Obiekt L A b
Ściany szare 75,4 –0,7 0,4
Ściany czarne 22,3 0,8 1,3
Meble IKEA 34,6 0,6 1,9
Blat średnio 38,4 –0,4 –0,5
Podłoga średnio 58,8 –1,4 3,8
Płyta PCV pod rep. 61,7 0,7 0,1
Karton tłowy I 77,1 –1,0 –3,9
Folia tłowa mat. I 80,5 –1,9 –0,7
W pomieszczeniu znajdują się trzy blaty robocze oraz dwie szafy na sprzęt i dokumenty. Kli-matyzator przenośny ma odprowadzenie ciepłego powietrza do pionu kominowego, jego moc chłodząca, ok. 2,5 KW, jest niestety trochę za mała, szczególnie kiedy pracują studyjne lampy błyskowe. W lecie temperatura w pracowni osiąga nawet 28 – 30°C, mimo pracującego klima- tyzatora. Dużym problemem jest czystość, pracownia nie posiada jeszcze systemu odpylające- go i śluzy wejściowej, co wymusza częste sprzątanie pomieszczenia. Zasilanie elektryczne pra-cowni prowadzone jest trzema liniami, jedna linia ma centralny wyłącznik pozwalający na odcięcie od zasilania części sprzętu.
Ilustracja 3.84 prezentuje plan pomieszczenia przeznaczonego do digitalizacji przy pomocy aparatu cyfrowego oraz pomieszczeń ze skanerami. W pomieszczeniach ze skanerami zainsta-lowane są skanery Epson XL10000, Photo 750 i Photo 700. Dalsza część opracowania skupia się głównie na procedurach stosowanych na stanowisku z aparatem cyfrowym.
Tabela 3.8. Przykładowe dane kolorymetryczne obiektów w PDO (współrzędne L*a*b*), iluminant 50. Opracowanie:
W. Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii
Ilustracja 3.84. Plan Pracowni Dokumentacji Obrazowej w Muzeum Historii Fotografii. Opracowanie: M. Żak
Ilustracja 3.85. Stanowisko pracy przy monitorze referencyjnym. Pracownia Dokumentacji Obrazowej Muzeum Historii Fotografii. Fot. W. Staszkiewicz
Ilustracja 3.86. Stół roboczy z pomocniczym monitorem do pracy z wykorzystaniem programu Nikon Camera Control Pro 2 z podglądem obrazu z aparatu Nikon D3x. Pracownia Dokumentacji Obrazowej Muzeum Historii Fotografii.
Fot. W. Staszkiewicz
Stanowisko reprodukcyjne główne i pomocnicze
Po prawej stronie pracowni znajduje się główne stanowisko reprodukcyjne. Trzyczęściowy blat (90 x 250 cm) wyposażony jest w ruchomą część środkową (130 cm) umocowaną na zawiasie umożliwiającym odchylenie na ścianę, co wykorzystuje się w przypadku reprodukowania więk-szych obiektów (do formatu 80 – 120 cm). Boczne blaty wraz z szafkami można odsuwać.
Aparat został zamontowany na zmotoryzowanej kolumnie Kaiser 5612 zamocowanej na ścia- nie (idealna konfiguracja to podstawa zamontowana w pozycji odwrotnej dla zwiększenia prze-świtu), prześwit, czyli odległość między blatem a podstawą kolumny, wynosi 15 cm. Przestrzeń pomiędzy stołem a stopą kolumny umożliwia swobodne operowanie dużymi zdjęciami i karta-mi albumów.
Napęd aparatu zamocowanego na kolumnie pozwala na szybkie i precyzyjne kadrowanie i usta- wianie ostrości. Niemniej jednak korzystne byłoby doposażenie kolumny w możliwość dodat-kowego precyzyjnego ruchu w zakresie kilku centymetrów.
Wadą kolumny są zbyt cienkie szyny wysuwu poziomego (przyczyniające się do powstawania drgań) i niewygodnie zamontowane pokrętło wysuwu (w zbyt dużej odległości od operatora).
Zakres ruchu pionowego aparatu to ok. 150 cm i w przypadku fotografowania małych obiektów konieczne jest stosowanie dłuższego obiektywu (np. 105 zamiast 60), a nawet podniesienie płaszczyzny reprodukcji.
