświetlić.
Ilustracja 3.103. Zrzut ekranowy panelu „Wyostrzanie”, programu Camera Raw. Przetwarzanie plików dokonywane jest analogicznie jak w przypadku reprodukcji płaskiej. Ze względu na silny wpływ dyfrakcji na obraz przy generowaniu
plików TIFF obrazów małych obiektów (f = 16 – 22) przy przetwarzaniu w Camera Raw zaleca się stosowanie wyższego stopnia wyostrzania niż wartości predefiniowane
Typowa fotografia bezcieniowa ma tę przewagę nad wycinaniem tła zdjęcia w programie gra-ficznym, że krawędzie pozbawione są cieni zmniejszających czytelność obrazu, a odbite od podłoża światło daje równe symetryczne oświetlenie obiektu.
Ilustracja 3.104. Konfiguracja przy fotografowaniu bezcieniowym, obiekt spoczywa na szybie, dwa strumienie światła dają cienie poza obszarem obrazowanym. Opracowanie: W Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii
Ilustracja 3.105. Zdjęcie wykonane w układzie bezcieniowym. Obiektyw Tair 3-Phs 4,5/300. Fot. W. Staszkiewicz
Ostrość obrazu w digitalizacji obiektów przestrzennych
a soczewką (oznaczana dalej przez x), ostrym obrazem punktu a soczewką (oznaczonym przez y ) oraz ogniskową soczewki (oznaczoną f), czyli odległością punktu zbiegu wiązki rów-noległej światła skupionej przez soczewkę od płaszczyzny soczewki (1/x + 1/y = 1/f). ficzny kształt. Taka sytuacja występuje oczywiście przy digitalizacji obiektów płaskich, w przy-padku których również ostry obraz znajduje się na płaszczyźnie (w dobrze skorygowanych obiektywach). Ograniczeniem stają się wtedy wady optyczne układu, które dają się w znacz-nym stopniu skorygować, oraz dyfrakcja, której wielkość dla dużych otworów przysłony jest umiarkowana.Ilustracja 3.106. Obrazowanie punktów różnie oddalonych od soczewki. Widoczne jest, że jednoczesna detekcja obrazu obu punktów na płaszczyźnie matrycy w efekcie daje jedynie rozmyty krążek.
Opracowanie: W. Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii