Nakorsz Warmisz napisał tę kronikę w IV wieku, na polecenie króla Wizymira.
Później została przepisana i uzupełniona (zapewne w VIII wieku) przez kronikarza Wojnana, do okresu po 700 roku, tj. panowania królowej Wandy i dwunastu wojewodów. Według informacji źródłowych jeszcze w XVIII wieku znajdowała się w zbiorach słynnej Biblioteki Załuskich w Kijowie, w katalogu rękopisów pod nr CLXXVIII. Obecnie zaginiona. Z zachowanych przekazów można ułożyć niepełną listę władców w niej opisanych, jak niżej.
Książęta (wodzowie) sarmaccy panowanie rok
– Lech p.n.e.
następcy
– Polach p.n.e.
następcy
– Wizimir zmarł 340
następcy
– Wanda po 700
dwunastu wojewodów po 700
2. Prokosz – Kronika słowiańsko-sarmacka.
Prokosz (Prochorus, Procosius) był pierwszym arcybiskupem Krakowa i napisał powyższą kronikę w X wieku. Na samym początku chciałbym podkreślić, że pomimo brakujących kart, jest to nasza „perełka” wśród najstarszych kronik, bowiem dowodowo jest najobszerniejsza, najbardziej dokładna i szczegółowa oraz obejmuje okres starożytny i wczesnośredniowieczny, opracowany w logiczny ciąg chronologiczny zdarzeń i panowania władców, potwierdzony w innych naszych kronikach, jak również w zagranicznych, czego nasza historiografia dotychczas nie zauważyła, na przykład w kronikach T. Nugenta, E. Brydgesa czy J. Aventinusa (patrz bibliografia) oraz tablicach genealogicznych J. Andersona (patrz bibliografia).
Także jako jedyna wymienia króla Lechii Wrocisława, starszego brata Leszka X, i jego krótkie panowanie (892–896), co potwierdza kronikarz Aventinus w swojej kronice i co przytaczam w tłumaczeniu – chyba jako pierwszy, w rozdziale IV, pkt 2.
Ponadto wymienia króla Polacha, którego umieścił wcześniej w swojej kronice Nakorsz Warmisz, w prawidłowej kolejności po królu Lechu, założycielu Lechii.
Także królów: Alana II i Wandala – jak w kronikach: M. Bielskiego, Historya Polski, Dzierzwy i Miorsza. Również Sarmata, jako założyciel Sarmacji Europejskiej, został wymieniony w kronice Bielskiego.
Kronika Prokosza, wydana w 1825 roku, spotkała się z krytyką historiografii zaborcy niemieckiego, który poczuł się zagrożony jej treścią, ogłaszając wraz z niektórymi polskimi historykami, że jest podrobiona, ponieważ wywracała dotychczas ustaloną chronologię, gdzie Słowian nie było na ich własnych ziemiach, bowiem mieli podobno przybyć dopiero w VI wieku. Z jednej strony arogancja, a z drugiej - smutne fakty, o których pisał w XIX wieku pod zaborami wielki patriota i naukowiec – profesor dr hab. Ignacy Pietraszewski: „niektórzy z uszczerbkiem dla Ojczyzny, obcym zaprzedali swą uczoność, myśli, uczucia” (patrz motto i bibliografia).
Chciałbym także obalić koronny zarzut, że to niby-fałszerz dokumentów, niejaki Przybysław Dyjamentowski (1694–1774), napisał kronikę Prokosza w XVIII wieku, co potwierdzał skwap-liwie historyk Joachim Lelewel. Ale jest to zarzut chybiony
i całkowicie bezpodstawny, ponieważ pierwszy komentarz do wspaniałej kroniki Prokosza pochodzi już z połowy XVI wieku, z czasów panowania króla Stefana Batorego, o czym tenże komentator pisze. Komentarz drugiego komentatora pochodzi dopiero z XVIII wieku. Kronika Prokosza wydana w 1825 roku zawierała obydwa komentarze. Tak więc dla mnie to właśnie Joachim Lelewel, pracujący pod zaborami, którego rodzina pochodziła z Austrii o nazwisku Loelhöffel (nazwisko spolszczone przez jego ojca w XVIII wieku), był niewiarygodny, o czym piszę szerzej w rozdziale V, pkt 3.
Kronikę Prokosza za autentyczną uznali nasi wybitni przedstawiciele nauki i kultury: dramaturg, poeta, historyk Julian Ursyn Niemcewicz, a także archeolog, badacz historii, numizmatyk Tadeusz Wolański (patrz rozdział V, pkt 3).
