7. USTALENIA PROGRAMU
7.2. H ARMONOGRAM REALIZACJI P ROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
Osiągnięcie zakładanych celów możliwe będzie dzięki realizacji przedsięwzięć zaplanowanych przez Gminę Świebodzin oraz inne jednostki realizujące działania w zakresie ochrony środowiska na terenie gminy. Realizacja zadań wyznaczonych w obrębie jednego obszaru, może się przyczynić do zaspokojenia potrzeb, czy też poprawy stanu środowiska w obrębie innego komponentu. Podane koszty są kwotami orientacyjnymi i mogą podlegać zmianie ze względu na zmiany w budżecie, dostępność środków finansowych, inflację czy wybór wykonawcy. Wyznaczone terminy realizacji poszczególnych zadań ekologicznych ujętych w harmonogramie mogą zostać przesunięte ze względów budżetowych oraz dostępności środków finansowych.
Należy podkreślić, że lista działań nie zamyka możliwości realizowania innych zadań. Oznacza to możliwość realizacji przedsięwzięć nie wskazanych w harmonogramie, ale takich, które mieszczą się w ramach obszarów i kierunków interwencji Programu i przyczynią się bezpośrednio lub pośrednio do poprawy stanu środowiska na terenie gminy.
W Programie zostały uwzględnione:
• zadania własne gminy - które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji gminy lub z pozyskanych środków zewnętrznych;
• zadania monitorowane/koordynowane - pozostałe zadania, związane z ochroną środowiska i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które będą finansowane ze środków
jednostek organizacyjnych, przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla gminnego, powiatowego, wojewódzkiego i centralnego.
Niektóre z zaplanowanych działań to zadania ciągłe, które realizowane są na bieżąco przez
odpowiednie jednostki. Zadania inwestycyjne pochodzą z wieloletniej prognozy finansowej oraz z przeprowadzonej ankietyzacji poszczególnych jednostek.
W poniższej tabeli przedstawiono szczegółowy harmonogram realizacji zadań własnych Gminy Świebodzin zaplanowanych na lata 2021-2024 z perspektywą do roku 2028.
Tabela 42 Harmonogram rzeczowo-finansowy zadań własnych Gminy Świebodzin Obszar
interwencji lp. Nazwa zadania Podmiot
odpowiedzialny Termin realizacji Szacunkowe koszty
realizacji zadania Źródła finansowania
Ochrona klimatu i jakości powietrza
1. Poprawa efektywności energetycznej budynków użyteczności publicznej poprzez ich termomodernizację
Gmina
Świebodzin 2021-2028 W zależności od planów inwestycyjnych
Budżet Gminy, środki zewnętrzne,
NFOŚiGW 2. Wymiana oświetlenia w budynkach oraz oświetlenia
ulicznego/drogowego na energooszczędne
3. Wymiana konwencjonalnych źródeł ciepła na inne o większej sprawności w budynkach użyteczności publicznej
Gmina ograniczenie emisji pyłu zawieszonego PM10, pyłu zwieszonego PM2,5 oraz bezno(a)pirenu w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (m.in.: ustalanie sposobu zaopatrzenia w ciepło i zakazu stosowania paliw stałych w obrębie zabudowy, kształtowanie zabudowy w sposób umożliwiający swobodny przepływ mas powietrza, tworzenie terenów zielonych)
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W ramach działalności Budżet Gminy
5. Budowa dróg i ścieżek rowerowych Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W zależności od planów inwestycyjnych
Budżet Gminy, Środki zewnętrzne 6.
Budowa i przebudowa dróg gminnych, utwardzanie dróg i poboczy oraz opracowywanie dokumentacji projektowej m.in.:
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W zależności od
planów inwestycyjnych Budżet Gminy
6.1.
Budowa dróg z kanalizacją deszczową i oświetleniem - teren położony w rejonie ulic: Sobieskiego, Podmiejska, Spokojna, Kozia w Świebodzinie - Rozwój infrastruktury miejskiej
Gmina
(łączny koszt) Budżet Gminy
6.2.
