Ka¿da z u³o¿onych w chronologicznym porz¹dku interpelacji uwzglêdnia w na-g³ówku tytu³ i datê wniesienia interpelacji oraz z³o¿ony z czterech punktów kwe-stionariusz, obejmuj¹cy: nazwê interpeluj¹cego klubu wzglêdnie personalia pos³a bêd¹cego autorem interpelacji (1); liczbê podpisów pod interpelacj¹ (2); persona-lia interpelantów (3); treœæ interpelacji (4).
Reakcje organów interpelowanych, a wiêc ich odpowiedzi czy wyjaœnienia na interpelacje, obejmuj¹ tylko nag³ówek odpowiedzi (wyjaœnienia) i ich daty oraz treœæ.
Jedynie w przypadku umieszczenia odpowiedzi w porz¹dku dziennym posiedzenia
wa³, by by³ to okres nieprzekraczaj¹cy dwóch tygodni. Argumenty pos³a Wojciecha Korfantego okaza³y siê jednak na tyle przekonywaj¹ce, równie¿ dla pos³a Szczeponika, ¿e ten wycofa³ swój wniosek. Ostatecznie wiêc Sejm Œl¹ski przyj¹³ wniosek Korfantego, by termin odpowiedzi nie prze-kracza³ trzech tygodni. APK, Sejm Œl¹ski 537, s. 50—52; spraw. sten. z 2. pos. Sejmu Œl¹skiego, 13 paŸdziernika 1922 r., ³am 20, 21.
plenarnego Sejmu Œl¹skiego odpowiedŸ uwzglêdnia dodatkowe elementy kwestio-nariusza.
Taki uk³ad zbioru enpeerowskich interpelacji pozwoli na dokonanie konfronta-cji praktyki interpelowania z procedur¹, okreœlon¹ w art. 44 regulaminów obrad I Sejmu Œl¹skiego. Postawione w ka¿dej interpelacji pytania umo¿liwi¹ sprawdzenie, czy wszystkie postanowienia art. 44 regulaminów obrad by³y w praktyce stosowa-ne, w przypadku przepisów zaœ — faktycznie weryfikacjê stopnia zgodnoœci prak-tyki z przepisami regulaminów o interpelowaniu.
Natomiast treœæ interpelacji poka¿e, czy przedmiot enpeerowskich interpelacji mieœci siê w ramach za³o¿eñ programowych Narodowej Partii Robotniczej.
Pytania dotycz¹ce dat udzielanych odpowiedzi na interpelacje b¹dŸ dat podej-mowanych przez marsza³ka czynnoœci umo¿liwi¹ ocenê terminowoœci dzia³añ za-równo organów interpelowanych, jak i marsza³ka Sejmu Œl¹skiego.
Ewentualna dyskusja nad odpowiedzi¹ organu interpelowanego wyjaœni inne problemy, zwi¹zane z reakcj¹ interpelantów na odpowiedŸ (wyjaœnienie), zaprezen-towane przez adresatów interpelacji.
Jak ju¿ by³a o tym mowa wczeœniej, interpelanci przedk³adali interpelacje mar-sza³kowi Sejmu Œl¹skiego, który nastêpnie przekazywa³ je w odpisie organowi in-terpelowanemu. W Sejmach Œl¹skich trzech kadencji funkcjê marsza³ka pe³ni³ Konstanty Wolny9, czuwaj¹cy tak¿e nad procedur¹ kolejnych faz zwi¹zanych z prawem interpelowania.
1.
Interpelacja pos³a Micha³a Grajka i towarzyszy w sprawie wydalonych robotników w Bismarckhucie
(20 paŸdziernika 1922)
1. Nazwa interpeluj¹cego klubu: Klub Narodowej Partii Robotniczej.
2. Liczba podpisów pod interpelacj¹: 8.
3. Personalia interpelantów: Ignacy Sikora, Teodor Wêgrzyk, Jan Szuœcik, Micha³ Grajek, Romuald Mêdlewski, Piotr Pronobis, Franciszek Obrzut, Ignacy GwóŸdŸ.
