BADANIA JAKOŚCIOWE ŚCIAN ZEWNĘTRZNYCH I ELEWACJI
III. ŚCIANY ZEWNĘTRZNE I ELEWACJE A JAKOŚĆ BUDYNKU
8. Integracja kategorii jakościowych
Kształtowanie jakości budynku w poszczególnych kategoriach wymaga współpracy specjalistów z różnych dziedzin. W światowych firmach architektonicznych, odnoszących sukcesy w realizacji najnowocześniejszych budynków, nad wcieleniem w życie wstępnej idei architektonicznej pracuje od samego początku cały sztab specjalistów. Przykładem może być biuro N. Fostera, gdzie obowiązuje zasada „okrągłego stołu” – czyli dyskusji i wymiany doświadczeń pomiędzy specjalistami z różnych dziedzin: architektury, inżynierii i ekonomii388.
Pracę zespołową ułatwiają obecnie wciąż doskonalone narzędzia, służące zarządzaniu dokumentami w dużych biurach architektonicznych i konstrukcyjnych. Pomocne są one zwłaszcza w gromadzeniu i bezpiecznym przechowywaniu dokumentów w jednym miejscu w sieci oraz udostępnianiu ich każdemu z członków zespołu, pracującemu nawet w różnych częściach świata. Pozwala to na łatwą wymianę najaktualniejszych wersji projektu, wraz z poprawkami i komentarzami389.
W Polsce architekt, kojarzony głównie z formą i estetyką rozwiązania, jest koordynatorem wszystkich projektów branżowych, które często powstają w sposób niezależny. Współpraca interdyscyplinarna nie jest rzeczą łatwą do realizacji w warunkach polskich, gdzie jeszcze wciąż projektowanie jest procesem etapowym, a opracowania poszczególnych branż, jako osobne części, są wykonywane po otrzymaniu ostatecznej wersji projektu architektonicznego.
Oczywiście, każda zmiana wprowadzona przez jednego z projektantów wymaga odpowiednich korekt ze strony innych uczestników procesu, co może powodować opóźnienia w terminach, a co za tym idzie - skutki finansowe.
Przykładem projektu, w którym zaistniała współpraca osób reprezentujących różne strony procesu inwestycyjnego, jest siedziba firmy Skalski w Krakowie, autorstwa pracowni R. Loeglera. W czasopiśmie „Zawód: Architekt” 03/2010 ukazał się artykuł, prezentujący budynek od strony interdyscyplinarnej współpracy, realizowanej od samego początku procesu, którym była idea architekta – przetransponowanie logo firmy na kształt rzutu, a tym samym formę budynku. W konsekwencji miał powstać obiekt o przeszklonej fasadzie wygiętej w łuk. Bardzo istotną rolę odegrało świadome konsekwencji użytkowych projektowanie elewacji390. Konieczna była współpraca „projektantów z dostawcami wszystkich systemów – nie tylko magistrali i oprogramowania sterującego, ale także okien, oświetlenia, wentylacji i klimatyzacji”391. Oczekiwania inwestora – to budynek łatwy do
388 Crowley D.: Na nowy wiek – rozmowa z Normanem Fosterem, Architektura – murator, 09/2003.
389 Oprac. red.: Technologie architektury – zarządzanie cyklem życia budynków. Architektura – murator, 10/2004, s. 137-142
390 Wlezień T.: Inteligencja rozbudowana. Zawód: Architekt, 03/2010, zawod-architekt.pl/artykuly/za1003_inteligencja.html
391 Ibidem.
180
modyfikacji, „nowoczesny i ekonomiczny, a zastosowane systemy i rozwiązania adekwatne do klasy architektury i zapewniające wysoki komfort użytkowania”392. Wnioski z procesu projektowania omawianego budynku zestawiono w tabeli 12.
Tabela 12 Budynek firmy Skalski w Krakowie - zakres współpracy interdyscyplinarnej, dotyczącej
problematyki związanej z elewacjami393.
