Rozważania nad innowacyjną teorią przedsiębiorstwa należy rozpocząć od przedstawienia postaci J. Schumpetera, który stworzył podstawy tej teorii. J.A. Schumpeter zerwał z panującym ówcześnie paradygmatem równowagi rynkowej, powiązał on natomiast przedsiębiorstwo działające na rynku z przedsiębiorczością oraz innowacyjnością. Zdaniem autora ogromne znaczenie w rozwoju gospodarczym, a także społecznym ma przedsiębiorca, który jest duszą przedsiębiorstwa i jego siłą napędową. Przedsiębiorca, w rozumieniu J.A. Schumpetera, to jednocześnie człowiek biznesu i menedżer, a także osoba podejmująca ryzyko i wprowadzająca na rynek innowacje w postaci nowych produktów, organizacji lub technologii. Tylko nieliczni ludzie są wstanie podjąć to ryzyko286. Jednocześnie ludzie ci przynoszą zysk sobie i dla całego społeczeństwa. Dlatego źródeł wzrostu gospodarczego należy upatrywać w działalności przedsiębiorców, którzy patrzą dalekowzrocznie i ponoszą ryzyko związane z innowacjami w przeciwieństwie do przedsiębiorców-naśladowców. Podsumowując można stwierdzić, że innowacje powstają w wyniku działań przedsiębiorczych.287
Bycie przedsiębiorcą w rozumieniu J.A. Schumpetera jest specjalną funkcją zarezerwowaną tylko dla nielicznych osób odznaczających się ściśle określonymi cechami. Syntetycznego opisu cech przedsiębiorcy zgodnie z poglądami J.A. Schumpetera dokonuje A. Glapiński. Według tego autora najważniejszą cechą schumpeterowskiego przedsiębiorcy jest to, że nie trzyma się on utartych ścieżek postępowania. Ściśle rzecz ujmując, jest to osoba idąca pod prąd utartych zachowań wbrew wszelkim regułom i doświadczeniom. Wbrew pozorom jest to bardzo trudne, gdyż wyjście poza utarty schemat postępowania jest związane z lękiem przed czymś nowym i nieznanym. Przedsiębiorcę musi zatem cechować silna odporność psychiczna dotycząca podejmowania nowatorskich działań. Powinien on również być osobą odporną na krytyczne reakcje ze strony otoczenia. Sprzeciw społeczny wobec prób wdrażania nowych pomysłów stanowi również silne ograniczenie tak, jak przeszkoda natury politycznej czy prawnej. Szczególnie silną opozycję stanowią osoby bezpośrednio zagrożone innowacją. Ważą funkcją, którą spełnia przedsiębiorca jest również przewodzenie, której realizacja jest możliwa dzięki silnej woli posiadanej przez przedsiębiorcę. Realizując tę funkcję przedsiębiorca wywiera presję na otoczenie, w którym działa i zmusza innych do jego naśladownictwa288. Opisane wyżej cechy jasno wskazują na wyjątkowość przedsiębiorcy i faktycznie umożliwiają mu wprowadzenie na rynek innowacji, które przynoszą wymierną korzyść.
J.A. Schumpeter dobitnie podkreśla rolę przedsiębiorcy w rozwoju kapitalizmu i przepisuje mu ogromną rolę w tworzeniu i rozwoju przedsiębiorstw w gospodarce. Jego pogląd jest podzielany przez współczesnych ekonomistów, którzy wskazują, że innowacje wprowadzane w przedsiębiorstwach zależą w dużej mierze od czynników wewnętrznych. Dokładnej analizy tych czynników dokonuje J. Marjańska, która po pierwsze wskazuje na te związane z charakterem przedsiębiorcy oraz z jego doświadczeniem289. Przedsiębiorca stanowi element kluczowy danej działalności gospodarczej i to w głównej mierze od jego charakteru i doświadczenia zależy, czy innowacje będą wprowadzone. Przedsiębiorca-innowator musi charakteryzować się takimi cechami, jak: kreatywność, skłonność do
286 D.J. Kelley, S Singer, M. Herrington, 2011 Global Report, The Global Entrepreneurship Monitor 2011, s. 7.
287 J.A. Schumpeter, Konjunkturzyklen: Eine Theoretische, Historische Und Statistische Analyse Des Kapitalistischen Prozesses, Vandenhoeck & Ruprecht, Göttingen 2008, s. 110.
