R e . - z o l u c j a p i t w z i ę ł a p r z e z M ł o d z i e ż P o l s k ą z e S i r a n ą n a A k a d e m j i P a p i e s k i e j , z o r g a n i z o w a n e j p r z e z S t o w a r z y s z e n i e A k a d e m i c k i e „ O d r o d z e n i e ” d . 5 l u t e g o 1928 r . w W a r s z a w i e . D nia 5 lu t. o d b y ł a s i ę n a sali pr zy ul. K r e d y t o w e j 14 u r o c z y s t a A k a d e m j a P a p i e s k a , K tórą z a s z c z y c i l i s w ą o b e c n o ś c i ą J. E. Ks. K a r d y n a ł Dr. K ak o w - s k i, Ks. B i s k u p Dr. G all, Ks. C h a r g e d ’a f f a i r e s N u n c j a t u r y D r. C h i a r l o , S e k r e t a r z N u n c j a t u r y M o n s . Dr. C olli . s z e f p r o t o k u ł u Hr. P r z e ź d z i e c k i , prof.
U n i w e r s y t e t u Dr. H a l e c k i i in Ks. G a w l i n a , d y r e k t o r K.A.P., w y g ł o s i ł m o w ę n. t. „ P a p i e ż i A k cja K a t o l i c k a ”, p. B ł a ż e j e w i c z z a ś n. t. „ P a p i e ż i a k c j a s p o ł e c z n a ” . Z e b r a n i n a A k a d e m j i P a p i e s k i e j w y s ła li t e l e g r a m , w y r a ż a j ą c y h o ł d O j c u św., o r a z u c h w a l i l i n a s t ę p u j ą c ą r e z o l u c j ę n a c z e ś ć m ę c z e n n i k ó w m e k s y k a ń s k i c h :
„ M ł o d z i e ż S t o l i c y P o l s k i e j , W a r s z a w y , t ł u m n i e z e b r a n a n a u r o c z y s t e j A k a d e m j i P a p i e s k i e j , z o r g a n i z o w a n e j p r z e z S t o w a r z y s z e n i e A k a d e m i c k i e
„ O d r o d z e n i e ”, c e l e m u c z c z e n i a s z ó s t e j r o c z n i c y K o r o n a c j i O jc a św . P i u s a XI, z w a ż y w s z y , że:
1) s z c z ę ś l i w i e p a n u j ą c y n a m P a p i e ż , t a k w i e l c e d la s e r c p o l s k i c h i W a r s z a w i a n d r o g i , n i e j e d n o k r o t n i e g ło s sw ój p o d n o s i ł w o b r o n i t a k s t r a s z l iw ie p r z e ś l a d o w a n y c h d z i ś w M e k s y k u k a to l i k ó w , b ą d ź t o w s p e c j a l n y c h l i s t a c h , b ą d ź u o r ę d z i a c h , b ą d ź w i n n y s p o s ó b ;
2 ) B i s k u p i P o l s c y w y s to s o w a li list d o B i s k u p ó w M e k s y k a ń s k i c h , d a j ą c n a m tern w zó r i p r z y k ł a d s o l i d a r n o ś c i k a t o l i c k i e j m i ę d z y n a r o d a m i ;
3) o b e c n i e c i ę ż k i e p r z e ś l a d o w a n i a k a to l i k ó w m e k s y k a ń s k i c h t a k ż y wo p r z y p o m i n a n a s z e w ł a s n e p o l s k i e c e r p i e n i a z a w i a r ę św., a o s o b l i w i e już s t r a s z n e p r z e ż y c i a w r. 1863;
4) w o k r o p n e m p r z e ś l a d o w a n i u k a to l i k ó w w M e k s y k u p a d a j ą o f i a r ą m ło d z i , d z i e l n i e z n o s z ą c k a t u s z e z a & i a r ę ś w i ę t ą , d a j ą c n a m p r z y k ł a d n i e z w y c i ę ż o n e g o h e r o i z m u , b u d z ą c w n a s z y c h d u s z a c h u c z u c i e m ę s t w a , d u m y c h r z e ś c i j a ń s k i e j , p r z y w i ą z a n a d o S t o l ic y A p o s to l s k i e j;
5 ) w t y c h c z a s a c h o g ó l n e g o z n u ż e n i a i z o b o j ę t n i e n i a po w y p a d k a c h w ie lk ie j w o jn y , ś w i a t c y w i li z o w a n y o b o j ę t n y m o k i e m p a t r z y n a g w a łty n i e b y w a łe , z a d a w a n e s u m i e n i u l u d z k e m u p r z e z p r z e ś l a d o w c ó w w M e k s y k u , ż e w o b e c t e g o n a m m ł o d y m p r z y p a d a w u d z i a l e c z u j n o ś ć p o w s z e c h n ą o b u d z i ć i n a s z e ś w i e ż e j e s z c z e z a p a t r y w a n i a ś w i a t u w y r a z i ć — u c h w a ł a j e d n o g ł o ś n i e n i n i e j s z ą r e z o l u c j ę , w k t ó r e j w y r a ż a c a ł ą c z e ś ć d l a n i e z w y c i ę ż o n y c h m ę c z e n n i k ó w m e k s y k a ń s k i c h , s y m p a t j ę s w ą g o r ą c ą d l a i c h u c i e m i ę ż o n e g o k r a ju , z k t ó r y m n a s ł ą c z ą s p e c j a l n e w ę z ł y M a r y j n e g o n a b o ż e ń s t w a d o N a j ś w i ę t s z e j p a n n y G u a d e l u p e ń s k i e j , z n a n e j w P o l s c e s z e r o k o p o d n a z w ą K o d e ń s k i e j f a n i e n k i ; n a s z e g o r ą c e p r z e ś w i a d c z e n i e , ż e s k o ń c z y s i ę n i e b a w e m m ę k a m e k s y k a ń s k i c h b r a c i n o w y m t r y u m f e m K r z y ż a S w ię teg O i n a s z e w s p ó l n e r a z e m z n i m i , a c a ł k o w i t e u m i ł o w a n i e p r a w d i n a k a z ó w n a s z e j w s p ó l n e j W ia ry Ś w ię t e j K a t o li c k ie j, o r a z n a s z e n i e z a c h w i a n e p r z y
-w i ą z a n i e d o S t o l i c y P i o t r o -w e j. P o t ę p i a m y w r e s z c i e z c a l e m o b u r z e ń e m i p i ę t n u j e m y z c a ł ą p o g a r d ą b a r b a r z y ń s k i e w s t e c z n e i k r w a w e r z ą d y p r z e ś l a d o w c ó w M e k s y k u K a t o li c k ie g o . W z n o s im y z p e łn i p i e r s i o k rz y k : N i e c h ż y je P a p i e ż , n i e c h żyje K a to lic k i M e k s y k , n i e c h ż y je M a t k a B o s k a z G u - a d e l u p y i K o d n ia l N i e c h ży je C H R Y S T U S , Król Z w y c ię z c a l N a s z y m B r a c io m M e k s y k a ń s k i m p o k ło n m ł o d y c h s e r c p o l s k i c h k u o t u s z e ” .
W i e c e p r o t e s t a c y j n e w A n g l j i p r z e c i w ! o p r z e ś l a d o w a n i o m w fflei. s y k u . ( K A P ) W n i e d z i e l ę 29 ub. m o d b y ł s i ę w N e w c a s t l e w i e c p r o t e s t a c y j n y p r z e c i w k o p r z e ś l a d o w a n i o m k a to l i k ó w w M e k s y k u , a d n i a n a s t ę p n e g o — t a k i ż w i e c w L v e r p o o iu , g d z i e m i ę d z y in n y m i p r z e m a w iali A r c y b i s k u p i J a m e s R e y d o ls . s z e r y f z L a n c a s k i r e , W obu z e b r a n i a c h w z ięły u d z i a ł t ł u m y o b y w a t e l i . K o p ję r e z o l u c j i p r o t e s t a c y j n e j u c h w a l o n e j w N e w c a s t l e , w r ę c z o n o g e n e r a l n e m u k o n s u l o w i m e k s y k a ń s k i e m u w L o n d y n ie .
T e m a t e m o b r a d by ło „ s p r z y s i ę ż e n i e m i l c z e n i a ” w k w e s t j i m e k s y k a ń s k ie j, t a k w i d o c z n e w p r a s i e r ó ż n y c h n a r o d ó w , u j a w n i a j ą c e s i ę w b r a k u p r o t e s t ó w i s p r z e c i w ó w p r z e c i w k o n ' e s l y c h a n y m b a r b a r z y ń s t w o m r z ą d u C a l l e s ’a.
