inwentarz żywy należy oddać za pokwitowaniem pod opiekę do najbliższego osadnika polskiego lub państwowego majątku ziemskiego;

2) ewentualny nadmiar zboża zgłosić do dyspozycji składów konsygnacyjnych Spół­

dzielni „Społem";

3) na zabudowaniach gospodarczych oraz domu mieszkalnym winno być naklejone ogłoszenie stwierdzające, że opieczętowane ruchomości i nieruchomości są w dyspozycji TZP i wszelkie usiłowania wejścia w ich posiadanie będą karane, gdyż mieszkania te będą przydzielane dla osadników polskich, o czym winien decydować referat osadnictwa;

c) biżuteria, wyroby złote i srebrne oraz zegarki winny być złożone w depozycie TZP;

d) utworzyć punkty zborne na głównych szlakach kolei celem szybkiego załadowania Niemców do wagonów;

e) ułatwić wyjazd Niemcom chorym, starym, dzieciom przez udzielenie im środków przewozowych;

202 Witold Gieszczyński

f) organa MO, tudzież organa TZP, względnie przedstawiciel starostwa winny upilnować, by wyjeżdżający Niemcy nie zabierali ze sobą więcej rzeczy niż przewiduje niniejsze zarządzenie;

g) stale patrolowanie przez organa MO oraz przez członków straży porządkowej ruchomości i nieruchomości opuszczonych przez Niemców;

4) w razie zaistnienia wypadku samowolnego nadużywania władzy, jak również zatajania przestępstwa popełnionego przy wykonywaniu czynności urzędowych w akcji wysiedlania Niemców, sprawę winnych skierować natychmiast do prokuratora.

Ob.ob. starostowie doceniając wagę i doniosłość sprawy pozbycia się Niemców winni wykorzystać wszystkie środki i przysługujące im uprawnienia przez przeprowadzenie tej akcji tak, by z końcem października 1945 r. ani jednego Niemca nie było w Okręgu Mazurskim.

Sprawozdania winny zawierać dane odnośnie organizacji akcji wysiedlenia Niemców z podaniem ewentualnych trudności, na jakie akcja ta natrafia.

Pełnomocnik Rządu RP na Okręg Mazurski Dr Prawin, płk

5

1946 lipiec 19, Olsztyn. Pismo wicewojewody olsztyńskiego ppłk.

Tadeusza Korala do starostów powiatowych i prezydenta m. Olsztyna APO, Urząd Wojewódzki w Olsztynie (dalej: UW), sygn. 391/ 268, k.16, maszynopis.

Ściśle tajne Urząd Wojewódzki zamierza w pierwszych dniach sierpnia br. wysłać z tutejszego Okręgu pierwszy transport Niemców za Odrę. Wobec powyższego, w ramach i według zasad i instrukcji już od dawna przygotowanej akcji, proszę w terminie do dnia 1 VIII br.

nadesłać do Wydziału Społeczno-Politycznego listę typowych Niemców (nie zweryfikowa­

nych Mazurów, względnie Warmiaków na liście umieszczać nie wolno) w granicach od 50-100 osób, w pierwszym rzędzie intelektualistów, jak np. księży, nauczycieli oraz innych niepożądanych osób. Niemcy przeznaczeni do wysiedlenia muszą być zdrowi i dosyć silni na odbycie kilku względnie kilkunastokilometrowej podróży piechotą do stacji załadowczej.

Akcja cała ma iść sprawnie i będzie egzaminem próbnym do mającej nastąpić akcji masowej. Mienie opuszczone jak meble, mieszkania, względnie gospodarstwa natych­

miast zabezpieczyć. Dalsze wykazy Niemców do wysiedlenia, o sporządzaniu których ob.

ob. starostowie otrzymali polecenie, jak również osobne listy nie zdeklarowanych Warmiaków i Mazurów proszę nadesłać najpóźniej w terminie do 5 VIII br. Za ścisłe wykonanie czynię ob. starostę osobiście odpowiedzialnym.

