GIS w działalności gospodarczej

Aplikacje informatyczne umożliwiające dokonywanie analiz z użyciem informacji geograficznej zapisanej w postaci baz danych są tak projektowane, aby umożliwić pracę jak największej liczbie odbiorców. Systemy wyposażone są w uniwersalne pakiety narzędziowe, które nie zawsze sprawdzają się w analizie specyficznych problemów, jakim jest np. problem lokalizacji centrum dystrybucji. Aplikacje GIS to bardzo wszechstronne narzędzia, zdarzają się jednak sytuacje, gdy użytkownicy wykonujący wybrane analizy nie dysponują odpowiednimi funkcjami analitycznymi oprogramowania czy też w zakresie prezentacji wyników na mapach komputerowych [Werner 2004, s. 90]. Potrzeba coraz dokładniejszych analiz, zgłaszana przez użytkowników, skorelowana z koniecznością zachowania przejrzystości prezentacji uzyskanych wyników jest siłą napędową dla twórców aplikacji GIS, skutkuje to tym, że opisany powyżej problem będzie pojawiał się również w przyszłości.

Zatem producenci systemów GIS powinni zwrócić większą uwagę na pakiety narzędzi do analizy danych geograficznych. Taka aplikacja powinna być narzędziem w rękach analityka. W tworzenie architektury systemu GIS powinni być zaangażowani między innymi: geograf/kartograf, analityk, programista i użytkownik. Efektem pracy takiego zespołu mogą być [Werner 2004, s. 91]:

 interaktywna geograficzna baza danych i mapa cyfrowa, którą można wykorzystywać stale za pomocą danego systemu GIS;

 tradycyjny wydruk albo wyrys mapy papierowej;

 mapy cyfrowe, które można wyświetlić bez konieczności zakupu oprogramowania GIS, wykorzystując różnego rodzaju bezpłatne programy pozwalające wyświetlić je graficznie i wykonać pewną część analiz; stosowane są w tych przypadkach tzw. run-time viewers, np. AarcExplorer, MapInfo Pro Viewer, GeoMedia Viewer lub atlasy elektroniczne – oprogramowanie specjalnie skonstruowane dla tego celu, wykorzystujące ograniczoną funkcjonalność pełnego pakietu GIS;

 mapy cyfrowe, które można wyświetlić, wykorzystując oprogramowanie WEB GIS dla serwerów i przeglądarek WWW, pozwalające wyświetlić mapę i wykonać pewne operacje na geograficznej bazie danych za pomocą dokumentów HTML.

Problemy lokalizacyjne mają trzy główne cechy, które muszą znaleźć swoje odzwierciedlenie w projektowaniu narzędzi, pozwalających na obliczenia (geofunkcje) oraz modułów wizualizacji. Cechy lokalizacji to [Longley i in. 2008, s. 4-7]:

 poziom szczegółowości czyli zagadnienie skali,

 orientacja na rozwiązywanie zagadnień praktycznych lub teoretycznych,

 aktualność.

Wymienione powyżej cechy znajdują swoje odzwierciedlenie w systemach geoinformacyjnych. Poziom szczegółowości dla zagadnień lokalizacji będzie miał istotne znaczenie zarówno w przypadku wyznaczenia lokalizacji ogólnej, jak i szczegółowej. Przy wyborze lokalizacji ogólnej nie jest wymagana duża szczegółowość mapy – zbyt dużo informacji będzie zaciemniało obraz. Z kolei wybór lokalizacji szczegółowej wymaga informacji o wielkości działki, podłożu (gruncie) czy zapisach planu zagospodarowania przestrzennego. Orientacja na rozwiązania praktyczne lub teoretyczne będzie miała odzwierciedlenie w czasie obliczeń i ich szczegółowości. Rozwiązania praktyczne będą skupiały się na uzyskaniu jak najlepszego stosunku nakładów do wyników, a jednym z podstawowych kryteriów będzie uzyskanie możliwie najkrótszego czasu realizacji zadania. W przypadku prac badawczych nakłady są często niewspółmiernie duże w stosunku do uzyskanych wyników, ponieważ w nauce liczy się uzyskanie możliwie najlepszego jakościowo wyniku.

Użyteczność systemów GIS potwierdza ich szerokie zastosowanie w transporcie, na wszystkich poziomach zarządzania – strategicznym, taktycznym i operacyjnym. Najczęściej podejmowane działania strategiczne w transporcie z wykorzystaniem pakietów GIS to: planowanie przebiegu obiektów infrastruktury liniowej i usytuowanie obiektów infrastruktury punktowej, w tym centrów dystrybucji. Za najważniejsze działania taktyczne z wykorzystaniem GIS można uznać: projektowanie i harmonogramowanie tras w transporcie publicznym, dowozów dzieci do szkół czy przewozów pocztowych oraz monitorowanie i inwentaryzacja stanu nawierzchni dróg lub trakcji kolejowej. Do najważniejszych działań operacyjnych z wykorzystaniem

systemów GIS należy zaliczyć: monitorowanie ruchu pojazdów w połączeniu z techniką GPS oraz wyznaczenie i planowanie tras przejazdu pojazdów zaopatrzeniowych i usługowych. Celem takiego planowania jest zwiększenie efektywności, a w konsekwencji obniżenie kosztów.