A r c y b i s k u p L iv e r p o o lu , z w r ó c i w s z y u w a g ę n a m i l c z e n i e d z i e n n i k ó w i i n n y c h c z a s o p i s m , o r a z n a o b o j ę t n o ś ć r z ą d u a n g i e l s k i e g o w t e j sprawie>
r z ą d u , „ n i e r u c h o m e g o w tej s p r a w i e , j a k m a r m u r o w a k o l u m n a ”, p r z y p o m n iał, jaki t o h a ł a s n a p e ł n i ł ś w ia t , g d y r z ą d h i s z p a ń s k i s k a z a ł F a r r a r i ’ego- D aily T e l e g r a p h i D aily N e w s , o r a z c a ł a p r a s a p r o w i n c j o n a l n a z a p e ł n i a ł y c a l e k o l u m n y p r o t e s t a m i D l a c z e g o ? D l a te g o , ż e F e r r a r i był s o c j a l i s t ą i m a s o n e m .
D ziś. g d y n a j p o t w o r n i e j s z e o k r u c i e ń s t w a s r o ż ą s i ę w M e k s y k u od s z e r e g u m i e s i ę c y , c a ł a t a „ h u m a n i t a r n a ” p r a s a m ilc zy . D l a c z e g o ? D l a t e g m że ty m r a z e m c h o d z i o k a to lik ó w .
M ę ż o w i e k a t o l i c c y w S o e s t w r ę c z y l i p o s ł o w i m e k s y -
^ a ń s i t i e t n u p r o t e s t p r . e c i w k o p r z e ś l a d o w a n i u k o ś c i o ł a , ( K A P ) K a t o li c y m i a s t a S o e s t ( W e s t f a l j a ) p r z e s ł a l i n a r ę c e p o s ł a m e k s y k a ń s k i e g o w B e r l i n i e p r o t e s t p r z e c i w k o z b r o d n i, o p o m s t ę d o n i e b a w o ł a j ą c e g o p r z e ś l a d o w a n i a k a to l i k ó w m e k s y k a ń s k i c h , b i s k u p ó w , k s i ę ż y i w i e r n y c h , w y w o ła n e g o p r z e z p r e z y d e n t a C a l l e s ’n i j e g o m a s o ń s k i e r z ą d y ” . Z e b r a n i e m ę ż ó w k a t o l i c k i c h z w r a c a s i ę z j a k n a j e n e r g i c z n i e j s z y m p r o t e s t e m p r z e c iw t e m u n o w o c z e s n e m u , n e r o ń s k i e m u p r z e ś l a d o w a n i u c h r z e ś c i j a n .
K a t o l i c y a m e r y k a ń s c y vuo. e c t y r a n j i n t e k s y k a ń s i c h . (K A P ) P r e z e s R a d y K a t o l i c k i c h M ę ż ó w w A m e r y c e , W. J o h n s o n , z w r ó c ił s i ę z a - . . m p r e z y d e n t a C o o ! i d g e ’a, a ż e b y w p ły n ą ł n a r z ą d C a l l e s ' a i n a k ł t . o d o z a p r z e s t a n i a g w a łtó w p r z e c iw z a s a d o m l u d z k o ś c i , k r y t y k u j ą c j e d n o c z e ś K i e r z ą d a m e r y k a ń s k i z a p e w n e k u n k t a t o r s t w o w t e j s p r a w ie i w y k a z u j ą c , ż e t o l e r u j e t e s a m e s t o s u n k i , j a k i e p o t ę p i a ł o n g i ś i p o t ę pia t e r a z w Rosj i s o w i e c k i e j .
R u c h k a t u l i c k i n a U n i w e r s y t e c i e W i l e ń s k i m . ( K A P ) M ło d z ie ż p o l s k a i k a t o l i c k a , s t u d j u j ą c a n a U n i w e r s y t e c i e w i l e ń s k im , b i e r z e ży
No 3 P R O C H R I S T O — WIARA I C Z Y N Str. 229
Str. 230 P R O C H R I S T O — W I A R A I CZY N Nb 3
wy u d z i a ł w r u c h u ' r e l i g i j n o - s p o ł e c z n y m . Z a s a d n i c z o c a ł y t e n r u c h d a s i ę p o d z i e l i ć n a t r z y w i e lk i e g ru p y : p r a c y ś c i ś l e r e l i g i j n e j , p r a c y k a to l i c k o - s p o ł e c z n e j i k a t o l i c k o - n a r o d o w e j . P i e r w s z a z t y c h g r u p j e s t r e p r e z e n t o w a n a p r z e z S o d a l i c j ę M a r j a ń s k ą i S t o w a r z y s z e n i e św . W i n c e n t e g o ś P a u l o , d r u g a — p r z e z S t o w a r z y s z e n i e M ł o d z ie ż y A k a d . „ O d r o d z e n i e ” , na t e r e n i e t r z e c i e j n a k o n i e c d z ia ł a j ą : S t o w a r z y s z . M ł o d z ie ż y W s z e c h p o l s k i e j i in.
N a j ż y w o t n i e j s z ą i n a j r u c h l i w s z ą o k a z a ł a s i ę g r u p a d r u g a , r e p r e z e n . t o w a n a p r z e z „ O d r o d z e n i e ” . S t o w a r z y s z e n i e to, p o s t a w i w s z y s o b i e z a cel:
„ o d d a ć n a r ó d C h r y s t u s o w i ”, d ą ż y d o t e g o c e l u w y t r w a l e i k o n s e k w e n t n i e - D o t y c h c z a s o w ą d z i a ł a l n o ś ć S t o w a r z y s z e n i a m o ż n a p o d z i e l i ć n a d w a z a s a d n i c z e d z ia ły : p r a c a w e w n ę t r z n a i p r a c a z e w n ę t r z n a . J e ś l i c h o d z i o p r a c ę w e w n ą t r z S t o w a r z y s z e n i a , t o d o t y c h c z a s p r o w a d z o n o ją p r z e z w y r a b i a n i e i n t e l e k t u s w o i c h c z ł o n k ó w , a b y w ^ t e n s p o s ó b w y t w o r z y ć p o w a ż n y z a s t ę p p r z y s z ł y c h d z i a ł a c z y s p o ł e c z n y c h . C e l o s i ą g a n o p r z e z u r z ą d z a n i e r e f e r a tów , d y s k u s y j i t. p. ś r o d k ó w . C o z a ś ^ d o d z i a ł a l n o ś c i z e w n ę t r z n e j , t o S t o w a r z y s z e n i e z d ą ż y ł o n a w i ą z a ć k o n t a k t z z a g r a n i c ą , W W iln ie g o ś c i ły w y c ie c z k i z W ę g i e r i F r a n c j i , p o d e j m o w a n e p r z e z „ O d r o d z e n i e ” . P o z a t e m S t o w a r z y s z e n i e n a w i ą z a ł o k o n t a k t z „ O g n i s k i e m ” k o l e j o w e m w W iln ie , k t ó r e z w r ó c i ł o s i ę d o „ O d r o d z e n i a ” i p r o ś b ą o d o s t a r c z e n i e p r e l e g e n t ó w , s t o j ą c y c h n a g r u n c i e k a t o l i c k i m . W s p o m n i e ć r ó w n i e ż n a l e ż y o u r z ą d z a n y c h d l a s z e r s z e g o s p o ł e c z e ń s t w a w i e c z o r a c h d y s k u s y jn y c h .
W y k o n a n ie k o n k o r d a t u n a L it w ie . ( K A P ) R z ą d W a l d e m a - r a s a n a L i t w i e p r z y s t ą p i ! d o w y k o n a n i a n i e d a w n o z a w a r t e g o K o n k o r d a t u p o m i ę d z y S t o l i c ą A p o s t o l s k ą a L itw ą . W p i e r w s z y m r z ę d z i e u n o r m o w a n o k w e s t j ę n a u c z a n i a re lig ji w e w s z y s t k i c h s z k o ł a c h p a ń s t w o w y c h . W y k o n a n i e t e g o p u n k t u K o n k o r d a t u n a p o t y k a na w i e l k i e t r u d n o ś c i z p o w o d u ’ b r a k u o d p o w i e d n i o p r z y g o t o w a n y c h s i ł 3 n a u c z y c i e l s k i c h . D r u g ą , d o ś ć t r u d n ą d o u r e g u l o w a n i a k w e s t j ą j e s t r e w i n d y k a c j a d ó b r k o ś c i e l n y c h i w t e j d z i e d z i n i e p r z y s t ą p i o n o d o p r a c p r z y g o t o w a w c z y c h , k t ó r e p o t r w a j ą c z a s d ł u ż szy. W o g ó l e n a le ż y z a z n a c z y ć , ż e w y k o n a n i e K o n k o r d a t u u ł a t w i a ż y c z l i w o ś ć r z ą d u lit e w s k i e g o , d l a k t ó r e g o w o b e c n y c h w a r u n k a c h p o l i t y c z n y c h K o n k o r d a t p r z e d s t a w i a j e d n o z n a j w a ż n i e j s z y c h z a g a d n i e ń w e w n ę t r z n y c h . C h o d z i b o w i e m o p o z y s k a n i e s y m p a t j i W a t y k a n u i s f e r d u c h o w y c h l it e w s k i c h , p o p i e r a j ą c y c h d o t y c h c z a s C h r z e ś c i j a ń s k ą D e m o k r a c j ę .
