Gmina Świebodzin leży w środkowo-wschodniej części województwa lubuskiego, w centralnej części powiatu świebodzińskiego. Gmina Świebodzin jest miejsko-wiejską. Sąsiaduje z gminą: Lubrza, Szczaniec i Skąpe (powiat świebodziński) oraz z gminą Międzyrzecz i Trzciel (powiat międzyrzecki), gminą Sulechów (powiat zielonogórski).
W skład gminy wchodzi miasto Świebodzin oraz 23 sołectwa: Jordanowo, Gościkowo, Nowy Dworek, Glińsk, Witosław, Rusinów, Ługów, Wilkowo, Borów, Rozłogi, Lubogóra, Chociule, Rudgerzowice, Osogóra, Rosin, Raków, Kępsko, Jeziory, Lubinicko, Kupieninio, Rzeczyca i Grodziszcze.
Powierzchnia Gminy Świebodzin wynosi 22 641 ha, z czego na obszar miasta przypada 1 693 ha, a na obszar wiejski 20 948 ha. Powierzchnia gminy zajmuje 24,2% powierzchni powiatu świebodzińskiego i pod tym względem jest największą jednostką administracyjną w powiecie.
Rysunek 1 Gmina Świebodzin w powiecie świebodzińskim
Zgodnie z regionalizacją fizyczno-geograficzną (wg J. Kondrackiego 1988 r.), gmina znajduje się w obrębie prowincji: Niż Środkowoeuropejski, podprowincji: Pojezierza Południowobałtyckie, makroregionu: Pojezierze Lubuskie oraz mezoregionu: Pojezierze Łagowskie i Równina Torzymska. Na obszarze gminy dominuje krajobraz młodoglacjalny. Rzeźba terenu jest urozmaicona - ukształtowana przede wszystkim przez poznańską fazę zlodowacenia bałtyckiego. Przeważa zróżnicowany krajobraz pagórkowaty i sandrowy, tylko miejscami równinno-morenowy (okolice Rzeczycy, Kupienina).
Charakterystyczne jest występowanie jezior.
Pod względem struktury użytkowania gruntów w gminie przeważają użytki rolne, które stanowią 61% powierzchni gminy. Najwięcej jest gruntów ornych. Grunty leśne oraz zadrzewienia i zakrzewienia stanowią 28,5% gminy. Grunty zabudowane i zurbanizowane zajmują 7,1% powierzchni gminy.
Szczegółowa charakterystyka została przedstawiona w poniższej tabeli.
Tabela 1 Struktura użytkowania gruntów
Sposób użytkowania gruntów
Powierzchnia [ha]
% powierzchni Gmina Świebodzin
- ogółem
Obszar miasta
Obszar wiejski
Powierzchnia ogółem 22641 1693 20948 100
Użytki rolne,
w tym: 13806 1078 12728 61,0
grunty orne 11895 776 11119
sady 369 165 204
łąki trwałe 932 95 837
Sposób użytkowania gruntów
Powierzchnia [ha]
% powierzchni Gmina Świebodzin
- ogółem
Obszar miasta
Obszar wiejski
pozostałe użytki rolne 407 22 385
Grunty leśne oraz zadrzewione i
zakrzewione 6457 45 6412 28,5
Grunty zabudowane i zurbanizowane 1618 526 1092 7,1
Grunty pod wodami 552 26 526 2,4
Nieużytki 203 18 185 0,9
Tereny różne 5 0 5 0,1
Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS wg stanu na 31.12.2014.
3.2. Demografia Dane statystyczne
Gmina Świebodzin na dzień 31 XII 2019 r. liczyła 29 984 mieszkańców, z czego 52% stanowiły kobiety, a 48% mężczyźni. W porównaniu do roku 2015 liczba ludności gminy zmniejszyła się o 298 mieszkańców. Pod względem liczby ludności Gmina Świebodzin zajmuje pierwsze miejsce w powiecie.
Ludność gminy stanowi 53,7% ludności całego powiatu świebodzińskiego.