288
A. Glapiński, Kapitalizm, demokracja i kryzys państwa podatków. Wokół teorii Josepha Aloisa Schumpetera, Szkoła Główna Handlowa. Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2003, s. 116–117.
289 J. Marjańska, Innowacyjność w działalności małych i średnich przedsiębiorstw w Polsce, [w:] Wyzwania rozwojowe małych i średnich przedsiębiorstw. Innowacje, technologie, kryzys, A. Zakrzewska-Bielawska (red.), Difin, Warszawa 2011, s. 30–31.
podejmowania ryzyka, chęć do wprowadzania innowacji, chęć wyróżniania się na tle konkurencji.
Zgodnie z teorią J.A. Schumpetera zadaniem przedsiębiorcy było zrewolucjonizowanie produkcji poprzez wykorzystanie niestosowanych wcześniej możliwości technologicznych. Mogło to oznaczać „nowe produkty jak samochody lub telefony, nowe procesy, jak na przykład metoda wypłukiwania złota przy pomocy cyjanku ze złóż południowoafrykańskich, nowe formy organizacji przedsiębiorstwa, jak trusty, nowe rynki, jak Egipt dla wagonów kolejowych i maszyn przędzalniczych, czy też nowe źródła zaopatrzenia, jak Indie w przypadku bawełny”290
.
J.A. Schumpeter podkreśla, że nieodzownym impulsem, który pozwala na uruchomienie, a następnie na utrzymanie w ruchu całej machiny kapitalistycznej jest pojawienie się nowych obiektów konsumpcji, nowych rynków zbytu, nowych typów organizacji przemysłowych, które są tworzone przez kapitalistyczne przedsiębiorstwo. Udostępnianie nowych rynków w kraju i zagranicą, a także rozwój organizacyjny począwszy od warsztatu, przez fabrykę do koncernów stanowią przykład procesu zmian przemysłowych, który rewolucjonizuje bez ustanku wnętrze struktury gospodarczej, niszcząc nieustannie elementy starzejące się i tworząc nieustannie nowe elementy. Ten proces „twórczego burzenia” stanowi fundament kapitalizmu291. Połączenie przedsiębiorczości oraz innowacji stanowi główny czynnik dynamizujący gospodarkę rynkową. Innowacje, które realizowane są przez poszczególnych przedsiębiorców kumulują się i uruchamiają rozwój gospodarczy292
. Proces tworzenia oraz dyfuzji innowacji polega na twórczym niszczeniu dawnych sił wytwórczych i nieustannym tworzeniu nowych, które będą bardziej efektywne293
.
K. Meredyk definiuje postęp techniczny w następujący sposób „(…) to taka zmiana techniki (metody) wytwarzania, która prowadzi do wzrostu efektywności”294
. Autor dalej wyodrębnia dwa rodzaje postępu technicznego, a mianowicie: postęp substytucyjny oraz niezależny. Źródłem pierwszego z wyróżnionych postępów jest proces polegający na zastępowaniu pracy żywej kapitałem. Źródłem postępu niezależnego są natomiast zachowania oraz postawy ludzi w procesie gospodarowania. K. Meredyk słusznie postuluje, że praktycznym nośnikiem postępu technicznego są innowacje, przez które rozumie nowe produkty bądź nowe sposoby wytwarzania tychże produktów. Zdaniem autora innowacje przyczyniają się do wzrostu sprawności procesu gospodarczego poprzez obniżanie kosztów lub/i pomnażanie efektów295. Doświadczenie krajów o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego potwierdza tezę, że innowacyjność stanowi źródło sukcesu wielu firm działających we współczesnej gospodarce296. Dodatkowo bezsporną kwestią jest to, że „inwestowanie w innowacyjność produktów i usług jest kołem zamachowym nie tylko poszczególnych przedsiębiorstw, ale i całej gospodarki”297
.