Ilustracja 3.87. Duże stanowisko reprodukcyjne ze studyjnymi lampami błyskowymi firmy Hensel i z zastosowaniem liniowych softboksów firmy ELFO. Taka konfiguracja świateł pozwala na uzyskanie w niewielkiej pracowni równomiernego oświetlenia
na powierzchni 60 x 90 cm. Pracownia Dokumentacji Obrazowej Muzeum Historii Fotografii. Fot. W. Staszkiewicz
Aparat jest przymocowany do płyty aluminiowej (100 x 500 x 10 mm), która jest przykręcona do „wózka” kolumny reprodukcyjnej. Zainstalowane w płycie gniazda statywowe umożliwiają przepinanie głowicy na różną wysokość, co pozwala na zwiększenie zakresu skali odwzorowa-nia, a także ułatwia fotografowanie małych przedmiotów. Alternatywnym rozwiązaniem może być wykorzystanie stosowanej w technice wideo szyny prowadzącej, np. Genesis HD Cam Slider.
Obecnie zastosowana głowica to Manfrotto 405, której system zębatkowy pozwala na precy-zyjne i samohamowne pozycjonowanie aparatu. Nad aparatem (tylnym ekranem) umieszczone jest lustro, w którym z pozycji operatora można oglądać obraz na ekranie.
Ustalanie osi pionowej odbywa się przez wypoziomowanie płaszczyzny wyznaczonej przez czoło obiektywu (poziomica). Ukośne ustawienie powoduje deformację geometryczną obrazu, a przede wszystkim pogorszenie ostrości obrazu na skutek nierównych odległości obiektywu od fotografowanej płaszczyzny. Odległość od płaszczyzny ostrości przedmiotowej (prostopa- dłej do osi obiektywu) oznaczamy przez ∆h. Zjawisko jest tym bardziej zauważalne, im mniej-szy jest fotografowany obiekt. I tak, przy skali odwzorowania 1:20 i wartości przysłony 5,6, z punktu widzenia głębi ostrości odchylenie kątowe nie powinno przekraczać 3° (Δh = 4 cm),
Ilustracja 3.88. Zamocowanie aparatu na głowicy zębatkowej Manfrotto 405. Optymalne mocowanie kolumny ściennej, widoczne zbyt cienkie szyny bocznego wysuwu. Pracownia Dokumentacji Obrazowej Muzeum Historii Fotografii.
Fot. W. Staszkiewicz
a przy skali 1:5 jest już ok. 15’ (Δh = 2,5 mm przy założeniu dopuszczalnego spadku rozdziel- czości do 80 proc. na krawędziach obrazu). W planach jest wyposażenie pracowni w tzw. po- ziomicę cyfrową, która wyznacza dokładne odchylenia od poziomu i w przypadku konieczno-ści fotografowania w pozycji ukośnej znacznie ułatwia pracę.Ostateczna weryfikacja geometrii polega na sfotografowaniu wydruku z prostopadłymi liniami prostymi i sprawdzeniu równole-głości ich obrazów po korekcji dystorsji w Camera Raw. Taką procedurę wykonuje się przed opracowaniem kolejnego rewersu lub po wcześniejszym demontażu aparatu.
Przód aparatu, z wyjątkiem otworu na obiektyw, i głowica z płytą mocującą muszą być zasło-nięte czarnym materiałem. Kontrola skuteczności wyczernienia polega na sfotografowaniu czarnego aksamitu przykrytego szybą w niskiej pozycji aparatu. Powstanie nawet słabego od-bicia aparatu wyklucza fotografowanie zdjęć przez szybę, a nawet samych zdjęć wysuszonych na wysoki połysk. Wyzwalanie migawki należy wykonywać zdalnie (pilot, myszka komputero-wa) dla uniknięcia drgań i odbicia ręki w szybie.
Ilustracja 3.89. Rysunek przedstawia bieg promieni w układzie reprodukcji obiektów przez szybę. Krytyczna jest eliminacja światła rozproszonego oraz wyciemnienie wszystkich elementów, które mogą się odbić w szybie. Wyzwalanie migawki należy
realizować przy pomocy wężyka spustowego, pilota lub komputera. W ostateczności można użyć czarnej rękawiczki.
Opracowanie: W. Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii
Na blacie znajduje się płyta (100 x 92 x 1,8 cm), zamocowana dodatkowo zaciskami, na płycie arkusz blachy ze stali stopowej H17, 1-milimertowy, pomalowany proszkowo na czarnoszaro, umożliwiający stosowanie magnetycznych uchwytów do podkładów reprodukcyjnych. Dodat-kową zaletą płyty stalowej jest brak elektryzowania i przyciągania kurzu.