Terminy powyższe są ostateczne.

Za Wojewodę /-/ Mgr T. Koral-Krzysztof ppłk Wicewojewoda Mazurski

6

1946 sierpień 6, Olsztyn. Pismo wojewody olsztyńskiego dr. Zygmunta Robla do starostów powiatowych i prezydenta m. Olsztyna

APO, Wojewódzki Oddział Państwowego Urzędu Repatriacyjnego w Olsztynie (dalej: WO PUR), sygn. 465/ 48, k. 16-17, maszynopis.

Tajne! B. pilne!

Plan wysiedlenia z województwa olsztyńskiego 1578 Niemców:

1. Wojewoda olsztyński dr Z. Robel w dniu 15 VII 1946 r. w porozumieniu i za zgodą wiceministra ziem odzyskanych ob. Wolskiego postanowił w dniu 14 VIII 1946 r.

wysiedlić z województwa olsztyńskiego transport Niemców w ilości 1200 osób³. 2. Akcja ma charakter doraźny, celem jej jest wysiedlenie przede wszystkim in­

teligencji niemieckiej, jak nauczycieli, księży, lekarzy i innych uciążliwych osób, które zwłaszcza w okresie weryfikacji są czynnikiem przeciwdziałającym i niepożądanym.

3. Wysiedlenie obejmuje całe województwo według następującego klucza:

Pow. braniewski

5 wagonów, stacja załadowcza Braniewo Bartoszyce

4. Akcja odbywać się będzie w ramach uprzednio wydanych zarządzeń (vide instruk­

cja Ministerstwa Ziem Odzyskanych z dn. 20 II 1946 r.)

5. Starostowie działają podczas wysiedlenia ściśle w porozumieniu z PUR-em, Urzędem Likwidacyjnym oraz organami bezpieczeństwa.

6. Organizację od strony technicznej przeprowadza PUR jak: a) punktów zbornych;

b) zaopatrzenia w żywność; c) środki sanitarno-dezynfekcyjne; d) organizacja służby sanitarno - lekarskiej; e) organizacja środków transportu i konwoju; f) załadowanie i odprawienie transportu oraz opieka nad pociągiem w drodze. Kierownik punktu

3 Ostatecznie transport Niemców wysiedlonych 14 VIII 1946 r. liczył 1475 osób. APO, UW, sygn.

391/268, k.150. Pismo wojewody olsztyńskiego dr. Zygmunta Robla do wiceministra Władysława Wolskiego z 14 VIII 1946 r.

204 Witold Gieszczyński

ibornego jest odpowiedzialny, aby transport nie był wypuszczony w drogę bez zaopat--zenia w żywność (vide instrukcja do zarządzenia MZO z dn. 15 I 1946 r.)

7. Starostowie przy pomocy organów MO dostarczą wysiedlonych własnymi środ-sami przewozowymi (samochody, podwody) lub pieszo na punkty zborne i załadowcze :ak, aby do godz. 16 dnia 12 sierpnia wagony były załadowane i gotowe do odjazdu.

8. Na punktach zbornych władze powołane w myśl p. 5, a mianowicie PUR, UB, MO, przeprowadzą kontrolę bagażu.

9. Do wagonu należy ładować po 20-30 ludzi według spisu dostarczonego Województ­

wu. Zastrzega się stanowczo przeciwko jakimkolwiek zmianom w spisach.

10. Dyrekcja Okręgowa Kolei Państwowych [DOKP] w Olsztynie podstawi wagony na stacjach załadowczych już o godz. 6 rano w dniu 12 sierpnia.

11. Załadowane wagony pod eskortą MO będą dostarczone do Olsztyna (na stację towarową), gdzie Milicja Obywatelska zgłosi u wyznaczonego kierownika (biało-czer­

wona opaska na rękawie z napisem PUR) swoje przybycie.

