VI.
O rg a n iz a c y a o d d ziałó w p o su w a ła s ię żółw im k ro k iem , K o m ite t n ie u s ta n n ie z w le k a ł z u k o ń c z e n ie m t e g o , co b y ło p o trz e b n e m do p o sta w ie n ia na, n o g i w y p ra w y . K o m is a rz R z ą d u N a ro d o w e g o , Iz y d o r K o p e r n ic k i, m o cn o n a c is k a n y p rz ez n a s , z d o b y ł się n a k r o k e n e rg ic z n y i d. 26 W rz e ś n ia p o s ła ł do K o m ite tu p is m o , k tó re m w im ie n iu R z ą d u N a ro d o w eg o ro z w ią z y w a ł K o m ite t. P o n ie w a ż K o m ite t o d p o w ie d z ia ł, że się n ie r o z w ią ż e , K o p e rn ic k i p rz y b y ł do R ó ż y c k ie g o i w je g o rę c e z ło ż y ł w ła d z ę s w o je , o ś w ia d c z a ją c , że w o b e c n ie p o słu sz e ń stw a K o m ite tu w ła d z y R z ą d u N a ro d o w e g o nie m oże dłużej p e łn ić o b o w iąz k u aw ego.
P o n a r a d z ie , w k tó re j i ja u d z ia ł b r a łe m , d. 30 w rześn ia jen . R ó ż y c k i w y s to s o w a ł p ism o do K o m ite tu n astęp u ją cej
t r e ś c i : ao)
1. B y ły K o m ite t w sch o d n ie j G a lic y i złoży n a ty c h m ia s t p iecz ęć sw o ję w m oje rę c e , a z a te m , n ie m a p r a w a w s w o je m im ie n iu w y d a w a ć ż a d n y c h ro z p o rzą d zeń .
2. C zło n k o w ie b y łe g o K o m ite tu G a lic y i w sch o d n iej z d a d zą d n ia ju trz e jsz e g o s łu ż b ę , ra c h u n k i i w sz e lk ie o b ja śn ie n ia o ro z p o c z ę ty c h ro b o ta c h i w y d a n y c h w ty m celu ro z p o rz ą d z e n ia c h o so b o m , p rz eze m n ie do te g o p rz ezn a czo n y m .
3. K o m is y a e k s p e d y c y jn a p rz e c h o d z i z u p e łn ie p o d ro z p o rz ą d z e n ie w ła d z y w o jsk o w ej.
4. W s z y s c y n a c z e ln ic y o b w o d ó w i in n i u rz ę d n ic y o r g a n izac y i p ro w in c y o n a ln e j o b o w iąz an i są b e z w a ru n k o w o s p e ł
n ia ć ro z k a z y w ła d z y w ojskow ej.
73 5. O d o g ło sz e n ia n in ie jsz e g o aż do n o w e g o p o s ta n o w ie n ia w sz y stk ie ro z k a z y b ę d ą w y c h o d z iły p o d m oją pieczęcią.
Je d n o c z e śn ie w y słan o n a s tę p u ją c y ro z k az do k o m isy i e k sp e d y c y jn e j : ( 21)
» P rz e ją w sz y w ład z ę od K o m is a rz a R z ą d u N a ro d o w eg o do p e w n e g o czasu w rę c e s w o je , w im ie n iu R z ą d u N a ro d o w e g o n a k a z u ję :
1. K o m is y a e k s p e d y c y jn a p rz e c h o d z i p o d ro z p o rz ą d z e n ie w ła d z y w ojennej.
2. C zło n k o w ie jej p e łn ią n a d a l o b o w iąz k i sw oje ja k p o p r z e d n io , o trz y m u ją c w sze lk ie ro z k a z y o d O rg a n iz a to ra w sch o d n iej G a lic y i, a z a ra z e m sze fa sz ta b u w o jsk Ziem R u s k ic h P u łk o w n ik a S tru s ia .
3. P ie c z ę ć b y łe g o k o m ite tu G a lic y i w sch od niej z a s tą p i p iecz ęć n a c z e ln e g o W o d z a Z iem R u s k ic h
J e n e r a ł E . R ó ż y c k i.