D z i a ł a l n o ś ć t. z w . „ K u l t u r y ” w W iln ie . (K A P )^ jW śró d s p o ł e c z e ń s t w a p o l s k i e g o w W i l n i e ' p o w s t a ł a j n o w a j o r g a n i z a c j a , p o d n a z w ą T o w a r z y s t w a „ K u l t u r a ” , n a c z e l e k t ó r e j s t a n ę l i D u d z i e w r o g o u s p o s o b i e n i w z g l ę d e m reli g ji i K o ś c i o ł a . T o w a r z y s t w o to p r o w a d z i t. zw. d z i a ł a l n o ś ć k u l t u r a l n o - o ś w i a t o w ą . " O s t a t n i o , p a r ę t y g o d n i t e m u , w ś r ó d l i t e w s k i e j r a d y k a l n e j i n t e l i g e n c j i w i W iln ie , z r e s z t ą b a r d z o n i e l i c z n e j , p o w s t a ł o p o d o b n e T o w a r z y s t w o , o t y c h s a m y c h z a s a d a c h i p o g l ą d a c h , a n a w e t t e j s a m e j n a z w i e T -w o „ K u l t u r a ” l i t e w s k i e s t a w i a s o b i e z a z a d a n i e n a c z e l n e p o d w a ż a n i e w p ły w ó w r e l i g i j n y c h w ś r ó d l i t e w s k i e g o s p o ł e c z e ń s t w a z a p o m o c ą k o n
-Mi 3 PRO C H R I S T O — WIARA I CZYN S tr. 231
t r a k c j i p r z e c i w k o l i t e w s k i e m u T o w a r z y s t w u o ś w i a t o w e m u „ R y t a s ”, p r e z e s e m k t ó r e g o j e s t z n a n y d z i a ł a c z l it e w s k i k s. p ro b . P i o t r K r a u j a l i s . J e ś l i u w z g l ę d n i m y f a k t, ż e p o d o b n e T-w o l i b e r a l n o - s o c j a l i s t y c z n e i s t n i e j e w ś r ó d b i a ł o r u s i n ó w , b ę d z i e m y m ie li d o k ł a d n e p o j ę c i e o tern , jak p e w n a m i ę d z y n a r o d ó w k a w y t ę ż a s w e s iły d l a u m o ż l i w i e n i a s o b i e e k s p a n s j i n a t e r e n i e z i e m w s c h o d n i c h n a s z e j R z e c z y p o s p o l i t e j . •
O dzn aczen ie p a p ie s k ie za słu żo n ych k się ż y p o ls k ic h w A m e ry c e P a p i e s k e A k a d e m j a w R z y m ie w y b r a ł a d w ó c h k a p ł a n ó w p o l s k i c h w A m e r y c e na s w o i c h c z ł o n k ó w , p r z y z n a j ą c im z ło ł e m e d a l e . W y b r a ń c a m i ty m i są: ks. L u d w i k G r u d z i ń s k i , p r o b o s z c z w C h i c a g o , j e d e n z n a j z a s ł u ż e ń s z y c h k a p ł a n ó w n a w y c h o d ź t w i e , w ielk i b o j o w n i k o p r a w a p o l s k o ś c i w m o r z u o b c z y z n y a m e r y k a ń s k i e j , f i l a n t r o p u t r z y m u j ą c y s w y m k o s z t e m w ie lk i s z p i tal w C h i c a g o , o c h r o n ę i p r z y c h o d n i ę d l a d z i e c i i s i e r o t , t w ó r c a j e d n e j z n a j w i ę k s z y c h p a r a f i j i k o ś c i o ła p o l s k i e g o w C h i c a g o , o r a z ks. F e l ik s F e l d h e i m z C h i c a g o , k tó ry p o z a d u s z p a s t e r s t w e m p r a c u j e w ie le n a u k o w o w z b o g a c a j ą c u b o g i d o r o b e k l i t e r a c k i i n a w y c h o d ź t w i e d z i e ł a m i t e o l o g i c z - n e m i z z a k r e s u k a z n o d z i e j s t w a , ja k i t e k s t o l o g i i b lb lijn rj.
K a to lic k ie d z ie ła m iło s ie rd z ia we F ra n c ji. W i e l k o ś ć i o w o c n o ś ć p r a c y p r y w a t n y c h k a l d i c k i c h s t o w a r z y s z e ń c h a r y t a t y w n y c h we F r a n c j i z n a n e s ą c a ł e m u ś w i a t u . W e d ł u g s p r a w o z d a n i a g ł ó w n e g o u r z ę d u D z ie ła M i ł o s i e r d z i a w ch w ili o b e c n e j i s t n i e j e w e F r a n c j i n i e m n ie j, niż 2.665 ka- to li c k c h ir is ty fu cy j d o b r o c z y n n y c h w s z e l k i e g o r o d z a j u : 990 d o m ó w s i e r o c y c h d l a c h ł o p c ó w i d z i e w c z ą , 170 s c h r o n i s k d l a n i e w i d o m y c h i g ł u c h o n i e m y c h , 59 z a k ł a d ó w d la u m y s ł o w o - c h o r y c h , 1248 l e c z n i c i p r z y t u ł k ó w d l a s t a r c ó w i k a le k , 46 z a k ł a g ó w w y c h o w a w c z y c h d la n i e r o z w i n i ę t y c h i a n o r m a l n y c h d z ie c i , 32 s a n a t o r j a , 180 d o m ó w w y p o c z y n k o w y c h d l a r o d z i n , 90 z a k ł a d ó w d la r e k o n w a l e s c e n t ó w . O l b r z y m i ą w i ę k s z o ś c i ą t y c h i n s t y iu c y j d o b r o c z y n n y c h k i e r u j ą k o n g r e g a c j e lub d u c h o w i e ń s t w o d j o c e z j a ln e .
By z d a ć s o b i e s p r a w ę z r o z m i a r ó w p r a c y t y c h z a k ł a d ó w , w y s ta r c z y s t w i e r d z i ć , ż e ty lk o d z i e s i ę ć z n i c h w y d a ł o w c ią g u r o k u 45 m il j o n ć w f r a n k
S P R A W O Z D A N IA I R E C E N Z JE
i i A t e n e u m K a p ł a ń s k i e * 1— m i e s i ę c z n i k w y c h o d z ą c y p o d k i e r u n k i e m P r o f e s o r ó w W ł o c ł a w s k i e g o S e m i n a r j u m D u c n o w n e g - o , p o ś w i ę c o n y P i s m u Svv-. t e o l o g j i d o g m a t y c z n e j , a p o l o g e t y c e , t e o l o g j i m o r a l n e j , a s c e t y c z n e j i p a s t e r s k i e j , p r a w u k a n o n i c z n e m u l i t u r g i c e , f i l o z o f j i , h i s t o r j i , n a u k o m s p o i e c z - n y m , P e d a g o ę j i i s z t u c e c h r z e ś c i j a ń s k i e j .
N u m e r lis to p a d o w y lV)‘27 r. (r o k 13, to m 20, zes z. 9) z aw ie r a , jak zwy- v e, m a te rja ł s t a r a n n i e d o b r a n e i c e n n e r o z p r a w y i a r ty k u ł y z w ielu d z i e dzin, z w iąz an y c h z n a u k ą k a to l i c k ą .
Str. 232. P R O C H R I S T O — W IA R A I C Z Y N Ne 3
R o z p r a w y .