Reprodukowane zdjęcia są układane na podkładach ze spienionego PCV z uskokiem na podło-żenie testu. Płyty mają neutralnie szary kolor, pozwalający na ocenę granic kadru na matówce, a jednocześnie stanowiący pomocniczy test szarości. Podkłady są wykonane w kilku formatach dla fotogramów od 24 x 30 cm do 50 x 60 cm (każdy kolejny format jest większy o ok. 5 cm) i centrowane magnetycznie do płyty stalowej. Dokładne kadrowanie (małe marginesy po ok. 5 proc.) wykonuje się, korzystając z wziernika kątowego lub z programu komputerowego Nikon Camera Control 2. Program ten pozwala na bieżącą obserwację obrazu na monitorze przy ustawieniu aparatu cyfrowego w trybie Live View. Minusem takiego trybu pracy jest na- grzewanie się matrycy przy dłuższym używaniu, co może prowadzić do podwyższenia pozio-mu szumów o nierównomiernym rozkładzie na powierzchni matrycy.
Na każdej reprodukcji widoczny jest umieszczony obok obiektu test barwny. Test zawiera tabli-cę barwną ColorChecker Passport, standardową lub liniową, skalę metryczną, kartę QP101 oraz – w przypadku tablicy liniowej – wielkości współrzędnych L*a*b* dla każdego pola (re-ferencja). Testy tego typu należy zweryfikować poprzez pomiar spektrofotometrem. Mogą być
Ilustracja 3.90. Jeden z wariantów osłony czołówki aparatu cyfrowego.
Pracownia Dokumentacji Obrazowej Muzeum Historii Fotografii. Fot. W. Staszkiewicz
eksploatowane dłużej niż rok, pod warunkiem że nie są zniszczone i pomiary nie wykazują odchyleń od wartości pierwotnych (ΔE ≤ 0,2).
W przypadku pracy z trudnymi obiektami, takimi jak zdjęcia wysrebrzone, o szczególnej fak-turze, dagerotypy, obiekty w skomplikowanych oprawach itp., dokumentacja poszerzana jest o dodatkowe zdjęcia makro, w świetle spolaryzowanym, świetle bocznym i świetle przecho-dzącym.
Reprodukcje oraz zdjęcia uzupełniające zapisywane są w 14-bitowych plikach NEF, które na-stępnie konwertowane są do 16-bitowych plików DNG. Pliki DNG oraz wygenerowane z nich w programie Camera Raw 16-bitowe pliki TIFF zapisane w przestrzeni barwnej ProPhoto są traktowane jako pliki wzorcowe.
Ilustracja 3.91. Tablice wzorcowe firmy Colour Confidence wykonane na wzór tablic Kodaka Q14. Mają niską jakość skali szarej oraz mało zróżnicowane pola barwne. Fot. W. Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii
Ilustracja 3.92. Najczęściej używana tablica wzorcowa ColorChecker z 24 polami.
Fot. W. Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii
Przeważnie zdjęcia dociskane są płytą z bezbarwnego szkła o grubości 5 – 6 mm dla dużych obiektów i 2 – 3 mm dla małych. Typową odmianą takiego szkła jest np. szkło ExtraClear™
Plus z huty szkła Guardian. Krawędzie szkła są szlifowane, z jednej strony znajduje się uchwyt przyklejony mocną taśmą. Gdy płyta szklana jest za lekka, stosuje się dodatkowe obciążenia ołowiane w woreczkach tekstylnych.
Perspektywicznie przewidziany jest również stół podciśnieniowy, eliminujący stosowanie szy- by, która pogarsza korekcję optyczną, powoduje odbicia i stanowi dodatkową zapyloną po-wierzchnię.
W pracowni znajduje się druga kolumna reprodukcyjna w podobny sposób przymocowana do ściany po drugiej stronie pracowni. Została wykonana samodzielnie, z wykorzystaniem ele-mentów z powiększalników Krokus69. Kolumna ma wysokość ok. 150 cm i napęd manualny na korbkę. Obecnie stanowi urządzenie rezerwowe, ale po zamontowaniu tzw. skrzynki świetl-nej ma zostać przystosowana do digitalizacji negatywów.