Z pism em do K o m ite tu u d a łe m się o so b iście do h o te lu Ż o r ż a , p o d n r 44, d o k ą d zo sta li za p ro sz e n i w szy sc y c z ło n ko w ie. P o p rz y b y c iu o św ia d c z y łe m , że p rz y n o sz ę im p ism o je n e ra ła , k tó re n a k a z u je K o m ite to w i ro z w iąza ć się i zd ać
p ieczęć, p o z o s ta łe re k w iz y ta i fu n d u sz e w rę c e m oje.
P o p rz e c z y ta n iu od ezw y j e n e r a ła , czło n k o w ie p rzez czas p e w ie n sta li zd u m ie n i, n ie sp o d z ie w a li się b o w iem n icze g o p o d o b n e g o . N a re sz c ie H r. G o lejo w sk i o d ez w ał s i ę : A jeżeli m y n ie u słu c h a m y ro z k a z u ?
— W ta k im ra z ie , p a n o w ie , zn a jd ą się ś ro d k i p rz y m u so w e , o d rz ek łem .
— A ja k ie ż to ? z a p y ta ł u śm ie c h a ją c s i ę , c h c ie lib y śm y w ied zieć.
Je ż e li do 24 g o d zin ro z k az n ie z o sta n ie sp e łn io n y , j e n e r a ł o g ło si d ru g i ro z k a z , k tó r y je s t ju ż p rzyg-otow any, że w o b ec o p o ru K o m ite tu ro z p o rz ą d z e n io m R z ą d u N a ro d o w eg o, n ie m o g ą c d o p ro w a d z ić w y p ra w y do k o ń c a , ro z p u sz cza o d d z ia ły , a c a łą w in ę te g o sm utneg'0 k ro k u sk ła d a n a K o m ite t. J a k ie b ę d ą z te g o n a s tę p s tw a , tru d n o p rz e w id z ie ć , lecz b a rd z o w ą tp ię , ż e b y b y ły p rz y je m n e d la p a n ó w , i m n ie się z d a je , że z b y t w ielk ą o d p o w ie d z ia ln o ść w z ię lib y śc ie n a sieb ie.
K o m ite to w i, p o ro z u m ia w sz y s ię m ię d z y s o b ą , p ro sili, b y zo staw ić im pism o je n e r a ła , a b y m o g li n a ra d z ić s i ę , j a k m ają p o stą p ić .
74
T e g o ż w ie c z o ra d o w ied z ia łem się p rz y p a d k o w o , że K o m ite t nie ch c e a b d y k o w a ć z w ładzy, m ając z a m ia r z p o c z ą t
k u o d w o ła ć się do z e b ra n ia n a c z e ln ik ó w ob w odó w , o d k tó ry c h o trz y m a li m a n d a ty do K o m ite tu i ż ą d a ją c ich d e c y z y i, czy m ają s łu c h a ć w ład z y w ojskow ej lu b n ie. W ty m c e lu , ro z esłan o k u ry e ró w n a w sz y stk ie stro n y , zw o łu jąc o b w o d o w y c h do L w o w a , Ż ela zn y ch d r ó g , o p ró c z k o le i K a r o la L u d w ik a , w te d y jesz c z e n ie b y ło , d la te g o też zjazd n ie m ó g ł o d b y ć się w c z e śn ie j, ja k za c z te ry dni.
N a d ru g i d z ie ń , o 5 po p o łu d n iu , K o m ite t z e b ra ł się p o n o w n ie w h o te lu Ż o rz a , a b y d ać od p o w ied ź,
— K o m ite t, rz e k ł H u b ic k i, p o s ta n o w ił n ie u słu c h a ć w e zw an ia je n e r a ła .
— W ta k im r a z ie , n ic n a m n ie p o z o s ta je , ja k s p e łn ie nie te g o , co je s t zd e cy d o w a n em w ra z ie o p o ru w aszeg o. P ro^
szę o zw ro t p is m a , w y s to so w a n e g o do K o m ite tu . R ó ż y c k i d o m a g a ł się te g o z w ro tu , w o b a w ie , a b y p ism o nie- w p a d ło w rę c e p o li c y i ; w w y p a d k u a r e s z to w a n ia b o w ie m , m o g ło słu ż y ć do o b w in ie n ia n a s o »zd radę stan u « . Z re sztą , m uszę w y z n a ć szc z e rz e , n ie zu p e łn ie d o w ie rz a liśm y w ów czas
sam em u K o m ite to w i.
