JAKIMI MAMY BYĆ DLA DRUGICH?

a) Przykazanie miłości bliźniego jak siebie samego nazwał Pan Jezus podobnym przykazaniem do przykazania miłości Boga.

„Pierwsze wśród wszystkich jest przykazanie... będziesz miło­

wał Pana Boga twego... A wtóre jest podobne jemu: „Będziesz miłował bliźniego twego, jak siebie samego. Nad to nie ma in­

nego większego przykazania" (Mat. 22 38). Przykazań, które sam Bóg dał ludziom w Starym Testamencie, Pan Jezus nie usu­

nął, ale owszem uzupełnił je i kazał głębiej je pojmować. W przy­

powieści o miłosiernym Samarytaninie wyjaśnił, że bliźnim naszym jest każdy człowiek; każdemu, który po­

trzebuje naszej pomocy, należy jej udzielić tak, jak możemy.

„Nowe przykazanie daję wam, abyście się wzajemnie miłowali,

jakom Ja was umiłował, byście i wy wzajemnie się miłowali.

Po tym poznają wszyscy, żeście uczniami moimi, jeśli ku drugim miłość mieć będzie­

cie" (Jan 13 34-35).

Miłość wzajemną uznał Pan Jezus jako najbardziej cha­

rakterystyczną cechę chrześcijanina. W Kazaniu na górze tak objaśnił przykazanie miłości: „Słyszeliście, iż powie­

dziano (w Starym Testamencie): Będziesz miłował bliźniego swego, a miał w nienawiści nieprzyjaciela swego. A Ja wam po­

wiadam: Miłujcie nieprzyjaciół waszych^ czyńcie dobrze tym, którzy was nienawidzą, i módlcie się za tych, którzy was prze­

śladują i potwarzają, abyście byli synami Ojca waszego, który jest w niebiesiech, który każę wschodzić słońcu swemu nad do­

brymi i złymi i spuszcza deszcz na sprawiedliwych i niespra­

wiedliwych. Bądźcie tedy doskonałymi, jak i Ojciec wasz niebieski doskonały jest" (Mat.

5 43-48) .

Miłować przyjaciół i dobroczyńców jest rzeczą bardzo łatwą, „czyż i poganie tego nie czynią?" (Mat. 5 <?). Pan Jezus wymaga od swoich wyznawców, aby się wznieśli wyżej niż po­

ganie, aby objęli miłością także obcych, niemiłych sobie, a na­

wet nieprzyjaciół. Wzorem dla chrześcijanina ma być sam Pan Bóg, który roztacza Opatrzność swoją nad złymi i dobrymi.

b) Miłość chrześcijańska obejmuje wszystkich bliźnich, ale nie wszystkich mamy obowiązek miłować w tym sa­

mym stopniu. Spośród bliźnich przede wszystkim nakazuje Pan Jezus miłować rodziców. Miłość ta musi być praw­

dziwa, stała i szczera. Zbawiciel używał najostrzejszych słów, gdy musiał piętnować postępowanie faryzeuszów, którzy fałszy­

wie tłumaczyli sobie czwarte przykazanie (Mat. 15 4—6). Sam Zbawiciel życiem swoim najlepiej nauczył, jak należy miłować rodziców. „Był im posłuszny" mówi Ewangelia (Łuk. 251). Na krzyżu, wśród najstraszniejszych mąk, w obliczu śmierci myślał Pan Jezus o Matce swojej i troszczył się o opiekę nad Nią (Jan 19 27). Rodziców należy szanować, słuchać ich, nie czynić im krzywdy, ani przynosić im wstydu, ale wspie­

rać ich modlitwą, a gdy potrzeba, pomagać im w pracy. Obok rodziców należy się szczególniejsza miłość

krewnym, dobrodziejom, wychowawcom, ko­

legom.

c) Pan Jezus nauczył nas również lepszego i głębszego po­

znania przykazania o poszanowaniu życia bliź­

niego. „Słyszeliście, — mówił Pan Jezus — że powiedziano w Starym Zakonie: „Nie zabijaj; kto by zaś zabił, tego czeka sąd“. A Ja wam powiadam, że każdy, kto się gniewa na brata swego, tego czeka sąd; kto by zaś rzekł bratu swemu „zakało", tego czeka najwyższy trybunał; a kto by rzekł: „bezbożniku", tego czeka piekło ogniste" (Mat. 521-22). Znowu stawia Pan Jezus wyższe wymagania swoim wy­

znawcom, niż to było w Starym Testamencie. Ponieważ miłość ma panować wśród uczni Chrystusowych, dlatego muszą wśród nich zniknąć: gniew, nienawiść, zazdrość, wszelkie prze­

zwiska i obelgi.