290 S. Nasar, Wielkie poszukiwania. Historia ekonomicznego geniuszu, MT Biznes, Warszawa 2012, s. 229.
291 J.A. Schumpeter, Kapitalizm, socjalizm i demokracja, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1995, s. 101–102.
292
T. Przybyciński, Geneza ładu rynkowego, Szkoła Główna Handlowa. Oficyna Wydawnicza, Warszawa 2004, s. 21.
293 K. Kozioł-Nadolna, Modele zarządzania innowacjami w XXI wieku [w:] Historia i perspektywy nauk o zarządzaniu, B. Mikuła (red.), Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, Kraków 2012, s. 296.
294 K. Meredyk, Innowacje i postęp techniczny, [w:] Ekonomia ogólna, K. Meredyk (red.), Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2007, s. 271.
295 Tamże, s. 271.
296 Organisation for Economic Co-operation and Development, Centre for Educational Research and Innovation, Innovation on the Knowledge Economy – Implications for Education and Learning, OECD Publishing House, Paryż 2004, s. 14–15.
297 T. Goszczyński, Innowacyjne projektowanie produktu, [w:] Wyzwania rozwojowe małych i średnich przedsiębiorstw. Innowacje, technologie, kryzys, A. Zakrzewska-Bielawska (red.), Difin, Warszawa 2011, s. 187.
J.A. Schumpeter dokonał krytyki statecznej teorii konkurencji czystej oraz doskonałej, przy czym podkreślał wagę przedsiębiorczości i innowacyjności. Dowodził także, że dynamiczna gospodarka nie jest wolna od wahań rozwojowych, czego dowodem jest pojawianie się wahań koniunkturalnych298. Dodatkowo autor dokonuje wyjaśnienia cykli koniunkturalnych w oparciu o innowacje. Należy zdać sobie sprawę z faktu, że wprowadzanie, a następnie rozpowszechnianie innowacji nie dokonuje się równomiernie, dlatego działania te powodują zróżnicowane następstwa, głównie falowanie koniunktury o różnej długości i natężeniu. J.A. Schumpeter dokonuje wyjaśnienia wahań koniunktury w dwojaki sposób. Po pierwsze, czas dojrzewania innowacji, a także absorpcja ich efektów jest różna w zależności od rodzaju innowacji. Po drugie, szczególnie duże innowacje realizowane są etapami, a ich efekty w gospodarce ujawniają się po dłuższym czasie299. Należy przyznać słuszność poglądom autora, że cykliczny charakter rozwoju gospodarczego jest poniekąd pochodną innowacji wprowadzanych na rynek.
Zdaniem J.A. Schumpetera współistnieją ze sobą trzy rodzaje cyklów koniunkturalnych. Długie, o przeciętnej długości 55 lat, nazywane w literaturze cyklami Kondratiewa300. Ich przyczyną jest, według autora, pojawienie się wielkich innowacji, które przynoszą całkowite zrewolucjonizowanie rynku, np. odkrycie i wdrożenie nowych źródeł energii takich, jak elektryczność. Średnie cykle koniunkturalne, nazywane cyklami Juglara, o długości około 8–11 lat. Według J. Schumpetera są one spowodowane zastosowaniami wielkich innowacji, np. pralka do prania. Krótkie, o przeciętnej długości około 3 lat. Innowacje według J.A. Schumpetera są przyczyną fazy ekspansji. Faza ta jest osiągana dzięki przedsiębiorcom innowatorom, którzy wdrażają nowe rozwiązania, niekoniecznie własnego autorstwa. Liczą tym samym na uzyskanie większego zysku. Przedsiębiorcy innowatorzy podejmują inwestycje, tworzą nowe miejsca pracy, co przekłada się na zwiększenie poziomu produkcji. Następnie dochodzi do naśladownictwa innowacji już wprowadzonych przez innych przedsiębiorców, którzy również dostrzegają w nich źródło podwyższenia swoich zysków. Narastanie fali naśladownictwa rozpoczyna proces wzrostu zarówno inwestycji, zatrudnienia, a także produkcji. J.A. Schumpeter zauważa następnie, że napływ przedsiębiorców naśladowców prowadzi do spadku zysków. Jeżeli bowiem popyt na dany produkt jest nasycony, to możliwości, które oferowane są przez innowacje, zostają wyczerpane, co z kolei powoduje rozpoczęcie się depresji. Skutkiem tego nowa ekspansja rozpoczyna się tylko wtedy, gdy pojawiają się nowe innowacje301
.