D r . L e o p o l d C a r o . —W ł a s n o ś ć , p r a c a i b o g a c t w o w n a u c e c h r z e ś c i j a ń s k i e j — o d c z y t , w y g ło s z o n y na T y g o d n i u S p o ł e c z n y m w L u b li n ie. P o d a je an alizę z a p a t r y w a ń na t a k t r u d n ą i zaw iłą s z c z e g ó l n i e dzisiaj „ k w e s t ję s p o ł e c z n ą ” p o c z ą w s z y od S t a r e g o T e s t a m e n t u p o p r z e z n a u k ę C h r y s t u s a w N*
T e s t . . ' p r a k t y k ę p i e r w o t n e g o K o ś cio ła, d z ie ła n a jw y b itn ie js z y c h D o k t o r ó w K o ś cioła: A m b r o ż e g o , A u g u s t y n a i T o m a s z a z A k w in u , aż do w i e k o p o m n e j e n c y k lik i Le o n a XlII- go „ R e r u m N o w a r u m ”, d o c h o d z ą c d o w n io s k u , że w ciągu i s t n i e n i a b lis k o d w ó c h t y s i ę c y l a t s t a n o u is k o K o ś c io ła i jeg o p o g lą d y n a p o d s t a w o w e k w e s t j e e k o n o m i c z n e : w ł a s n o ś ć , b o g a c t w o i p r a c ę , n i e u l e g ły z m i a n ie — W i e c z n i e m ło d e w ś r ó d n a jb a r d z i e j s k o m p l ik o w a n y c h s t o s u n k ó w g o s p o d a r c z y c h w s p ó łc z e s n y c h , z a w i e r a j ą j e d y n e p e łn ą p r a w d ę , k t ó r e j r z e c z n ik ie m s t a ł a się w n a s z y c h c z a s a c h s z k o ł a s o l i d a r y s t y c z n a , a z a w i e r a j ą tę p r a w d ę d l a t e g o , że n i e o m y l n ą d la ni ch b u s o l ą j e s t e t y k a k a t o l i c k a . ”
K s . M i c h a ł M o r a w s k i .— S p r a w a z w o ł a n i a S y n o d u P r o w i n c j o n a l n e g o w P o l s c e w r. 15 77— 1589.— O p i e r a j ą c się n a d o k u m e n t a c h h i s t o r y c z n y c h p o d a j e a u t o r b a r d z o c ie k a w e , a m ał o o g ó ł o w i z n an e s z c z e g ó ł y s t o s u n k ó w k o ś c i e l n o - p o l i t y c z n y c h za c z a s ó w S t e f a n a B a t o r e g o i na tern t le o m a w ia p r z y c z y n y d ł u g ie g o , w b r e w p o s t a n o w i e n i o m S o b o r u T r y d e n c k i e g o i n a g l ą c y m p o t r z e b o m K o ś c io ła w P o l s c e , o d k ł a d a n i a S o b o r u P r o w i n c j o n a l n e g o p r z e z s a m e c zy n n ik i k o ś c ieln e. G łó w n ą p r z e s z k o d ę sta n o w i! z a m iar p r z e p r o w a d z e n i a na p r o j e k t o w a n y m S y n o d z i e s p r a w y r o z w o d u S t e f a n a B a to r e g o z A n n ą J a g i e l o n k ą , ze w z g l ę d ó w d y n a s t y c z n y c h w y s u w a n y p r z e z ó w c z e s n y c h m ę ż ó w s t a n u R z e c z y p o s p o li t e j , a co m o g ło za s o b ą p o c i ą g n ą ć f a t a l n e k o m p l i k a c j e w p o l s k i c h s t o s u n k a c h k o ś c i e l n y c h . — S t u d j u m b a r d z o c i e k a w e i ź ró d ło w e.
J a n P u c h a t k a .— R o z b u d o w a u b e z p i e c z e ń s p o łe c z n y c h .
A u t o r , b. p o s e ł na S e jm , o m a w ia r z ą d o w y p r o j e k t u s t a w y u b e z p i e c z e niow ej, o p r a c o w a n y p r z e z Min. P r a c y i O p i e k i S p o łe c z n e j, jako w y p e łn ie n ie d - u g i e j c z ę ś c i a r t 102 K o n s ty t u c ji R z p lite j P o ls k ie j. N ie s z c z ę d z ą c u jem nej k r y ty k i c a ł e g o p r o j e k t u — s z c z e g ó l n i e w s t o s u n k u d o p r a c o w n i k ó w u m y s ło w y c h m a j e d n a k a u t o r na d zieję , że „b łę d y p o j e k t u m o ż n a b ę d z i e u s u n ą ć i z a p e w n e to S e jm n a s t ę p n y z ro bi. P o z o s t a n i e j e d n a k t r w a łe d o b r o d z i e j s t w o , no wy p o d s t a w o w y g r a n i t w w ie lk im g m a c h u u b e z p i e c z e ń s p o ł e c z n y c h ” .
N a s t ę p u j ą p ó ź n ie j z z a k r e s u :
P r a s i O i l i t u r g j a .— C i e k a w y p r a k t y c z n y „ p r z e g l ą d r o z p o r z ą d z e ń S t o l ic y A p o s t o l s k i e j z r. 191 7— 1926” (c. d .) w z e s ta w i e n i u prof. U n iw . W a r s z a w s k i e g o , Ks. d - r a A . B o r o w s k ie g o .
S p r a w y r e l i g i j n o— Ks. d r. D i o d o r K o tp iń s k i. O p o w r ó t Rosji do K o ś c i o ł a K a t o l i c k i e g o — n a d z w y c z a j t r a f n e i c e n n e u w a g i w t a k dzisiaj b a r d z o a k tu a l n e j s p r a w i e k ą to l i c y z a c j i Rosji, o p a r t e na d o k ł a d n e j zn ajo m o ś ci p s y c h ik i i w a r u n k ó w p r a c y w d z is ie j s z y m s p o ł e c z e ń s t w i e i p a ń s t w i e R o s y j s k i e m
P r z e g l ą d n a u k o w y . K s. dr. L u d w ik Z a le w s k i — D e g r a d a c j a k s i ę d z a w A n h e llim . P r z y c z y n e k d o k r y t y k i l it e r a c k ie j , r z u c a ją c e j c i e k a w e
N° 3 P R O C H R I S T O — W I A R A I C Z Y N Str. 233
ś w i a t ł o n a s m u t n e fa l# ty , n i e s t e t y n i e o d o s o b n i o n e , k a r k o ś c i e l n y c h , n a k ł a d a n y c h n a k s i ę ż y z a u d z i a ł w p o w s t a n i u l i s t o p a d ó w e m p o d n a c i s k i e m t e r r o r u r z ą d ó w c a r s k i c h , c o S ł o w a c k i o p i e r a j ą c s i ę n a w i a d o m o ś c i a c h z k r a j u , u b i e r a w e w ł a s n ą p o e t y c k ą s z a t ę i p r z e d s t a w i a w A n h e l l i m .
P o r a d n i k — K s . K . K o n o p k a T . J.— W j a k i s p o s ó b z a ł o ż y ć b i b l j o t e k ę w p a r a f j i — p r a k t y c z n e i r z e c z o w e w s k a z ó w k i .
Z d z i e d z i n y d u s z p a s t e r s k i e j . — K s . d r . T a d e u s z J a c h i m o w s k i . J u r y z d y k c j a d u c h o w i e ń s t w a w o j s k o w e g o w P o l s c e . K r ó t k i r y s h i s t o r y c z n y i z e s t a w i e n i e p r a w i j u r y z d y k c j i k a p e l a n ó w w o j s k o w y c h .
O c e n y k s i ą ż e k , w z m i a n k i b i b l i o g r a f i c z n e , o r a z w i a d o m o ś c i z e Z w i ą z k u Z a k ł a d ó w T e o l o g i c z n y c h w P o l s c e , p o d a j ą c e r e f e r a t K s . M . S k i b n i e w s k i e - g o . T . J . , w y g ł o s z o n y n a I V Z j e ź d z i e Z w i ą z k u Z. T . w K i e l c a c h , n a t e m a t : - O w a r u n k a c h D r ą c y n a d H i s t o r j ą K o ś c i o ł a ” i k i l k a k a r t e k z p o d a n ą n a j ś w i e ż s z ą b i b j o g r a f j ą , d o p e ł n i a j ą c a ł o ś c i w a r t o ś c i o w e g o z e s z y t u B .
„ S u p e r r a d j o * 1 — 5fJ 10, L i s t o p a d 1 9 2 7 . — W y d a n i e s p e c j a l n e d l a d u c h o w i e ń s t w a . — K o r z y s t a n i e z r a d j o o d b i o r n i k ó w d z i s i a j , p o d o b n i e j a k n i e d a w n o s a m o c h ó d s t a j e s i ę c o r a z m n i e j l u k s u s e m ż y c i o w y m , a p r z e c h o d z i w s f e r ę r z e c z y c o d z i e n n e g o i p o w s z e c h n e g o u ż y t k u . W a ż n ą j e s t s p r a w ą d l a k a ż d e g o , k t o p r a g n i e k o r z y s t a ć z t e g o d o r o b k u g e n j u s z a t e c h n i k i c z ł o w i e k a z o r - j e n t o w a n i e s i ę , j a k i a p a r a t i z j a k i c h r ą k m o ż e g o n a b y ć , z k i m w t e j k w e - s t j i u t r z y m a ć ł ą c z n o ś ć f a c h o w ą . F i r m a „ ^ u p p e r r a d j o ” — W a r s z a w a , u l . C h m i e l * n a 4 3 , m . 2 0 t e l . 4 5 — 3 5 . K o n t o P . K . O . 3 6 2 2 , g w a r a n t u j ą c a c h r z e ś c i j a ń s k i e ź r ó d ł o n a b y w a n y c h a p a r a t ó w i m a f e r j a ł ó w r a d i o w y c h , n a d o g o d n y c h w a r u n k a c h o d d a j e k o m p i e t n e u r z ą d z e n i a r a d j o o d b i o r c z e , p r z e p r o w a d z a i n s t a l a c j e , u d z i e l a i n f o r m a c y i , w y j e d n y w a w B a n k u R o l n y m k r e d y t y n a z a k u p r a d i o o d b i o r n i k ó w d l a i n s t y t u c y j k u l t u r a l n o - o ś w i a t o w y c h w i e j s k i c h ( K ó ł k a R o l n i c z e , K o ł a M ł o d z i e ż y , S z k o ł y , D o m y L u d o w e i t . d.) ' 1 0 m i e s i ę c z n i k a - u l o t k i
» S u p e r r a d i o ” i n f o r m u j e W W . D u c h o w i e ń s t w o , j a k o p r a c u j ą c y c h n a n i w i e s p o ł e c z n e j i i n t e r e s u j ą c y c h s i ę p o s t ę p e m w s p r a w a c h r a d j o w y c h .