Wykorzystanie GIS, od momentu powstania tego typu aplikacji, ograniczone było swoim zakresem do nauk o Ziemi, geodezji (wyznaczanie i podział działek), katastru (naliczanie podatku od nieruchomości), planowania przestrzennego (analiza dotychczasowej powierzchni zabudowy dla danego terenu), transportu (komercyjne wyznaczanie tras) i marketingu (wyznaczanie lokalizacji reklam). Rozwój technik informatycznych oraz przyspieszenie procesów gospodarczych, spowodowały dalszy rozwój GIS. Pojawiły się dedykowane aplikacje GIS dla:

 rynku nieruchomości (wycena nieruchomości),

 telekomunikacji (planowanie rozmieszczenia nadajników sieci bezprzewodowej),

 planowania rozmieszczenia usług (planowanie rozmieszczenia serwisantów, przyporządkowanie obszarów działania),

 planowania systemów ratunkowych (rozmieszczenie stacji pogotowia ratunkowego, straży pożarnej),

 oceny zagrożenia epidemiologicznego i zarządzania kryzysowego (ewakuacja ludności cywilnej w związku z zagrożeniem wystąpienia ataku terrorystycznego czy katastrofy naturalnej).

Najnowsze zastosowania GIS związane są z bieżącym monitorowaniem zmian klimatycznych poprzez radary meteorologiczne. Dostarczone dane w czasie rzeczywistym, wymagają ciągłej analizy poprzez zautomatyzowane systemy komputerowe oraz prostą informację dla użytkownika o możliwości wystąpienia zagrożenia na danym terenie. Rozbudowany katalog możliwości zastosowania GIS stworzył Gaździcki [2003, s. 38]. Wymienia on możliwości wykorzystania danych z systemów geoinformacyjnych w różnych dziedzinach życia i działach gospodarki.

Na rynku występuje wiele różnych systemów geoinformacyjnych, zazwyczaj są one tworzone jako oprogramowanie celowe (oprogramowanie po stworzeniu nie jest dalej rozwijane) lub jako projekt permanentny (ciągle rozwijany i unowocześniany). Werner [2004, s. 93] dokonał klasyfikacji różnych typów aplikacji geoinformatycznych (tab. 2.3).

Tabela 2.3. Przykłady różnych typów systemów geograficznych

Projekty GIS Docelowy Permanentny

Nau k o wy W dr oże nio wy Ko m er cy jn y Nau k o wy W dr oże nio wy Ko m er cy jn y Stan d ar d o wy Interaktywna geograficzna baza danych, mapa cyfrowa (softcopy) DTM – model rzeźby terenu wydruk (hardcopy) Koncepcja mapy dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Mapy turysty-czne Mapy obrazowe (przeglądarki, Internet) Mapy podziału administracyjnego Mapy demo-graficzne R o zszer zo n y Interaktywna geograficzna baza danych, mapa cyfrowa (softcopy) System ochrony i ratowni -ctwa Aplikacja transportowa w celu optymalizacji tras przewozów wydruk (hardcopy) Mapy obrazowe (przeglądarki, Internet) Interaktywna mapa internetowa System informacji turystycznej w Internecie Źródło: [Werner 2004, s. 93].

Zaprezentowana koncepcja klasyfikacji różnych projektów związanych z oprogramowaniem GIS pozwala na przyporządkowanie projektu systemu do odpowiedniej grupy. Możliwości zastosowania systemów GIS są praktycznie nieograniczone. Ograniczeniem jest ludzki umysł – zdolność do percepcji informacji, oprogramowanie (poprawność modelowania zjawisk gospodarczych czy demograficznych), jakość baz danych, z których korzysta system oraz moc obliczeniowa komputerów wymagana przy obliczeniach i tworzeniu wizualizacji.

Proces lokalizacji obiektów jest bardzo złożony i wymaga dużej ilości informacji na etapie obliczeń matematycznych jak również na etapie ostatecznego podjęcia decyzji – wyborze lokalizacji szczegółowej. Wymagane dane mogą zostać wygenerowane przez odpowiednio przygotowany system GIS, wyposażony w odpowiednie funkcje do generowania danych i ich wizualizację. Jakość ostatecznej decyzji będzie w dużej mierze uzależniona od wiedzy analityka, jakości baz danych oraz funkcji oferowanych przez oprogramowanie GIS. Niejednokrotnie konieczne może okazać się każdorazowe

tworzenie modelu i jego oprogramowania dla badanego przypadku. Oprogramowanie modelu może wynikać z konieczności wykonania wielu symulacji, z użyciem różnych danych wejściowych.