— P is m a te g o zw ró cić nie m o ż e m y , o d rz e k ł H u b i c k i , g d y ż b ę d z ie n a m p o trz e b n e .
— A p rz e c ie ż w czoraj u m ó w iliśm y się, że jeże li p a n o w ie n ie u słu c h a c ie ro z k a z u , zw ró cicie m i ta k o w e . W r e s z c ie , rz e k łe m z u n ie s ie n ie m , m ożecie p a n o w ie u ży ć g o , j a k c h c e c ie ; id ąc do p o w i ta n ia , p rz y g o to w a n y b y łe m n a w sz e lk ie k o n s e k w e n - c y e m eg o c z y n u ; sąd zę, że i R ó ż y c k i z a p a tru je się ta k s a m o, m o żecie so b ie a k t te n z a trz y m a ć , a ja w ra c a m do j e n e r a ł a , a b y m u ozn ajm ić o w aszej decyzyi.
— R a c z p a n p o p ro s ić je n e r a ła , ż e b y n a s p r z y ją ł, c h c ie lib y ś m y p o m ó w ić z nim oso b iście dziś jeszcze.
R ó ż y c k ie m u p rz e d sta w iłe m p ro ś b ę K o m ite tu , lecz z a ra z e m ra d z iłe m n ie ze zw alać n a d a lsz ą z w ło k ę , g d y ż o b w o d o w i, zje c h a w sz y się do L w o w a , m o g li u p o w a żn ić K o m ite t do o p o r u ; n ie n a le ż a ło w ięc d o p u ścić do p o ro z u m ie n ia się z m o c o d a w c a m i; co się zaś ty c z e ro z p u szcz en ia o d d ziałó w , b y ła to ty lk o g r o ź b a , b o te g o n ig d y b y ś m y n ie zrobili.
W ie c z o re m cz ło n k o w ie K o m ite tu z e b ra li się u R ó ż y c k ie g o i u p ra s z a li o d ro c zy ć ro z w iąza n ie k o m ite tu do 4 P a ź d z ie r
75
n ik a , to je s t do p ią tk u , »ab y d a ć im czas do n am y słu « . R ó ż y c k i o p a r ł się te m u , o św ia d c z a ją c , że p o n ie w a ż n ie m oże p ra c o w a ć z K o m it e te m . nie słu c h a ją c y m ro z k azó w R z ą d u N a ro d o w eg o , ro z p u ści w ięc o d d z ia ły i w y jed z ie z k r a ju , do n ió słsz y do W a rs z a w y , co g o z m u siło do te g o k ro k u . W k o ń cu p o g a d a n k i je n e r a ł o d ro c z y ł te rm in do p ią te j g o d z in y d n ia n a stę p n e g o .
W e ś ro d ę , o g o d z in ie oznaczonej sta w iłe m się w h o te lu Ż orża, g d z ie K o m ite t d o rę c z y ł m i sw o je p iecz ęć n a p ó ł p r z e p iło w a n ą ; P i o t r G ro s z d a ł m i r a c h u n k i , w y k a z u ją c e , że w k a sie K o m ite tu b y ło ty lk o ó ty s ię c y złr., p o tem S ło n e c k i p rz e d s ta w ił c z ło n k ó w k o m isy i e k s p e d y c y jn e j, k tó rz y się tru d n ili d o sta w ą ró ż n y c h re k w iz y tó w w o jsk o w y c h d la o d działó w p o w sta ń c z y c h . D y re k to re m k o m isy i b y ł S te fa n O c z o s a ls k i, p r a c o w n ik a m i, z k tó ry c h k a ż d y m ia ł swój d ział o so b n y , b y l i : H r. A le k s a n d e r F r e d r o , M n isz e c h , G u b ry n o - w ic z , K e m p lic z , W a s ile w s k i i F e d o ro w ic z . K o m is y a ta z b ie ra ła się zw y k le i p ra c o w a ła w n u m e ra c h 44 i 45 h o te lu Żorża.
