Zakład Stomatologii Ogólnej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie al. Powstańców Wlkp. 72, 70-111 Szczecin
Kierownik: prof. dr hab. n. med. Elżbieta Weyna
Summary
Introduction: There are many possibilities of diagnos-ing and treatdiagnos-ing, but the fact of an increasdiagnos-ing number of patients who have resigned from expensive procedures in place of teeth extraction is still noticeable.
Material and methods: Poll analysis based on the popu-lation of a big city – Szczecin and small towns in West Pomerania revealed that one’s wealth considerably impacts both the frequency of visits in dental practices and the deci-sions regarding a mode of treatment.
Results: It further occurs that the most common rea-son of tooth extraction is caries and its later complica-tions. Over 25% of patients from Szczecin and nearly 20% of interrogated people in provinces had to extract teeth because of an economical reason due to the lack of money for restoring treatment. It also appeared that a majority of people feel unsatisfi ed with the proceeding reorganization of the national health service and have not observed any positive tendencies effecting from this process so far.
K e y w o r d s: tooth extraction – esthetic dentistry.
Streszczenie
Wstęp: Celem badań było poznanie aktualnie domi-nujących przyczyn ekstrakcji zębów stałych u dorosłych pacjentów Szczecina oraz wybranych mniejszych miejsco-wości województwa zachodniopomorskiego, ze szczegól-nym uwzględnieniem statusu społeczno-ekonomicznego badanych oraz ewentualne potwierdzenie występowania problemu usuwania zębów z powodu braku środków ma-terialnych na ich leczenie.
Materiał i metody: Pacjentów poproszono o wypełnie-nie anonimowej ankiety, zawierającej pytania określające status społeczno-ekonomiczny, jak i m.in. przyczynę po-dejmowania decyzji o ekstrakcji zęba. Lekarz wykonujący zabieg również został poproszony o wykonanie adnotacji z określeniem lekarskiego wskazania do usunięcia zęba.
Zgromadzono 598 ankiet, które poddano szczegółowej ana-lizie. Pacjentów podzielono na 4 grupy wiekowe: 18–34 lat, 35–49, 50–64 i ≥ 65 lat. W drugiej części badań przeanali-zowano lekarskie wskazania do usunięcia zęba.
Wyniki: Wykazano, że najczęstszą przyczyną podję-cia przez respondentów decyzji o ekstrakcji zęba był ból.
Bardzo częste były również odpowiedzi, że usunięcie zęba
* Zwięzła wersja rozprawy doktorskiej przyjętej przez Radę Wydziału Stomatologii Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie. Promotor:
prof. dr hab. n. med. Elżbieta Weyna. Oryginalny maszynopis obejmuje: 100 stron, 69 tabel, 17 rycin, 176 pozycji piśmiennictwa.
* Concise version of doctoral thesis approved by the Council of the Faculty of Dentistry, Pomeranian Medical University in Szczecin. Promotor:
Prof. Elżbieta Weyna M.D., D.M.Sc. Habil. Original typescript comprises: 100 pages, 69 tables, 17 fi gures, 176 references.
rozwiązywało problem podczas jednej wizyty. Przyczyną ekstrakcji mogło być niepowodzenie wcześniejszego le-czenia lub zaproponowane leczenie było zbyt kosztowne.
Ekstrakcje zębów ze względów ekonomicznych najczęst-sze były u ankietowanych z niezaspokojonymi potrzebami materialnymi. Z analizy lekarskich wskazań wynika, że próchnica powikłana była najczęstszą przyczyną usunięcia zęba, niezależnie od miejsca zamieszkania respondentów.
Natomiast drugą co do częstości przyczyną okazały się być względy ekonomiczne, czyli zniszczenie korony zęba lub ból. Zaznaczyć tu jednak należy, że ekstrakcja ze wzglę-dów ekonomicznych wykonywana była wtedy, gdy pacjent nie zgadzał się na leczenie odtwórcze zęba ze względów fi nansowych.
Wnioski: Z przyczyn ekonomicznych usuwał ząb co czwarty badany ze Szczecina i co piąty z województwa.