Projekt Problem Rozwiązanie
Estetyka nowoczesność, wysoki poziom architektury, przekaz symboliczny
• forma to transpozycja logo firmy na rzut i kształt bryły budynku,
• przeszklenie jako wyraz nowoczesności,
• efektowne barwne żaluzje pełniące funkcje użytkowe,
• wypukły kształt sprzyjający rozpraszaniu fali dźwiękowej,
• fasada podwójna (zewnętrzna warstwa oraz przestrzeń międzyfasadowa stanowią bufor akustyczny),
Przeszklone elewacje eksponowane na stronę południowo-zachodnią i wschodnią
przegrzewanie wnętrz
• szkło odbijające część promieniowania cieplnego,
• ruchome, podążające za słońcem żaluzje,
możliwość zbytniego nasłonecznienia i olśnienia światłem słonecznym
• ruchome żaluzje, automatycznie sterowane, z regulacją ustawienia lamel w zależności od wysokości słońca i kąta padania promieni,
• zastosowano rozwiązanie zapobiegające
niekorzystnym zachowaniom użytkowników, czyli całkowitemu zamykaniu żaluzji i włączaniu światła sztucznego,
• promienie słońca odbijając się od lameli, są ukierunkowywane w stronę sufitu, dzięki czemu
• fasada o funkcji konstrukcyjnej - wnętrza uwolnione od obecności słupów,
• podłoga technologiczna + wolna przestrzeń międzysufitowa do rozprowadzenia instalacji;
instalacje ukryte także w stalowych profilach ścianek przeszklonych.
392 Ibidem.
393 Opracowanie własne na podstawie: Wlezień T.: Inteligencja rozbudowana…, op. cit.
181
• podwójna fasada wentylowana - możliwość zaprogramowania nocnego przewietrzania i schładzania budynku drogą naturalną dzięki takim elementom, jak:
o otwory wentylacyjne w ścianie zewnętrznej fasady podwójnej,
o w ramach każdej kondygnacji elektrycznie otwierane okna w górnej części ściany wewnętrznej fasady podwójnej, o otwory pod sufitem w ściankach
działowych,
• gruntowe wymienniki ciepła jako wsparcie klimatyzacji,
• sterowanie otwieraniem okna - automatycznie lub indywidualnie (manualne poprzez panele
naścienne lub elektroniczne przez stronę www);
w pokojach indywidualnych przebiega to bez problemów, nieco kłopotliwe jest w przestrzeniach ogólnych typu „open space”,
• automatyczne zamykanie i otwieranie żaluzji, z możliwością przejścia na indywidualne
• prostota obsługi, użytkownik nie czuje się zagubiony,
• pomimo wcześniejszych wyliczeń konieczność wyregulowania całego systemu do rzeczywistych warunków, co miało miejsce w początkowej fazie użytkowania (przeprowadzono ankietowanie w celu poznania opinii pracowników) - efekt - pozytywne opinie użytkowników co do
• w razie pożaru – automatyczne podniesienie żaluzji w celu zapewnienia kontaktu wzrokowego
„wnętrze-zewnętrze”, oraz ewentualnej ewakuacji poprzez szyby wybite w szklanej fasadzie,
• monitoring (telewizja przemysłowa).
Szerokie zastosowanie analiz przedprojektowych jest także możliwe w przypadku obiektów modernizowanych, czego przykładem jest Haus der Presse w Dreźnie394.
394 Szerzej na ten temat [w:] Brzezicki M.: Haus der Presse – nowy biurowiec „second hand”? Świat Szkła 04/2006; Tymkiewicz J.: Facades of modernized…, op. cit.
182
9. Podsumowanie rozdziału
Jak wykazano w niniejszym rozdziale, istnieją ważne zależności pomiędzy kształtowaniem jakości całego budynku w poszczególnych kategoriach a rozwiązaniami zastosowanymi w obrębie ścian zewnętrznych i elewacji. Zestawiono je w tabeli 13.