P rz y ją łe m k o m isy ę p o w ojsk o w em u . G d y p rz e d s ta w ie nie sk o ń c z y ło s ię , O czo salsk i p rz e m ó w ił, p ro sz ą c w im ien iu w sz y stk ic h c z ło n k ó w k o m isy i o u d z ie le n ie im dy m isyi.
— B a rd z o d o b rz e , m oi p a n o w ie , o d rz e k łe m , lecz ze w z g lę d u , że w czasie w o jen n y m n ie m o żn a p o rz u c a ć s t a n o w is k a , d o p ó k i k to in n y nie z lu z u je , p ro sz ę W a s , a b y ś cie so b ie o d szu k a li zd o ln y ch i o d p o w ie d n ic h zastęp có w , w sk az ali im w szy stk ie o b o w iąz k i i d ro g i z a k u p n a re k w iz y tó w w o js k o w y c h , a w te d y n ie ty lk o u d z ie lę W a m d y m is y i, lecz i u w o ln ię o d d alsze g o słu ż e n ia O jczy źn ie. N im zaś to n a s tą p i, u p rz e d z a m , że c o d z ie n n ie b ę d ę p ra c o w a ć w b iu rz e k o m isy i e k sp e d y c y jn e j o d 8 do 10 z ra n a , a po p o łu d n iu od 4 do 6; p ro sz ę w ięc p a n ó w p rz y c h o d z ić do b iu r a n a p ó ł g o d zin y p rz e d m oim p rz y b y c ie m .
N a d ru g i dzień b y ły K o m ite t d o rę c z y ł R ó ż y c k ie m u p ro te s t n a stę p u ją c y : 22)
»C zło n k o w ie K o m ite tu G a lic y i w sch o d n ie j o d e b ra li n a d. 30. w rz e śn ia r. b. ro z p o rz ą d z e n ie jen . R ó ż y c k ie g o , z a w ia d a m ia ją c e n a s , że je n e r a ł o b ją ł n a d. 28. w rz e śn ia ta k ż e w ła d z ę c y w iln ą i p o sta n o w ił co n a s tę p u je : ( U s tę p u te g o , k tó ry je s t p o d a n y w y ż e j, n ie p o w ta rz a m ).
76
» Z w aży w szy ta k g w a łto w n y i n icze m n ie u sp ra w ie d liw io n y n a c is k n a p o w z ią ć się m ając e p o s ta n o w ie n ie c z ło n k ó w K o m ite tu G a lic y i W sc h o d n ie j,
»Z w ażyw szy, że za a k t ta k w ielk iej d o n io s ło ś c i; ja k im b y b y ło ro z w ią z a n ie o d d ziałó w p o w s ta ń c z y c h , C złon ko w ie K o m ite tu n ie m o g ą p rz y ją ć n a s ie b ie o d p o w ie d z ia ln o ś c i, ja k ą b y n a n ic h w d an y m ra z ie zw alić u s iło w a n o ,
»Z w ażyw szy, że o p o z y c y a do tej o statec zn o ści d o p ro w a d z o n a , b y ła b y s m u tn y m , d la w ro g ó w n a sz y c h p o ż ą d a n y m dow odem n ie z g o d y w e w n ętrzn e j i p o c z ą tk ie m w ojny d o m o w e j,
»Z w aży w szy , że ja k k a ż d a in n a w ła d z a n a ro d o w a , m ająca n a celu ty lk o w y sw o b o d z e n ie O jczy zny , C złon kow ie K o m ite tu u n ik n ą ć p r a g n ą w s z y s tk ie g o , c o b y n a s o s ła b ić ; a tem sam em sp ra w ie szko dzić m o g ło ,
„C zło n k o w ie K o m ite tu , u w a żając w ty m sp o so b ie p rz e p ro w a d z a n ia ro z p o rzą d zeń r z ą d o w y c h , p o g w a łc e n ie w o l
no ści i su m ie n ia O b y w a te li, k tó rz y z w sze lk ie m p o św ięc en iem rz ecz y p u b liczn e j słu ży ć p r a g n ą ,
sta n o w ią co n a s tę p u je :
1-o „ P ie c z ę ć o d d aje się w ra z z tem p ism em Je n . R ó życk iem u.