Tabela 2 Liczba ludności w latach 2015-2019
Rok Ogółem mieszkańców Kobiety Mężczyźni
2015 30282 15698 14584
2016 30256 15697 14559
2017 30198 15704 14494
2018 30048 15613 14435
2019 29984 15593 14391
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS-BDL.
W mieście w 2019 roku mieszkało 21 685 mieszkańców (tj. 72,3% wszystkich mieszkańców gminy), natomiast obszar wiejski był zamieszkiwany przez 8 299 mieszkańców.
Gęstość zaludnienia dla gminy wynosi 132 osoby na km2. Dla porównania w powiecie świebodzińskim wskaźnik ten wynosił 60 os/km2 a w województwie lubuskim – 72 os/km2.
Ludność w wieku produkcyjnym stanowi 59,6% mieszkańców gminy. Porównując dane z 2015 roku można zauważyć, że społeczeństwo w gminie starzeje się. Spadła liczba osób w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym. Odnotowano natomiast wzrost ludności w wieku poprodukcyjnym.
Tabela 3 Struktura ludności wg ekonomicznych grup wieku (wg stanu na 31 XII 2019 r.)
Wyszczególnienie Wiek
przedprodukcyjny
Wiek
produkcyjny Wiek poprodukcyjny
Gmina Świebodzin 5634 os. 17860 os. 6490 os.
% ogółu mieszkańców 18,8% 59,6% 21,6%
Porównanie z 2015 r.
% ogółu mieszkańców
5656 os.
18,7%
18930 os.
62,5%
5696 os.
18,8%
Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS-BDL.
3.3. Komunikacja
Gmina leży na przecięciu trzech ważnych szlaków komunikacyjnych obejmujących drogi międzynarodowe: E-30 (autostrada A2 Berlin-Warszawa-Moskwa) oraz E-65 (droga ekspresowa S3 Szczecin-Jakuszyce), i drogę krajową DK nr 92 Rzepin – Poznań - Warszawa oraz przebiegającą przez teren zarówno miasta jak i gminy ważną międzynarodową magistralę kolejową E-20 (Warszawa Zachodnia-Kunowice-Berlin).
Drogi
Przez teren gminy przebiegają:
1. Autostrada A2 relacji Berlin – Warszawa o łącznej długości na terenie gminy 8,159 km (od km 64+200 do km 72+359);
2. Droga ekspresowa S3 relacji Świnoujście – Jakuszyce (granica państwa) o łącznej długości na terenie gminy 23,555 km (od km 142+212 do km 165+767);
3. Droga krajowa nr 92 o długości 14,695 km (od km 40+856 do km 55+551);
4. Drogi wojewódzkie o łącznej długości na terenie gminy 15,92 km:
• Nr 276 relacji Krosno Odrzańskie - Świebodzin o długości 7,63 km,
• Nr 303 relacji Świebodzin – Brudzewo – Babimost - Powodowo o długości 8,29 km, 5. Drogi powiatowe o łącznej długości na terenie gminy 88,5092 km:
Drogi zamiejskie:
• 1209F Rosin-Raków-Szczaniec
• 1217F Jordanowo-Wilenko-Szczaniec,
• 1218F Jordanowo-Glińsk-Rzeczyca,
• 1219F Lubrza-Rusinów-Glińsk,
• 1220F Jordanowo-Lubrza
• 1221F Jordanowo-Staropole-Sieniawa-Gr.Woj.