Budowa dróg z kanalizacją deszczową i oświetleniem, urządzeń i obiektów rekreacyjno-sportowych (dz. nr 1095) dla terenu położonego między ul. Słowiańska a ul. Sadową w Świebodzinie (projekt) – Rozwój infrastruktury miejskiej
Gmina
(łączny koszt) Budżet Gminy
6.3. Rusinów - droga do bloków i wzdłuż bloków z chodnikiem –
(łączny koszt) Budżet Gminy
6.4. Odwodnienie drogi w miejscowości Rusinów w kierunku na Witosław - Poprawa warunków komunikacyjnych
Gmina
(łączny koszt) Budżet Gminy
Obszar
interwencji lp. Nazwa zadania Podmiot
odpowiedzialny Termin realizacji Szacunkowe koszty
realizacji zadania Źródła finansowania
6.5.
Przebudowa drogi w miejscowości Grodziszcze od nr 43 do 46 wraz z budową odwodnienia i oświetlenia - Poprawa warunków komunikacyjnych
(łączny koszt) Budżet Gminy 7. Ograniczenie pylenia wtórnego poprzez oczyszczanie dróg Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W ramach działalności Budżet Gminy 8. Wytwarzanie energii elektrycznej i cieplnej z odnawialnych
źródeł energii w budynkach użyteczności publicznej
Gmina
9. Promowanie odnawialnych źródeł energii Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe 10. Aktualizacja Planu Gospodarki Niskoemisyjnej oraz realizacja
zadań w nim zaplanowanych
Gmina
Świebodzin 2021-2024 W ramach działalności Budżet Gminy
Zagrożeni a hałasem
1.
Realizacja inwestycji drogowych ograniczających emisję hałasu (m.in. „ciche” nawierzchnie, ekrany akustyczne, wały ziemne, upłynnienie ruchu, odpowiednie zapisy w SIWZ)
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W zależności od
planów inwestycyjnych Budżet Gminy, Środki zewnętrzne
Pola elektromagnetyczne
1.
Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów uwzględniających ochronę przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W ramach działalności Budżet Gminy
Gospodarowanie wodami
1. Prowadzenie ewidencji i kontrola zbiorników bezodpływowych oraz przydomowych oczyszczalni ścieków
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W ramach działalności Budżet Gminy
2. Działania inwestycyjne i utrzymaniowe związane z melioracjami wodnymi
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W ramach działalności Budżet Gminy
3.
Wsparcie działań zmierzających do instalowania systemów gromadzenia i wykorzystania wody deszczowej do podlewania ogrodów
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W ramach działalności Budżet Gminy, środki zewnętrzne
Obszar
interwencji lp. Nazwa zadania Podmiot
odpowiedzialny Termin realizacji Szacunkowe koszty
realizacji zadania Źródła finansowania
4. Realizacja przedsięwzięć zwiększających retencję wodną na terenach leśnych, rolniczych i zurbanizowanych
Gmina Świebodzin, Lasy Państwowe
Zadanie ciągłe W ramach planowanych środków
Budżet Gminy, środki zewnętrzne
Gospodarka wodno- ściekowa
5. Budowa, modernizacja kanalizacji deszczowej i podczyszczalni ścieków deszczowych
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W ramach planów rozwoju
Budżet Gminy, środki zewnętrzne
Zasoby geologiczne
1.
Ochrona niezagospodarowanych złóż kopalin przed zabudową poprzez uwzględnienie złóż w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W ramach działalności Budżet Gminy
Gleby
1.
Ochrona gruntów rolnych o najlepszych klasach bonitacyjnych przed zmianą ich zagospodarowania poprzez odpowiednie zapisy w dokumentach planistycznych
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W ramach działalności Budżet Gminy
Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów
1.