2-0 R a c h u n k i . słu ż b a , w sze lk ie • o b ja śn ie n ia o d d an e b ę d ą n a ty c h m ia s t o so b ie p rz ez J e n e r a ł a w y d e le g o w an e j i w sze lk ie cz y n n o ści C złonków K o m ite tu z dniem dzisiej
szym ustają.
3-0 U w ia d o m ie n ie , że k o m isy a e k s p e d y c y jn a p rz e c h o dzi zu p e łn ie p o d ro z p o rz ą d z e n ie w ła d z y w ojskow ej i że w szy sc y o b w o d o w i n a c z e ln ic y i in n i u rz ę d n ic y o rg a n iz a c y i p ro w in c y o n a ln e j o b o w ią z u ją się b e z w a ru n k o w o s p e łn ia ć ro z k a z y w ła d z y w o js k o w e j, C zło nkow ie k o m ite tu p rz y jm u ją do w iadom o ści.
„ P o sta n o w ie n ie a k tu n in iejszeg o C zło n k o w ie K o m ite tu G a lic y i W sc h o d n ie j p o d a ją ró w n o c ześn ie do w iad o m o ści k raju .
„C złonkow ie ro z w ią z a n e g o K o m ite tu G a lic y i w s c h o d niej u p ra szają, ż e b y a k t n in iejszy w całej o sn ow ie p rz e s ła n y z o sta ł R z ą d o w i N a ro d o w em u . L w ów , 1 P aźd z . 1863. M. P .
S ta n o w c z e w y s tą p ie n ie w o b ec K o m ite tu i k o m isy i ek sp e d y c y jn e j p o d n io sło m n ie w o czach w szy stk ich . O d tej ch w ili m o w y ju ż n a w e t n ie b y ło o d y m isy i cz ło n k ó w k o
-m isyi. P o s ie d z e n ia o d b y w a ły się z r e g u la rn o ś c ią n a jw ię k sz ą a cz ło n k o w ie ro z w ią z a n e g o K o m ite tu , chociaż b a rd z o n a n as r o z g n ie w a n i; p rz y c h o d z ili do m eg p m ie s z k a n ia , ofiarując sw e u słu g i i p ro sz ą c , a b y ich u ży ć do p ra c o rg a n iz a c y jn y c h . B y ło to b a rd z o p o cz ciw ie, p ię k n ie i p a try o ty c z n ie z ic h s tro n y .
W d n i k ilk a p o tem zjec h ali się n a c z e ln ic y o b w o d o w i, ale ju ż n ic z a ra d z ić n ie m o g li w o b e c sp e łn io n e g o fa k tu . D o b rz e się s t a ł o , żeśm y p o śp ie sz y li z ty m g a lic y jsk im 18 'B ru m e ra , b o u sp o so b ie n ie o b w o d o w y c h , p rz y n a jm n ie j w części b y ło ta k i e , że m o g li u p ra w n ić K o m ite t do o p o ru , je d e n z n ic h , o b w o d o w y b rz e ż a ń s k i, p. J a k u b o w ic z , t a k się o b u rz y ł, źe g d zie m ó g ł, za czą ł szko d zić o rg a n iz a c ja w o jsk o w ej, a żonie s w o je j, najzacn iejszej k o b i e c ie , z całej d u sz y o d d an ej s p r a w ie i n ie z m ie rn ie cz y n n ej w d a m sk im K o m ite c ie , ro z k a z a ł w y s tą p ić ze sto w a rz y sz e n ia .
D n ia 20 w rz e śn ia z W a rs z a w y n a d sz e d ł r o z k a z 58) R z ą du N a ro d o w e g o , a b y u w o ln ić o b y w a te la K u rz y n ę z w ię z ie n ia lw o w s k ie g o , g d zie b y ł z a m k n ię ty . R o z k a z z o sta ł s p e łn io n y n a ty c h m ia s t i K u rz y n a sw o b o d n y w y je c h a ł za g ra n ic ę d n ia
25 w rz eśn ia. O sw o b o d z en ie je g o k o s z to w a ło 200 złr.