12. Pociąg o składzie 60 wagonów zostaje ostatecznie sformowany w Olsztynie, w godzinach popołudniowych 14 sierpnia wyruszy via Iława do Szczecina.

13. Konwojowanie pociągu do granicy należy do kompetencji wydzielonych jednostek Służby Bezpieczeństwa, które zaprowiantuje PUR.

14. Tymczasowy Zarząd Państwowy zabezpieczy natychmiast mienie opuszczone.

Urząd Wojewódzki raz jeszcze przestrzega pod osobistą odpowiedzialnością ob.

starosty dokładne wykonanie powyższego i prosi, aby wszystkie czynniki biorące udział w akcji były odpowiednio pouczone o swoich czynnościach i o grożących konsekwencjach w razie zaistnienia jakichkolwiek nadużyć. Szczególnie odnosi się to do wszelkiego rodzaju gwałtów, nadużyć, bezprawnych konfiskat itd.

O zakończeniu akcji, tj. ostatecznej liczbie wysiedlonych, o przebiegu wysiedlenia oraz o ewentualnych wypadkach ob.ob. starostowie nadeślą sprawozdania do dnia 25 bm.

Wojewoda Dr Z. Robel

7

1946 wrzesień 13, Olsztyn. Pismo wojewody olsztyńskiego dr. Zyg­

munta Robla do Ministerstwa Ziem Odzyskanych w Warszawie APO, UW, sygn. 391/ 268, k. 505, maszynopis.

Poufne!

W związku z napływającymi meldunkami z terenu województwa, a zwłaszcza od starostów powiatowych w Pasłęku, Braniewie i Mrągowie, o coraz częstszych wypadkach śmierci wśród ludności niemieckiej, należy przypuszczać, że w okresie zbliżającej się zimy wypadki te przybiorą charakter masowy. Ostatnie zarządzenie Ministra Ziem Odzyskanych o usunięciu Niemców z niektórych zakładów pracy, a zastąpieniem ich pracownikami - Polakami, jak również znaczne zniszczenia zbiorów przez myszy, o czym donoszono Ministerstwu, wypadki wyżej wymienione spotęgowało, a Urząd tutejszy

pomimo starań i wysiłków oraz z braku odpowiednich kredytów nie ma możliwości zapobiec temu.

Wobec powyższego proszę, celem zapobieżenia wymienionym wypadkom, o ewen­

tualne przyspieszenie repatriacji względnie o udzielenie zezwolenia w drodze wyjątku na repatriację kilku transportów z powiatów najbardziej zagrożonych.

Wojewoda Dr Z. Robel

8

1946 październik 26, Olsztyn. Plan wysiedlenia Niemców z wojewódz­

twa olsztyńskiego skierowany do starostów powiatowych i prezyden­

ta m. Olsztyna

A P O , U W , sygn. 391/ 268, k. 490 - 492, maszynopis.

Tajne — Pilne Plan wysiedlenia Niemców z województwa olsztyńskiego

Wobec osobistego porozumienia wojewody olsztyńskiego z wiceministrem ziem odzyskanych Ob. Wolskim, otrzymanego telegramu w sprawie repatriacji Niemców4 oraz odbytej w Urzędzie Wojewódzkim Olsztyńskim, Wydziale Społeczno-Politycznym w dniu 24 bm. konferencji z udziałem przedstawicieli DOKP, PUR-u, OUL-u [Okręgowego Urzędu Likwidacyjnego], naczelnika Wydziału Osiedleńczego Urzędu Wojewódzkiego oraz naczelnika Wydziału Społeczno-Politycznego, zarządza się wszczęcie akcji repat­

riacyjnej:

1. Akcja ma charakter stały.

2. Zostaje uruchomiony pociąg wahadłowy o składzie 60 wagonów, zaopatrzony przez DOKP w piecyki, który w odstępach tygodniowych, w każdą środę będzie z poszczegól­

nych powiatów zabierał 1750 Niemców i odstawiał do stacji granicznej w Barici [Forst].