Minimalizacja ilości składowanych odpadów i osiąganie przez gminę wymaganych poziomów recyklingu i odzysku
poszczególnych frakcji odpadów
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W zależności od
potrzeb Budżet Gminy
2. Likwidacja „dzikich wysypisk” odpadów i oczyszczanie miejsc zaśmieconych
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W zależności od
potrzeb Budżet Gminy
3.
Pomoc (organizacyjna i finansowa) mieszkańcom w usuwaniu azbestu i wyrobów zawierających azbest, w tym
ewidencjonowanie ilości usuniętego azbestu na potrzeby portalu bazaazbestowa.gov.pl
Gmina
Świebodzin 2021-2032
W zależności od możliwości finansowych
Środki własne właścicieli nieruchomości,
WFOŚiGW, Budżet Gminy
Obszar
interwencji lp. Nazwa zadania Podmiot
odpowiedzialny Termin realizacji Szacunkowe koszty
realizacji zadania Źródła finansowania
Zasoby przyrodnicze
1. Zapewnienie właściwej ochrony dla różnorodności biologicznej, terenów zieleni i krajobrazu w planowaniu przestrzennym
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W ramach działalności Budżet Gminy 2. Identyfikacja miejsc i usuwanie barszczu Sosnowskiego i
kaukaskiego
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W zależności od potrzeb
Budżet Gminy, WFOŚiGW 3. Rozwój infrastruktury rekreacyjnej przy poszanowaniu
obszarów chronionych
Zwiększanie udziału zieleni i poprawa jakościowa istniejących terenów zielonych
m.in.:
Gmina
Świebodzin Zdanie ciągłe W zależności od zaplanowanych
środków
Budżet Gminy, środki zewnętrzne
4.1. Park Miejski - Dolina Strugi Świebodzińskiej w Świebodzinie - Rozwój terenów zielonych i infrastruktury kulturalnej
Gmina
(łączny koszt) Budżet Gminy, POIiŚ
Zagrożenia poważnymi awariami
1. Wykreowanie właściwych zachowań społeczeństwa w sytuacji wystąpienia awarii
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W ramach zarządzania
kryzysowego Budżet Gminy
2. Dofinansowanie Ochotniczej Straży Pożarnej na niezbędny sprzęt i wyposażenie
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W zależności od zaplanowanych
środków
Budżet Gminy
Edukacja ekologiczna
1.
Prowadzenie akcji promocyjno-edukacyjnych w zakresie ochrony powietrza w tym gospodarki niskoemisyjnej oraz promowanie rozwiązań przyczyniających się do redukcji emisji zanieczyszczeń. Informowanie o:
• szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych,
• korzyściach z podłączenia do scentralizowanych źródeł ciepła,
• nowoczesnych niskoemisyjnych źródłach ciepła,
• korzyściach z korzystania ze zbiorowych systemów komunikacji lub transportu rowerowego
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W zależności od
potrzeb Budżet Gminy
2. Edukacja mieszkańców w zakresie prawidłowego postępowania z odpadami
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W zależności od
potrzeb Budżet Gminy
Obszar
interwencji lp. Nazwa zadania Podmiot
odpowiedzialny Termin realizacji Szacunkowe koszty
realizacji zadania Źródła finansowania
3. Prowadzenie działań o charakterze edukacyjnym i informacyjnym w zakresie ochrony przyrody
Gmina
Świebodzin Zadanie ciągłe W zależności od
potrzeb Budżet Gminy
Źródło: opracowanie własne.
W ramach Programu ochrony środowiska dla Gminy Świebodzin zaplanowano również zadania i inwestycje, które Gmina będzie monitorować. Zadania te będą realizowane głównie przez inne jednostki działające w ochronie środowiska. Niektóre z zaplanowanych działań to zadania ciągłe, które realizowane są na bieżąco przez odpowiednie jednostki. Zadania inwestycyjne pochodzą z przeprowadzonej ankietyzacji poszczególnych jednostek.
Tabela 43 Harmonogram rzeczowo-finansowy zadań monitorowanych Obszar
interwencji lp. Nazwa zadania Podmiot
odpowiedzialny Termin realizacji Szacunkowe koszty
realizacji zadania Źródła finansowania
Ochrona klimatu i jakości powietrza
1.