Tabela 13 Klasyfikacja problemów kształtowania jakości budynku (w poszczególnych kategoriach),
zależnych od rozwiązań zastosowanych w obrębie ścian zewnętrznych i elewacji395 Kategorie
jakości Problemy jakości budynku zależne od rozwiązań ścian zewnętrznych i elewacji
Jakość techniczna
• elewacje jako warstwa o określonej trwałości, struktury modułowe umożliwiające dostęp do trwalszych warstw konstrukcji i instalacji,
• ochrona wnętrz przed wpływem środowiska zewnętrznego (woda, wiatr, temperatura, światło, zanieczyszczenia, dźwięk),
• zapewnienie ochrony życia, mienia i informacji w budynku:
o obrona wewnętrznego terytorium budynku przed atakiem ze strony terrorystów lub złodziei;
o bezpieczeństwo ewakuacji;
o bezpieczeństwo zastosowanych materiałów i ich zamontowania;
o bezpieczeństwo użytkowania budynku (np. wysokość parapetów), dostępność dla niepełnosprawnych (wejście z poziomu terenu, obecność pochylni, platform lub krzesełek schodowych, wygoda otwierania drzwi);
o zabezpieczenie elewacji budynku przez aktami wandalizmu;
• nowatorstwo rozwiązań konstrukcyjnych elewacji i związane z tym korzyści oraz niebezpieczeństwa,
Jakość funkcjonalna
• zależności pomiędzy rozwiązaniami elewacyjnymi a ergonomią wnętrz:
o jakość powietrza wewnętrznego;
o warunki oświetlenia naturalnego i sposoby jego regulacji oraz dystrybucji (wielkość i rozmieszczenie okien i innych powierzchni przeszklonych, typy szkła, systemy osłon przeciwsłonecznych, systemy kolektorowo-reflektorowe);
• optymalna wysokość kondygnacji ze względu na kubaturę i możliwość rozprowadzenia instalacji w sufitach podwieszanych i/lub podłogach technologicznych,
• strefowanie przestrzeni wewnętrznej, aranżacja wnętrz w relacji z fasadą przeszkloną lub ścianą okienną,
• użytkowanie „od wnętrza” elementów architektonicznych na elewacji, takich jak wykusze, ryzality, balkony, tarasy,
• możliwość podziału wnętrz na mniejsze przestrzenie w celu wydzielenia grup pracowniczych lub częściowego odizolowania poszczególnych stanowisk pracy (przyjęty moduł podziału ściany zewnętrznej),
395 Opracowanie własne.
183
cd. tabeli 13
Jakość behawioralna
• zagadnienia estetyczne (materiały elewacyjne, helioplastyka i oświetlenie nocne, reklamy) i znaczeniowe (denotacje, konotacje, symbolika);
• poczucie bezpieczeństwa:
o w przestrzeni urbanistycznej (elewacje, a negatywnie lub pozytywnie odbierana przestrzeń miejska);
o w budynku - komfort psychiczny użytkowników (możliwość ewakuacji przez otwory drzwiowe i okienne, kontakt wzrokowy ze środowiskiem zewnętrznym, transparentność a problem izolacyjności wizualnej oraz zapewnienia prywatności);
• zagadnienia odnajdywania drogi do celu (wayfinding):
o w przestrzeni urbanistycznej – budynki o charakterystycznych elewacjach jako punkty orientacyjne w skali miasta lub dzielnicy;
o w budynku (czytelne wejście, uwidocznione na zewnętrz podziały wnętrza i piony komunikacyjne, informacja graficzna),
Jakość ekonomiczna
• koszty związane z projektowaniem i realizacją - estetyka, unikatowe,
niestandardowe rozwiązania, wysokiej jakości materiały budowlane, wysoki poziom wykonawstwa,
• koszty ponoszone na wentylację, klimatyzację, ogrzewanie, oświetlenie – w istotny sposób wiążące się m. in. z kształtem bryły, formą elewacji, stopniem i rodzajem jej przeszklenia, rodzajem osłon przeciwsłonecznych,
• koszty bieżących napraw, modernizacji i utrzymania czystości elewacji – dostępność powierzchni elewacji, łatwość wykonywania koniecznych prac, standard zgodny z oczekiwaniami i możliwościami finansowymi inwestora,
• zyski z wynajmu pomieszczeń jako pochodna elastyczności (podatność na zmiany w trakcie użytkowania) oraz efektywności wykorzystania
powierzchni wewnętrznych - czynnik dopasowania związany z kształtem bryły i detalem elewacji - łatwość wynajmu lub sprzedaży,
• zyski i koszty rozwiązań ekologicznych, pozwalających na wpisanie budynku w nurt architektury zrównoważonego rozwoju, w tym korzyści
z zastosowania pasywnych i aktywnych źródeł pozyskiwania energii w obrębie elewacji,
Jakość organizacyjna
• projektowanie kubatury odpowiadającej potrzebom użytkownika,
• zastosowanie systemów inteligentnych z opcją ustawień indywidualnych (komfort klimatu wnętrza, ułatwiający pracę),
• podział bryły zgodny z modułami użytkowymi odzwierciedlającymi strukturę działania firmy, umożliwiający wydzielenie niezależnych jednostek,
ewentualnie części budynku pod wynajem,
• unikanie kształtów pomieszczeń trudnych do zaaranżowania (np. trójkątne narożniki),
• podziały elewacyjne umożliwiające elastyczność aranżacji wnętrz, w tym rozmieszczenie okien ułatwiające wygodne i ergonomiczne rozplanowanie pomieszczeń i stanowisk pracy,
• stymulacja zadowolenia i kreatywności pracowników poprzez budynek jako wizerunek firmy, czemu sprzyja unikatowość rozwiązań formalnych.
184