Pojęcie innowacji w literaturze przedmiotu pojawia się dość często i różni ekonomiści prezentują różniące się od siebie podejścia do tego zagadnienia. Do literatury ekonomicznej pojęcie to wprowadził J.A. Schumpeter. Autor opisał innowacje poprzez wymienianie poszczególnych, konkretnych działań podmiotu w sposób następujący302
: wytwarzanie, a także upowszechnianie nowych wyrobów i usług, zastosowanie nowatorskich technologii wytwarzania,
znalezienie i opanowanie nowych rynków zbytu,
poszukiwanie oraz wykorzystanie w produkcji nowych źródeł zaopatrzenia w surowce,
tworzenie nowych rozwiązań organizacyjnych w gospodarce – zarówno wewnątrz, jak i między firmami.
298 W. Grzywacz, Ekonomiści i systemy…, op.cit., s. 214.
299 S. Mikosik, Teoria rozwoju gospodarczego Josepha A. Schumpetera, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1993, s. 107.
300 J. Skodlarski, Historia gospodarcza…, op.cit., s. 133.
301 J. Brémond, J.F. Couet, M.M. Salort, Kompendium wiedzy o ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005, s. 171–172.
302
Należy zdać sobie sprawę, że przedsiębiorca dąży do maksymalizacji kapitału. Jednak niejednokrotnie staje on w sytuacji, kiedy rynki są nasycone i nie jest możliwe osiągnięcie dochodu z posiadanego kapitału. Dlatego przedsiębiorca musi odkryć lukę w rynku lub też stworzyć popyt na usługi bądź produkty jeszcze nieistniejące. Dlatego poprzez innowacje należy rozumieć nowe odkrycia, ale również każdą zmianę, która zwiększa użyteczność produktów już istniejących na rynku bądź tworzy nową użyteczność.
Wśród zagranicznych ekonomistów, którzy prezentują dość szerokie podejście do innowacji należy zaliczyć m.in.: J.A. Allena, P. Kotlera, M.E. Portera oraz E.M. Rogersa. Wynika to z prostego faktu, że innowacje mogą dotyczyć zarówno produktów, technologii, ale również procesów i organizacji. Według J.A. Allena innowacja jest wdrożeniem do szerokiego użytku nowatorskich produktów bądź procesów lub metod postępowania303
. P. Kotler z kolei pojęcie innowacyjności odnosi do każdego produktu, który postrzegany jest przez kogoś jako nowy304
. Zgodnie z definicją E.M. Rogersa poprzez innowacje należy rozumieć idee, doświadczenie bądź przedmiot, który jest odbierany jako nowatorski przez osobę lub jednostkę przyjmującą305. M.E. Porter uważa natomiast, że do innowacji należy zaliczyć ulepszenia technologiczne, lepsze metody, sposoby wykonywania danej rzeczy. Wyrazem tego są zmiany produktu, procesu, nowe podejścia do marketingu czy nowe formy dystrybucji306. Eksperci OECD za innowację uznają natomiast wdrożenie nowego lub istotnie ulepszonego produktu (towaru lub usługi) lub procesu, nowej metody marketingowej lub nowej metody organizacyjnej w praktyce gospodarczej, nowej organizacji miejsca pracy czy też zmian w relacjach z otoczeniem zewnętrznym307
. W tym miejscu należy zaakcentować, że „innowacja oznacza zmianę, ale nie każda zmiana jest innowacją bądź zasługuje na takie miano”308. Zmiany, które są wprowadzane na rynek często mają charakter imitacyjny, ponieważ nie wszystkie przedsiębiorstwa są wstanie wprowadzać nowe wyroby, gdyż wiąże się to z ogromnymi nakładami finansowymi.