U pacjentów z pierwszej grupy wiekowej częste były eks-trakcje ze względów ortodontycznych, natomiast u respon-dentów z ostatniej, najczęstszą przyczyną ekstrakcji okazały się być wskazania periodontologiczne.
H a s ł a: usunięcie zęba – stomatologia estetyczna.
Wstęp
W codziennej praktyce klinicznej można zauważyć wzrastającą tendencję do rezygnowania przez pacjentów z zabiegów leczenia proponowanych przez lekarza dentystę na rzecz ekstrakcji zęba. W związku z tym faktem została podjęta próba znalezienia przyczyn tego zjawiska. Badania ankietowe przeprowadzono wśród pacjentów i ich leka-rzy. Miały one służyć ustaleniu przyczyn ekstrakcji zębów oraz ewentualnemu potwierdzeniu bardzo niepokojącego problemu usuwania zębów z przyczyn ekonomicznych w dwóch populacjach badanych: dużego miasta – Szcze-cina i małych miast województwa zachodniopomorskiego.
Badania uwzględniały status społeczno-ekonomiczny re-spondentów.
Założeniami niniejszej pracy były:
1. Analiza głównych przyczyn ekstrakcji zębów według wskazań lekarza dentysty.
2. Określenie przyczyn podejmowania decyzji o eks-trakcji zęba przez pacjenta.
3. Próba potwierdzenia istnienia problemu usuwania zębów z przyczyn ekonomicznych w zależności od wykształ-cenia i zaspokojenia potrzeb materialnych.
4. Ocena przez pacjenta warunków opieki stomatolo-gicznej w dobie reform służby zdrowia.
Materiał i metody
Badania przeprowadzono w okresie od czerwca do listopada 2005 r. Skierowane były do dwóch populacji ludności: grupy I – mieszkającej w środowisku dużego
wojewódzkiego miasta Szczecina, grupy II – zamieszkującej w małych miastach województwa zachodniopomorskiego, takich jak Trzebiatów, Nowogard oraz Stargard Szczeciński.
Na terenie miasta Szczecina byli to pacjenci, którzy zgłosili się w celu usunięcia zęba do: Lecznicy Stomatologicznej (Zakładu Chirurgii Stomatologicznej Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie), prywatnego gabinetu stomatolo-gicznego oraz Wojewódzkiej Przychodni Stomatologicznej.
Wymienione zakłady opieki zdrowotnej posiadały kontrakt z Narodowym Funduszem Zdrowia (NFZ). Na terenie wo-jewództwa byli to również pacjenci zgłaszający się w celu ekstrakcji do gabinetów prywatnych posiadających kon-trakt z NFZ (1 w Trzebiatowie, 3 w Nowogardzie oraz 1 w Stargardzie Szczecińskim). Wszystkie jednostki na terenie Szczecina oraz 1 z województwa zatrudniały specjalistę w zakresie chirurgii stomatologicznej. W grupie I znalazło się 186 kobiet i 117 mężczyzn, natomiast w grupie II 166 kobiet i 129 mężczyzn. Pomiędzy grupami nie wykazano różnic istotnych statystycznie.
Do badań kwalifi kowano osoby pełnoletnie (> 18. r.ż.), nie ograniczając górnej granicy wieku, i tak w grupie I były to osoby < 87. r.ż. (średnia wieku 36 lat), natomiast w gru-pie II < 85. r.ż. (średnia wieku 40 lat). Średnia wieku badanej populacji wyniosła 38 lat. Pacjentów obu grup podzielono ze względu na wiek na 4 kategorie wiekowe: podgrupa 1 – 18–34 lat, podgrupa 2 – 35–49 lat, podgrupa 3 – 50–64 lat, podgrupa 4 ≥ 65. r.ż.