W n a j b l i ż s z y c h d n i a c h u k a ż e s i ę p i e r w s z y n u m e r i l u s t r o w a n e g o t y g o d n i k a „ S u p e r r a d j o " — p r e n u m e r a t a r o c z n a t y l k o 12 zł. z p r z e s y ł k ą . C e n n e
P r e m j a d l a p r e n u m e r a t o r ó w . B.
Na u r o c z y s t o ś c i 5ł?^ii»sU!e, SCs. A ntoni GSilondowuski,
° o . 5 4 : Ś p i e w y na c r e ś ć P a p i e ż a — n a k ł a d e m I n s p e k t o r a t u X X . S a l e z j a n ó w w W a r s z a w i e .
Z b i ó r o b e j m u j e 5 z e s z y t ó w : I - s z y z a w i e r a t r z y ś p i e w v ( „ N a o p o c e ” —
» » P i o t r o w a Ł ó d ź ” — O r e m u s p r o P o n t i f i c e ” ) w u k ł a d z i e n a c h ó r m i e s z a n y . — U"Sfi t e s a m e n a c h ó r m ę s k i . — I I I - c i t e s a m e , n a d w a g ł o s y z f o r t e p i a n e m . — I V ~ t y <JWa h y m n y ( j e d e n z t e k s t e m p o l s k i m , d r u g i z p o ł s k m i ł a c i ń s k i m ) n a c h ó r u n i s o n o z f o r t e p i a n e m . — V - t y K a n t a t ę n a b a r y t o n s o l o i c h ó r w d o w o l n y m u k ł a d z i e : n a 4 g ł o s y m ę s k i e , n a 4 g ł o s y m i e s z a n e , l u b n a d w a g ł o s y 7 t o w - f o r t e p i a n u .
Str. 234 P R O C H R I S T O — W IA R A I CZYN M 3
Z e s z y t y n ab y ć m o żn a k a ż d y o s o b n o po 1.50. C e n a 'w s z y s t k i c h r a z e m 6 zł.
— P r a k t y c z n e to w y d a w n ic tw o , bo u w z g l ę d n i a j ą c e w s z y s t k i e p r a w i e u ż y w an e z e s p o ł y ś p i e w a c z e , p rz y n o s i na m w y b ó r e f e k t o w n i e b r z m i ą c y c h u t w o r ó w w o k a l n y c h w s t a r a n n e m , a p r z y s t ę p n e m o p r a c o w a n i u . W o b e c b r a k u t e g o r o d z a j u p u b lik a c y j, d a ją c e g o się żywo o d c z u w a ć p r z y d o r o c z n y c h o b c h o d a c h ro cznic p a p ie s k i c h , now e t o dzieło p ło d n e g o n a s z e g o k o m p o z y t o r a lic z y ć m oże na s z y b k i e ro z p o w s z e c h n i e n i e .
A n t o n i K u d a s i e w i c z : l(M a j k a l e j d o s k o p ” . — W y d a n i e II-gie W a r s z a w a , 1927 r., str. 275.
A u t o r o b r a ł so b ie za t e m a t p r a c y p r z e d m io t , z a w s z e a k tu a ln y , b o p o ru s z a j ą c y z a g a d n ie n i e w y c h o w a w c z o - s p o łe c z n e : s t o s u n e k r o d z ic ó w d o d z ie ci S z y b k i e w y c z e r p a n ie w y d a n i a p i e r w s z e g o , o d d a n e g o p u b lic z n o ści p o lsk iej do c z y ta n ia na k r ó t k o już p r z e d w o jn ą ś w ia to w ą , jak rów nież b a r d z o p rz y ch y ln e g ł o s y p r a s y ó w c z e s n e j d o w j d z ą , że d z ie ło to, o b o k c i e k a w e g o t e m a t u p o s i a d a g ł ę b s z e w a lo ry i s t o tn e . 1 r z e c z y w iś c i e — s t w i e r d z i ć t r z e b a z u zn an iem , że sto i ono na w y s o k o ś c i z ad a n ia , a z ar ó w n o co do t r e ś c i jak i m e to d y p e d a g o g icz n ej, z g o d n e j z w y m o g a m i n a s z y c h c za só w . P r a c a dzieli się z a s a d n i c z o na d w ie c z ę ś c i. P i e r w s z a to s z e r e g b a r d z o z r ó ż n i c z k o w a n y c h co d o osn ow y, o b r a z k ó w z ży cia c o d z i e n n e g o o d z w i e r c ia d l a j ą c y c h b ł ę d y r o d z i, ców w w y c h o w a n iu dzie ci . D r u g a — w s t ę p w łaśc iw ie — s ta n o w i ja k o b y d o p e ł nienie p ierw s ze j, p r a k ty c z n e j , jes t t e o r e t y c z n ą s y n t e z ą o b o w i ą z k ó w M a t e k - P o l e k w o b e c ich d z ie ci i n a r o d u , o r a z z b io r e m p r a w d o c h a r a k t e r z e dzie ci , ich s t o s u n k u d o r o d z ic ó w i ś w ia t a z e w n ę t r z n e g o . B y s t r a o b s e r w a c j a , j a k o . t e ż n a t u r a l n o ś ć i s w o b o d a , z j a k ą a u t o r k r e ś l i s w e „ f o to g r a f je ” , s p r a w ia ją , że k s i ą ż k ę c z y t a się z p r z y j e m n o ś c i ą i p o ż y tk i e m . B ł ę d y r o d z ic ie l s k i e w w y c h o w a n iu u w y d a t n ia j ą się p l a s ty c z n i e i b a rw n ie, c h a r a k t e r y s t y k a p s y c h o - logji d zie ci u c h w y c o n a t r a f n i e i g ł ę b o k o . N i e k t ó r e o b r a z k i t r a c ą c o k o lw ie k na s w ej w a r t o ś c i p e d a g o g i c z n e j z b r a k u r o z w ią z a n ia . P r z e d s t a w i a j ą b o w iem p o w a ż n y n i e r a z p r o b l e m w s y s t e m i e w y c h o w a n ia , n a s t r ę c z a j ą c y m o żność n ieje d n o litej i n t e r p r e t a c j i , a p r z e z s w ą zaw iłość s ta w ia ją c y c z y te ln ik a w kłop ocie. W t a k i c h w y p a d k a c h o b o w ią z u je p o d a n ie , w ta k i e j czy innej form ie , d y r e k t y w p o s t ę p o w a n i a z g o d n y c h z z a s a d a m i ety k i i d o b r e g o w y chow ania. „Mój k a l e j d o s k o p ” w o b e c n y c h c z a s a c h p o w s z e c h n e g o z e p s u c i a p o w o j e n n e g o , w o b e c p r ą d ó w , d ą ż ą c y c h do z e p c h a n i a z d o t y c h c z a s o w e g o p ie d e s t a ł u ro d z in y , s ta n o w i p o w a ż n y p r z y c z y n e k d o p r a c y n a d o d b u d o w ą na sz e"
g o n a r o d u i jak o ta k i g o r ą c o z a l e c a się s z e r o k i m r z e s z o m z w ła s z c z a i n te li
g e n c j i p o l s k i e j . A. D.
P . N. , , D r o g i r z e m i o s ł a p o l s k i e g o ” . N a k ł a d a m wyd. „ N a c jo n a lis ta p o l s k i ” . -Warszawa 1927 r., str. 16.
B a r d z o na c za s ie b r o s z u r a . T e m a t t a k mało d o t y c h c z a s p o r u s z a n y w p r a s i e d o z n a ł s y s t e m a t y c z n e g o i w m ia r ę w a r u n k ó w g r u n t o w n e g o u jęcia.
A u t o r w m yśl s w y c h s z c z e r y c h in te ncyj, p r a g n i e o b u d z ić w s p o ł e c z e ń s t w i e z a i n t e r e s o w a n i e i z r o z u m ie n ie d l a r z e m io s ł a w P o ls c e . D aje w y k ł a d naszyć}, n i e d o m a g a ć na t e m polu, k r e ś l i d r o g i ro z w o ju na p r z y s z ł o ś ć . P o d k r e ś l a j ą c w ie lk ie z n a c z e n i e d la n a r o d u i p a ń s t w a , w idzi w r ę k o d z i e l e c zy n n ik u m i a r k o w a n i a i ł a d u w ch w ila ch o s t r y c h w a l k s p o ł e c z n y c h .