Po przybliżeniu pojęcia innowacji należy uważniej przyjrzeć się innowacyjności przedsiębiorstw. Poprzez innowacyjność przedsiębiorstwa należy rozumieć jego zdolność do poszukiwania, wdrażania oraz upowszechniania innowacji309
. Przedsiębiorstwo można uznać za innowacyjne, jeżeli tworzy, poszukuje, a także wykorzystuje w praktyce własne lub cudze pomysły, badania, rozwiązania bądź wynalazki310. Eksperci OECD za innowacyjną firmę uważają taką, która po prostu wdrożyła innowację w badanym okresie311. We współczesnej, dynamicznie zmieniającej się gospodarce innowacyjność przedsiębiorstw jest szansą sprostaniu konkurencji i w ogóle utrzymania się na rynku. A. H. Jasiński wymienia działania podejmowane przez firmy, które świadczą o ich innowacyjności. Do tych działań autor zalicza312:
303 J.A. Allen, Scientific Innovation and Industrial Prosperity, Longman, London 1966,s. 7.
304 P. Kotler, Marketing, Dom Wydawniczy Rebis, Poznań 2005, s. 348.
305 E.M. Rogers, Diffusion of Innovations, Free Press, New York 2003, s. 12.
306
M.E. Porter, The competitive Advatage of Nations, The Macmillan Press Ltd., London 1990, s. 45.
307 Oslo Manual. The measurement of scientific and technological activities. Guidelines for collecting and interpreting innovation data, OECD i Eurostat, Paryż 2005, s. 46.
308
T. Truskolaski, Kształtowanie rynku innowacji na przykładzie Izraela, [w:] Rozwój gospodarczy a rynek i innowacje, K. Meredyk, J. Sikorski, K. Turowski (red.), Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, Suwałki 2009, s. 71.
309 R.M. Beal, Competing Effectively: Environmental Scanning, Competitive Strategy and Organizational Performance in Small Manufacturing Firms, Journal of Small Business Management, t. 38, No. 1, 2000, s. 101.
310
A. Francik, Sterowanie procesami innowacyjnymi w organizacji, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej w Krakowie, Kraków 2003, s. 69.
311 Oslo Manual. The Measurement of Scientific and Technological Activities. Guidelines for Collecting and Interpreting Innovation Data, OECD i Eurostat, Paryż 2005, s. 47.
312
Tabela 2.4.1 Syntetyczna interpretacja innowacyjnej teorii przedsiębiorstwa J.A. Schumpetera
Wyszczególnienie Charakterystyka
Elementy budowy teorii
Elementami budowy tej teorii są innowacje. Granice organizacyjne i instytucjonalne między gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwem i rynkiem kształtują się pod wpływem maksymalizacji korzyści wprowadzania innowacji. Przez przedsiębiorstwo należy rozumieć organizację i instytucję gospodarki, która poprzez swoją aktywność wprowadza innowacje. Nie istnieje rynek na tego typu przedmioty transakcji. Rynki zastępują tutaj przedsiębiorstwa w wyniku inicjatyw dokonywanych przez przedsiębiorców. Granicami innowacyjnego przedsiębiorstwa są jego biurokratyczne rozmiary, które znacznie osłabiają przedsiębiorczą innowacyjność. Celami przedsiębiorstwa są: zysk nadzwyczajny oraz renta monopolowa innowatora.
Przedsiębiorstwo w konkurencji oraz w organizacji gospodarki
Przedsiębiorstwo dzięki wprowadzanym innowacjom tworzy nowe rynki, na których nie istnieje żadna konkurencja. Przedsiębiorstwo przechodzi z rynków o nasilonej i zaciekłej konkurencji do rynku, w którym często zajmuje czasową pozycję monopolistyczną lub wygrywa przewagę konkurencyjną w konkurencji monopolistycznej.