Badani pacjenci zostali poproszeni o wypełnienie anonimowej ankiety zawierającej oprócz pytań o płeć, wiek, zawód i wykształcenie 14 pytań dotyczących istoty omawianego w pracy problemu. Pierwsza część ankiety dotyczyła ustalenia statusu społeczno-ekonomicznego ba-danych (pytania 1–5), druga m.in. tego, jak często pacjent odwiedza gabinet, co może spowodować odwlekanie wi-zyty, skąd czerpał wiedzę na temat utrzymania higieny oraz określenia przyczyn, które w przeszłości lub aktual-nie mogły być powodem decyzji odnośaktual-nie ekstrakcji zęba lub zębów (pytania 6–10). Trzecia część ankiety dotyczyła oceny świadczonych przez NFZ usług stomatologicznych (pytania 11–14). Ankieta zawierała pytania wymagające zarówno odpowiedzi jedno-, jak i wielokrotnego wyboru.
Do anonimowych ankiet wypełnianych przez pacjentów dołączona została karta, w której wykonujący zabieg le-karz dentysta wpisywał rozpoznanie przeznaczonego do ekstrakcji zęba. W ten sposób ankieta wypełniona przez pacjenta została skonfrontowana z opinią lekarza odnośnie faktycznej przyczyny usunięcia zęba.
Ocenę istotności różnic między częstościami występo-wania poszczególnych kategorii grupy I i II przeprowadzono stosując testy: niezależności χ², niezależności χ² z poprawką Yatesa lub dokładnego testu dwustronnego Fischera dla tabel czteropolowych. Natomiast dla tabel wielopolowych test niezależności χ² podając liczbę stopni swobody. Przyjęto następujące poziomy istotności: p < 0,05 – różnica istotna statystycznie, p < 0,01 – różnica bardzo istotna statystycznie, p < 0,001 – różnica wysoce istotna statystycznie. Za pomocą
PRZYCZYNY EKSTRAKCJI ZĘBÓW W DOBIE REFORM SŁUŻBY ZDROWIA 129 testu Shapiro–Wilka przeprowadzono analizę normalności
rozkładu zmiennej wieku badanej populacji [1].
Wyniki
Wśród pacjentów z grupy I wykształcenie podstawowe miało 35 osób (11,6%), zawodowe – 82 osoby (27,1%), śred-nie – 122 osoby (40,3%), a wyższe deklarowały 64 osoby (21,1%). W grupie II odpowiednio: 38 osób (12,9%), 103 osoby (34,9%), 116 osób (39,3%) i 38 osób (12,9%).
Spośród wszystkich badanych tylko 40,8% deklarowało stałą pracę, a 11,6% okresową. Wysoki był również pro-cent pozostających na rencie lub emeryturze (ogółem 24,7 badanych). Gdy weźmie się pod uwagę grupy pacjentów posiadających tylko okresową pracę, korzystających z form pomocy materialnej i niemających dochodów (20,5% w gru-pie I, 27,8% w grugru-pie II), wówczas powstaje niepokojący obraz, jak wielu spośród badanych mogło mieć poważne kłopoty fi nansowe, które uniemożliwiać mogły zapropono-wane przez dentystę leczenie. Wiedząc również, że nawet osoby deklarujące w ankiecie stałą pracę mogły mieć pensje poniżej średniej krajowej oraz dodając do tych rozważań emerytów i rencistów postrzeganych jako niezamożne gru-py społeczne, można obawiać się, że badani respondenci poszukiwali opieki stomatologicznej, która byłaby w pełni refundowana przez NFZ.
W kolejnym pytaniu badani oceniali poziom potrzeb materialnych w swojej rodzinie. Tylko 18,5% pacjentów z grupy I i 18% z grupy II określiło zaspokojenie potrzeb jako pełne. Najliczniejsze grupy w obu badanych środowi-skach stanowili pacjenci, którzy napisali, że mają zaspokojo-ne jedynie podstawowe potrzeby (55,8% i 53,6%), natomiast bardzo liczne były grupy tych, którzy posiadają okresowe trudności w ich zaspokojeniu (18,8% i 23,7%). Najmniej liczną grupę stanowili pacjenci mający niezaspokojone podstawowe potrzeby materialne zarówno w Szczecinie (6,9%), jak i w małych miastach (4,7%).