4. Treœæ interpelacji: „1. Czy p. Wojewodzie wiadomo, ¿e na hucie Bismarcka nie przyjêto jeszcze kilkuset ludzi, którzy ju¿ kilka tygodni s¹ bez zajêcia? 2. Czy
9Konstanty Wolny (1877—1940), adwokat i notariusz, dzia³acz narodowy i spo³eczny, wspó³twórca bytomskiego projektu ustawy o autonomii województwa œl¹skiego i pierwszy ko-mentator ustawy konstytucyjnej z 15 lipca 1920 r., zawieraj¹cej statut organiczny województwa œl¹skiego; pose³ i marsza³ek I, II i III Sejmu Œl¹skiego. Podejmowa³ wysi³ki w obronie autonomii województwa w obliczu prób jej ograniczenia. By³ jedn¹ z najwa¿niejszych postaci Stronnictwa Chrzeœcijañskiej Demokracji na Œl¹sku. Por.: J. C i ¹ g w a: Konstanty Wolny. W: Œl¹ski s³ownik bio-graficzny. T. 3. Red. J. K a n t y k a, W. Z i e l i ñ s k i. Katowice 1981; J. L i p o ñ s k a - S a j d a k:
Konstanty Wolny, marsza³ek Sejmu Œl¹skiego. Katowice 1998; A. L y s k o, K. Wo l n y:
Marsza³ek Sejmu Œl¹skiego. ¯ycie i dzie³o Konstantego Wolnego (1877—1940). Katowice 2004; K. Wo l -n y: Kale-ndarium ¿ycia marsza³ka Ko-nsta-ntego Wol-nego (1877—1940). Katowice 2005.
p. Wojewodzie wiadomo, ¿e ludzi tych nigdzie przyj¹æ nie chc¹? 3. Co p. Woje-woda zamierza przedsiêwzi¹æ, a¿eby robotnikom tym przyjœæ z pomoc¹?”10
1a.
OdpowiedŸ wojewody na interpelacjê pos³a Grajka i towarzyszy w sprawie wydalonych robotników w Bismarckhucie11
2.
Interpelacja pos³a Grajka i towarzyszy w sprawie Komisji Parytetycznej w Bielsku
(18 stycznia 1923)
1. Nazwa interpeluj¹cego klubu: Klub Narodowej Partii Robotniczej.
2. Liczba podpisów pod interpelacj¹: 612.
3. Personalia interpelantów: Micha³ Grajek, Ignacy Sikora, Franciszek Obrzut, Romuald Mêdlewski, Ignacy GwóŸdŸ, Jan Szuœcik.
4. Treœæ interpelacji: „Celem uregulowania zarobków robotniczych w przemyœle i handlu miasta Bielska i okolicy zosta³a utworzona Komisja Parytetyczna13, któ-ra badaj¹c ceny ¿ywnoœci i artyku³ów pierwszej potrzeby regulowa³a zarobki ro-botników. Podwy¿szanie zarobków robotniczych stosownie do wzrastania cen ar-tyku³ów pierwszej potrzeby by³o zupe³nie s³usznem i nie zmusza³o zwi¹zki zawo-dowe do ci¹g³ych interwencji u przemys³owców w sprawie poprawy p³ac. Obec-nie ze strony przemys³owców nast¹pi³o wypowiedzeObec-nie umowy tycz¹cej siê Ko-misji Parytetycznej. W obecnym czasie, kiedy dro¿yzna wzrasta z dnia na dzieñ, zniesienie Komisji Parytetycznej wywo³a³o wielkie rozgoryczenie wœród robotników.
Domagania siê pozostawienia Komisji Parytetycznej przez Zwi¹zki Zawodowe dot¹d nie odnios³o ¿adnego skutku. Fabrykanci stoj¹ uparcie za rozwi¹zaniem Ko-misji. W najbli¿szych dniach zanosi siê na generalny strajk, który pogr¹¿y³by ro-dziny robotnicze w okropn¹ nêdzê.
Wobec powy¿szego przedstawienia powy¿szego stanu rzeczy wzywa siê Rz¹d Wojewódzki, by mo¿liwie najprêdzej wp³yn¹³ na przemys³owców bielskich, by do-tychczas istniej¹c¹ Komisjê Parytetyczn¹ pozostawili nadal dla uspokojenia sfer robotniczych na Œl¹sku Cieszyñskim”14.
10APK, Sejm Œl¹ski 540, 733, s. 15 (orygina³ interpelacji), s. 14 (kopia interpelacji); spraw.
sten. z 5. pos. Sejmu Œl¹skiego, 20 paŸdziernika 1922 r., ³am 42.
11Odpowiedzi wojewody nie uda³o siê odnaleŸæ.
12Marsza³ek Sejmu Œl¹skiego przyj¹³ interpelacjê, mimo jej ewidentnego braku formalnego, tj.
mimo braku siódmego podpisu pod interpelacj¹.
13„Komisja Parytetyczna dzia³a wed³ug regulaminu wydanego przez Woj. Œl. na zas. rp.