Korzyści przedsiębiorstw a korzyści ogólnospołeczne
Przedsiębiorczość w rozumieniu J.A. Schumpetera jest korzystna dla całej gospodarki i dotyczy to zarówno innowacji trafionych, jaki i tych, które nie przyjęły się na rynku – dają one doświadczenie przedsiębiorcy i stanowią bazę do dalszych prac nad innowacjami. Gospodarka jest zmuszona do ponoszenia kosztów innowacji nietrafionych, ale dzięki takim działaniom powstają innowacje, które odnoszą sukces na rynku. Wzrost liczby przedsiębiorstw schumpeterowskich jest silnie skorelowany z korzyściami dla całej gospodarki. Dlatego niewątpliwie dużą bolączką gospodarki danego państwa jest zbyt mała liczba przedsiębiorstw o tym charakterze.
Rola właściciela,
przedsiębiorcy, menedżera i klienta w
przedsiębiorstwie
W teorii J.A. Schumpetera największa rola w przedsiębiorstwie przepisywana jest przedsiębiorcy, który jest równie ważny jak właściciel oraz menedżer. Przedsiębiorca ponosi ryzyko związane z wprowadzeniem innowacji. Co ważne to on podejmuje decyzje związane z przyszłością danego przedsiębiorstwa. W teorii tej klientowi poświęca się mało uwagi, ale jednocześnie podkreśla się jego ogromną rolę w procesie wprowadzania innowacji. Klient podejmując decyzje na rynku wpływa jednocześnie na to, które z wprowadzanych innowacji udają się przedsiębiorstwu.
Zakładanie,
funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstwa
Zgodnie z teorią, przedsiębiorstwo zakłada się jedynie wtedy, gdy przedsiębiorca dostrzeże szansę powodzenia innowacji na rynku. Brak w działalności przedsiębiorstwa kolejnych innowacji, odnoszących na rynku sukces, stanowi
dla przedsiębiorstwa perspektywę bankructwa. W tym wypadku przedsiębiorstwo popada w pułapkę, którą można określić mianem samo ograniczającego się rozwoju. W wyniku powodzenia wprowadzonych innowacji przedsiębiorstwo staje się duże, biurokratyczne, a to powoduje ogromne obniżenie potencjału dalszej innowacyjności.
Zarządzanie przedsiębiorstwem
Podstawą zarządzania innowacyjnym przedsiębiorstwem jest przedsiębiorca z całym swoim zmysłem przedsiębiorczości, a w tym: swoim doświadczeniem, wiedzą, umiejętnościami, marzeniami, kreatywnością, ambicjami, determinacją itd.
Związki przedsiębiorstwa z makroekonomicznymi zmianami i polityką makroekonomiczną
J.A. Schumpeter podkreślał, że statystyczne, matematyczne modele teorii ekonomii nie są wstanie wyjaśnić wielu zjawisk natury makroekonomicznej, które pojawiają się w gospodarce w wyniku dynamicznego działania przedsiębiorców oraz funkcjonowania przedsiębiorstw. Przede wszystkim dotyczy to wpływu oczekiwań i zachowań ze strony mikropodmiotów, których duża ilość w gospodarce decyduje o ich sile.