Nb 3 P R O C H R I S T O — W IA R A I C Z Y N Str. 235
W y c z u w a się f a c h o w o ś ć i zro zu m ie n ie i s t o t y p r o b le m u . W y k ł a d r ó w ny, s p o k o jn y i jasny. J e s t t y lk o p e w n e p r z e ł a d o w a n i e n a t e m a t „ p r z e s z ł o ś c i ” o raz p o ż ą d a n e m byłoby u w y p u k le n ie s t a n u o b e c n e g o na s z e r s z e m t le go - s p o d a r c z e m k ra ju , na c z e m cało ś ć b y zyskaja .
B r o s z u r a nie j e s t p r z e z n a c z o n a t y lk o d la f a c h o w c ó w lub s p e c ja ln ie z a in te r e s o w a n y c h , m a c h a r a k t e r p r o p a g a n d o w y , p o p u la r y z a c y j n y z p o w o d u a k t u a ln o ś ci t e m a t u i k o r z y ś c i , jakie dla d o b r a og ółu m o ż e p r z y n ie ś ć .
K . D.
R o c z n i k G im n a z j u m H u m a n i s t y c z n e g o im . k s . J. D ł u g o s z a w e W ł o c ł a w k u . 11 -ty r o k s z k o ln y 1926/27. W ło c ł a w e k , 1927, s t r . 83, k i lk a fo to g rafji w t e k ś c i e .
G i m n a z j u m im. ks . J. D łu g o s z a , z w a n e p o p u l a r n i e „G im n a zju m Bisku- p i e m ” , u k o c h a n e dz ie ło ś. p. ks. S t a n is ła w a Z d z i t o w i e c k ie g o , B i s k u p a d iec ez ji k u j a w s k o - k a l i s k i e j — t o j e d n a z n ielicz n y ch , n i e s te t y , uc ze ln i k a to l i c k i c h w P o l sc e i p r a w d z i w a p l a c ó w k a k a t o l i c k a O d r o d z o n e j O jc zy z n y . D z i e j e l l - t u l a t istn ie n ia t e g o o g n i s k a ży cia r e lig ijn e g o i u m y s ł o w e g o m ło d z ie ż y włocła w skie j, t o h i s t o r ja o s t a t n i c h l a t ziemi P o ls k ie j, p o d z a b o r e m "okupacji n iem iec k ie l i p o d o g n iem a r ty l e r j i b o ls z e w ic k ie j, k t ó r a w r. 1920 zn is zc zy ła je d o f u n d a m e n tó w . D ź w ig n ęło się j e d n a k z g r u z ó w gim nazju m , d z ię k i n ie z m o rd o w a n e j e n erg ji C z c i g o d n e g o Z ało ży c iela i p o m o c y ludzi d o b r e j woli. Ś w ie t n y rozw ój uc ze ln i w l a t a c h o s t a tn i c h , b lis k ie u k o ń c z e n ie w s p a n i a łe g o n o w e g o g m a c h u s z k o l n e g o , z a p o c z ą t k o w a n y i n t e r n a t — r o k u j ą jej n a jl e p s z ą p r z y s z ł o ś ć .
R o c z n ik o s t a t n i ' w y d a n y p o d r e d a k c j ą h i s t o r y k a , p. T a d e u s z a F o p p a , p r o f e s o r a i b. i n s p e k t o r a g im n a z ju m o d p o c z ą t k u jego is t n ie n i a , d aje n a jle p s z y o b r a z s z c z ę ś l iw e j c ią g le ew o lu cji g im n a z ju m i j e s t ' d o w o d e m r z e t e l n y c h i w i e l kich w y s iłk ó w jeg o k iero w n ik ó w , z X. A p o l i n a r y m L e ś n ie w s k im , jak o d y r e k t o r e m na c zele . N a w s tę p i e , p i ó r e m p. F o p p a , s k r e ś l o n y z o s t a ł ż y c io r y s z g a s łe g o w r. ub. n i e o d ż a ł o w a n e g o z a ło ż y c ie la i P r o t e k t o r a S z k o ł y , ks.^B isk u- p a Z d z i t o w i e c k ie g o . P o nim n a s t ę p u j e s z e r e g r o z d z ia łó w , i l u s t r u j ą c y c h n a j d o k ł a d n i e j c ałe życie s z k o ln e. A w ię c: I n t e r n a t p r z y g im n a z ju m ; s k ł a d g r o n a n a u c z y c i e ls k ie g o ; n a u k a w szkole; t e m a t y w y p r a c o w a ń p i ś m ie n n y c h w kl. VlII-ej;
n o w e p o m o c e n a u k o w e ; c h ó r y s z k o l n e ; o r k i e s tr a ; o d c zy ty ; wychowanie, w szkole- życie reli gijn e; s z k o ł a a r o d z in a ( k o n f e r e n c je z r o d z ic a m i ) ; w y c h o w a n ie fi
z y cz n e; s p r a w o z d a n i e l e k a r s k i e ; ży cie szk o ln e: o r g a n iz a c je ; u r o c z y s t e o b c h o dy; w i e lk a l o t e r j a fa n to w a; w y c i e c z k i ; m a t u r a ; u r o c z y s t e z a k o ń c z e n i e r o k u s z k o ln e g o ; n e k r o lo g ja ; s t a t y s t y k a ; k r o n i k a s z k o ł y i w y k a z u c zn ió w za r o k 1926/27.
W ie l k ie j p l a c ó w c e k a to lic k ie j i d z ie ln y m jej p r a c o w n i k o m i k i e r o w n i k o m —■ S z c z ę ś ć Boże na d a ls z ą p r a e ę i rozwój! X . A . B . W ł . B o g a t k i e w i c z . — n a u cz . G im n. W. G ó r s k i e g o w W a r s z a w i e .
„ S y n c h r o n is ty c z n e z e s ta w i e n i e d zie jów p o w s z e c h n y c h ” , cz. I. H i s t o r j a s t a r o żytn a. W s c h ó d . G r e c j a . Rz ym. C h r o n o lo g ja . U s t r ó j . K u l t u r a . W a r s z a w a 1927. s t r . 46, form . 23 X 32 cm. B ro sz . C e n a zł. 3. S k ł a d gł ów ny: W a r s z a wa, Z ó r a w i a 16 m. 7.
P o m o c i k s i ą ż k a in fo rm a cy jn a w e d ł u g n a jn o w s z y c h o p r a c o w a ń n a u k o wy ch, p r z y s t o s o w a n a d o w y m a g a ń w s p ó łc z e s n e j s z k o ł y ś r e d n ie j.
Str. 236 P R O C H R I S T O — W IA R A I C Z Y N N° 2>
T r e ś ć : P r z e d m o w a . A u t o r p o k r ó t c e w z m ia n k u je, na c ze m p o l e g a sy n c h r o n i z m h i s t o r y c z n y , czyli z e s ta w i e n i e f a k tó w d z ie jo w y c h r ó w n o r z ę d n i e w s z e r e g u k rajó w ; z n ac ze n ie s y n r h r o n i z m u w n a u ce sz k o ln ej i w o g ó le w p r a cy n a d h is to r ją .
W s t ę p : — C z a s y p r z e d h i s t o r y c z n e . S to p n io w y rozw ój k u l tu r a l n y . P i e r w s z e o g n i s k a c y w ili zacy jn e. P r z e g l ą d : — Z p u n k t u w i d z e n i a dzie- o w e g o p r a g m a t y z m u z ja w is k z f a k tó w h i s t o r y c z n y c h w w i e k a c h : X L p r z e d C h r . — V. po C h r . Na p o d ł o ż u p r z e d s t a w i o n e g o s t a n u p o l it y c z n o - s p o ł e c z n e g o n a r o d ó w om ów iono w s z y s tk i e działy cywilizacji. K a ż d a ga łą ź k u l tu r y s t a n o w i z a m k n i ę t ą całość , np. re lig ja, l i t e r a t u r a , na uki, s z t u k a .
P o g l ą d o g ó ln y na s t a r o ż y t n o ś ć : — k r ó t k i z a r y s z n a c z e n ia i w z a j e m n e g o o d d z ia ł y w a n i a k u l t u r a l n e g o n a r o d ó w W s c h o d u , G r e k ó w i R zym ian.
P rz y p is y : — 1' P r z e g l ą d c h r o n o lo g i c z n o - h i s t o r y c z n y p a ń s t w s t a r o ż y t nych. Z ie m ie w c h o d z ą c e w s k ł a d P a ń s t w a R z y m s k ie g o . II. N a jw aż n iejs z e wojny i b itw y s t a r o ż y t n o ś c i. III. P r a w o d a w s t w o i u r z ę d y w G r e c j i i Rzym ie.
IV. M o n e ty i m ia r y g r e c k i e V. M o n e t y i m ia ry r z y m s k i e VI. B ó s t w o g r e ck o - rz y m s k i e . VII. S ied m iu m ę d r c ó w g r e c k i c h . VIII. S i e d m c u d ó w ś w ia ta.