Dz.U.Œl. poz. 53 ex 22”. W. D ¹ b r o w s k i: Poradnik prawniczy wyjaœniaj¹cy stan prawny na ob-szarze województwa œl¹skiego. 2. wydanie. Katowice 1939, s. 20.
14APK, Sejm Œl¹ski 561, s. 3, 32, 35, 89; druk nr 125; spraw. sten. z 27. pos. Sejmu Œl¹skie-go, 18 stycznia 1923 r., ³am 24.
7 Z Dziejów Prawa
2a.
OdpowiedŸ wojewody na interpelacjê w sprawie Komisji Parytetycznej w Bielsku15
3.
Interpelacja pos³a Grajka i towarzyszy w sprawie nieszczêœcia w kopalni Laurahuckiej
(6 lutego 1923)
1. Nazwa interpeluj¹cego klubu: Klub Narodowej Partii Robotniczej.
2. Liczba podpisów pod interpelacj¹: 7 (?).
3. Personalia interpelantów: Micha³ Grajek16.
4. Treœæ interpelacji: „1) Czy p. Wojewodzie s¹ znane przyczyny nieszczêœcia zalania kopalni? 2) Co Rz¹d zamierza uczyniæ, a¿eby daæ mo¿noœæ zatrudnienia ewentualnie zwolnionym robotnikom?”17
3a.
OdpowiedŸ wojewody18 na interpelacjê pos³a Grajka i towarzyszy w sprawie nieszczêœcia w kopalni Laurahuckiej
(6 lutego 1923)
„W sobotê19 rano, wskutek nag³ej odwil¿y, rzeka Brynica wezbra³a do takich rozmiarów, jakich dotychczas ludnoœæ nie pamiêta. [...] ko³o godziny 4., gdy
zoba-15Odpowiedzi wojewody nie uda³o siê znaleŸæ.
16Nie uda³o siê odnaleŸæ tekstu interpelacji. Archiwalia 33. posiedzenia nie zawieraj¹ te¿ listy obecnoœci. Z drugiej strony wœród usprawiedliwiaj¹cych sw¹ nieobecnoœæ na tym posiedzeniu nie by³o ¿adnego pos³a z Klubu Narodowej Partii Robotniczej. Na tej podstawie mo¿emy za³o¿yæ,
¿e podpisy ca³ej siódemki (Micha³ Grajek, Ignacy GwóŸdŸ, Romuald Mêdlewski, Franciszek Ob-rzut, Piotr Pronobis, Ignacy Sikora, Teodor Wêgrzyk) znalaz³y siê pod przedmiotow¹ interpelacj¹.
APK, Sejm Œl¹ski 652, s. 52; spraw. sten. ze 118. pos. Sejmu Œl¹skiego, 10 czerwca 1925 r., ³am 3.
17APK, Sejm Œl¹ski 567, s. 18; spraw. sten. z 33. pos. Sejmu Œl¹skiego, 6 lutego 1923 r., ³am 26; „Wp³ynê³y jeszcze interpelacje i to najwa¿niejsza w sprawie zalanych kopalñ górnoœl¹skich”.
(Z Sejmu Œl¹skiego. „Gazeta Robotnicza” 1923, nr 30, s. 2).
18Odpowiedzi ustnej na interpelacjê, zreszt¹ jedynej ustnej odpowiedzi na interpelacje wnie-sione przez Klub Narodowej Partii Robotniczej, udzieli³ na 33. posiedzeniu Sejmu Œl¹skiego
dzia-³aj¹cy z upowa¿nienia wojewody — cz³onek Rady Wojewódzkiej — in¿. Szefer. OdpowiedŸ, której obszerne fragmenty przytoczyliœmy, jest nietypowa i wyj¹tkowa jeszcze z tego powodu, ¿e na-st¹pi³a bezpoœrednio po wniesieniu interpelacji, a wiêc na tym samym posiedzeniu, na którym po-s³owie Klubu NPR przed³o¿yli interpelacjê marsza³kowi.
„Wyjaœnienia da³ radca górniczy Dr. Schaeffer twierdz¹c, ¿e niebezpieczeñstwo bezrobocia nie istnieje, gdy¿ robotnicy zostan¹ zatrudnieni czêœciowo przy robotach reparacyjnych. Poza tem stwierdzi³ mówca, ¿e doprowadzenie kopalñ do wznowienia produkcji wymagaæ bêdzie 2 do trzech miesiêcy”. Z Sejmu Œl¹skiego..., s. 2.
