Obrazowanie klisz szklanych 3.3.1.
Standardowo klisze szklane skanowane są na skanerach płaskich uniwersalnych. Bardzo często jest to jedyne rozwiązanie, z pozoru wystarczające, gdyż stosunkowo szybko można uzyskać ostry obraz o dużej rozdzielczości. W przypadkach gdy są to klisze „fabryczne”, zostały po- prawnie naświetlone i zachowały się w dobrym stanie, profesjonalny skaner o wysokich para- metrach jest w stanie wygenerować poprawny obraz o właściwej rozpiętości tonalnej i z wi-docznymi szczegółami w ciemnych i jasnych partiach obrazu.
Najczęściej jednak digitalizowane są klisze archiwalne, w przypadku których czynnik czasu spowodował degradację obrazu objawiającą się zadymieniem lub zaczernieniem. Jeśli dojdą do tego błędy naświetlenia, obróbki chemicznej lub specyfika ręcznie kładzionych emulsji świa-tłoczułych, uzyskanie dobrej jakości dokumentacji cyfrowej nie jest proste. Przy skanowaniu
Ilustracja 3.51. Fotografia z dokumentów, 1940 r. Wykonana na papierze o powierzchni tzw. jedwabistej. Fot. W. Staszkiewicz
tych materiałów kluczowym kryterium staje się gęstość optyczna Dmax urządzenia, czyli zdol-ność do poprawnej rejestracji szczegółów w najciemniejszych polach obrazu.
W tej sytuacji nawet bardzo dobry skaner nie daje zadowalających rezultatów. Powstają odwzo- rowania cyfrowe zupełnie pozbawione szczegółów w najjaśniejszych polach obrazu (na nega-tywie – najciemniejszych).
Ilustracja 3.52. Klisza szklana zakładu fotograficznego Ignacy Krieger: 3.52a) negatyw kliszy szklanej. Skan ze skanera Epson 10000 XL; 3.52b) pozytyw kliszy szklanej. Widoczny brak szczegółów w jasnych partiach obrazu;
3.52c) Dla lepszego zobrazowania stopnia degradacji obrazu kolorem białym zaznaczono pola
całkowicie pozbawione szczegółów. Gradacyjnie od koloru białego do czerwonego stopniowe, ale tylko częściowe odzyskiwanie informacji o obrazie. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa.
Ilustracja 3.53. Klisza szklana z zakład fotograficznego Ignacy Krieger: 3.53d) negatyw kliszy szklanej. Prawidłowa rejestracja; 3.53e) pozytyw kliszy szklanej. Widoczne właściwe odwzorowanie szczegółów w jasnych partiach obrazu.
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
Ilustracja 3.55. Klisza szklana z zakładu fotograficznego Ignacy Krieger: 3.55d) negatyw kliszy szklanej, poprawna rejestracja, mogą być pewne ubytki w szczegółowości, gdyż negatyw miał bardzo dużą gęstość;
3.55e) pozytyw kliszy szklanej, widoczne właściwe odwzorowanie szczegółów w jasnych partiach obrazu.
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
Ilustracja 3.54. Klisza szklana z zakładu fotograficznego Ignacy Krieger: 3.54a) negatyw kliszy szklanej, skan ze skanera Epson 10000 XL; 3.54b) pozytyw kliszy szklanej, widoczny brak szczegółów w jasnych partiach obrazu;
3.54c) dla lepszego zobrazowania stopnia degradacji obrazu kolorem białym zaznaczono pola całkowicie pozbawione szczegółów, gradacyjnie od koloru białego do czerwonego stopniowe, ale tylko częściowe odzyskiwanie informacji o obrazie.
Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
Na tych trzech przykładach widać, że klisze o dużej gęstości lub kontrastowe, np. ze względu na fotografowany motyw, bardzo trudno poprawnie zreprodukować na skanerze. Poprawnie – czyli z oddaniem szczegółowości w partiach jasnych i zacienionych. Pomimo że skany wyko-nywane były w formacie HDR SilverFast, czyli pełnej odpowiedzi skanera, i modyfikowane w programie graficznym, nie udało się uzyskać poprawnej reprodukcji.