Wpływ przedsiębiorstwa na wzrost i rozwój
gospodarczy
Zakładanie przedsiębiorstw jest możliwe dzięki wprowadzaniu innowacji. Przedsiębiorca w wyniku ich wprowadzenia na rynek dokonuje niejako wybicia gospodarki ze stanu równowagi na niskim poziomie aktywności gospodarczej. Początkowe inwestycje dokonywane przez przedsiębiorców-innowatorów powodują inwestycje innych przedsiębiorstw. Następuje mobilizowanie zasobów inwestycyjnych. Atrakcyjna rentowność innowacji pokrywająca ryzyko z nimi związane stanowi zachętę do ekspansji kredytowej baków. Powoduje to, że gospodarka przechodzi na wyższy poziom aktywności. Następnie innowacje są naśladowane przez inne przedsiębiorstwa (imitatorów), co wpływa na kolejne podniesienie poziomu aktywności gospodarczej. Wysoki poziom popytu na zasoby, w tym głównie na pieniądze, powoduje wzrost cen. W takiej sytuacji inwestowanie jest możliwe jedynie przez wymuszenie oszczędności przy coraz wyższych cenach. Ekspansja inwestycyjna oddziałuje na podaż na rynku dóbr konsumpcyjnych. Dochodzi do trudności w zbycie i konieczności spłaty kredytów zaciągniętych na ekspansję inwestycyjną. W wyniku takiego stanu rzeczy na rynku zaczyna się kryzys, gospodarka zmierza do niskiego stanu równowagi – „dna” kryzysu. Z tego stanu gospodarkę może wyprowadzić kolejna fala przedsiębiorczości i innowacji. Źródło: Opracowanie własne na podstawie A. Noga, Teorie przedsiębiorstw…, op.cit., s. 147–149.
prowadzenie na szeroką skalę prac badawczo-rozwojowych lub dokonywanie zakupów projektów nowych produktów bądź technologii,
przeznaczanie na wyżej wymienioną działalność stosunkowo wysokich nakładów finansowych,
systematyczne wdrażanie w przedsiębiorstwie nowych rozwiązań naukowo-technicznych,
reprezentowanie przez przedsiębiorstwo dużego udziału nowości, w tym produktów i technologii, w wolumenie produkcji i usług,
stałe wprowadzanie na rynek innowacji.
Przedsiębiorstwo innowacyjne powinno wprowadzać innowacje, aby robić to skutecznie powinno stosować model procesu innowacyjnego. Cztery, podstawowe elementy składowe (etapy) tego procesu opisane są w najnowszej literaturze przedmiotu. Pierwszy etap dotyczy poszukiwania, a ściśle rzecz ujmując – organizowania poszukiwania nowatorskich pomysłów. Drugim element składowy procesu innowacyjnego jest wybór z pośród wyszukanych pomysłów tego, który zapewni najlepszy rozwój przedsiębiorstwa w ściśle określonych warunkach otoczenia, w którym prowadzi swoją działalność. Kolejny etap odnosi się do wdrożenia wybranego pomysłu. Etap ten wymaga efektywnego zarządzania wszystkimi zasobami będącymi w dyspozycji przedsiębiorstwa. Ostatni element procesu innowacyjnego stanowi osiągnięcie korzyści przez przedsiębiorstwo wprowadzające innowacje. Należy tutaj zwrócić uwagę, że owe korzyści dla przedsiębiorstwa są dwojakiego rodzaju. Pierwsze odnoszą się do zysków materialnych związanych z sukcesem rynkowych. Drugie związane są natomiast z nabytym przez przedsiębiorstwo doświadczeniem w zakresie wprowadzanych innowacji oraz wzbogaceniem kapitału wiedzy313. Kapitał wiedzy obecnie stanowi jeden z kluczowych zasobów przedsiębiorstw. Dlatego, każde przedsiębiorstwo innowacyjne musi nieustannie wzbogacać ten rodzaj kapitału, ponieważ stanowi on niejako podstawę skutecznego wprowadzania procesu innowacyjnego.
Syntetyczna interpretacja innowacyjnej teorii przedsiębiorstwa J.A. Schumpetera została przedstawiona w tabeli 2.4.1. W tabeli zastały opisana teoria przedsiębiorstwa w poszczególnych obszarach.
Współcześnie w literaturze jeszcze dobitniej podkreśla się wagę i znaczenie innowacji w rozwoju gospodarczym oraz postuluje się konieczność innowacyjności przedsiębiorstw. Zdaniem A. Masternak-Janus umiejętności polegające na tworzeniu oraz wykorzystaniu w praktyce wyników badań naukowych, a także nowych koncepcji i wynalazków decydują we