geneza Walki unii eurOpejSkiej z terrOryzmem Problematyka zwalczania terroryzmu nie znajdowała się w kręgu zainteresowań

od początku procesu integracji europejskiej�� W podpisanych w 1951 r�� i 1957 r�� trzech Traktatach ustanawiających Wspólnoty Europejskie nie odniesiono się do tego problemu¹�� Pierwsze etapy procesu integracji podporządkowane były zacieśnianiu współpracy w zakresie gospodarczym, liberalizacji handlu czy tworzeniu wszelkiego rodzaju ułatwień dla Wspólnego Rynku�� Sfera ekonomiczna wysunęła się zdecydo-wanie na pierwszy plan�� Mimo iż ówczesne ramy prawne nie zabraniały podejmo-wania działań mających na względzie realizację różnych celów Wspólnot, jednak początek współpracy w państwach członkowskich WE w zakresie zwalczania terro-ryzmu przypadł na lata 70�� XX w��, kiedy aktywizowało się wiele organizacji terrory-stycznych w krajach Europy Zachodniej��

Wzrastający poziom niebezpieczeństwa był jednym z kluczowych czynników, które skutkowały powstaniem form bezpośredniej współpracy w ramach procesów integracyjnych oraz skierowały zainteresowanie państwa członkowskich Wspólnot Europejskich na sfery znajdujące się poza wymiarem gospodarczym²�� W związku z międzynarodowymi powiązaniami między organizacjami terrorystycznymi oraz produkcją i handlem narkotykami, bronią oraz praniem pieniędzy powstała jedna z pierwszych inicjatyw w zakresie poprawy bezpieczeństwa znana jako Grupa TREVI, formalnie niezależna i niepowiązana z instytucjami europejskimi^��

Od 1986 r�� włączono TREVI do prac przygotowujących powołanie Unii Europej-skiej�� Innym przykładem współpracy było zawarcie 14 czerwca 1985 r�� Układu z Schengen, a następnie implementującej Konwencji Wykonawczej z 19 czerwca 1990 r��, gdzie państwa podjęły problematykę zapewnienia bezpieczeństwa w kon-tekście znoszenia kontroli na granicach wewnętrznych, a w konsekwencji

wzmoc-1 P�� Durys, F�� Jasiński, Europa kontratakuje, „Rzeczpospolita” 04��10��2004, nr 233, s�� 14; eadem, Unia wobec zjawiska terroryzmu, „Wspólnoty Europejskie” 2001, nr 9(121), s�� 21��

2 A�� Gruszczak, Historia współpracy w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych, Obszar wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości czy „Twierdza Europa”? Zagadnienia wymiaru spra-wiedliwości i spraw wewnętrznych w Unii Europejskiej, „Do jakiej Unii zmierzamy? Polityka i gospodarka Unii Europejskiej”, red�� A�� Mania, B�� Płonka, Kraków 2001, s�� 7��

 Por�� S�� Bonnefoi, Europeet Securité Intérieure. TREVI – Union Européene – Schengen, Paris 1994, s�� 22–25��

70 Wojciech Stankiewicz

nienia kontroli na granicach zewnętrznych, aby przeciwdziałać nielegalnej migracji, przemytowi narkotyków przestępczości zorganizowanej oraz terroryzmowi^��

Wraz z podpisaniem 7 lutego 1992 r�� w Maastricht Traktu o Unii Europejskiej nastąpiło formalne włączenie problematyki walki z terroryzmem do III filaru UE, czyli współpracy policyjnej i sądowe, w sprawach karnych�� Zakres wspólnych dzia-łań państw członkowskich miał obejmować współpracę policji (w walce z terrory-zmem, nielegalnym handlem narkotykami i innymi formami przestępczości mię-dzynarodowej) włącznie ze współpracą celną i zorganizowaniem systemu wymiany informacji w ramach Biura Policji Europejskiej (Europolu)�� Kolejne zmiany przyniósł podpisany w 1997 r�� Traktat Amsterdamski, którym zasadniczo zmieniono zakres tematyczny III filaru⁵�� O walce z terroryzmem wspomniano m��in�� w art�� 29 TUE, gdzie walka z terroryzmem powinna odbywać się przez zapobieganie przestępczości zorganizowanej lub innym formom przestępczości oraz jej zwalczanie��

Odwołania do terroryzmu międzynarodowego zostały ogólnie zaznaczone w II filarze UE, czyli postanowieniach Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa (WPZiB), gdzie uznano za konieczne zapewnienie bezpieczeństwa w kontekście zagrożeń międzynarodowych�� Rozwinięciem i konkretyzacją Traktatu Amsterdam-skiego były wyniki szczytu Rady Europejskiej w październiku 1999 r�� w Tampere^��

Zapowiedziano efektywniejszą koordynację prac na polu walki z terroryzmem koncentrację działań Grupy Roboczej Rady ds�� Terroryzmu na opisywaniu aktów terrorystycznych w krajach UE, wzmocnieniu współpracy z Europolem i przeciw-działaniu terroryzmowi komputerowemu w Internecie�� Z kolei w Traktacie z Nicei z 2000 r�� odniesiono się do nowo powstałego organu współpracy prokuratorskiej UE, czyli Eurojustu^�� Wspólnotowy porządek prawny w zakresie zwalczania terroryzmu obejmuje:

1�� Współpracę ekstradycyjną – prawnie umocowaną przez konwencję o uprosz-czonej procedurze ekstradycyjnej z 30 marca 1995 r�� oraz konwencję o ekstra-dycji z 27 października 1996 r��;

2�� Eurojust – komórkę złożoną z ekspertów do spraw zwalczania przestępczości zorganizowanej, znajdująca się dopiero w stanie powstawania (14 grudnia 2000 r�� powołano w charakterze struktury tymczasowej tzw�� Pro-Just, mający wyko-nywać zadania Eurojustu do czasu jego formalnego utworzenia);

 R�� Rybicki, Schengen i Traktat Amsterdamski, „Prawo i Życie” 1999, nr 12(1765), s�� 17��

5 Por�� A�� Grzelak, Zwalczanie terroryzmu w prawie Unii Europejskiej, Jednostka i Społeczeństwo wobec zagrożeń terroryzmem, „Biuletyn Biura Informacji Rady Europy” 2002, nr 1��

 I�� Wróbel, Polityka Unii Europejskiej w dziedzinie Wymiaru Sprawiedliwości i Spraw Wewnętrznych, Wrocław 2002, s�� 69��

 Dziennik Urzędowy Wspólnot Europejskich C 80 z 10 marca 2001 r��

71 Walka Unii Europejskiej z terroryzmem po zamachach 11 września 2001 roku…

3�� Pomoc prawną i współpracę w zakresie wzajemnego uznawania wyroków kryminalnych – oparta na konwencji o współpracy w sprawach karnych z 29 maja 2000 r��;

4�� Europejską sieć sądowniczą funkcjonującą na podstawie dokumentu z 7 lipca 1998 r�� Jej zadaniem jest koordynacja współpracy międzynarodowej i wymiany informacji o działaniach podejmowanych przez państwa członkowskie UE w zakresie zwalczania przestępczości zorganizowanej^��

Wszystkie kraje UE są ponadto sygnatariuszami Europejskiej konwencji o zwal-czaniu terroryzmu podpisanej na forum Rady Europy 27 stycznia 1977 r�� W Kon-wencji zawarto listę działań związanych z aktywnością terrorystyczną i zobowiązanie umawiających się stron do traktowania wymienionych działań jako kryminalne, w celu ułatwienia procedur ekstradycyjnych�� Listą objęto:

1�� bezprawne uprowadzenia samolotów oraz akty skierowane przeciwko bezpie-czeństwu lotnictwa cywilnego;

2�� poważne przestępstwa obejmujące ataki przeciwko życiu, zdrowiu lub wolno-ści osób chronionych prawem międzynarodowym, w szczególnowolno-ści dyploma-3�� przestępstwa polegające na porywaniu zakładników lub bezprawnych zatrzy-tów;

maniach;

4�� przestępstwa z użyciem bomb, granatów, rakiet, automatycznej broni palnej, w tym przesyłanych drogą pocztową;

5�� usiłowanie popełnienia któregokolwiek z wymienionych przestępstw, współ-udział lub udzielanie pomocy osobie, która popełniła bądź usiłuje popełnić wymienione czyny⁹��

Państwo, na którego terytorium ujęto osobę podejrzaną o dokonanie któregokol-wiek z wymienionych przestępstw, ma obowiązek bezzwłocznego i bezwarunkowego przekazania sprawy właściwym organom ścigania�� Sygnatariusze konwencji są zobowiązani do udzielania sobie nawzajem pomocy prawnej w sprawach karnych w związku z postępowaniem dotyczącym przestępstw o charakterze terrorystycz-nym¹⁰��

   P�� Żurawski vel Gajewski, Unia Europejska wobec terroryzmu – reakcje na atak z 11 września 2001 r��, Warszawa 2002, s�� 71��

  9 Ibidem��

10 Ibidem��

72 Wojciech Stankiewicz