W przyjętym subiektywnym ujęciu jakości Ŝycia za wskaźnik globalnej jakości Ŝycia przyjęto zadowolenie człowieka ze swojej egzystencji. Dlatego głównym pytaniem ankiety było pytanie:
W jakim stopniu jest Pan(i) zadowolony(a) ze swojego obecnego Ŝycia?
Udzielając odpowiedzi na to pytanie respondenci mogli wybrać jedną z kategorii:
1- bardzo zadowolony 2- zadowolony 3- raczej zadowolony 4- raczej niezadowolony 5- niezadowolony 6- bardzo niezadowolony 7- trudno powiedzieć.
Przy opracowywaniu wyników pominięto kategorię trudno powiedzieć (stanowiła ona 4%
udzielonych odpowiedzi na to pytanie). Uwzględnionym kategoriom nadano rangi od 1 do 6 i wyznaczono średnią rangę, która obok częstości odpowiedzi posłuŜyła do oceny stopnia zadowolenia z Ŝycia.
Rysunek 6. Subiektywna ocena zadowolenia z Ŝycia ludności woj. dolnośląskiego w 2004 r
4,9
29,2
39,1
13,5
9,2
4,1
0,0 5,0 10,0 15,0 20,0 25,0 30,0 35,0 40,0
bardzo zadowolony
zadowolony raczej zadowolony raczej niezadowolony
niezadowolony bardzo niezadowolony W jakim stopniu jest Pan(i) zadowolony(a) ze swojego obecnego Ŝycia?
Źródło: opracowanie własne.
Najliczniejsza grupa mieszkańców Dolnego Śląska (39,0%) była „raczej zadowolona” ze swojego obecnego Ŝycia w 2004 roku (rys. 6). 29,2% mieszkańców było zadowolonych, 13,5% raczej niezadowolonych, 9,2% niezadowolonych, 4,9% bardzo zadowolonych a 4,1% bardzo niezadowolonych ze swojej egzystencji.
Uwzględnione w badania cechy społeczno - demograficzne istotnie wpłynęły na dokonaną ocenę zadowolenia z Ŝycia (tab. 2).
Średnie rangi wyznaczone w zbiorowościach kobiet i męŜczyzn nie róŜniły się istotnie statystycznie (dla poziomu istotności α=0,05), ale zaobserwowane częstości nie były równe w przypadku wszystkich uwzględnionych kategorii odpowiedzi (dla poziomu istotności α=0,05). MęŜczyźni na Dolnym Śląsku częściej od kobiet wybierali kategorię bardzo zadowolony, a kobiety: zadowolona i niezadowolona.
Mieszkańcy wsi (2,85) byli bardziej zadowoleni ze swojego Ŝycia od mieszkańców miast Dolnego Ślaska. Najmniej zadowolona ze swojego Ŝycia była ludność miast od 100 do 200 tys. mieszkańców (3,30).
RównieŜ wykształcenie istotnie wpływało na zróŜnicowanie oceny zadowolenia z Ŝycia. Najmniej zadowoleni byli mieszkańcy woj. dolnośląskiego z wykształceniem podstawowym i niepełnym podstawowym (3,23), zadowolenie wzrastało wraz ze wzrostem wykształcenia ludności i najlepiej swoje Ŝycie oceniały osoby z wyŜszym wykształceniem (2,62).
Osoby w wieku 25-34 lata (2,78) były bardziej zadowolone ze swojego Ŝycia od przedstawicieli pozostałych uwzględnionych w badaniu grup wieku. Najmniej zadowoleni byli mieszkańcy w wieku 45-59 lat (3,21). Ludzie starsi (3,02) cieszyli się
Tabela 2. Subiektywna ocena zadowolenia z Ŝycia według płci, miejsca zamieszkania, wieku, wykształcenia, dochodu na osobę w gospodarstwie domowym oraz grupy społeczno-zawodowej mieszkańców woj. dolnośląskiego w 2004 roku.
9
większą jakością Ŝycia od przedstawicieli grupy wieku 45-59 lat, a mniejszą od ludzi młodych w wieku 25-34 lata, swoje Ŝycie oceniali podobnie jak osoby najmłodsze uwzględnione w badaniu.