19Chodzi o sobotê, 3 lutego 1923 r. Dramatyczne wydarzenia tego i nastêpnych dni zob. m.in.
w: „Gazeta Robotnicza” 1923, nr 28, s. 3 (Woda zalewa kopalnie); 1923, nr 31, s. 3 (Przebieg prac ratunkowych na zalanych kopalniach).
czono, ¿e ta tama nie potrafi ochroniæ szybu »Czakaj«, zaalarmowano za³ogê szybu
»Knoff«, która wyjecha³a, a na najni¿szym poziomie 220 metrów pozostali maszy-niœci pompowi, aby wodê, która dop³ywa³a, staraæ siê wypompowaæ. [...] Gdy i tych maszynistów zaalarmowano, rzucili siê do ucieczki szybem z poziomu 222 m na poziom wy¿szy, 182 m. Niestety, jednak dop³yw wody by³ tak silny, ¿e tylko pierw-szy z nich zdo³a³ siê wyratowaæ i wyskoczyæ na poziom 182 m, gdy drugi i trzeci, wspinaj¹c siê za nim po drabinkach, zostali przez napór wody zrzuceni i ponieœli œmieræ [...].
W dniu dzisiejszym sytuacja wygl¹da w ten sposób, ¿e zatopione s¹ i nie pra-cuj¹ zupe³nie kopalnie »Ficinus« i »Knoff«, czyli ca³a kopalnia »Huty Laury«, na-stêpnie »Chasse Fanny« i »Neue Hohenlohe« [...].
Co siê tyczy bezrobocia, jak obecnie sprawa siê przedstawia, wygl¹da ono na-stêpuj¹co: Na kopalni »Richterschächte« wszyscy ludzie s¹ zatrudnieni, bo ci, co pracowali w najni¿szym poziomie, pracuj¹ obecnie w poziomie wy¿szym [...]. Ro-botnicy, którzy pracuj¹ na kopalni »Laurahüttegrube«, na razie pracuj¹ przy robo-tach s³u¿¹cych do tamowania, tak samo pracuj¹ robotnicy zatrudnieni na kopalni
»Hohenlohe« i »Fanny«. Je¿eli ograniczy siê to nieszczêœcie tylko do obecnych rozmiarów, tzn. je¿eli oprócz kopalni »Richterschächte« inne nie bêd¹ zalane, to bezrobocie nikomu nie grozi, bo górnicy na kopalni »Richterschächte« s¹ normal-nie zatrudnormal-nieni, robotnicy zaœ z kopalni »Hohenlohe« bêd¹ czêœciowo zatrudnormal-nieni przy robotach odwadniaj¹cych [...].
Nie ulega w¹tpliwoœci, ¿e celem zabezpieczenia siê na przysz³oœæ nale¿y
d¹-¿yæ ca³¹ fors¹ przede wszystkiem do tymczasowego uregulowania biegu Brynicy, co ju¿ siê robi, bo saperzy pracuj¹ w tym kierunku, a¿eby odchyliæ bieg Brynicy od strony górnoœl¹skiej w kierunku na wschód. Jednak¿e jest to prowizorjum, a na d³u¿sz¹ metê, na dalsz¹ przysz³oœæ, musz¹ byæ czynione jak najszybciej starania, aby uregulowaæ bieg Brynicy, która p³ynie w piaskach, a kierunek jej jest tak wê¿owy i tak nieprawid³owy, ¿e nie mo¿na zupe³nie byæ pewnym, czy przez po-dobny wielki wylew podobne nieszczêœcie nie spotka kopalñ górnoœl¹skich w przy-sz³oœci”20.
20APK, Sejm Œl¹ski 567, s. 18—20; spraw. sten. z 33. pos. Sejmu Œl¹skiego, 6 lutego 1923 r.,
³am 26—30.
Nie jest wykluczone, ¿e interpelacja Klubu przyspieszy³a akcjê pomocy Sejmu Œl¹skiego dla ofiar zalanych kopalñ. Ju¿ bowiem 15 lutego 1923 r. Sejm Œl¹ski uchwali³ ustawê w przedmiocie ustanowienia funduszu na zapomogi dla pozosta³ych po ofiarach katastrofy w kopalniach „Hei-nitz” i „Knoff” (Dz.U.Œl. Nr 10, poz. 64). Artyku³ 1 powo³anej ustawy stanowi³, co nastêpuje:
„Na zapomogi dla pozosta³ych po ofiarach w kopalniach »Heinitz« i »Knoff« przyznaje siê ze Skarbu Œl¹skiego do dyspozycji Rady Wojewódzkiej kwotê 10 000 000.- marek niemieckich, t.j.
dziesiêæ miljonów marek niemieckich”.