Ponadto kronikę Prokosza potwierdzają i uwiarygodniają ostatnie odkrycia archeologiczne starożytnych osad obronnych i megaksylonów oraz wyniki najnowszych badań genetycznych z lat 2010–2013 (patrz przedmowa i rozdział I, pkt 4), które ostatecznie dobiły koncepcje allochtoniczności i udowodniły bezdyskusyjnie, że to my, Ariowie-Słowianie, Polacy, byliśmy tutaj w Polsce „in situ”, autochtonami już od co najmniej 10 700 lat! Tak więc już tysiące lat p.n.e.
byliśmy zorganizowani, mieliśmy władców, budowaliśmy grody, miasta i megaksylony oraz toczyliśmy wojny (patrz rozdział V, pkt 1). Wszystko to świadczy, że kronika Prokosza była i jest prawdziwa oraz wiarygodna.
Poza tym Prokosz zawarł w swojej kronice ogromną liczbę różnych ciekawych faktów, „smaczków” historycznych, dotyczących starożytnych obyczajów, wierzeń i zdarzeń, jak również szczegółów dotyczących organizacji życia politycznego, społecznego, także seksualnego i gospodarczego Lechii, organizacji sądów w prowincjach, armii i metod prowadzenia wojen, wyboru króla czy wojewody, hierarchii władzy i stanowisk w miastach, grodach oraz władzy książęcej w dzielnicach tego starożytnego i wielkiego Lechickiego Imperium. Żadna postronna osoba 800 lat później w Polsce nie byłaby w stanie tego wymyślić.
Jednocześnie opisy wydarzeń i faktów historycznych oraz zaprezentowana w niej lista królów Lechii jest obszerniejsza niż w innych kronikach polskich, natomiast zazębia się i jest zgodna z wyżej wymienionymi kronikami zagranicznymi, jak i mapami zagranicznymi (patrz rozdział V, pkt 2).
Jeszcze na koniec chciałbym podkreślić, że powyższe potwierdza także zastosowany w X wieku przez Prokosza tzw. rok świata (anno mundi), tj. rok 3761 p.n.e. (era żydowska), niezbędny do przeliczeń dat, na przykład panowania władców. Tylko on pozwala prawidłowo przeliczyć okresy panowania poszczególnych władców starożytnych w kronice Prokosza – jak niżej.
Imiona książąt i królów okres panowania lat
Sarmata p.n.e. XVIII w.
Kodan
Lech 1729–1679 50
Filar (Filan) 1679–1649 30
Car
Lassota ?–1479
Szczyt 1482–?
Alan II ?–1272
Wandal (Wiendal) 1272– ?
Listyg (Lis) A.M.[2] (336–323)[3]
Polak (Polach) 231–188 43
Lisz Posnan Sandomir Lublin i Lubusz
Lech J.C.[4] (59–44)[5]
Wisław n.e. 35–91 56
Witosław 91–127 36
Haldwiryk
Wyszomir (Wyzymier) 292–340 48
Mieczysław 340–388 49
Radgoszcz 388–394 6
Witkow (Witosław) 394–?
Dwunastu wojewodów 659–694 35
Krok I 694–728 34
Krok II 728–733 5
Lech II 733–735 2
Wenda 735–740 5
Dwunastu wojewodów 740–760 20
Leszek I (Przemysław) 760–780 20
Leszek II 780–780 4 godz.
Leszek III 780–800 20
Leszek IV 800–824 24
Pompil (Popiel I) 824–830 6
Pompil (Popiel II) 830–840 10
Bezkrólewie 840–842 2
Koszyszko 842–862 20
Ziemowidz 862–892 30
Wrocisław 892–896 4
Leszek V 896–921 25
Ziemiomysł 921–957 36
3. Miorsz – Kronika Lechitów i Polaków
Kronika została napisana w XI wieku przez cudzoziemca, prawdopodobnie Anglosasa.
Królowie Lechitów okres panowania
Alan II p.n.e. XIII w.
Wandal następcy
Grachus (Grak) K.[6] (485–465)[7]
Grak II Wanda
Lestko I A.M. (336–323)
Bezkrólewie Lestko II
Lestko III J.C. (59–44)
Pompilius Pompilius II
przerwa około 800 lat
Semowit n.e.
Lestko IV Semisław