d) O grzechach przeciw cnocie czystości powie­

dział Pan Jezus, że nie tylko uczynki są grzeszne, ale każda zła myśl dobrowolna, każde spojrzenie dobrowolne jest grzechem (Mat. 527-28). Wyznawcy Chrystusa powinni zawsze pamię­

tać, że Zbawiciel powiedział: „Błogosławieni czy­

stego serca, albowiem oni Boga oglądać będą" (Mat. 5 s).

Pan Jezus w Kazaniu na górze podkreśla bardzo stanowczo:

odpowiedzialność za życie wewnętrzne.

Uczynki zewnętrzne są tylko ujawnieniem myśli, uczuć. Kto chce być czysty i skromny, musi czuwać nad myślami i uczu­

ciami. „Z wewnątrz bowiem, z serca ludzkiego, pochodzą złe myśli, cudzołóstwa, rozpusta, zabójstwa, kradzieże... Wszystko to złe z wewnątrz pochodzi i plami człowieka" (Mk. 7 21—23).

e) Naruszenie cudzej własności, kradzież, wymie­

nia Pan Jezus wśród innych wielkich grzechów. Chciał widać zwrócić uwagę wszystkim swoim wyznawcom, jak bardzo po­

winni się kradzieży wystrzegać.

f) Jako zasadę postępowania z drugimi postawił Pan Je­

zus takie hasło: „Czyńcie drugim to wszystko, co chcecie, żeby wam ludzie czynili" (Mat. 712).

Przykro nam jest, gdy się dowiemy, że nas obmówiono, a tym bardziej fałszywie oczerniono. Dlatego Pan Jezus wszystkim nakazuje, aby nie mówili bez potrzeby o tym, co widzą złego u drugich. Każdy bowiem ma swoje błędy

i ułomności. „Nie sądźcie, abyście nie byli sądzeni; jakim bo­

wiem sądem sądzić będziecie, takim was osądzą; a jaką miarą mierzyć będziecie, taką wam odmierzą. Czemu to widzisz drzazgę w oku brata swego, a belki w oku swoim nie spostrze­

gasz? Jakże możesz mówić do brata twego: Pozwól, wyjmę drzazgę z oka twego, a oto belka tkwi w oku twoim? Obłud­

niku, wyrzuć najpierw belkę z oka własnego, a wtedy zoba­

czysz, jak wyrzucić drzazgę z oka brata twego!“ (Mat. 7 1—5).

g) Współżycie z ludźmi wtedy jest miłe, gdy wszyscy mają do siebie zaufanie. Zaufanie jednak może być tylko tam, gdzie wszyscy mówią prawdę. Pan Jezus zwrócił uwagę uczniów i na ten szczegół życia społecznego. Polecił, aby wierni zawsze mówili prawdę, tak dalece, żeby wśród chrześci­

jan przysięga była niepotrzebna. „Powiadam wam: zgoła nie przy­

sięgajcie. Ale mowa wasza niech będzie: tak, tak, lub nie, niie“

(Mat. 5 34.87).

h) W przypowieści o niemiłosiernym słudze przedstawił Pan Jezus potrzebę przebaczania uraz. Król podaro­

wał słudze wielką sumę pieniędzy, a sługa nielitościwy nie chciał czekać swemu towarzyszowi na zwrot kilku groszy. We­

zwał nielitościwego sługę król z powrotem przed siebie, kazał zwrócić cały dług, jaki mu przed chwilą podarował. Ponieważ sługa nie miał pieniędzy, kazał go król wtrącić do więzienia.

Kończy Pan Jezus przypowieść upomnieniem: „Podob­

nie i Ojciec mój niebieski uczyni wam, jeśli nie przebaczycie z serc waszych każdy bratu swemu" (Mat.

18 31—35). Tę samą myśl włożył Pan Jezus w modlitwę Pań­

ską : „odpuść nam nasze winy, jako i my odpuszczamy naszym winowajcom"

i) W bardzo ostrych słowach potępił Pan Jezus zgor­

szenie. Miłując bliźnich, powinniśmy im słowem i przykła­

dem pomagać do dobrego, ułatwiać im służbę Bożą. Ale nikt nie powinien uczyć złego. Zwłaszcza kto uczy złego dzieci, po­

pełnia potworną zbrodnię. „Kto by zgorszył jedno z tych malucz­

kich, które wierzą we mnie, takiemu by należało zawiesić kamień młyński na szyi jego i zatopić go na pełnym morzu". (Mat. 18 s).