Podjęto również próbę ujawnienia czy środki materialne mają wpływ na podejmowanie decyzji dotyczących sposobu leczenia. Aż 28,1% badanych w grupie I odpowiedziało, że środki materialne zawsze mają wpływ na podejmowane decyzje odnośnie leczenia stomatologicznego, a porównując ten wynik z 20,3% pacjentów grupy II, wykazano różnicę istotną statystycznie (p < 0,05). Najliczniejszą grupę stano-wiły odpowiedzi, że często środki materialne ograniczają leczenie – tak odpowiedziała blisko połowa respondentów obu badanych grup (47,9% i 49,9%). Istotnie częściej sta-tystycznie (p < 0,05) badani z terenu województwa odpo-wiedzieli, że środki materialne rzadko wpływają na takie decyzje (19,5% i 27,8%). Natomiast szokujący wydaje się fakt, że tylko dla 14 osób (4,6%) w Szczecinie i 6 (2,0%) z terenu województwa środki materialne nie wpływają na podejmowane decyzje odnośnie leczenia. Podczas szcze-gółowej analizy pytań okazało się, że pomimo deklaracji o pełnym zaspokojeniu potrzeb, większość ankietowanych ze
Szczecina – 57,1% i 43,4% z terenu województwa przyznało, że środki materialne mają duży wpływ na wybraną metodę leczenia. Wśród pacjentów z zaspokojeniem podstawowych potrzeb, procent ten wzrósł do 77 w grupie I i 70,9 w gru-pie II, a wśród wykazujących okresowe trudności w ich zaspokojeniu odpowiednio 82,5 i 85,7, by apogeum osiągnąć wśród tych, którzy wykazali niezaspokojone podstawowe materialne potrzeby – 100% odpowiedzi zawsze i często u pacjentów ze Szczecina oraz 85,7% z terenu wojewódz-twa. Podczas analizy odpowiedzi całej populacji badanych zauważono różnice pomiędzy poszczególnymi grupami społecznymi związane z poziomem wykształcenia. U pa-cjentów deklarujących wykształcenie podstawowe prawie co trzeci ankietowany podawał, że zawsze środki materialne mają wpływ na decyzje odnośnie leczenia. Procent ten nieco mniejszy był u respondentów z wykształceniem zawodo-wym, jeszcze mniejszy ze średnim, a minimum osiągnął u ludzi z wykształceniem wyższym – 11,8. Odpowiedź, że środki materialne często są ważne przy podejmowaniu decyzji o wyborze leczenia była podobna dla wszystkich klas wykształcenia. Dla 34,3% pacjentów z wykształceniem wyższym pieniądze rzadko stanowiły czynnik decydujący, a w pozostałych klasach odsetek ten był mniejszy.
Kolejne pytanie dotyczyło częstości wizyt w gabinecie stomatologicznym. Około 1/3 respondentów w obu bada-nych grupach odwiedzała lekarza dentystę regularnie raz na pół roku bądź częściej. Różnicę na granicy istotności statystycznej (p = 0,055) zaobserwowano u pacjentów odpo-wiadających, że w gabinecie byli raz na rok (38% w grupie I i 30,5% w grupie II), natomiast wśród tych, którzy od-wiedzali dentystę rzadziej niż raz na rok wystąpiła różnica statystycznie istotna (p < 0,05), bowiem pacjentów takich na terenie Szczecina znalazło się 29,7%, a w małych miastach województwa zachodniopomorskiego aż 39,3%. Zauwa-żono również, że większość respondentów odpowiedziała pozytywnie na pytanie czy zwleka z wizytą u dentysty i tylko mniej więcej co piąty badany odpowiedział, że do dentysty udaje się niezwłocznie. Pierwszą co do częstości podawaną przez ankietowanych przyczyną odwlekania wizyty jest lęk lub strach, na co wskazała ponad połowa badanych w grupie I i aż 64,2% badanych w grupie II (p <
0,05). Drugą przyczyną okazał się być brak pieniędzy, na co wskazywała połowa lub blisko połowa respondentów (różnica nieistotna statystycznie, p > 0,05). Okazało się, że brak czasu częściej jest decydującym czynnikiem dla mieszkańców mniejszych miast (37,9% w porównaniu do mieszkańców Szczecina – 28,7%, p < 0,05). Natomiast brak zaufanego lekarza tylko w niewielkim stopniu przyczyniał się do opóźniania wizyty. W grupie I tylko 15,6% badanych wskazało to jako przyczynę odwlekania wizyty w gabi-necie, a w grupie II tylko 5,3% (różnica wysoce istotna statystycznie, p < 0,001).