• 1228F Świebodzin-Ołobok-Rokitnica
• 1229F Skąpe-Łąkie-Chociule-Rudgerzowice
• 1230F Rudgerzowice-Lubinicko
• 1231F Wilkowo-Borów-Ołobok
• 1232F Radoszyn-Rudgerzowice
• 1242F Pieski - Zarzyń - Lubrza – Świebodzin
• 1243F Wilkowo-Ługów Drogi miejskie:
• 4009F 1 Maja
• 4016F 30 stycznia
• 4018F Generała Świerczewskiego
• 1228F Gen. Sikorskiego
• 4002F Głogowska
• 4003F Grottgera
• 1004F Kawaleryjska
• 4004F Kolejowa
• 4004F Kolejowa – dół
• 4004F Kolejowa - zjazd z wiaduktu
• 4005F Konarskiego
• 4006F Łąki Zamkowe
• 1242F Łęgowska
• 4007F Łukowa
• 4008F Łużycka
• 4010F Matejki
• 4011F Młyńska
• 1212F Okrężna - Zbąszynek
• 4012F Parkowa
• 4013F Piłsudskiego
• 4001F Plac Browarniany
• 1228F Sobieskiego
• 4017F Sulechowska
• 4015F Szpitalna
• 4019F Wałowa
• 4020F Wojska Polskiego
• 4021F Zamkowa
• 4022F Żymierskiego
6. Drogi gminne o łącznej długości 337,34 km, na co składają się:
• drogi wewnętrzne w obszarze wiejskim – 249,45 km,
• drogi wewnętrzne w obszarze miejskim – 52,57 km,
• drogi publiczne na terenie gminy – 35,32 km.
Linie kolejowe
Przez teren gminy przebiegają następujące linie kolejowe:
• nr 3 Warszawa Zachodnia – Kunowice, jest to linia magistralna, dwutorowa, zelektryfikowana,
• nr 375 Międzyrzecz - Toporów, linia znaczenia miejscowego, jednotorowa, niezelektryfikowana.
Trasy rowerowe
Funkcje edukacyjną mają również ścieżki turystyczne:
• Szlak turystyczny pieszo-rowerowy wokół J. Wilkowskiego – szlak utworzony i oddany do użytku w 2012 r., inwestorem jest Gmina Świebodzin. Trasa szlaku przebiega linią brzegową jeziora z wykorzystaniem nieruchomości leśnych będących w zarządzie Nadleśnictwa Świebodzin.
Długość utworzonego szlaku wynosi 6 km.
• Rowerowa ścieżka turystyczna Lubogóra – Ołobok – do granicy z gminą Skąpe – ścieżka oddana do użytku w 2014 r., której inwestorem jest Gmina Świebodzin. Odcinek ścieżki rowerowej jest przedłużeniem wcześniej oddanego odcinka ścieżki rowerowej od Świebodzina do Lubogóry. Trasa ścieżki, której długość wynosi 1,5 km graniczy z drogą publiczną do miejscowości Ołobok i ma w szczególności zapewnić bezpieczeństwo osób korzystających z tego odcinka drogi.
3.4. Rozwój gospodarczy i społeczny Rynek pracy i gospodarka
W Gminie Świebodzin na koniec 2019 roku funkcjonowało 3 576 podmiotów gospodarczych, z czego na sektor prywatny przypada 96,6% wszystkich podmiotów. Struktura branżowa gospodarki skupia się wokół handlu hurtowego i detalicznego, naprawy pojazdów samochodowych oraz działalnością związaną z obsługą rynku nieruchomości. Na terenie miasta funkcjonuje 81% wszystkich podmiotów gospodarczych. W poniższej tabeli przedstawiono szczegółowo podział podmiotów na sekcje.
Tabela 4 Podmioty gospodarcze według sekcji i działów PKD na terenie gminy w 2019 roku
Podmioty wg sekcji i działów PKD 2007
Liczba podmiotów gosp.
Obszar miasta
Obszar wiejski
A - rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 36 33
B - górnictwo i wydobywanie 1 0
C - przetwórstwo przemysłowe 236 94
D - wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną,
gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych 1 1
E - dostawa wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność
związana z rekultywacją 4 1
F - budownictwo 336 110
G - handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych,
włączając motocykle 544 138
H - transport i gospodarka magazynowa 187 59
I - działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 91 15
J - informacja i komunikacja 60 5
K - działalność finansowa i ubezpieczeniowa 57 17
L - działalność związana z obsługą rynku nieruchomości 509 29
M - działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 189 34
N - działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca 73 24 O - administracja publiczna i obrona narodowa; obowiązkowe zabezpieczenia
społeczne 12 6
P - edukacja 79 9
Q - opieka zdrowotna i pomoc społeczna 217 46
R - działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją 41 13
S i T - pozostała działalność usługowa, oraz gospodarstwa domowe zatrudniające pracowników; gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby
210 56
U - organizacje i zespoły eksterytorialne 0 0
Ogółem 2886 690
Źródło: Bank Danych Lokalnych GUS.