7*
4.
Interpelacja pos³ów Grajka i towarzyszy
w sprawie sabotowania rozporz¹dzenia wojewody dotycz¹cego sprzeda¿y artyku³ów pierwszej potrzeby przez cech rzeŸnicki w Rybniku
(14 marca 1923)
1. Nazwa interpeluj¹cego klubu: Klub Narodowej Partii Robotniczej.
2. Liczba podpisów pod interpelacj¹: 7.
3. Personalia interpelantów: Micha³ Grajek, Ignacy GwóŸdŸ, Piotr Pronobis, Franciszek Obrzut, Ignacy Sikora, Romuald Mêdlewski, Teodor Wêgrzyk.
4. Treœæ interpelacji: „W tych dniach wysz³o rozporz¹dzenie wojewody œl. za-rz¹dzaj¹ce, w jaki sposób i po jakim kursie w markach polskich w stosunku do marki niemieckiej maj¹ byæ ceny za artyku³y pierwszej potrzeby obliczane21. Mimo tego jednak ró¿ni kupcy musieli to zrobiæ przez policjê wojewódzk¹ zmuszeni do re-spektowania rozporz¹dzenia wojewody. Natomiast cech rzeŸnicki w Rybniku od-niós³ siê wprost wrogo »do« rozporz. wojewody, gdy¿ dzisiaj, w œrodê, 14. b.m., wszy-scy rzeŸnicy zamknêli swoje sk³ady, nie chc¹c sprzedawaæ artyku³ów miêsnych po cenach w myœl wydanego przez wojewodê rozporz¹dzenia, pozbawiaj¹c wielkie rzesze ludnoœci, szczególnie roboczej, która z okazji targu przyby³a do Rybnika, mo¿liwoœci zakupienia artyku³ów pierwszej potrzeby, jak t³uszczu i t.d., wywo³u-j¹c przez to ogromne wzburzenie wœród ludnoœci. Wobec tego zapytujemy siê Pana Wojewody, jakie kroki zamierza przedsiêwzi¹œæ w celu zmuszenia cechu rzeŸnic-kiego w Rybniku do szanowania i respektowania wydanych rozporz¹dzeñ”22.
4a.
OdpowiedŸ wojewody na interpelacjê pos³ów Grajka i towarzyszy w sprawie sabotowania rozporz¹dzenia wojewody dotycz¹cego sprzeda¿y
artyku³ów pierwszej potrzeby przez cech rzeŸnicki w Rybniku23 5.
Interpelacja pos³a Pronobisa i towarzyszy
w sprawie wydalenia 30% za³ogi robotników z Fabryki Azotu w Chorzowie (20 kwietnia 1923)
1. Nazwa interpeluj¹cego klubu: Klub Narodowej Partii Robotniczej.
2. Liczba podpisów pod interpelacj¹: 10.
21Interpelanci mieli na myœli zapewne rozporz¹dzenie z dnia 10 marca 1923 r., L. 18 688, w przedmiocie ustanowienia na obszarze górnoœl¹skiej czêœci województwa œl¹skiego marki pol-skiej drugim ustawowym œrodkiem p³atniczym, obok marki niemieckiej (Dz.U.Œl. Nr 12, poz. 85).
§ 2 rozporz¹dzenia stanowi³, i¿ „Uwidocznione przez sprzedaj¹cego ceny obowi¹zuj¹ i nie mog¹ byæ przekroczone”.
22APK, Sejm Œl¹ski 572, s. 2, 36; 733, s. 43—44; spraw. sten. z 38. pos. Sejmu Œl¹skiego, 14 marca 1923 r., ³am 17.
23Odpowiedzi wojewody nie uda³o siê odnaleŸæ.
3. Personalia interpelantów: Piotr Pronobis, Wojciech Mokry, Ignacy Sikora, Józef Wiechu³a, Józef Machej, Klemens Borys, Romuald Mêdlewski, Ignacy GwóŸdŸ, Micha³ Grajek, Wiktor Rumpfelt24.
