Jakub Potulski - Political Science ATHENAEUM

regiOnalizacja jakO SzanSa i WyzWanie cyWilizacyjne WSpOłczeSnej federacji

rOSyjSkiej

177 Regionalizacja jako szansa i wyzwanie cywilizacyjne wspołczesnej federacji…

tendencje, z jednej strony ujawnia się ład globalizacyjny, uniwersyfikujący całokształt życia kulturowego, gdzie ulega osłabieniu pozycja państwa na rzecz podmiotów międzynarodowych, z drugiej zaś, podnosi się ideę umacniania lokalizmu, w którym wyjątkową rolę odgrywa samorząd�� W świecie globalnym jednostki lokalne nie tylko nie tracą na znaczeniu, ale stają się równie istotne jak system globalny��

Procesy te nie pozostają bez wpływu na sferę polityki, w tym także na strukturę budowy państwa i jego ewolucji ponieważ to państwo jest organizacją, która w największym stopniu podlega oddziaływaniu sił integrujących i dezintegrujących, a z tych sił dominują tendencje do dezintegracji��

Pod koniec XX w�� wraz z rosnącą rolą wspólnot lokalnych trwałym kierunkiem przemian cywilizacyjnych stała się decentralizacja i dekoncentracja władzy oraz osłabianie tożsamości państwowej na rzecz więzi lokalnych i globalnych�� Dla współ-czesnego świata charakterystyczne jest odchodzenie do struktur zhierarchizowanych i scentralizowanych i tworzenie struktur mniejszych – zdecentralizowanych�� Uznano, iż najważniejszym remedium na problemy emancypacji społeczności lokalnych i mniejszości narodowych jest głęboka decentralizacja władzy i stworzenie przez państwo warunków do rozwoju różnorodności�� Państwo zostało zmuszone do podzielenia się swoimi kompetencjami ze społecznościami lokalnymi oraz ograni-czenia swojej wewnętrznej suwerenności aby zachować integralność państwa��

Pozycja państwa została w dużej mierze podważona przez ideologią neoliberalną postulującą realizację programu prywatyzacji, deregulacji i desocjalizacji, które umożliwiają funkcjonowanie wielkich rynkowych struktur ponadnarodowych�� Myśl polityczną rozwiniętego świata lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w��

cechowała szeroka restauracja idei liberalnych, towarzyszyły jej aktywne próby wdrażania w życie polegające na ograniczaniu sektora państwowego�� Stało się to dominującym motywem polityki przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w��, kiedy duża liczba krajów z byłego bloku tzw�� państw komunistycznych, Ameryki Łacińskiej, Azji i Afryki odeszła od rządów autorytarnych w procesie nazywanym trzecią falą demokratyzacji⁵��

W rezultacie postępujących przemian kulturowych i cywilizacyjnych, we współ-czesnym ładzie politycznym obserwuje się, że tradycyjne podmioty, instytucje polityczne jak państwo, parlament, rząd, partie polityczne tracą pozycję monopoli-styczną w procesie decyzyjnym�� Tracą kontrolę nad informacją, gospodarką, rozwo-jem naukowo-technicznym; nie mają też wyłączności na stanowienie ładu

norma- Por�� A�� Chodubski, Wartości cywilizacji współczesnej a unifikacja i dezintegracja Europy, [w:]

Unifikacja i różnicowanie się współczesnej Europy, red�� B�� Fijałkowski, A�� Żukowski, Warszawa 2002, s�� 16–30��

E�� Polak, op��cit., s�� 11��

5 F�� Fukuyama, Budowanie państwa, Poznań 2005, s�� 18��

178 Jakub Potulski

tywnoprawnego�� Kryzys tradycyjnie rozumianego państwa jest jednym z elementów współczesnego świata�� Wskazuje się niekiedy, iż nastąpiła epoka „zmiany władzy”, w której dotychczasowe struktury ulegają dezintegracji a jednocześnie kształtuje się całkowicie nowa struktura�� Uznaje się, że dotychczasowe tradycyjne formy demo-kracji przedstawicielskiej nie wystarczają do rozwiązywania konfliktów w skompli-kowanej rzeczywistości tzw�� cywilizacji postindustrialnej�� Nieporadność państwa i centralnej biurokracji w rozwiązywaniu problemów społecznych spowodowała poszukiwanie nowych, bardziej otwartych i efektywnych form organizacji państwa��

Wobec tego wskazuje się obecnie na konieczność budowy tzw�� społeczeństwa oby-watelskiego, w którym funkcjonuje wiele niezależnych od biurokratycznych struktur państwa zrzeszeń, powstających z inicjatywy obywateli w celu samodzielnego roz-wiązywania najrozmaitszych problemów społecznych�� Za jedną z dróg prowadzących do powstania społeczeństwa obywatelskiego uznaje się upodmiotowienie społecz-ności lokalnych�� Za zalety takiego podejścia uznaje się to, że decyzje są podejmowane bliżej lokalnych źródeł informacji i zazwyczaj lepiej rozwiązują lokalne sprawy, a odpowiednie organy władzy są bardziej wrażliwe na zmiany w otoczeniu, co zwiększa efektywność podejmowania decyzji�� Za zaletę decentralizacji uznaje się także zmniejszenie dystansu między rządem a ludźmi, którym ma służyć, czyli uczynienie go bardziej „widocznym”, co w teorii powinno zaowocować większą odpowiedzialnością, a więc i prawomocnością, a w dalszej perspektywie – jakością demokracji⁹�� W sferze polityki nazywa się takie działanie zasadą subsydiarności (pomocniczości), która zakłada, że decyzje powinny zapadać na szczeblu rządowym nie wyższym niż konieczny dla skutecznego wypełniania funkcji��

Rzeczywistość lokalna ze swoimi instytucjami publicznymi ma zmniejszać dystans między rządzonymi i rządzącymi i pozwolić obywatelowi identyfikować się z dzia-łalnością polityczną reprezentantów władzy, na których może wywierać bezpośredni wpływ, może też stawiać przed nimi konkretne cele i rozliczać ich z wykonania¹⁰��

Wskazuje się, że samorząd stał się istotną wartością w kształtującym się ładzie informacyjnym, w procesach przemian ustrojowych, zwłaszcza tych zorientowanych na odchodzenie od wzorów ładu zhierarchizowanego oraz scentralizowanego, gdyż idee samorządowe w istotnym stopniu są zorientowane na tworzenie tzw�� społeczeń-stwa autonomicznego wobec pańspołeczeń-stwa, na rozwój ładu zdecentralizowanego i roz-proszonej władzy, na rozwój organizacji pozarządowych, na spontaniczne

organizo- A�� Chodubski, Samorząd jako wartość współczesnych przemian kulturowych i cywilizacyjnych, (maszynopis), s�� 2��

Por�� A�� Toffler, Zmiana władzy, Poznań 2003, s�� 22��

B�� Szacka, Wstęp do socjologii, Warszawa 2003, s�� 235��

9 F�� Fukuyama, op��cit��, s�� 88��

10 A�� Chodubski, op��cit., s�� 3, 11��

179 Regionalizacja jako szansa i wyzwanie cywilizacyjne wspołczesnej federacji…

wanie się ludzi, na umacnianie się demokracji partycypatywnej¹¹�� Naprzeciw współczesnym tendencjom cywilizacyjnym wychodzą państwa dokonujące decen-tralizacji władzy i dające wszelkim mniejszościom i wspólnotom lokalnym możliwość artykulacji swoich potrzeb�� Centralizacja władzy publicznej w odniesieniu do współ-czesnej demokracji wydaje się należeć do przeszłości�� Decentralizacja charakteryzuje ewolucję oraz dynamikę demokratycznego systemu politycznego i przyjęła się powszechnie w państwach europejskich¹²��

Ewolucja współczesnych struktur państwowych wymaga budowy nowych form państwa albo zreformowania dotychczasowego modelu�� Skala zaawansowania i nasilenie procesów decentralizacji zależy od specyfiki danego państwa; od jego tradycji, historii, kultury i zaawansowania procesów demokratyzacji społeczeństwa��

Ważna rolę w budowaniu nowych struktur społecznych odgrywają czynniki kultu-rowe uzależnione m��in�� od uwarunkowań historycznych, liczą się m��in�� wartości i przekonania obywateli, ukształtowana w procesach rozwoju regionalnego specyfika regionalna i kultura polityczna�� Dlatego też każde działanie i rozwiązania ustrojowe posiadają właściwości odpowiadające konkretnemu przypadkowi i niemożliwe lub trudne do wykorzystania okazuje się powielanie i skorzystanie ze schematów zasta-nych w inzasta-nych państwach�� Jednakże odejście od państwa unitarnego i centralizacji władzy stało się charakterystycznym elementem przemian współczesnych systemów politycznych��

Jednym z państw, w którym dokonują się istotne przeobrażenia we wszystkich sferach życia społecznego jest Federacja Rosyjska�� Na przełomie XX i XXI w�� pań-stwowość rosyjska przeżywa głębokie jakościowe przemiany�� Współczesne państwo rosyjskie stojące przed problemem dostosowania się do warunków nowej, tworzącej się ogólnoświatowej cywilizacji rozpoczęło budowę państwa na wzorach zachodnio-europejskich demokracji�� Jednakże urzeczywistnienie takich wartości cywilizacyj-nych, jak: odchodzenie od państwa represyjnego, autonomia społeczeństwa wobec państwa, decentralizacja i rozproszenie władzy, odideologizowanie życia politycz-nego, osłabianie tożsamości państwowej na rzecz budowy więzi lokalnych i global-nych, demokracja partycypatywna dokonuje się w Rosji w szczególnych warunkach przemian kulturowych, a w tym ustrojowych�� Kraj ten osiągnął bowiem w procesie rozwoju dziejowego odrębność cywilizacyjną m��in�� dzięki zmitologizowanemu pojmowaniu roli mocarstwowości i specyficznemu modelowi sprawowania wła-dzy��

Wielce znaczącym czynnikiem określającym specyfikę państwa rosyjskiego jest jego wielkość�� Federacja Rosyjska jest państwem europejsko-azjatyckim�� Zajmuje

11 Ibidem, s�� 1��

12 Oblicza decentralizmu, red�� J�� Iwanek, Katowice 1996, s�� 10��

180 Jakub Potulski

ono dużą przestrzeń charakteryzującą się bogatymi zasobami surowcowymi oraz znacznym potencjałem gospodarczym oraz militarnym, pozostaje także największym krajem świata, którego obszar obejmuje 17 075 400 km²��

Do cech charakterystycznych dla tożsamości cywilizacyjnej Rosji należy także związane z wielkością państwa zróżnicowanie struktury narodowościowej, językowej i religijno-kulturowej�� Federację Rosyjską cechuje niespotykana w świecie specyfika, na którą składa się wysoki stopień wymieszania różnych narodowości i grup etnicz-nych, a także długoletnia historia kolonizacji podbitych terenów i migracje ludności��

Pomimo iż Federacja Rosyjska jest obecnie dość jednolita pod względem narodo-wościowym, to naród rosyjski powstał z połączenia się różnorodnych grup etnicznych i różnorodnych kultur�� Do dziś występuje w nim wiele mniejszości narodowych i grup etnicznych o wyraźnie zaznaczonej odrębności co stanowi o zróżnicowaniu kultury kraju�� Współczesna formuła obowiązująca w Rosji stanowi, że Federację Rosyjską tworzy wielonarodowy lud rosyjski, który wyznacza historyczna wspólnota języków, kultur i wyznań składająca się na obszerną przestrzeń terytorialną Federa-cji Rosyjskiej¹��

Wielokulturowość i wieloetniczność zawsze stanowiła problem dla państwa rosyjskiego�� Wraz z rozwojem terytorialnym zapoczątkowanym w XV w�� państwo rosyjskie zaczęło obejmować swoim zasięgiem różnorodne grupy etniczne posiada-jące swoją odrębność kulturową�� Terytorium państwa stawało się także coraz bardziej zróżnicowane pod względem geograficznym i społecznym�� Pojawiły się bariery kulturowe, narodowościowe i religijne�� Podporządkowane narody, zamieszkujące najczęściej peryferie państwa, częstokroć dążyły do uniezależnienia się od Rosji��

Dlatego też aby zapobiec dezintegracji tradycją państwa rosyjskiego od XV w�� stał się unitaryzm jako zasada centralnego rządzenia państwem, wzmocniony samo-władztwem i dyktaturą policyjno-wojskową, a Rosja do dnia dzisiejszego kojarzona jest przede wszystkim z centralizacją władzy i autorytarnym systemem sprawowania władzy��

Jednocześnie jednak od XV w�� w miarę rozrostu państwa pojawiały się wewnątrz niego coraz silniejsze czynniki dezintegrujące i odśrodkowe, takie jak:

• Znaczne odległości w obrębie kraju, przy związanej z tym różnorodności geo-graficznej;

• Istnienie naturalnych barier komunikacyjnych w postaci mórz, bagien, gór, pustyń;

1 Rossijskaja ciwilizacija, red�� M�� P�� Mczedłow, Moskwa 2003, s�� 621�� Formuła ta została zawarta m��in�� w preambule konstytucji Federacji Rosyjskiej: „My wielonarodowy lud Federacji Rosyjskiej, złą-czeni wspólnym losem na swej ziemi”��

181 Regionalizacja jako szansa i wyzwanie cywilizacyjne wspołczesnej federacji…

• Brak odpowiedniej infrastruktury komunikacyjnej umożliwiającej integracje państwa;

• Różnice struktury rasowej, narodowościowej, językowej i religijnej;

• Powiązania regionów przygranicznych z innymi państwami��

Zmiany społeczno-polityczne, do których doszło na przełomie lat osiemdziesią-tych i dziewięćdziesiąosiemdziesią-tych XX w�� na obszarze ZSRR i Europy Środkowo-Wschodniej ujawniły konflikty mające podłoże polityczne, ekonomiczne i społeczne�� Dały znać o sobie z całą siłą sprzeczne interesy i dążenia poszczególnych grup etnicznych i narodowości�� Na tym tle doszło do krwawych walk narodowościowych; najsilniej sprzeczności te wystąpiły na obszarach, gdzie ukształtowano odgórnie dużą mozaikę narodowościowo-etniczną�� Kryterium narodowo-etniczne stało się podstawą dąże-nia do budowy niepodległych struktur organizacji politycznej wielu wspólnot; na gruzach byłego ZSRR powstały nowe niepodległe państwa�� W okresie kryzysu, który dotknął państwo rosyjskie na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w��, dostrzeżono, że utrzymywanie siłą społeczności i terytoriów nieposiadających związków kulturowo-cywilizacyjnych z państwem rosyjskim nie przyczynia się do stabilnego rozwoju kraju i jest zbyt kosztowne�� Zaproponowano więc odrzucenie peryferii i wycofanie się do obszarów zamieszkiwanych przez ludność uważającą się za Rosjan, gdyż w ten sposób można stworzyć silne i sprawnie zarządzane pań-stwo¹��

Po rozpadzie ZSRR zmniejszyła się liczba narodów wchodzących w skład Fede-racji, niemniej Rosja pozostała państwem wielonarodowym (w spisie powszechnym przeprowadzonym na terytorium Federacji Rosyjskiej w 2002 r�� uwzględniono 166 narodów, a w ich ramach dodatkowo 26 grup etnicznych) i wielokulturowym, o przeważającej liczbie Rosjan i ich dominującej pozycji w różnych sferach życia społecznego�� We współczesnej Federacji Rosyjskiej (wg danych na 2002 r��) Rosjanie stanowią 79,83% ludności (115 889,1 tys��)�� Mniejszości narodowe stanowią wpraw-dzie tylko ok�� 20% ludności kraju, ale w liczbach bezwzględnych stanowi to prawie 28 mln osób�� Zróżnicowanie etniczne Rosji jest następstwem trwającej od XVI do XIX w�� ekspansji terytorialnej i procesów migracji ludności�� Począwszy od XVI w��

ówczesne księstwo moskiewskie rozwijało swoją ekspansję w trzech kierunkach:

południowym, północnym i wschodnim, co pozwoliło jej na podporządkowanie i kolonizację rozległych obszarów Ukrainy i wybrzeży Morza Czarnego, Azji Pół-nocnej (Syberia i Daleki Wschód), a także Kaukazu i Azji Środkowo-Wschodniej��

Ekspansja objęła więc rozległe terytoria zamieszkiwane przez zróżnicowaną pod względem etnicznym ludność, która stała się poddanymi cesarstwa rosyjskiego��

1 Por�� A�� Sołżenicyn, Jak odbudować Rosję, Kraków 1991, s�� 26–30��

182 Jakub Potulski

Na terenie współczesnego państwa rosyjskiego można wyróżnić następujące główne obszary występowania rdzennych mniejszości nierosyjskich:

1) Północny Kaukaz�� Fala kolonizacji rosyjskiej w XVII w�� dotarła do stepowych nizin na północ od Kaukazu i zepchnęła miejscowe ludy, wyznające islam, na przedgórze i w góry�� Są to: Adygejczycy, Czerkiesi, Karaczajowie, Kabardyj-czycy, BałkarKabardyj-czycy, OsetyńKabardyj-czycy, Ingusze, Czeczeni oraz ludy Dagestanu (tą nazwą określa się 10 narodowości zamieszkujących autonomiczną republikę Dagestan)�� Obszary suchych stepów nadkaspijskich zamieszkują Kałmucy, lud o tradycji pastersko-koczowniczej wyznający lamaicką odmianę buddyzmu��

2) Powołże i sąsiednie obszary Uralu�� Mieszkają tu ludy ogarnięte przez falę kolonizacji rosyjskiej w XVI w�� Na południu są to: Tatarzy i Baszkirzy, należący do grupy turkojęzycznej i wyznający islam�� Na północ od nich żyją Czuwasze, Mordwini, Maryjczycy, Udmurtowie�� Ludy te, z wyjątkiem turkojęzycznych Czuwaszów, należą do ugrofińskiej grupy językowej�� Przyjęli oni prawosławie w wiekach XVII–XIX��

3) Północna część Rosji europejskiej�� Żyją tu dwa ludy ugrofińskie: Karelowie oraz Komi w dorzeczu rzeki Peczory��

4) Na terenie Syberii (oprócz ziem dalekiej północy) żyją: Buriaci, Jakuci, Tuwiń-czycy, Chakasowie i Ałtajczycy��

5) Daleka Północ�� Obszary tundry, a częściowo też tajgi, rozciągające się od granicy z Norwegią aż po Cieśninę Beringa, zaludnione są przez rozproszone drobne plemiona, żyjące tradycyjnie z hodowli reniferów i myślistwa, niekiedy też rybołówstwa�� Według statystyki rosyjskiej tworzą one osobną grupę tzw��

ludów Północy, w skład której wchodzi 26 narodowości¹⁵��

Narodowości zamieszkujące Rosję różnią się pod względem liczebności, statusu polityczno-prawnego, stopnia rozwoju cywilizacyjnego oraz rozmieszczeniem na terytorium państwa�� Największymi rdzennymi mniejszościami etnicznymi są:

Tatarzy stanowiący 3,83% ludności (5 554,6 tys��), Baszkirzy stanowiący 1,15% lud-ności (1 673,4 tys��), Czuwasze stanowiący 1,13% ludlud-ności (1 637,1 tys��) oraz Czeczeni stanowiący 0,94% ludności (1 360,3 tys��)¹��

Rosja jest krajem wieloetnicznym, a tym samym wielokulturowym i wielowyzna-niowym�� Tradycyjnie na prawie całym terytorium Rosji przeważa ludność prawo-sławna lub rodowodu prawosławnego�� Wśród wierzących prawie wszyscy Rosjanie, Białorusini i Ukraińcy (z wyjątkiem nielicznych grekokatolików) są wyznania pra-wosławnego�� Także wiele ludów niesłowiańskich żyjących na terytorium Federacji Rosyjskiej również uległo chrystianizacji, przyjęło prawosławie (Karelowie,

Czuwa-15 A�� Maryański, G�� Mróz, Z�� Szot, M�� Troc, Geografia gospodarcza Rosji, Warszawa 1996, s�� 57–58��

1 Nsielenije Rossii 2003–2004, red�� A�� G�� Wisznewskow, Moskwa 2006, s�� 72, www��demoscope��ru

183 Regionalizacja jako szansa i wyzwanie cywilizacyjne wspołczesnej federacji…

sze, Komi-Perniacy, Maryjczycy, Udmurcy, Mordwini, Chakasze, Osetyńcy), także diaspora grecka, mołdawska, gruzińska, rumuńska, bułgarska dochowuje wierności prawosławiu¹��

Istotną rolę w rzeczywistości społecznej kraju odgrywają także muzułmanie�� Islam stanowi bowiem od pokoleń religię ponad 40 narodowości i grup etnicznych zamieszkujących Rosję�� Jest on tradycyjną religią rdzennych mieszkańców kraju i stanowi nieodłączną część duchowej kultury narodów Rosji¹�� Zwarte grupy muzuł-manów zamieszkują regiony Powołża, południowego Uralu i Syberii, Północnego Kaukazu, a także w dużych miastach Rosji – Moskwie, Sankt Petersburgu, Niżnym Nowogrodzie, Samarze, Ulianowsku i innych�� Ogólna liczba muzułmanów w Rosji wynosi od 18 do 20 mln�� Historia islamu na obszarze współczesnej Federacji Rosyj-skiej sięga ponad 1400 lat i jest związana przede wszystkim z ludami pochodzenia tureckiego�� Islam dominuje wśród Tatarów, Kabardyjczyków, Baszkirów, Czeczenów, Adygejczyków, Czerkiesów, Inguszy, Bałkarców, Karaczajów oraz narodów Dage-stanu¹⁹��

Kolejną religią uznaną za tradycyjne wyznanie narodów tworzących Federację Rosyjską jest buddyzm�� Rosja jest jedynym państwem wywodzącym się z kręgu kultury europejskiej, w którym buddyzm jest tradycyjną religią zamieszkujących państwo społeczności�� Jest on obecnie uznawany za immanentną część spuścizny kulturowej Rosji, współtworzący jej wielokulturową i wielowyznaniową cywilizację��

Tradycyjnie buddyzm w Rosji związany jest z ludami pochodzenia mongolskiego (Buriaci i Kałmucy), które na przełomie XVII i XVIII w�� zaczęły przyjmować lama-izm, czyli buddyzm tybetański�� Dotarł on do Rosji poprzez Mongolię i rozprzestrze-nił się na terytorium Buriacji, Kałmucji, Tuwy, obwodów czytyjskiego i irkuckiego��

Z uwagi na wielonarodowością i wielokulturową strukturę państwa problemem polityki wewnętrznej Rosji było zagadnienie, jak efektywnie panować nad rozległym i zróżnicowanym terytorium�� Utrzymywanie terytorium państwa w całości dokony-wane było zarówno w okresie Rosji carskiej, jak i ZSRR (zasada autonomii teryto-rialno-narodowej przyjęta jako zasada ustrojowa ZSRR wydawała się być bezpieczną dla trwałości państwa, ponieważ w rzeczywistości nie była realizowana), za pomocą siły fizycznej – wojska i policji, co wymagało, na przestrzeni wieków, znacznego zaangażowania sił i środków�� Rosja objęła swoim zasięgiem bardzo zróżnicowane tereny, a tym co spajało tę różnorodność był jednolity, autorytarny system poli-tyczny��

1 P�� Eberhardt, Geografia ludności Rosji, Warszawa 2002, s�� 124��

1 Rossijskaja…, s�� 347��

19 P�� Eberhardt, op��cit��, s�� 124��

184 Jakub Potulski

Na początku lat dziewięćdziesiątych XX w�� w Rosji zakwestionowano przydatność społeczno-politycznych wartości wywodzących się z ideologii komunistycznej��

Współczesna Federacja Rosyjska częściowo odeszła od swojej dotychczasowej jakości, nie chcąc się z nią nadmiernie utożsamiać�� Upadek Związku Radzieckiego, państwa które stworzyło sieć politycznych, militarnych i ekonomicznych oddziały-wań na skalę ogólnoświatową, spowodował przerwanie dotychczasowych linii roz-woju gospodarczego, społecznego czy kulturowego, które nie stwarzały już możli-wości na wyrwanie się z zapóźnienia gospodarczego, społecznego czy kulturowego��

Wraz z demokratyzacją życia politycznego i społecznego, wraz z upodmiotawianiem się jednostek, poszukiwań własnej tożsamości, a co za tym idzie odrębności naro-dowej pojawiło się dążenie do poszerzania autonomii poszczególnych narodowości zamieszkujących terytorium Federacji Rosyjskiej�� Fundamentalnym pytaniem dotyczącym rozwoju politycznego i społecznego Rosji było, jak pogodzić interesy ogólnopaństwowe z interesami grup etnicznych, jak objąć wspólnym prawodaw-stwem różniące się wzajemnie społeczności i jak urzeczywistnić demokrację party-cypatywną na tak rozległym terytorium�� Wieloetniczna struktura państwa wymagała odpowiedniego ułożenia stosunków wewnątrz państwa, a także z państwami ościen-nymi, gdzie zamieszkują ludy pokrewne�� Federacja Rosyjska i obszar byłego ZSRR pozostaje bowiem obszarem konglomeratu różnych populacji�� Może to mieć dodat-nie aspekty kulturowe, zarazem jednak prowadzić do określonych sprzeczności i niebezpiecznych antagonizmów destabilizujących ład społeczny i polityczny��

Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych XX w�� poszukując nowej rosyjskiej tożsamości zaczęto podnosić idee decentralizacji i regionalizacji, jako zmiany struktury społecznej�� W latach odrodzenia państwowego Rosji do czasu uchwalania konstytucji federalnej występowała silna dążność poszczególnych pod-miotów administracyjnych: republik, krajów, obwodów, do zerwania z tradycją państwa unitarnego i uniezależnienia się od władzy centrum i przejęcia części kompetencji władczych w regionach�� Dążność ta uzyskała miano suwerenizacji i regionalizacji�� Suwerenność miała prowadzić do samodzielności państwowej republik autonomicznych lub do zawarcia porozumień z federacją na zasadzie suwerenności�� Regionalizacja miała zaś zapewnić jednostkom terytorialnym znaczną samodzielność władzy przede wszystkim w sprawach gospodarczych i finansowych oraz ekologicznych��

Idee decentralizacji na początku lat dziewięćdziesiątych były wykorzystywane jako element walki tzw�� obozu demokratycznego na czele z Borysem Jelcynem przeciwko dotychczasowym władzom ZSRR z prezydentem Michaiłem Gorbaczowem�� Dzięki temu jednym z trwałych postulatów tzw�� demokratów w Rosji stało się stworzenie w Rosji państwa federacyjnego, zdecentralizowanego i odbudowanie samorządności lokalnej�� Samorządność rozumiana była jako przeciwieństwo dotychczasowej

biu-185 Regionalizacja jako szansa i wyzwanie cywilizacyjne wspołczesnej federacji…

rokracji, której rządy urzeczywistniał ZSRR, a Borys Jelcyn w trakcie swojej kampa-nii prezydenckiej w 1991 r�� wzywał regiony do przejęcia odpowiedzialności i suwe-renności, a w późniejszych wystąpieniach publicznych podkreślał, że chce jak najmniej władzy dla siebie, chce ją oddać w dół�� Dzięki rozpropagowaniu idei

W dokumencie Political Science ATHENAEUM (Stron 176-192)