Daje też Pan Jezus wskazówki, jak należy za­

chowywać się wobec gorszycieli. Mówi wprawdzie Pan Jezus: „Biada temu człowiekowi, przez którego zgorszenie

przychodzi" (Mat. 18 7). Ale ci, którzy są narażeni na zgor­

szenie, nie mogą zachowywać się obojętnie. To, co nas prowadzi do złego, co nas gorszy, powinniśmy precz od siebie odrzucić. Choćby to była rzecz lub osoba tak droga, jak drogimi i cennymi są dla nas oko, ręka, noga, należy je odrzucić (Mk. 9 42—46).

j) Do najpiękniejszych przypowieści, jakimi się posługi­

wał Pan Jezus, należy z pewnością przypowieść o miłosiernym Samarytaninie. Człowiek napadnięty przez zbójców, poraniony ciężko, ograbiony z majątku, to obraz tych wszystkich nieszczę­

śliwych, którzy bez własnej winy są w trudnym położeniu.

Jest ich wielu i koło nas. Bardzo często są to ludzie biedni, na których niespodzianie spadło nieszczęście.

Smutnym przykładem ludzi samolubnych, egoistów, są w przypowieści ci, którzy przeszli koło rannego, a pomocy mu nie udzielili. Mieli pewnie na myśli tylko swoje wygody, a nie umieli, czy nie chcieli zrozumieć, w jakim położeniu jest nie­

szczęśliwy ranny.

Zgoła inny wzór, to Samarytanin. Widzi, co się koło niego dzieje, rozumie położenie drugiego, pomaga tak, jak umie i może w danej chwili. Pomaga każdemu, kto jego po­

mocy potrzebuje. Na początek udzielił rannemu pierwszej po­

mocy, środkami, jakie miał pod ręką. Potem zorganizował po­

moc, wciągając do niej drugich ludzi, dał na to pieniądze, zatroskał się serdecznie o to, by rannego przyprowadzić do zdrowia. Czynił dobrze, bo Bóg także czyni zawsze dobrze. Gdy ranny wróci do zdrowia, będzie z pewnością pamiętał, jak jemu udzielono pomocy, i będzie też czynił dobrze innym.

Pan Jezus zakończył przypowieść wezwaniem, aby wy­

znawcy Jego postępowali zawsze jak Samarytanin.

k) Trzeba czynić dobrze, bo jesteśmy wszyscy stworze­

niami Bożymi; pomocy potrzebujemy wszyscy, dziś jedni, jutro drudzy; „jaką miarką mierzysz, taką ci od­

mierzą", „hodie mihi, cras tibi". W przypowieści o bogaczu i Łazarzu zwrócił Pan Jezus uwagę wszystkich uczniów swo­

ich, że trzeba czynić dobrze ze względu na przyszłe życie. Nielitościwy bogacz cierpi po śmierci, a Łazarz jest szczęśliwy (Łk. 26 19—31). W opisie sądu ostatecznego wylicza

Pan Jezus wiele dobrych uczynków, za które dobrzy otrzymają niebo, a ci, którzy tych uczynków nie spełniali, pójdą na potę­

pienie. Każdy uczynek dobry wykonany dla bliźniego Pan Jezus uważa za wykonany dla Siebie (Mat. 25 31~-<6).

1) Kiedy Pan Jezus dawał tak wiele wskazań, jak należy postępować względem drugich ludzi, nie opuścił także nauk, jakim chrześcijanin ma być wobec swej zwierzchności.

0 zwierzchności kościelnej mówił Zbawiciel, gdy posyłał apo­

stołów na cały świat. „Jak mnie posłał Ojciec, tak i ja was posyłam". „Kto was słucha, mnie słucha; a kto wami gardzi, mną gardzi".

Według nauki Chrystusowej prawowita władza pań­

stwowa opiera się także na powadze Bożej, „jest sługą Bożym" ku popieraniu tego, co dobre (Rzym. 13 i—4).