Uzyskane wyniki nasuwają spostrzeżenia, że pomimo zmian w podejściu lekarza do pacjenta oraz wielkiego postę-pu medycyny, wciąż największym wyzwaniem dla dentysty pozostaje pokonanie lęku pacjenta przed wizytą. Pomimo
często bardzo napiętego planu zajęć, zaangażowania w pracę i problemów dnia codziennego, to nie brak czasu decyduje w głównej mierze o częstości wizyt u lekarzy dentystów, lecz strach lub brak środków fi nansowych.
Porównanie odpowiedzi uzyskanych w pytaniu 10 miało uwidocznić najczęstsze przyczyny usuwania zębów przez badanych. Ból okazał się najczęstszą przyczyną podjęcia decyzji o ekstrakcji, ponieważ aż 68% pacjentów w gru-pie I i blisko 72% badanych w grugru-pie II zaznaczyło w tym podpunkcie odpowiedź pozytywną. Usunięcie zęba roz-wiązywało problem podczas jednej wizyty u 57% respon-dentów grupy I i u blisko połowy grupy II – 49,8%, co świadczy o tym, jak często badani poszukiwali rozwiązań najprostszych, być może również najtańszych (ekstrakcja jest zabiegiem refundowanym przez NFZ). Bardzo nie-pokojący jest również fakt, że aż połowa ankietowanych w Szczecinie jako przyczynę usunięcia zęba podawała niepowodzenie wcześniejszego leczenia (odpowiedzi po-zytywnych 52,5%). Zaproponowane leczenie było zbyt kosztowne dla 40,2% pacjentów ze Szczecina i dla 49,1%
badanych z małych miast. Czyli dla blisko połowy respon-dentów grupy II, pomimo przedstawionych przez lekarza możliwości leczenia danego zęba, ekstrakcja mogła być konieczna ze względu na niedostateczne środki materialne.
Dokonano dodatkowej analizy pacjentów odpowiadających na powyższe ekonomiczne wskazanie z uwzględnieniem stopnia zaspokojenia potrzeb materialnych, gdyż chciano potwierdzić przypuszczenie, że brak środków na podsta-wowe rodzinne potrzeby powinien rzutować na częstsze podejmowanie decyzji o ekstrakcji zęba, gdy leczenie powodowało dodatkowe koszty. Dla ogółu przebadanych pacjentów wskaźnik odpowiedzi pozytywnych (tak lub raczej tak) był najniższy w grupie pacjentów z pełnym za-spokojeniem potrzeb (26,6%). Jednocześnie, mimo takiej fi nansowej deklaracji, więcej niż co czwarty badany z tej grupy przyznawał, że usunął ząb, ponieważ zaproponowane leczenie było zbyt kosztowne (ryc. 1).
Wraz z malejącym zaspokojeniem potrzeb rósł odse-tek odpowiedzi pozytywnych i u podających zaspokojenie
podstawowych potrzeb wyniósł 43,1, by u deklarujących okresowe trudności osiągnąć aż 63,8. U przyznających się do niezaspokojonych potrzeb materialnych odsetek ten wyniósł „tylko” 45,7. Było to mniej niż u deklarujących okresowe trudności, ale wynikało to najprawdopodobniej z tego, że ostatnia grupa badana była najmniej liczną (nie-porównywalna liczebność grup).