IX. T a b l i c a g e n e a lo g i c z n a c e s a r z y z d o m u ju li js k o -k lau d y js k ie g o .
„ Z e s t a w i e n i e ” z a w i e r a n a jw a ż n ie j s z e d a t y i s t r e s z c z e n i a , j e s t p r a k t y c z nym i d o s t ę p n y m p r z y g l ą d e m — r e p e t y t o r j u m historji . M a t e r j a ł o p r a c o w a n y ś c i ś l e i w y c z e r p u j ą c o , choć na niew ie lu, bo 46 str. U ż y t e c z n e i p o t r z e b n e j e s t dl a k a ż d e g o , k t o luźne w i a d o m o ś c i c h c e p o w i ą z a ć w j a s n y p o g ląd , lub r z e c z y z a p o m n i a n e w ła tw y s p o s ó b d o k ł a d n i e p r z y p o m n i e ć , g d y ż w u k ła d z ie zw ięzły m i p r z e j r z y s t y m d a je c a ł o k s z t a ł t p r z e b i e g u dz ie jów .
„ Z e s t a w ie n i e m o że b y ć ź r ó d łe m n i e t y l k o do p o z n a n i a h is to r ji p a ń s tw s t a r o ż y t n y c h , ale t a k ż e d z ie jó w w ia r y i cywilizacji. N a z a g a d n ie n i e relig ji z w r ó c o n o s p e c j a l n ą u w a g ę . P r z e d s t a w i o n o d o k ł a d n i e i w s z e c h s t r o n n i e p o w s t a n ie reli g ji i ich roz wój. P r z e d e w s z y s t k i e m p o d k r e ś l o n o z n a c z e n i e i rozwó ! c h r z e ś c i j a ń s t w a w p i e r w s z y c h pi ęciu w ie k ac h , jego s t o s u n k ó w do cyw ili zacji a n t y c z n e j — p o g a ń s k i e j i w p ły w na k s z t a ł t o w a n i e się cywilizac ji e u ro p ejs k iej- W e w s z y s tk i c h k w e s ' j a c h a u to r stoi p r z y r a ź n i e na s ta n o w is k u k a to l i c k i e m .
P o z a o g r o m n e m i p rz y s łu g am i, j a k ie p r a c a t a o d d a ć m o że k a ż d e m u dla s z y b k i e g o p r z e r o b i e n i a , czy p r z y p o m i e n i a s o b ie t e j c z ę ś c i d z ie jó w p o w s z e c h "
nych, p o d k r e ś l ić n a le ż y z u z n a n i e m o g r o m n ą w a r t o ś ć p e d a g o g i c z n ą , s p e c j a l nie w z a k r e s i e m e t o d y k i n a u c z a n i a h is to r ji. H i s t o r j ą , w t e n s p o s ó b a sy m i- l o w a n a p r z e z u m y s ły uc zniów , n ie je s t już w ię c e j s u c h ą w p r o s t m a t e m a t y k ą fa k tó w , luźnie o b o k si ebie c y to w a n y c h , z a m ę c z a j ą c o w p r o s t s z c z e g ó l n i e o s ł a b s z e j p a m ię c i głowy, ale j e s t p e łn ą s y n t e z ą i ja k b y j e d n o c z e s n ą f o t o g r ą f j ą c a łe g o w s p ó łc z e s n e g o ś w ia ta. W idzi sią w t e d y n i e t y l k o r ó w n o le g ło ś ć , czy o b o k l e g ł o ś ć f a k tó w , a le ich j e d n o c z e s n o ś ć i w e w n ę t r z n e p o w i ą z a n ie . R o z u mie s i ę w t e d y d o s k o n a l e t r e ś ć i r a c ję t r e ś c i f a k t ó w h is t o r y c z n y c h .
U c z e n i e się h isto rji n ie j e s t w t e d y f u n k c ją je d y n ie p a m i ę c i , ale c a ł e g o u m ysłu, n ie r o zb ij a w y o b ra źn i, s z u k a ją ce j w myśli o d p o w i e d n ic h p a r a g r a fów w k s ią ż c e , by s o b ie p r z y p o m n i e ć to lub in ne z d a r z e n i e , — ale s k u p i a s y n te ty z u je m yśl i p o z w a l a na t r a k t o w a n i e p r a w d z i w e h isto rji , nie jako o d d z i e l ny ch o p o w i a d a ń o p r z e b i e g u w y p a d k ó w w ty m lub inny m n a r o d z i e , czy p a n
-No 3 P R O C H R I S T O — W I A R A I C Z Y N Str. 237
Str. 238 P R O C H R IS T O — W IA R A I CZYN N s 3
t n i c h w y c h o w a w c ó w i n s t r u k t o r ó w i d u s z p a s t e r z y m ło d z i e ż y h a r c e r s k i e j . K s ią ż k a p r z e z n a c z o n a n i e t y l k o dla h a r c e r z y , ale i p r z e d e w s z y s t k i e m d l a n a j s z e r s z e g o o g ółu s p o ł e c z e ń s t w a , w p ie r w s z y m z a ś r z ę S z i e d la r o d z ic ó w , o p i e k u n ó w i k ie r o w n ik ó w m ło dzieży.
Z n ając n a w s k r o ś ć id e ę i m e t o d y h a r c e r s k i e i c a ł ą p r a c ę o r g a n iz a c y j n ą Z. H . P . i jej e w olucję, w k t ó r e j sam b r a ł w y b i t n y u d z i a ł , a u t o r w y k a z u je jas no i sw obodnie , jak c ały s y s te m h a r c e r s k i e g o w y c h o w a n i a i j e g o id e o l o g j a o d p o w i a d a g ł ę b o k o c a łe j n a t u r z e c z ł o w i e k a i j a k p o m is tr z o w s k u c h w y t a d u sz ę m ło d ą w jej n a tu r a ln y m ro z w o ju , w jej „ t o n i e ” n a jg ł ę b s z y m , jak u m ie w y k o r z y s t a ć w s z y s tk ie s k a r b y w t e j d u s z y zło żone, a p óźnie j p r z e z o d p o w i e d n ie , n a p r a w d ę gien ja ln e m e t o d y w y c h o w a w c z e ro z w in ąć je i d o p r o w a d z i ć d o r o z kw itu. N a ty m ro z w o ju p ełn ej, z d r o w e j, j ę d r n e j i e n tu z j a s t y c z n e j n a tu r y , b u d u j e p ó ź n ie j K ościół p r z e z s w y c h d u s z p a s t e r z y , s p e c ja ln i e p r z e z E p i s k o p a t m ia n o w a n y c h K a p e l a n ó w H a r c e r s k i c h , c ały g m a c h w ia ry i ży cia n a d p r z y r o d z o n e g o .
P o d a n e t a b l i c e p e d a g o g i c z n e n i e z m ie r n ie c ie k a w e d l a k a ż d e g o w y c h o wawcy, w y k a z u ją jas no, cze m H a r c e r s t w o m o że być is t o tn i e w d z ie l e w y c h o w a n ia r e lig ijn e g o i o b y w a t e l s k i e g o m ło d z i e ż y , o ile d o b r z e z ro z u m ia n e m , p o p a r t e m i p r z e p r o w a d z o n e m b ę d z i e .
Z e s t a w i e n i e d a t i f a k t ó w r o z w o j u H a r c e r s t w a z a g r a n i c ą i u nas, od p i e r w s z e j o tern m yś li z a ło ż y c ie la S k a u t in g u , g en. R. B a d e n - P o w ella, d a n e s t a ty s ty c z n e z r o k u u b i e g ł e g o , d a ją n a m o b r a z h i s t o r ji i s t a n u t e j o rg a n iz ac ji, m ają ce j z a s o b ą już n i e j e d n ą c h l u b n ą k a r t ę , z a p i s a n ą w d z ie j a c h P o lsk i.
W r e s z c i e s p e c ja ln i e u w z g l ę d n i a a u t o r s t o s u n e k H a r c e r s t w a do re lig ji, d o K o ś cio ła i d o W ła d z Koś cieln ych, o r a z f a k t y i s ł o w a O jc a S -g o P iu sa X l-go, z a le c a ją c e w s p ó łd z i a ł a n i e z c ałą a k c j ą h a r c e r s k ą i u ja w n ia ją c e b ez s p r z e c z n e w y r ó ż n ia n ie t e j o r g a n i z a c j i p r z e z „ P a p ie ż a P o l s k i e g o ”.
K s ią ż e c z k a ta, ja s n o i k r ó t k o , a g łę b o k o u j m u j ą c a t a k d o n i o s ł ą dzisiaj s p r a w ę H a r c e r s t w a i w y c h o w a n ia k a t o l i c k i e g o n a s z e j m ło d z ież y , w inna się z n a l e ź ć w k a ż d y m p o l s k i m d o m u .