Badanie wykazało równieŜ duŜy wpływ sytuacji materialnej na zadowolenie z Ŝycia ankietowanych. Respondenci o najwyŜszych dochodach miesięcznych na osobę w gospodarstwie domowym (2,43) byli najbardziej zadowoleni ze swojego obecnego Ŝycia w porównaniu z wszystkimi innymi uwzględnionymi w badaniu podzbiorowościami. Osoby bezrobotne natomiast (3,53), zapewne w cięŜkiej sytuacji materialnej, najgorzej oceniły jakość swojego Ŝycia.
Źródłem informacji o cząstkowych jakościach Ŝycia były odpowiedzi respondentów na pytania dotyczące zadowolenia z wyróŜnionych 25 istotnych dla jakości Ŝycia dziedzin i aspektów ludzkiej egzystencji:
1) z pracy zawodowej lub głównego zajęcia (np. studiów, prowadzenia domu), 2) z dochodów,
3) z Ŝycia osobistego (współmałŜonka, partnera, sympatii), 4) ze stosunków z najbliŜszymi w rodzinie,
5) ze stosunków z kolegami (grupą przyjaciół), 6) ze stosunków z sąsiadami,
7) ze stanu zdrowia, 8) z Ŝycia seksualnego, 9) z osiągnięć Ŝyciowych, 10) z moŜliwości samorealizacji, 11) z siebie samego,
12) z wyposaŜenia domu i posiadanych dóbr materialnych, 13) z własnego wykształcenia,
14) z perspektyw na przyszłość, 15) z pozycji w społeczeństwie, 16) z miejscowości zamieszkania,
17) z czystości powietrza, ciszy i zieleni w miejscu zamieszkania, 18) z ilości wolnego czasu,
19) ze sposobu spędzania wolnego czasu, 20) z norm moralnych panujących w otoczeniu,
21) z przestrzegania przez ludzi zasad sprawiedliwości, 22) ze stanu bezpieczeństwa w miejscu zamieszkania,
23) z moŜliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb Ŝywnościowych, 24) z moŜliwości zaspokojenia potrzeb związanych z kulturą,
25) z działalności publicznej słuŜby zdrowia.
W pytaniach tych, tak samo jak w pytaniu o zadowolenie z Ŝycia, uwzględniono siedem kategorii odpowiedzi i w taki sam sposób nadano im rangi. Wyniki przedstawia tabela 3.
Tabela 3. Subiektywna ocena zadowolenia z wyróŜnionych dziedzin Ŝycia (w %) mieszkańców woj. dolnośląskiego w 2004 roku.
dziedzina
Mieszkańcy Dolnego Śląska najbardziej byli zadowoleni ze stosunków w najbliŜszymi w rodzinie (2,31), ze stosunków z kolegami (2,34), z Ŝycia seksualnego (2,45) oraz z Ŝycia osobistego (2,51). Źródłem najmniejszej satysfakcji były: działalność publicznej słuŜby zdrowia (4,67), przestrzeganie zasad sprawiedliwości (4,57), dochody (4,39) oraz perspektywy na przyszłość (4,01). Do oceny zadowolenia z Ŝycia najbardziej były zbliŜone oceny zadowolenia z osiągnięć Ŝyciowych, z siebie samego oraz z pracy zawodowej. Cechy społeczno – demograficzne: płeć, wiek, miejsce zamieszkania oraz
wykształcenie istotnie wpłynęły na dokonane oceny zadowolenia z wyróŜnionych dziedzin Ŝycia. Z pracy zawodowej najbardziej były zadowolone osoby z wykształceniem wyŜszym (2,59), a najmniej osoby z miast od 100 do 200 tys. mieszkańców (3,67). Najmniej niezadowolona z dochodów była ludność z wykształceniem wyŜszym (3,85), a najbardziej niezadowoleni mieszkańcy miast do 20 tys. ludności (4,70). Najbardziej zadowolone z Ŝycie osobistego były osoby z wyŜszym wykształceniem (2,13), a najmniej mieszkańcy z najniŜszym wykształceniem (2,80). Osoby w wieku 25-34 lata (2,18) najbardziej były zadowolone ze stosunków z najbliŜszymi w rodzinie, a męŜczyźni (2,38) najmniej. Z relacji z grupą przyjaciół i kolegów najbardziej zadowoleni byli