Ilustracja 3.93. Karta wzorcowa z trzema poziomami szarości o bardzo dobrych parametrach Może służyć jako materiał do wykonania różnego rodzaju wzorców dopasowanych wielkością i układem
do obiektu, który podlega digitalizacji. Fot. W. Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii
Ilustracja 3.94. Schemat budowy podkładu reprodukcyjnego (materiał: spienione szare PCV grubości 3 – 5 mm).
Fot. W. Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii
Ilustracja 3.95. Reprodukcje cyfrowe wykonane z typowym zestawem wzorców w obszarze obrazu.
Zdjęcie Bogdana Zimowskiego, Muzeum Historii Fotografii. Fot. W. Staszkiewicz
Ilustracja 3.96. Nowego typu tablica testowa samodzielnie wykonana w PDO. Pola barwne zostały wykonane z dużej tablicy 24-polowej ColorChecker, szara skala z testu QP Card 101. Skala metryczna o dokładności 1 mm/10 cm. Pola barwne zostały
zmierzone spektrofotometrem o dokładności L*a*b* = 0,1, a otrzymane wielkości referencyjne zapisane są ponad nimi. Taki test pozwala na dokładne sprawdzenie jakości zapisu kolorów i umożliwia ewentualne późniejsze korekty.
Fot. W. Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii
Występujące w Pracowni Dokumentacji Obrazowej MHF drgania wymuszają stosowanie oświetlenia impulsowego. Dodatkowym czynnikiem warunkującym konfigurację oświetlenia są małe rozmiary pomieszczenia. Stosowanie klasycznego układu z lampami na statywach praktycznie uniemożliwiłoby pracę. Wybrany został system sufitowego podwieszenia lamp na szynach i różnego typu zawieszkach (pantografy). Pozwala to na elastyczne operowanie kilko- ma lampami, bez statywów i plątaniny kabli na podłodze. Pewnym minusem systemu jest nie-zbyt precyzyjne lokalizowanie lamp nad stołem reprodukcyjnym.
Zastosowano dwie lampy firmy Hensel Integra 1000 Ws oraz cztery lampy starszego typu Hen- sel Contra E500 Ws. Do prac reprodukcyjnych używa się lampy Integra, do prac przestrzen-nych – lampy Hensel Contra E500 Ws. Dopiero wymiana pokrycia rozpraszającego światło w softboksach spowodowała podniesienie temperatury barwowej do wymaganej wielkości 5650 K. Możliwa jest korekta temperatury barwowej przy pomocy folii konwersyjnej. W miarę zużycia palników oraz w zależności od energii błysku temperatura barwowa zmienia się w za- kresie 200 – 400 K. Wymaga to kontrolowania temperatury barwowej co kilka miesięcy (spek-trofotometr X-Rite i1 ProPhoto i program Gretag Macbeth Eye One Share 1.4).
Ze względu na niższe koszty lampy Integra wyposażone są w softboksy Elfo 100 x 25 cm. Wy-bór takich liniowych źródeł podyktowany został koniecznością uzyskania równomiernego
Ilustracja 3.97. Tablica testowa zawierająca precyzyjny wydruk prostopadłych linii pozwala weryfikować ustawienie osi optycznej aparatu cyfrowego. Tablica została zaprojektowana i udostępniona przez firmę Creator s.c. K. Kućma, Z. Prokop.
Fot. W. Staszkiewicz, Muzeum Historii Fotografii
jasnoszarej powierzchni zgodnie ze wskazaniami światłomierza (przysłona, czas, wskaźnik czułości). Zdjęcie zostaje „wywołane” w programie Camera Raw z ustawieniami winietowania dla użytego obiektywu, po czym następuje weryfikacja współrzędnych L*a*b* w Photoshopie CS5. Pomiar wykonuje się próbnikiem o średnicy obszaru pomiarowego ok. 5 pikseli, w środ-ku, narożnikach i środkach boków pola pomiarowego. Wielkość L nie powinna się różnić wię-cej niż +/-1 na całym obszarze reprodukowania, z zachowaniem symetrii oświetlenia względem krótszej osi. Druga metoda określenia właściwej ekspozycji opiera się na sfotografowaniu Co-lorCheckera, a następnie pomiarze we współrzędnych RGB w Camera Raw najjaśniejszego pola z tablicy. Wartość współrzędnych RGB powinna wynosić ok. 239 – 242.