Likwidacja ogrzewania węglowego i podłączenie do sieci ciepłowniczej lub wymiana na ogrzewanie gazowe,
elektryczne, nowoczesne węglowe w lokalach mieszkalnych w zabudowie wielo- i jednorodzinnej
Właściciele
nieruchomości 2021-2028 W ramach planów inwestycyjnych
Środki własne, NFOŚiGW w ramach
programu Czyste Powietrze
2. Modernizacja oraz budowa sieci gazowych, w szczególności na obszarach pozbawionych tego typu infrastruktury
Polska Spółka
Gazownictwa 2021-2028 W zależności od
planów inwestycyjnych Środki własne, gestorzy sieci
3. Rozbudowa sieci ciepłowniczej oraz przyłączy do budynków
Veolia Zakład Zachód Oddział
Świebodzin
2021-2028 W zależności od
planów inwestycyjnych Środki własne
4. Budowa kotłowni gazowej o mocy 5,5 MW Veolia Zakład Zachód Oddział
Świebodzin
2024 3 500 000,00 Środki własne
5. Termomodernizacja budynków mieszkalnych Właściciele
nieruchomości Zadanie ciągłe W zależności od planów inwestycyjnych
Środki własne, środki zewnętrzne,
NFOŚiGW 6.
Budowa, rozbudowa i modernizacja dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych,
m.in.:
Zarządzający
drogami Zadanie ciągłe W zależności od planów inwestycyjnych
Środki własne, środki zewnętrzne
Obszar
interwencji lp. Nazwa zadania Podmiot
odpowiedzialny Termin realizacji Szacunkowe koszty
realizacji zadania Źródła finansowania
6.1.
Rozbudowa drogi krajowej nr 92 w pobliżu m. Wilkowo polegająca na rozbiórce istniejącego i budowie nowego wiaduktu nad PKP wraz z dojazdami
GDDKiA 2023-2025 29 828 000,0 Budżet państwa
6.2. Przebudowa drogi powiatowej nr 1231F Wilkowo – Borów - Ołobok
Powiat
Świebodziński 2021 - 2022 16 311 657,88 LUW, Gmina Świebodzin, Powiat 7. Obniżenie emisji pyłu unoszonego z powierzchni jezdni w
czasie ruchu pojazdów poprzez czyszczenie dróg Zarządzający
drogami Zadanie ciągłe W ramach działalności Środki własne 8.
Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii do produkcji energii elektrycznej i cieplnej
m.in.:
Inwestorzy 2021-2028 W zależności od planów inwestycyjnych
Środki własne, środki zewnętrzne,
NFOŚiGW
8.1
Budowa instalacji kogeneracyjnej dla ZWKiUK Sp. z o. o. w Świebodzinie – teren Oczyszczalni Ścieków, ul. Młyńska 37, w miejscowości Świebodzin
Budowa instalacji fotowoltaicznych na niektórych obiektach wodociągowo-kanalizacyjnych ZWKiUK Sp. z o.o. - inwestycja zostanie zrealizowana na pięciu obiektach, należących do
ZWKiUK Sp. z o.o. tj.:
1. Oczyszczalnia Ścieków w miejscowości Świebodzin.
2. Stacja Uzdatniania Wody I w miejscowości Świebodzin.
3. Stacja Uzdatniania Wody II w miejscowości Świebodzin.
4. Stacja Uzdatniania Wody miejscowości w Wilkowo.
5. Hydrofornia na osiedlu Łużyckim w miejscowości Świebodzin.
8.3 Budowa jednostki biomasowej o mocy 5,2 MW
Veolia Zakład Zachód Oddział
Świebodzin
2025 6 500 000,00 Środki własne
8.4 Kogeneracja Świebodzin - zakup i montaż układów Veolia Zakład Zachód Oddział
Świebodzin
2023 3 800 000,00 Środki własne
9. Badania i ocena jakości powietrza w ramach
Państwowego Monitoringu Środowiska GIOŚ Zadanie ciągłe W ramach działalności Środki własne
Obszar
interwencji lp. Nazwa zadania Podmiot
odpowiedzialny Termin realizacji Szacunkowe koszty
realizacji zadania Źródła finansowania
10.