Z woli Bożej to pochodzi, że ludzie żyją w wielkich organiza­

cjach, które nazywamy państwami. Dlatego należy wyko­

nywać rozkazy władzy państwowej, ilekroć ich prawa nie sprzeciwiają się przykazaniom Bożym. Pan Jezus prze­

strzegał praw wydanych przez zwierzchność państwową;

w sprawie płacenia podatków odpowiedział: „Oddajcie, co jest cesarskiego, cesarzowi, a co jest Bożego, Bogu!" (Mat. 22 21);

każdy wyznawca nauki Chrystusowej powinien być wzoro­

wym obywatelem swego państwa ojczystego.

Po tym poznają wszyscy, żeście uczniami moimi, jeśli jedni ku drugim miłość mieć będziecie (Jan 13 35).

B. O CZŁOWIEKU, KTÓRY UMIŁOWAŁ BLIŹNICH W historii kultury duchowej Polski będzie zawsze znany jako Brat Albert, ale nazwisko jego rodowe i imię było: Adam Chmielowski, powstaniec, potem inżynier, potem artysta ma­

larz, a w końcu opiekun nędzarzy. Powstanie 1863 roku za­

stało go jako siedemnastoletniego studenta w Puławach. Po­

szedł, oczywiście, razem z innymi w lasy do oddziału Frankow­

skiego, a wkrótce dostał się do niewoli, ale wnet z niej uciekł.

Drugi raz było gorzej, bo oddział rozbity przeszedł granicę austriacką; Austriacy rozbroili powstańców; Chmielowskiego osadzono w więzieniu w Ołomuńcu. Udało mu się i stamtąd uciec. Wraca do powstania, do oddziału Zygmunta Chmieliń­

35. Adam Chmielowski po powrocie z Monachium skiego, jako jego adiutant. Bie­

rze udział we wszystkich wal­

kach. Jako łącznikowy między dowódcami dokazuje cudów od­

wagi, aż odłamek granatu strza­

skał mu nogę. Ranny dostał się do niewoli rosyjskiej, w szpitalu polowym amputowano mu nogę powyżej kolana; po wyzdrowie­

niu czekała go śmierć, albo Sy­

bir. Udało się rodzinie uwolnić rannego ze szpitala i wysłać za granicę. Proteza pozostała jed­

nak jako pamiątka po walce o wolność Ojczyzny i jako pa­

tent do czci należnej. Na cześć zapracował sobie jeszcze w inny sposób.

Studiował jakiś czas w Pa­

ryżu, ukończył politechnikę

w Gandawie w Belgii. Ponieważ inżynieria nie pociągała go bardzo, studiuje sztukę w Monachium. Kolegami jego byli tacy malarze, jak Gierymscy, Chełmoński, Witkiewicz, Brandt. Stu­

diuje sztukę bardzo poważnie i rzetelnie, skoro wśród kolegów zaczyna uchodzić za znawcę. Zajmują go przede wszystkim tematy religijne.

Po studiach w Monachium mieszka pewien czas w War­

szawie, w 1876 przenosi się do Krakowa. Obok malarstwa zaj­

muje się w Krakowie sprawami pomocy dla biednych, bierze udział w zebraniach konferencji św. Wincentego a Paulo, ale drogi życia jeszcze nie znalazł. Wstąpił do zakonu jezuitów, nowicjatu jednak nie skończył. Przechodził ogromne walki du­

chowe, tak że trzeba było szukać uspokojenia w ciszy wsi.

Mieszka Chmielowski po opuszczeniu zakonu jezuitów jakiś czas u brata swego na Podolu.

Zajął się wtedy bardzo Trzecim Zakonem św. Franciszka, rozszerzonym wśród ludu podolskiego. Może po roku lub dwu latach uspokaja się duchowo, wraca do Krakowa i do malo­

wania, ale sprawa biednych nie schodzi mu z myśli. Podobno

raz wyszedł z przyborami malarskimi nad Wisłę, żeby coś na­

malować. Niedaleko od swego stanowiska spostrzegł kilku nę­

dzarzy, którzy się z początku sprzeczali, a potem przeszli do krwawej bójki o... resztki jedzenia wydobyte ze śmietnika. Ten widok zadecydował o postanowieniu Chmielowskiego. Przy­

wdział gruby habit tercjarski Zakonu św. Franciszka i zaczął zajmować się wyłącznie nędzarzami, ulicznikami — słowem:

największą biedotą, jaka się gromadziła w miejskim domu noclegowym dla bezdomnych. Było to w roku 1888. Przestał żyć powstaniec z drewnianą nogą, i inżynier, i znany wśród najwyższej arystokracji Krakowa artysta malarz, Adam Chmielowski, a zaczął życie Brat Albert.