4. Treœæ interpelacji: „Wskutek braku zamówieñ na azotniak kierownictwo po-wy¿szej fabryki wydala od 1 maja 1923 oko³o 700—800 robotników. Ca³a za³oga liczy 2 100 robotników. Dyrekcja oœwiadczy³a radzie zak³adowej, ¿e zmuszona [zo-sta³a] do tego kroku pod naciskiem rz¹du centralnego w Warszawie. [...] Na in-terpelacj¹ rady zak³adowej dyrekcja oœwiadczy³a, ¿e nie mo¿e dalszego zatrudnienia robotników uwzglêdniæ z powodu braku œrodków p³atniczych. [...] Dalsze utrzy-manie w ruchu fabryki wzglêdnie wyrabianie nowego produktu amoniaku wyma-ga nak³adu 1 miliona szwajcarskich franków. [...] zdaniem znawców, byt i rentow-noœæ fabryki bêdzie zapewniona, je¿eli bêdzie mo¿na produkowaæ amoniak, ponie-wa¿ przez produkowanie tego¿ zdobywa siê nowe produkta, n.p. kwas saletrza-ny i.t.p. bardzo cenne produkta”25.
5a.
OdpowiedŸ wojewody na interpelacjê pos³a Pronobisa26 i towarzyszy w sprawie wydalenia 30% za³ogi robotników z Fabryki Azotu w Chorzowie
(24 maja 1923)
„[...]
Fabryka azotniaku w Chorzowie zosta³a objêta przez w³adze polskie dnia 2 lip-ca 1922 r. [...] Pomimo szalonych trudnoœci [...] uda³o siê fabrykê utrzymaæ w ru-chu. Lecz ze zbytem samego produktu — azotniaku natrafi³a fabryka w obrêbie Rzeczypospolitej Polskiej na wielkie trudnoœci.
[...] Fabryka Chorzowska by³a urz¹dzona na produkcjê saletry chilijskiej i wa-piennej, a tak¿e siarczanu amonowego, tylko urz¹dzenia te nie zosta³y w zupe³no-œci wykoñczone i do wykoñczenia takowych potrzeba oko³o jednego miljona ma-rek z³otych i oko³o 6—8 miesiêcy czasu; gdyby urz¹dzenia te by³y wykoñczone, to fabryka nie mia³aby trudnoœci ze zbytem [...].
Wobec tego trzeba by³o przyst¹piæ do radykalnej sanacji zak³adu [...], a wiêc do uzyskania kredytu jednego miljona marek z³otych na te inwestycje i dalszych kredytów na kapita³ obrotowy.
Ministerstwo Skarbu [...] odmówi³o udzielenia Chorzowowi dalszych subwencji.
[...] nie by³o innej rady, jak zagasiæ jeden piec, aby unikn¹æ zamkniêcia ca³ej fabryki.
Z zamkniêciem jednego pieca by³a po³¹czona i redukcja zbytecznej iloœci robotników.
24Interpelacjê popar³o piêciu pos³ów Klubu NPR i piêciu pos³ów Klubu PPS. Ze wzglêdu jed-nak na to, ¿e autorem interpelacji by³ pose³ enpeerowskiego klubu przedmiotowa interpelacja zo-sta³a zakwalifikowana jako wniesiona przez Klub Narodowej Partii Robotniczej.
25APK, Sejm Œl¹ski 577, s. 2, 42; 733, s. 71; spraw. sten. z 43. pos. Sejmu Œl¹skiego, 20 kwiet-nia 1923 r., ³am 14.
26W odpowiedzi wojewoda pisze b³êdnie o interpelacji „pos³a Sikory i tow.” Zob. APK, Sejm Œl¹ski 733, s. 66, 72.
Tu zaczê³a siê interwencja Urzêdu Wojewódzkiego. Ca³¹ energj¹ skierowano z jednej strony na otrzymanie dalszych funduszów od Rz¹du, a nastêpnie na to, aby redukcja robotników by³a mo¿liwie najmniejsza, ¿eby nie zwolniono robotników obarczonych licznemi rodzinami i takich, którym by trudno by³o gdzie indziej zna-leŸæ zajêcia; nastêpnie, aby zwolnionym wyp³acano mo¿liwie za najd³u¿szy czas p³acê i aby zwolnionym robotnikom wyszukaæ jak najprêdzej pracê.
Usi³owania te jak dot¹d osi¹gnê³y zamierzony cel [...].
Samo zaœ zwalnianie robotników przedstawia siê w nastêpuj¹cy sposób:
Na podstawie og³oszenia Dyrekcji z dnia 12 kwietnia spoœród zatrudnionych w Chorzowskiej Fabryce 2 200 robotników, otrzyma³o wypowiedzenie 708 robot-ników.
Wobec tego, ¿e Rz¹d Centralny przyzna³ kredyty na rozbudowanie fabryki, Dyrekcja mia³a mo¿noœæ przyjêcia pewnej czêœci wydalonych robotników z powro-tem.