Kontrola zakładów przemysłowych w zakresie przestrzegania norm zawartych w udzielonych pozwoleniach oraz
gospodarstw domowych w zakresie przestrzegania zakazu spalania odpadów w piecach oraz palenia odpadów biogennych (liści, gałęzi, trawy) w ogrodach i na innych obszarach zieleni
WIOŚ w Zielonej Górze, Gmina Świebodzin
Zadanie ciągłe W ramach działalności Środki własne
Zagrożenia hałasem
1.
Tworzenie zabezpieczeń przed oddziaływaniem hałasu komunikacyjnego poprzez wprowadzanie odpowiednich zapisów w SIWZ uwzględniające m.in. kładzenie cichej nawierzchni, zmniejszenie prędkości ruchu, zmiana
tradycyjnych skrzyżowań na skrzyżowania o ruchu okrężnym, ekrany akustyczne, półtunele, szykany drogowe
Zarządzający
drogami Zadanie ciągłe
W ramach rozpisywanych
przetargów
Środki własne
2. Prowadzenie monitoringu hałasu komunikacyjnego i w zakładach przemysłowych
GIOŚ, WIOŚ w Zielonej
Górze Zadanie ciągłe W ramach działalności Środki własne
Pola elektromagnetyczne
1. Monitoring promieniowania elektromagnetycznego GIOŚ Zadanie ciągłe W ramach działalności Środki własne
Gospodarowanie wodami
1. Konserwacja i utrzymanie właściwego stanu rzek, kanałów i rowów
Państwowe Gospodarstwo
Wodne Wody Polskie
Zadanie ciągłe W ramach działalności Środki własne
2.
Kontrola podmiotów gospodarczych posiadających pozwolenia wodno-prawne pod kątem przestrzegania norm i wytycznych zapisanych w tych decyzjach
WIOŚ w Zielonej
Górze Zadanie ciągłe W ramach działalności Środki własne
3. Monitoring wód powierzchniowych i podziemnych GIOŚ Zadanie ciągłe W ramach działalności Środki własne
Obszar
interwencji lp. Nazwa zadania Podmiot
odpowiedzialny Termin realizacji Szacunkowe koszty
realizacji zadania Źródła finansowania
Gospodarka wodno-ściekowa
1.
Zwiększenie dostępności mieszkańców gminy do zbiorowego systemu zaopatrzenia w wodę poprzez rozbudowę sieci wodociągowej
Zadanie ciągłe W zależności od planów inwestycyjnych
Środki własne, Środki zewnętrzne
1.1 Uzbrojenie w sieć wodociągową i kanalizację sanitarną terenu osiedla przy ul. Słowiańskiej w miejscowości Świebodzin
Zakład Wodociągów Kanalizacji i Usług Komunalnych Sp.
z o. o.
2021-2022 2 000 000,00 Środki własne
1.2
Budowa sieci wodociągowej i kanalizacji sanitarnej – strefa przemysłowa przy firmie RECARO w miejscowości Świebodzin
2021-2022 1 000 000,00 Środki własne
1.3 Wymiana i rozbudowa sieci wodociągową i kanalizacji sanitarnej w miejscowości Świebodzin, ul. Topolowa
Zakład Wodociągów Kanalizacji i Usług Komunalnych Sp.
z o. o.
2021-2022 700 000,00 Środki własne
1.4 Budowa systemu monitoringu sieci wodociągowej
Zakład Wodociągów Kanalizacji i Usług Komunalnych Sp.
z o. o.