Uraz jako przyczynę ekstrakcji wskazało blisko 39%
respondentów w grupie I i 46,7% w grupie II. Kolejną odpowiedzią było: „Nie wiedziałem o innych metodach leczenia”. Jest to poniekąd odpowiedź weryfi kująca w pe-wien sposób uczciwość postępowania lekarskiego, gdyż pacjent powinien znać alternatywy dla swojego leczenia i wiedzieć jakie konsekwencje w przyszłości niesie za sobą nieprzemyślana ekstrakcja zębów. Blisko 2/3 respondentów grupy I (62,4% odpowiedzi negatywnych) i > 2/3 gru-py II (67,8%) w ten sposób odpowiadając na to gru-pytanie, przyznało, że wiedziało o innych możliwościach lecze-nia. Z przyczyn periodontologicznych usuwał zęby tylko co czwarty ankietowany z terenu Szczecina. Ten odsetek u ludzi z województwa był znacznie wyższy – 38, a wysoki procent tych, którzy w tym podpunkcie odpowiedzieli ne-gatywnie (75,6 w grupie I i 62 w grupie II), wynika z fak-tu, że najliczniejszą grupę stanowili pacjenci pierwszego przedziału wiekowego 18.–34. r.ż., dla których schorzenia periodontologiczne nie stanowiły głównej przyczyny do ekstrakcji. Rozpatrując wyniki uzyskane przy założeniu, że zbyt długi czas leczenia mógł być czynnikiem sprzy-jającym podjęciu decyzji o ekstrakcji, okazało się, że aż połowa ankietowanych z dużego miasta odpowiedziała
„nie” (50,2%), a odpowiedź negatywną „nie” lub „raczej nie” dało blisko 3/4 (74,6%) respondentów. Czas leczenia nie stanowił więc dla większości badanych problemu i pa-cjenci, pomimo ciężkiej sytuacji na rynku pracy, w więk-szości znajdowali odpowiednią chwilę na swoje leczenie lub zdawali sobie sprawę, że zdrowie, wyrażające się również dbałością o stan jamy ustnej, jest istotnym czynnikiem codziennego życia.
W bardzo wysokim procencie badanych (77,6) z gru-py I decyzję czy ząb usuwać, czy nie, podjął prowadzący lekarz, co świadczy o dużym zaufaniu respondentów do
„swojego” lekarza. Inne powody warunkujące podjęcie de-cyzji o ekstrakcji podawali częściej ankietowani z grupy I (prawie 10% respondentów), natomiast w grupie II powody te zasygnalizowało tylko 5,1% badanych.
Większość respondentów (> 80%), zarówno w grupie I, jak i II, deklarowało korzystanie z leczenia refundowane-go przez NFZ, aczkolwiek niepokojący był fakt, że 36,6%
przebadanych w grupie I i aż 39,3% w grupie II przyznało, że zdarzyło im się zrezygnować z proponowanych przez lekarza tzw. zabiegów ponadstandardowych, czyli takich, których refundacji nie obejmuje NFZ, co oznacza, że są dodatkowo płatne. Najwięcej rezygnujących z zabiegów ponadstandardowych było u respondentów deklarujących trudności w zaspokojeniu potrzeb i odsetek ten był bardzo podobny zarówno w grupie pacjentów ze Szczecina, jak
Ryc. 1. Wpływ stopnia zaspokojenia potrzeb materialnych dla całej badanej populacji a usunięcie zęba z powodów ekonomicznych – „zaproponowane
leczenie było zbyt kosztowne”
Fig. 1. The infl uence of the degree of fulfi lling material needs and tooth extraction caused by economic reasons – “the proposed treatment was too
costly” generally for the entire studied population
PRZYCZYNY EKSTRAKCJI ZĘBÓW W DOBIE REFORM SŁUŻBY ZDROWIA 131 i województwa (odpowiednio 59,6 i 54,3). Przebadani
pa-cjenci zauważali również, że ilość zabiegów refundowanych jest zbyt mała w stosunku do potrzeb, a tylko co czwarty ankietowany z grupy I i blisko co trzeci z grupy II przyznał, że w dobie dzisiejszych zmian do lekarza dentysty dostać można się łatwiej.
Przyczyny ekstrakcji zębów według lekarskiego rozpoznania
Na podstawie rozpoznania, które stawiał lekarz dentysta po wykonanym zabiegu, starano się wykazać najczęstsze wskazania do ekstrakcji zębów w badanych populacjach.