W jesieni 1888 r. ukazał się na ulicach Krakowa orygi­

nalny wielce wózek, na którym jechał jakiś mnich w szarym habicie z dzwonkiem w ręku, proszący o żywność dla najbied­

niejszych. Wielu z przechodniów poznało wnet w tym mnichu Adama Chmielowskiego. Wózek wjechał na plac Szczepański, gdzie był wielki targ jarzyn. Dowiedziały się wnet przekupki, kim jest ten kulawy zakonnik i dla kogo prosi o jałmużnę.

W krótkim czasie wózek był pełny ziemniaków, kapusty, fasoli itp. Brat Albert wracał rozpromieniony w duszy do pierwszego swego przytuliska na Kazimierzu. Wyprawy kwestarskie po­

wtarzały się odtąd stale, zawsze z tym samym skutkiem. Brat Albert przygotowywał się do pierwszej kampanii zimowej.

Nędzarze dostawali przez zimę ciepłą strawę, mieli czysty tap­

czan w ogrzanej, czystej izbie i — najważniejsze — jedynego pewnie człowieka, który dla nich poświęcił swoje życie. Byli wśród tych nędzarzy prości zbrodniarze, byli nieszczęśliwi, biedni, bezdomni. W pierwszym roku wydał 50 tysięcy porcyj żywności, setki ubrań i obuwia.

Brat Albert zabrał się nie tylko do opieki materialnej, ale zaczął wydobywać ze śmiecia nędzy i grzechu okruszyny czło­

wieczeństwa. Przytułek Brata Alberta przemienił się powoli z jaskini zbrodni, jaką był dawny dom noclegowy, w przystań dla rozbitków życiowych. Brat Albert założył wnet warsztaty w swym przytulisku, żeby dać nie tylko jałmużnę, ale zwłaszcza pracę swoim najbiedniejszym. Technika gandawska nie poszła na marne.

36. Brat Albert w 1916 r.

Jeden „szaleniec Boży“ pociągnął za sobą innych „szaleń­

ców". Znaleźli się ludzie gotowi do pomocy Bratu Albertowi w niezmiernie trudnej pracy. W 1891 roku Anna Lubańska, Maria Silikowska i pięć innych niewiast otrzymało z rąk kar­

dynała Dunajewskiego podobny habit zakonny jak Brat Albert.

Miały prowadzić dzieło Brata Alberta wśród bezdomnych kobiet. Anna Lu- bańska pochodziła z Podlasia. Za tajną pracę oświatową skazana na Sybir, zdołała uciec do Krakowa ze swoją krewną, Silikowska, i tu stała się za­

łożycielką Sióstr Albertynek.

Wieści o działalności Brata Al­

berta wśród nędzarzy w Krakowie rozchodziły się szybko po kraju. Po- wstają przytuliska Braci Albertynów i Sióstr Albertynek we Lwowie, So­

kalu, Stanisławowie, Przemyślu, Tar­

nowie itd.

W siedemdziesiątym roku życia stanął Brat Albert szczęśliwie u kresu swego. Mógł z całego serca Bogu dzię­

kować za opiekę nad dziełem, które stworzył. W r. 1916 zdrowie Brata Alberta zaczęło bardzo podupadać.

Wyniszczyła je straszliwa praca w przytuliskach dla biednych, ka­

lectwo z czasów powstania, umartwienia pokutne. W samo Boże Narodzenie 1916 r. umarł w Krakowie „najpiękniejszy człowiek naszego pokolenia" L

3. ŚWIĘTYMI BĄDŹCIE WE WSZELAKIM OBCOWANIU A. W JAKI SPOSÓB MAMY UŚWIĘCIĆ SIEBIE a) W przypowieści o talentach przedstawił Pan Jezus je­

den z najgłówniejszych naszych obowiązków: rozwijać dary, jakie otrzymaliśmy od Boga. „Pewien

1 Lewandowski, „Brat Albert", Kraków 1927. Nowaczyński, „Najpięk­

niejszy człowiek mego pokolenia", Poznań 1936.

człowiek, odjeżdżając, zwołał sługi swe i powierzył im majęt­

ność swoją. I dał jednemu pięć talentów, a drugiemu dwa, innemu zaś jeden, — każdemu według jego zdolności. Ten, co odebrał pięć talentów, odszedł, zarabiał nimi i zyskał drugie pięć; również i ten, co dwa otrzymał, zyskał drugie dwa. Nato­

miast ten, co jeden otrzymał, odszedł, zakopał go w ziemię i ukrył pieniądze pana swego" (Mat. 25 18).