Atrakcyjne położenie komunikacyjne ma bezpośredni wpływ na rozwój gospodarczy. Duże znaczenie posiadają także przemysłowe tradycje Świebodzina, datujące się na początek XIX w. (1818 r.).
Wśród podmiotów gospodarczych największe to:
• RECARO Aircraft Seating Polska Sp. z o.o. - producent foteli do samolotów,
• SECO/WARWICK S.A. - producentów urządzeń do procesów cieplnych
• SPRICK ROWERY Sp. z o.o. – producent rowerów,
• Johnson Controls Polska Sp. z o.o. - lider w zakresie produkcji systemów do inteligentnych budynków oraz systemów wnętrz i akumulatorów samochodowych.
W grudniu 2019 roku liczba bezrobotnych w gminie wynosiła 471 osób, w tym 263 osoby to kobiety. W mieście było 322 bezrobotnych, a w obszarze wiejskim 149 osób. W powiecie świebodzińskim na koniec 2019 roku stopa bezrobocia wynosiła 3,5%, a bezrobotnych było 890 osób.
W województwie lubuskim stopa bezrobocia na koniec 2019 roku wynosiła 4,9%. Od kilku lat bezrobocie systematycznie spada.
Turystyka
Gmina posiada bardzo dobre warunki dla rozwoju turystyki wypoczynkowej.
Przez tereny gminy przechodzą następujące szlaki:
• zielony szlak turystyczny, przebiegający trasą: Świebodzin - Rozłogi - Wilkowo camping nad jeziorem - Tyczyno leśniczówka - Grodzisko nad jeziorem Niesłysz - Ołobok - Niesulice – Przełazy. Dalej biegnie przez Łagów do Gościkowa. Trasa łącznie wynosi ok. 60 km.
• Lubrzański Szlak Kajakowy, przebiega od Lubrzy do Gościkowa, ma ok. 15 km długości.
• Ścieżka przyrodnicza prowadząca wschodnim brzegiem jeziora Niesłysz, przez Grodzisko do leśniczówki Tyczyno o dł. 6 km.
• Brukowana ścieżka pieszo-rowerowa ze Świebodzina do Wilkowa dł. 2,5 km.
Głównym kierunkiem poruszania się turystów na terenie gminy jest trasa ze Świebodzina nad jezioro Niesłysz przez Ołobok do Niesulic. Inną trasą prowadzącą nad jeziora ze Świebodzina jest trasa przez Wilkowo-Borów do Niesulic lub do Tyczyna (Krzeczkowa). Młodzieżowe grupy rowerowe korzystają także z nieoznaczonych tras rowerowych prowadzących ze Świebodzina przez Ługów do Lubrzy lub dalej przez Bucze i Żelechów do Łagowa.
Na terenie miasta znajdują się liczne zabytki architektoniczne, w tym m.in.:
• kościół parafialny p.w. Św. Michała Archanioła w Świebodzinie, z XV w.,
• fragmenty murów obronnych, pochodzące z XIV
• szkoła parafialna przy kościele Św. Michała, pochodzącą z 1602 r.,
• park miejski im. F. Chopina, pochodzący z przełomu XIX-XX wieku,
• cmentarz miejski z kaplicą pochodzącą z II połowy XIX stulecia z zachowanymi nielicznymi nagrobkami z II połowy XIX w.,
Wśród atrakcji wymienić można również figurę Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata, która nawiązuje do pomnika Chrystusa Odkupiciela w Rio de Janeiro, od którego jest o 3 metry wyższa.
Obecnie statua pomnika w Świebodzinie jest najwyższą rzeźbą przedstawiającą Jezusa Chrystusa na świecie. Ponadto w Świebodzinie znajduje się ławeczka Czesława Niemena, który przez lata związany był z miastem.
4. OCENA STANU ŚRODOWISKA