2021-2024 200 000,00 Środki własne
1.5 Wykup sieci wodociągowych i kanalizacji sanitarnej od prywatnych inwestorów
2021-2024 2 000 000,00 Środki własne
2. Budowa, rozbudowa i modernizacja ujęć wody i stacji uzdatniania wody w celu poprawy jakości wody do spożycia
Zakład Wodociągów Kanalizacji i Usług Komunalnych Sp.
z o. o.
Zadanie ciągłe W zależności od
planów inwestycyjnych Środki własne, Środki zewnętrzne
3.
Zwiększenie dostępności mieszkańców gminy do zbiorowego systemu odprowadzania ścieków poprzez rozbudowę sieci kanalizacyjnej
m.in.:
Zakład Wodociągów Kanalizacji i Usług
Zadanie ciągłe W zależności od planów inwestycyjnych
Środki własne, Środki zewnętrzne
Obszar
interwencji lp. Nazwa zadania Podmiot
odpowiedzialny Termin realizacji Szacunkowe koszty
realizacji zadania Źródła finansowania Komunalnych Sp.
z o. o.
3.1
Budowa sieci kanalizacji sanitarnej do budynków mieszkalnych nr 35-45 w miejscowości Świebodzin, ul. Sobieskiego
Zakład Wodociągów Kanalizacji i Usług Komunalnych Sp.
z o. o.
2021 100 000,00 Środki własne
3.2 Renowacja studni kanalizacji sanitarnej w miejscowości Lubinicko
Zakład Wodociągów Kanalizacji i Usług Komunalnych Sp.
z o. o.
2021-2022 300 000,00 Środki własne
3.3 Przebudowa pompowni II w miejscowości Lubogóra
Zakład Wodociągów Kanalizacji i Usług Komunalnych Sp.
z o. o.
2021 200 000,00 Środki własne
4. Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków
Zakład Wodociągów Kanalizacji i Usług Komunalnych Sp.
z o. o.
Zadanie ciągłe W zależności od
planów inwestycyjnych Środki własne, Środki zewnętrzne
6.
Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków na terenach, dla których budowa sieci kanalizacyjnej jest nieuzasadniona ekonomicznie lub technicznie
Właściciele
nieruchomości 2021-2028 W zależności od planów inwestycyjnych
Środki własne, Środki zewnętrzne
Gleby
1. Rekultywacja gleb zdegradowanych i zdewastowanych, przywrócenie funkcji przyrodniczej, rekreacyjnej lub rolniczej
Właściciele
terenów Zadanie ciągłe W zależności od potrzeb
Środki własne, Środki zewnętrzne
2. Promowanie działań rolno-środowiskowo-klimatycznych, rolnictwa ekologicznego oraz dobrych praktyk rolnych
ARiMR, Ośrodek Doradztwa Rolniczego
Zadanie ciągłe W zależności od potrzeb
Środki własne, Środki zewnętrzne
Obszar
interwencji lp. Nazwa zadania Podmiot
odpowiedzialny Termin realizacji Szacunkowe koszty
realizacji zadania Źródła finansowania
Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów 1.
Kontrola podmiotów prowadzących działalność w zakresie zbierania, przetwarzania odpadów oraz wytwórców odpadów dla zapewnienia skutecznej egzekucji prawa
Powiat Świebodziński, WIOŚ w Zielonej
Górze
Zadanie ciągłe Wydatki bieżące Budżet Powiatu, Środki własne
Zasoby przyrodnicze 1. Realizacja planu urządzenia lasu dla nadleśnictwa w zakresie
trwale zrównoważonej gospodarki leśnej Lasy Państwowe Zadanie ciągłe W ramach opracowań
planistycznych Środki własne
2.
Ochrona stanowisk gatunków chronionych podczas wykonywania prac leśnych, dostosowanie terminów prac do biologii gatunków
Lasy Państwowe Zadanie ciągłe W zależności od zaplanowanych
środków
Środki własne
Zagrożenia poważnymi awariami
1. Usuwanie skutków poważnych awarii w środowisku Państwowa Straż
Pożarna Zadanie ciągłe W zależności od
potrzeb Środki własne
Źródło: opracowanie własne.