Sposobem na uzyskanie poprawnego odwzorowania może być zastosowanie aparatu cyfrowe-go lub aparatu skanującego oraz komory świetlnej pod kliszą. Rejestracja następuje wówczas
Ilustracja 3.56. Klisza szklana z zakładu fotograficznego Ignacy Krieger: Klisza bardzo kontrastowa z uwagi na charakter oświetlenia pomieszczenia. 3.56a) negatyw kliszy szklanej, skan ze skanera Epson 10000 XL; 3.56b) pozytyw kliszy szklanej, widoczny brak szczegółów w jasnych partiach obrazu; 3.56c) dla lepszego zobrazowania stopnia degradacji obrazu kolorem białym zaznaczono pola całkowicie pozbawione szczegółów, gradacyjnie od koloru białego do czerwonego stopniowe, ale
tylko częściowe odzyskiwanie informacji o obrazie. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
Ilustracja 3.57. Klisza szklana z zakładu fotograficznego Ignacy Krieger. 3.57d) negatyw kliszy szklanej, poprawna rejestracja, mogą być pewne ubytki w szczegółowości, gdyż negatyw posiadał bardzo duży kontrast; 3.57e) pozytyw kliszy szklanej, widoczne właściwe odwzorowanie szczegółów w jasnych partiach obrazu. Muzeum Historyczne Miasta Krakowa
wała urządzenie do reprodukcji z opcją komory świetlnej. Rozwiązanie to było oparte na apa-racie skanującym. Niestety zaprzestano produkcji tego urządzenia. W procesie skanowania klisz szklanych można zastosować kolumny reprodukcyjne, statywy reprodukcyjne lub statywy studyjne oraz litghboksy różnych firm, poniekąd składając urządzenie do reprodukcji klisz szklanych lub nawet negatywów czy pozytywów celuloidowych. Należy pamiętać o właściwej optyce makro stałoogniskowej (nie należy stosować zoomów) i obowiązkowym maskowaniu światła poza obiektem. Ponieważ na rynku istnieje niewiele firm produkujących tego typu ak-cesoria i trudno je zlokalizować, w „Przeglądzie skanerów do digitalizacji artefaktów płaskich 2D” podrozdziale „Alternatywne rozwiązania” przedstawionych zostanie kilka przykładów, które mogą znaleźć zastosowanie w omawianym sposobie reprodukcji.
Przy reprodukcji w świetle ciągłym i przy długich czasach naświetlania praca urządzenia musi odbywać się w pomieszczeniu zaciemnionym. Bardzo istotny jest problem stabilności kon- klisz szklanych. Próby digitalizacji tych obiektów ujawniły ww. problemy, dlatego też w pra-cowni digitalizacji zostało zaprojektowane i skonstruowane urządzenie do cyfryzacji klisz szklanych.
cym (podobnie jak w nakładkach na flesze Beauty Dish). Dodatkowe dyfuzory zostały wyko-
Ilustracja 3.58. Urządzenie do reprodukcji klisz szklanych. Konstrukcja oparta na rejestracji obrazu aparatem cyfrowym
Ilustracja 3.60. Element konstrukcji urządzenia do reprodukcji klisz szklanych. Komora dyfuzyjna, „klimatyzacja” komory i mocowanie lampy błyskowej, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Fot. W. Pyzik
Ilustracja 3.59. Element konstrukcji urządzenia do reprodukcji klisz szklanych. Maskownica, kolumna reprodukcyjna z odciągami stabilizującymi oraz panel sterowania fleszem, Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Fot. W. Pyzik
Zaletami tego rozwiązania są m.in. rejestracja ze stałymi parametrami przysłony i czasu, krótki czas naświetlania, a przede wszystkim zapis w formacie RAW oraz możliwość poprawnej reje-stracji nawet bardzo „gęstych” klisz, dzięki regulacji natężenia oświetlenia w bardzo dużym zakresie. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, iż daje się uzyskać regulowaną gęstość optyczną Dmax.
Zarejestrowany obraz w formacie RAW umożliwia uzyskanie dużej rozpiętości tonalnej i moż-liwości bardzo dobrego opracowania szczegółów w polach ciemnych negatywu, czyli jasnych pozytywu.
Przy pomocy wyżej opisanego zestawu wykonana została poprawna digitalizacja paru tysięcy klisz (nawet bardzo ciemnych) ze zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Zdobyte doświadczenie pozwoli na modernizację zestawu w kolejnych projektach. Odwzorowania przedstawione na ilustracjach 3.53, 3.55 i 3.57zostały wykonane na opisanym urządzeniu.