Celem rozpatrzenia wniosków na ponowne przyjêcie zosta³a utworzona komi-sja reklamacyjna, która [...] rozpatrywa³a ca³y materja³ reklamacyjny i wydawa³a orzeczenia [...].
Dyrekcja zdecydowa³a:
134 podañ nale¿y uwzglêdniæ [...].
Wszyscy zwolnieni, robotnicy, poza normalnem dwutygodniowem odszkodowa-niem nale¿¹cym siê prawnie, otrzymali jeszcze na zasadzie og³oszenia z 26 kwietnia dodatkowo po³owê normalnego zarobku za dalsze dwa tygodnie.
W ten sposób dano robotnikom mo¿noœæ dysponowania d³u¿szym przeci¹giem czasu na wyszukanie sobie zajêcia.
Co do wydalonych robotników Urz¹d Wojewódzki robi starania o wynalezie-nie im pracy g³ówwynalezie-nie przy budowie kolei okr¹¿aj¹cej Bytom”27.
6.
Interpelacja pos³a Grajka i towarzyszy
w sprawie zatrudniania obcokrajowców w budownictwie wierzchnim i w pracach ziemnych w Województwie Œl¹skim
(20 kwietnia 1923)
1. Nazwa interpeluj¹cego klubu: Klub Narodowej Partii Robotniczej.
2. Liczba podpisów pod interpelacj¹: 10.
3. Personalia interpelantów: Micha³ Grajek, Romuald Mêdlewski, Jan Szuœcik, Franciszek Obrzut, Józef Machej, Ignacy GwóŸdŸ, Piotr Pronobis, Ignacy Sikora, Wiktor Rumpfelt, Teodor Wêgrzyk.
4. Treœæ interpelacji: „W Województwie Œl¹skim zatrudnia siê obecnie oko³o 4000 osób w przedsiêbiorstwach budowlanych pochodz¹cych z zagranicy,
szcze-27Pismo wojewody œl¹skiego (L. Prez. 503/2a), z 24 maja 1923 r., do marsza³ka Sejmu Œl¹-skiego. APK, Sejm Œl¹ski 733, s. 66—70, 72—74.
gólnie z Czechos³owacji i Niemiec. Przeto odbiera siê chleb naszym budowlarzom i robotnikom w budownictwie i zwiêksza siê rzesze bezrobotnych, których liczba z powodu wielkiego braku prac w budownictwie wed³ug Urzêdu Statystycznego w Rzeczypospolitej Polskiej w ostatnim czasie wzrós³a na oko³o 160.000 osób.
Wielka czêœæ tych bezrobotnych jest dzisiaj ciê¿arem dla miast, gmin, powiatów i Województwa, zaœ niezadowolenie ich rodzi gwa³ty, rabunki i.t.d. [...] W Woje-wództwie Œl¹skim, na mocy konwencji genewskiej, istnieje mo¿liwoœæ wyklucze-nia z pracy obcokrajowców. W artykule I tytu³ I §2 ustêp trzeci tej konwencji opie-ra (sic!) bowiem, ¿e: ponadto Polska bêdzie mia³a popie-rawo:
»wprowadziæ na Górnym Œl¹sku zmiany, które Niemcy uznaj¹ za w³aœciwe zastosowaæ na niemieckiej czêœci obszaru plebiscytowego«.
Takie zmiany wyda³ osobnym rozporz¹dzeniem: Der Präsident der Reichsar-beitsvermittelung /Reichsamt für ArReichsar-beitsvermittelung./ Dr. Syrup, dnia 2 stycznia 1923 r. og³oszonego w Reichsanzeiger nr. 3, dnia 5 stycznia 1923 r.
Sejm Œl¹ski wzywa zatem Wojewodê, by zarz¹dzi³ zastosowanie tego rozpo-rz¹dzenia w Województwie Œl¹skim, i aby Wydzia³y poœrednictwa pracy oraz przed-siêbiorcy pod kar¹ siê do tego rozporz¹dzenia zastosowali”28.
6a.