O d ch w ili o b jęcia w ła d z y cy w iln ej w rę c e w ojskow e p ra c e o rg a n iz a c y jn e p o s u w a ć się z a c z ę ły szy b k o . Z am iast d a w n y c h d łu g ic h listó w z ro z k a z a m i, p o sy ła łe m m ałe k a r tk i z d o d a tk ie m »pod o so b istą o d p o w ied z ia ln o ścią« i z p ie c z ą tk ą n a c z e ln e g o w o d z a , lu b z p o d p ise m ^ P u łk o w n ik S tru ś« . K a r tk i te z p o c z ą tk u m ia ły c u d o w n ą s iłę , a p o słu c h b y ł n a d z w y c z a jn y . N a w e t ta c y , od k tó r y c h n ie m o żn a b y ło ż a d n ą m ia rą ś c ią g n ą ć p o d a tk u n a ro d o w e g o , o trz y m a w sz y ta k ą k a r tk ę z m oim p o d p is e m , p ła c ili n a t y c h m i a s t, s tra c h b o w iem ja k p o w ia d a ją m a d uże oczy. N ajw ażn iejsze m n a stę p stw e m p r z e w ro tu b y ł re g u la rn ie js z y w p ły w p ie n ię d z y do k a s y n a ro d o w ej. P o k ra ju ro z eszła się w ie ś ć , że w o jsk o w o ść n ie m yśli ż a rto w a ć i b ęd z ie p rz e p ro w a d z a ć sw e z a m ia ry z n ajw ięk sz ą e n e r g ią , a w in n y c h o p o ru lu b n ie n a le ż y te g o s p e łn ie n ia p o c ią g n ie do o d p o w ied z ia ln o ści p rz e d s ą d y n a ro d o w e re w o lu c y jn e . L ecz p o s łu c h w y w o ła n y s tra c h e m n ie m ó g ł trw a ć d łu g o . B ard z o p rę d k o p rz e k o n a n o s ię , że n ie p o s ia d a m y żadnej s iły e g z e k u c y jn e j w k ra ju d la zm u sze n ia do p o s łu s z e ń s tw a , b o do śro d k ó w re w o lu c y jn y c h u c ie k a ć się b y ło n ie p o d o b ie ń stw e m i m o g ło w ięcej z a sz k o d z ić ; niż pom ódz sp ra w ie .
W s z y s tk o w ię c p o w o li zaczęło w ra c a ć do d a w n e g o p o rząd k u . W y g r a n e m je d n a k b y ło p rz ecież t o , że p rz e z m iesiąc c a ły p o słu c h b y ł b a rd z o w ie lk i, c z y n n o ść e n e r g ic z n a , a c z te ry o d d z ia ły IV , V , V I i V II s ta n ę ły do w y m a rsz u w zu pełn ej g o to w o ści.
P a m ię ta m , że g d y o sta tn i tr a n s p o r t e fe k tó w z o s ta ł w y s ła n y n a g ra n ic ę , O c z o sa lsk i, d y re k to r k o m isy i e k sp e d y c y j
n e j, p rz y sz e d ł do m n ie , p ro s z ą c , a b y ż y d o w i, k tó r y ta k zręcz
n ie p rz e w ió z ł w sz y stk ie rz e c z y n a w y z n a c z o n e p rzez n a s p u n k t a , d a ć w p o d a r u n k u z ło ty ła ń c u s z e k , k tó ry g o w ięcej p rz y w iąże do naszej sp ra w y , an iże li z a p ła ta . Z ezw oliłem . Ż yd b y ł ta k u szc zęśliw io n y z te g o , ja k on n a z y w a ł p o d a ru n k u od » R z ą d u N a ro d o w e g o « , że p r o s ił, a b y m u pozw olo no p rz e w ieźć je sz c z e c o b ą d ź b a rd z o tru d n e g o n a g r a n ic ę , że on to s p e łn i, n ie ż ą d ając żadnej z a p ła ty . I rz e c z y w iśc ie p rz ew ió zł 40 ty s ię c y ła d u n k ó w d la o d d ziałó w , b iją c y c h się w L u b e l
s k ie m , a p rz e w ó z ła d u n k ó w w o w y m cz asie b y ł je d n ą z n a j
tru d n ie jsz y c h rz e c z y i k o sz to w a ł b a rd z o d ro g o . 78