C e n a j e d n e g o e g z e m p l a r z a g r. 50. P r z y w i ę k s z y c h z a m ó w i e n i a c h r a b a t. Z am ó w ien ia p r z y s y ł a ć m o żn a d o R e d a k c ji „ P r o C h r i s t o " , W a r s z a w a , M o n i u s z k i 3, lu b d o a u t o r a , W a r s z a w a , O g r o d o w a . 23, m. , l l a
Do n a b y c i a t a m ż e p o p r z e d n i a b r o s z u r a Ks. A. B o g d a ń s k ie g o ; „ H a r c e rs tw o ja k o c zyn n ik o d r o d ie n ia k a to lic k ie g o i n a ro d o w e g o " — o d b i t k a
z „ P r o C h r i s t o ”. C e n a e g z. 25 g r . W ychow aw ca.
K a t h o l i s c h e M i s s i o n s a r z t l i c h e F U r s o r g e . J a h r b u c h 1927.
d. K a th . V e r e i n s f. m i s s i o n s a r z t l . F i i r s o r g e u. d. m is s a r z t l . I n s t i t u t s . 4 -ty ro c z n ik . W y d a ł f u n d a t o r i d y r e k t o r I n s t y t u t u M e d y c z n o - M is y jn e g e w W iir z b u r g u B a w a rj a ( G e r b r u n e r S t r . 18.) D r u k : A a c h e n e r M is s io n s — D r u - e k e r e i A a c h e n H i r s c h g r a b e n 39. Z w r a c a m y u w a g ę n a s z y c h Kół M isyjnych.
N a u k o w y c h i a k a d e m i c k ic h na p o w y ż s z ą p u b l ik a c ję r o c z n ą już p o r a z c z w a r ty. W s z y s t k i e w y d a n i a w a r t o m ieć w b i b lj o t e k a c h d a n y c h kół. Z a w i e r a , b a r d z o c en n y i c ie k a w y m a t e r j a ł o r u c h u m e d y c z n y m d l a misyj. P r z e d s t a w i a o b r a z y z ż y c i a l e k a r z y m is y jn y c h , w y k s z t a ł c o n y c h w W i i r z b u r g u , k t ó r y p odł.
Ne 3 P R O C H R I S T O — W I A R A I C Z Y N Str. 239
ż y c z e n ia F u n d a t o r a , W . O. B e c k e r a , s a l w a to r j a n i n a i l e k irza, m a się s t a ć In s t y t u t e m M i ę d z y n a r o d o w y m . J e ś l i M ię d zy n a r. A k a d . Z ja z d Misyjny 1928 (1927 b y ł w P o z n a n u) o d b ę d z i e si ę, jak j e s t w plan ie, w W i i r z b u r g u , t o d r u ż y n a p o l s k a z a p o z n a się t a m ż e n a jle p ie j z d z ia ł a l n o ś c ią z a s łu ż o n e g o b y łe g o M is jo n a r z a z Indyj. N i e w ą t p l i w i e i u n a s ni e b r a k m ło d y c h l e k a r z y i l e k a r e k , 1 k t ó - r z y b y c h cieli l a t k i lk a s p ę d z ić na p r a c y z a w o d o w e j w ś r ó d l u d ó w p o g a ń s k i c h , z o p a r c i e m o j a k i e z g r o m a d z e n i e mis. K t o w ie , czy p o l s k a m is ja O O . J e z u itó w w R odezji ( A f r y k a P o ł u d n i o w a ) , nie b ę d z i e p o t r z e b o w a ł a w k r ó t c e p o m o cy l e k a r z y p o l s k i c h , k t ó r y c h m ił e m z a d a n ie m b ę d z i e z ar a z e m b a d a n i e c h o r ó b k r a jo w y c h , d o t ą d n iez n an y c h , a z a b i e r a j ą c y c h co r o k u p o k a ź n ą lic zbę t u bylców . O . B e c k e r r o z w a ż a w sw y ch R o c z n i k a c h z a s a d n i c z e z a g a d n ie n i a t e l d z ie d z in y , p o d a je l i t e r a t u r ę i— n a p r a w d ę p o r y w a s w y m j d u c h e m a p o s t o ls k im i
K. B.
P. W e n c e s la o G a r c i a S . J. G e o g r a f i a A t l a s d e l a s N li- s i o n e s C a t o l i c a s , S a n t a n d e r A p a r t a d o 77 H i s z p a n j a 2.50 p e s e t a s . 54 s t r o n . — A t l a s j e s t w y b itn ie s t a t y s t y c z n y m . T r e ś ć h i s z p a ń s k ą m o żn a ł a t w o z ro z u m ie ć ze z n a j o m o ś c i ą ję z y k a f r a n c u s k i e g o , w ło s k ie g o lub łaciny. N a c a łość p o d r ę c z n i k o w ą , n i e z m ie r n ie c e n n ą , k o n i e c z n ą d l a k ó ł m is y jn y c h d l a k u r s ó w n a u k o w y c h s k ł a d a j ą s i ę 1. w i a d o m o ś c i w s t ę p n e o św ie c ie p o g a ń s k i m p o d w z g l ę d e m re lig ijn e m . 2. in fo rm a cje o p r a c y m is jo n a r z y k a to l i c k i c h , w o g ó le i w p o s z c z e g ó ln y c h z ie m ia ch misyjn ych. O s o b n y r o d z ia ł p o ś w i ę c o n y j e s t o b r z ą d k o m w s ch o d n im , o r a z m isjom h i s z p a ń s k im . D o d a n y j e s t sp is p y t a ń d o t y c z ą c y c h p o w y ż s z y c h w ia d o m o ś ci. A t l a s p o m y ś lan y p r a k ty c z n i e , w a r t o b y tłó m a c z y ć z d o d a n ie m z a r y s u h is to r ji misyj i z s z c z e g ó ln e m u w z g l ę d n i e n i e m p r a c y p o l s k i e j m is yjnej i n a jn o w s z y c h z e s ta w i e ń . K. B.
M ć r e N la r g u e r it t e - I H a r ie ( A n n a K lein ) d e la C o n g r e g a t io n d e s S o e u r s N l i s s i o n a ir e s d e N .- D a m e d ’A f r i q n e . ( S o e u r s B lan- c h e s ). I m p r im e r i e St. C h a r l e s p a r B i r m a n d r e i s A lg ie r . 93 s t r o n y . N a Mię- d z y n a r o d . A k a d . Z je ź d z ie Misyjn. w P o z n a n iu 28.IX.27. m ie l iś m y g o ś c i z p o ś r ó d Z g r o m a d z e n i a O O . Białych, z a ł o ż o n e g o p r z e z sław n eg o , g e n j a l n e g o ks.
K a r d y n a ł a L a v i g e r i e , M e t r o p o li t y A fry k i, w p o ło w ie z e s z ł e g o s t u l e c i a . P o w s t a ł a t a k ż e ga łą ź ż e ń s k a , p r a c u j ą c a w y łą c z n ie ja k m ę s k a , d l a A f r y k i. C e n t r a la jej t o w y m ien io n y St. C h a r l e s w A l g i e r z e . T am j e s t n o w icja t, i s t a m t ą d r o z c h o d z ą się p i o n ie r k i k u l t u r y k a to lic k ie j na o lb r z y m i „ c z a r n y ” k o n t y n e n t, z a p u s z c z a j ą c się d o g łęb i k r a ju , d o z a g r ó d m u z u ł m a ń s k ic h n i e w ia s t a r a b s k i c h , d o k t ó r y c h m ę ż c z y z n a nie m a d o s t ę p u . K s ią ż k a p r z e d s t a w i a ży
c io r y s d z ie ln e j m is jo n a r k i f r a n c u s k i e j, n i e z m ie r n ie miło n ap is an y . C z y t a się jak p o w i e ś ć . K t o b y z C z y t e l n i k ó w c h c ia ł p o z n ać d u c h a a s c e z y S i ó s t r B iałych ( d o n o s z ą nam z c e n t r a l i , że n a le ż y d o z g r o m a d z e n i a j e d n a P o l k a z P o m o r z a ) , t e m u p o l e c a m y p r z e ś l i c z n ą b io g r a f ję S. A n z e l m y p. t. Le s C a rn e ts d ’ une A m e. S o e u r M. St. A n s e lm e . 1889— 1918. J o u rn a l e t M e d ita tio n s Z p r z e d m o w ą G e o r g e s G o y a u . D z i e ł o n a g r o d z o n e p r z e z A k a d e m j ę F r a n c u s k ą 1 0 -te w y d a n ie. P a r i s L i b r a i r i e A c a d e m i ą u e . P a r i s e t C -ie 35 Q u a i d e s G r a n d s A ug u s ti n s. 1928. S z c z e g ó ł y jak ie p r z y ta c z a m y , m ó w ią s a m e za s i e bie, że w a r t o p r z e c z y t a ć dzieło. 334 s t r o n . Z a d o w o li d u s z e t ę s k n i ą c e cło cn o ty i d o s k o n a ł o ś c i, d o s t ę p n y c h d l a d z is ie js z y ch g e n e r a c ji. K. B,
Str. 240 P R O . C H R I S T O — W I A R A I CZYN Js6 3