Próchnica, a właściwie jej powikłania były najczęstszą przy-czyną usunięcia zęba, tak w grupie I, jak i w II, pomimo że sam proces próchnicowy, choćby bardzo zaawansowa-ny, nie stanowi jednoznacznego wskazania do wykonania takiego zabiegu. W grupie I było to 41,3%, a w II blisko połowa (48,5%) wszystkich usuniętych zębów. Względy ekonomiczne okazały się być drugim co do częstości wska-zaniem, które określone jako duże zniszczenie korony zęba lub ból mogący pochodzić np. z powodu zapalenia miazgi albo ozębnej, łącznie stanowiły aż 26,4% wszystkich usu-niętych zębów w grupie badanych ze Szczecina i 19,7%
u pacjentów z województwa (tab. 1).
Uzyskane dane są przerażające w swoim wymiarze ilo-ściowym oraz społeczno-etycznym, gdyż wynika z nich dość jasno, że w badanej populacji usunięcie zęba z powodu braku funduszy na jego leczenie jest zjawiskiem nadmiernie częstym. Niewdzięczna jest rola lekarza dentysty, który pomimo że widział szansę ratowania zdrowia pacjenta poprzez zachowanie zęba w jamie ustnej, musiał często podjąć decyzję o jego usunięciu na wyraźną prośbę badane-go, by ulżyć mu w cierpieniu, jakim jest odczuwanie bólu, jednocześnie mając świadomość nieodwracalnej szkody, jaką zabieg ten ze sobą niesie. Leczenie endodontyczne refundowane jest tylko dla zębów przednich, a odbudo-wa protetyczna choćby wkładem koronowo-korzeniowym i koroną jest zabiegiem, którego koszty całkowicie pokryć musi pacjent. Bardzo przykre w postępowaniu lekarskim jest zjawisko bezsilności wynikające z braku możliwości
T a b e l a 1. Przyczyny ekstrakcji według lekarza dentysty T a b l e 1. Reasons of extraction according to a dentist
Przyczyny ekstrakcji / Reasons of extraction Grupa I / Group I Grupa II / Group II
∆% p
n % n %
Próchnica powikłana / Complication caries 125 41,3 143 48,5 7,3 0,076
Uraz / Injury 10 3,3 6 2,0 1,3 0,366
Wskazania periodontologiczne / Periodontical indications 23 7,6 42 14,2 6,6 0,009
Wskazania protetyczne / Prosthetic indications 12 4,0 16 5,4 1,4 0,397
Wskazania ortodontyczne / Orthodontic indications 38 12,5 28 9,5 3,0 0,234
Przyczyny ekonomiczne Economic reasons
duże zniszczenie korony zęba
large damage of the dental crown 61 20,1 48 16,3 3,8 0,221
ból / pain 19 6,3 10 3,4 2,9 0,101
Inne / Other 15 5,0 2 0,7 4,3 0,002
Razem / Total 303 100,0 295 100,0 −
χ2 = 24,03; l.s.s. = 7; p = 0,001
uregulowania przez badanego całego, często wielowizyto-wego leczenia kanałowielowizyto-wego, a następnie nierzadko postępo-wania protetycznego. Po raz kolejny okazało się również, że wbrew powszechnym sądom, iż pacjenci z terenu małych miast i wsi są biedniejsi, niniejsze wyniki wskazują, że względy ekonomiczne częściej spowodowały ekstrakcję wśród mieszkańców Szczecina niż województwa.
Trzecią co do częstości przyczyną usuwania zęba w grupie I były wskazania ortodontyczne (12,5%). Wyni-kać to mogło z faktu, że na terenie Szczecina więcej jest lekarzy ortodontów i świadomość społeczna odnośnie wad zgryzu i związanych z nimi powikłań jest większa. Nato-miast w grupie II przyczyny te również odgrywały dużą rolę i uplasowały się na czwartym miejscu co do częstości ekstrakcji, za wspomnianymi już powikłaniami próchnicy,
Trzecią co do częstości przyczyną usuwania zęba w grupie I były wskazania ortodontyczne (12,5%). Wyni-kać to mogło z faktu, że na terenie Szczecina więcej jest lekarzy ortodontów i świadomość społeczna odnośnie wad zgryzu i związanych z nimi powikłań jest większa. Nato-miast w grupie II przyczyny te również odgrywały dużą rolę i uplasowały się na czwartym miejscu co do częstości ekstrakcji, za wspomnianymi już powikłaniami próchnicy,