OdpowiedŸ wojewody na interpelacjê pos³ów Grajka i towarzyszy w sprawie zatrudnienia obcokrajowców w budownictwie wierzchnim
i w pracach ziemnych w Województwie Œl¹skim (16 lipca 1923)
„[...] rozporz¹dzenie Rz¹du Niemieckiego z dnia 5 stycznia 1923, No. 3, a doty-cz¹ce wydalania robotników obcokrajowców, odnosi siê do robotników obywateli obcych pañstw, z wy³¹czeniem robotników obywateli polskich pochodz¹cych z czêœci polskiej Górnego Œl¹ska [...]. W sprawie zatrudnienia obcokrajowców na obszarze tutejszego Województwa nale¿y odró¿niæ robotników pochodz¹cych z niemieckiej czêœci obszaru plebiscytowego od robotników pochodz¹cych z g³êbi Niemiec i z Cze-chos³owacji. Co do pierwszych, wszczêto ju¿ akcjê w celu wymiany robotników pra-cuj¹cych na polskim Górnym Œl¹sku, a mieszkaj¹cych na niemieckim i robotników mieszkaj¹cych na polskim, a pracuj¹cych na niemieckim Górnym Œl¹sku. Akcja ta jest w toku, a prowadzi j¹ Polski Komisarz do spraw Pracy na Górnym Œl¹sku.
Odnoœnie natomiast do uregulowania kwestii zatrudnienia na terytorium Woje-wództwa Œl¹skiego innych robotników obcokrajowców zauwa¿am, ¿e
uregulowa-28APK, Sejm Œl¹ski 577, s. 2, 42; 733, s. 64, 81; Urz¹d Wojewódzki Œl¹ski [dalej: UWŒl] 234, s. 2; spraw. sten. z 43. pos. Sejmu Œl¹skiego, 20 kwietnia 1923 r., ³am 14. Marsza³ek Wolny — przed-stawiaj¹c plenum streszczenie interpelacji — wyrazi³ jaœniej istotê problemu: „Interpelanci przede wszystkim zwracaj¹ uwagê na rozporz¹dzenie prezydenta urzêdu pañstwowego poœrednictwa pra-cy (Reichsarbeitsvermittelung) i ¿¹daj¹, ¿eby te same œrodki na Œl¹sku polskim by³y stosowane wobec obcokrajowców, jak na Œl¹sku niemieckim wzglêdem naszych ludzi”. Ibidem, ³am 14.
nie tej sprawy w drodze urzêdowego rozporz¹dzenia, maj¹cego na celu wydale-nie pewnej iloœci robotników obcych, jest wydale-niepo¿¹danym, powydale-niewa¿ takie rozporz¹-dzenie wywo³a³oby niechybnie w drodze odwetu masowe wydalanie robotników polskich. [...] zarz¹dzam równoczeœnie przeprowadzenie œcis³ej ewidencji zatrud-nionych na terytorium tutejszego Województwa robotników, obywateli pañstw ob-cych, polecaj¹c zarazem kompetentnym w³adzom, by zezwoleñ na wjazd i pobyt udzielano robotnikom obcokrajowcom jedynie za wiedz¹ i zgod¹ Wydzia³u Przemy-s³u i Handlu Urzêdu Wojewódzkiego, który to Wydzia³ w ka¿dym poszczególnym wypadku rozstrzygnie o koniecznoœci sprowadzenia i zajêcia robotnika obcego”29.
7.
Interpelacja pos³a Pronobisa i towarzyszy
w sprawie œwiêtowania na kopalni „Bóg z nami” w £aziskach Œrednich (9 maja 1923)
1. Nazwa interpeluj¹cego klubu: Klub Narodowej Partii Robotniczej.
2. Liczba podpisów pod interpelacj¹: 7.
3. Personalia interpelantów: Piotr Pronobis, Ignacy Sikora, Romuald Mêdlew-ski, Jan Szuœcik, Ignacy GwóŸdŸ, Walenty Fojkis, Wojciech Mokry.
4. Treœæ interpelacji: „Na kopalni »Bóg z nami« w £aziskach Œrednich zapro-wadzono w trzech dniach tygodnia przymusowe œwiêtowanie z powodu rzekomego braku zbytu wêgla. Wywo³uje to niepokój pomiêdzy za³og¹, licz¹c¹ oko³o 1200 ro-botników. Zarz¹d kopalni uzasadnia zarz¹dzenie swoje tym, ¿e dotychczasowy g³ówny odbiorca wêgla nagle odbioru odmówi³, poniewa¿ musia³ swe przedsiêbior-stwo zastawiæ. Prywatnym ludziom, mimo rzekomego braku zbytu, odmawia siê sprzeda¿y, co wywo³uje tym wiêksze rozgoryczenie.
Zapytujemy siê p. Wojewody, co zamierza uczyniæ, aby zapobiec dalszemu
Zapytujemy siê p. Wojewody, co zamierza uczyniæ, aby zapobiec dalszemu