Wróci kiedyś pan owych sług, każę sobie przedłożyć ra­

chunki i wynagrodzi pracowitych, a ukarze marnotrawcę da­

rów swoich.

b) Jest tylko jedna droga, na której można najle­

piej wyzyskać dary Boże i rozwinąć zdolności otrzymane od Stwórcy. Tą drogą jest pełnienie przykazań Bo­

żych. Przyszedł do Pana Jezusa pewien młodzieniec i zapy­

tał: „Mistrzu dobry, co mam dobrego czynić, aby żywot wieczny osiągnąć? A On mu odpowiedział: Jeśli chcesz wejść do żywota, chowaj przykazania. Rzecze młodzieniec: Wszyst­

kiego tego przestrzegałem od młodości mojej! A Jezus spoj­

rzał nań z miłością", gdyż młodzieniec dobrze używał zdolno­

ści, majątku i młodości swojej (Mk. 10 21).

c) Starać się o sprawy doczesne możemy i powinniśmy, ale tak, żeby nam nie brakło czasu na zbawienie duszy. Dom Marii i Marty jest przykładem, jak należy łączyć pracę nad dobrami doczesnymi z troską o zbawie­

nie duszy. „Marto, Marto, troszczysz się o wiele, a jed­

nego potrzeba". Najważniejsze, najpotrzebniejsze, to zbawienie (Łk. 10 38~~42).

Myliłby się jednak bardzo ten, kto by sądził, że troska o sprawy doczesne i zbawienie muszą być zupełnie od siebie oddzielone. Przeciwnie, muszą się łączyć i wzajemnie się uzu­

pełniać, jak Maria i Marta. Kto dobrze rozumie, czym jest zbawienie, ten będzie bardzo gorliwie pracował w szkole, w warsztacie, w urzędzie, na roli, bo przez tę właśnie pracę zdobędzie zbawienie. Modlitwa dodaje sił do pracy, życie nasze ma być pełne mo­

dlitwy i czynu.

d) Gdy się zdziała nawet bardzo wiele dobrego dla ludzi, gdy się spełnia nawet naj gorliwiej przykazania Boże, to nigdy nie trzeba się wynosić i poddawać się pysze. Pan Jezus

usilnie radzi, aby po największym dziele powiedzieć Panu Bogu: „słudzy nieużyteczni jesteśmy" (Łuk. 1710). Wobec dzieł Bożych największe nasze dzieła, wynalazki i odkrycia są jakby niczym. Przed Bogiem człowiek ma być zawsze pokorny, „bo Bóg pysznym się sprzeciwia, a po­

kornym łaskę daje“.

e) Wszelka praca, i dla siebie i dla drugich, wtedy tylko będzie prawdziwie dobra, gdy będzie wykonana w łączności z Panem Jezusem. „Mieszkajcie we mnie", — mówi Zbawiciel — „a ja w was. Jako latorośl sama z siebie nie może rodzić owocu, jeśli nie trwa w szczepie win­

nym, tak ani wy, jeśli we mnie mieszkać nie będziecie. Jam jest prawdziwym winnym szczepem, wyście latoroślami. Kto mieszka we mnie, a ja w nim, ten przynosi plon obfity, bo beze mnie nic uczynić nie możecie. Gdyby kto we mnie nie trwał, tego wyrzucą precz jak latorośl i uschnie; i zbiorą ją i wrzucą do ognia i spłonie" (Jan 15 4-7). Trzeba sobie głę­

boko w pamięci zapisać upomnienie: „Beze mnie nic uczynić nie możecie", i drugie, świętego Pawła: „wszystko mogę w Tym, który mię umacnia". Kto spełnia ochotnie i sumiennie swe obowiązki, kto dba o udosko­

nalenie się na ciele i duszy, kto przede wszystkim szu­

ka chwały Bożej i zbawienia własnego, ten miłuje rozsądnie—i po chrześcijańsku sa­

mego siebie. ] S

„Świętymi bądźcie we wszelakim obcowaniu!" (1. Piotr.

1 15).

W dokumencie Nauka wiary i obyczajów : podręcznik do nauki religii rzymsko-katolickiej dla 2. klasy gimnazjalnej. (Stron 73-83)