ludzie w wieku 18-24 lata (2,07), a najmniej najstarsi mieszkańcy dolnego Śląska (2,55). Satysfakcja z kontaktów z sąsiadami największa była wśród ludności miast od 20 do 100 tys. mieszkańców (2,40), mieszkańcy Wrocławia natomiast byli zadowoleni najmniej (2,72). W podzbiorowości ludzi najmłodszych zadowolenie ze zdrowia było największe (2,14), a ludzie najstarsi ze względu na konsekwencje starzenia się zadowoleni ze zdrowia (4,22) oraz Ŝycia seksualnego (3,30) byli najmniej. Przedstawiciele grupy wieku 25-34 będący na etapie budowy i trwania w stałych związkach byli bardziej od pozostałej ludności zadowoleni z Ŝycia seksualnego (2,08). Najwięcej zadowolonych z osiągnięć Ŝyciowych było w zbiorowości osób z wyŜszym wykształceniem (2,43), a najmniej wśród osób najmniej wykształconych (3,45). Najwięcej osób zadowolonych z moŜliwości samorealizacji było w zbiorowości osób z wyŜszym wykształceniem (2,79), a najmniej wśród mieszkańców Wałbrzycha i Legnicy (3,72). Osoby z najwyŜszym wykształceniem równieŜ najbardziej były zadowolone z siebie (2,41), a mieszkańcy miast od 100 do 200 tys. ludności najmniej (2,88). Tak samo było w przypadku zadowolenia z wyposaŜenia domu i sytuacji materialnej. Osoby z wykształceniem wyŜszym były najbardziej zadowolone ze swojego wykształcenia (1,89), z perspektyw na przyszłość (3,20) oraz pozycji w społeczeństwie (2,55),a osoby najmniej wyedukowane najmniej (4,23), (4,43) oraz (3,73). Najbardziej usatysfakcjonowani z miejsca zamieszkania byli mieszkańcy z wyŜszym wykształceniem (2,23), najmniej natomiast ludność miast od 100 do 200 tys. mieszkańców (3,41). Wśród najstarszych mieszkańców Dolnego Śląska było najwięcej osób zadowolonych z ilości wolnego czasu (2,16), brakowało go natomiast najbardziej przedstawicielom grupy wieku 25-34 lata (3,23). Natomiast ze sposobu spędzania wolnego czasu najbardziej byli zadowoleni najmłodsi mieszkańcy (2,66), a najmniej ludność miast od 100 do 200 tys.
mieszkańców (3,44). Najmniej niezadowoleni z przestrzegania przez ludzi zasad sprawiedliwości byli mieszkańcy wsi (4,14), a najbardziej mieszkańcy Wrocławia (4,82).
Mieszkańcy wsi czuli się najbezpieczniej w miejscu zamieszkania (2,90). Mieszkańcy miast od 100 do 200 tys. ludności czuli się najmniej bezpiecznie (4,09) co jest związane z duŜą przestępczością i poczuciem zagroŜenia w Wałbrzychu. Najmniej niezadowolonych z moŜliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb Ŝywnościowych było wśród osób z wyŜszym wykształceniem (2,82) – ludności o najwyŜszych dochodach i najmniejszym bezrobociu. Za sprawą najbardziej biednych i bezrobotnych mieszkańców Wałbrzycha w miastach liczących od 100 do 200 tys. ludności niezadowolenie to było największe (4,10).
Podobnie było w przypadku oceny zadowolenia z moŜliwości zaspokojenia potrzeb związanych z kulturą. Najmniej niezadowolonych z działalności publicznej słuŜby zdrowia było wśród osób najrzadziej korzystających z jej usług, czyli osób najmłodszych (4,33), najwięcej niezadowolonych było natomiast wśród ludności najmniejszych miast (4,84).
5. Zakończenie
Na podstawie przeprowadzonego badania moŜna stwierdzić, Ŝe według mieszkańców Dolnego Śląska najwaŜniejszymi warunkami udanego, szczęśliwego Ŝycia w 2004 roku były: zdrowie, udane małŜeństwo pieniądze oraz praca. Postrzegana jakość Ŝycia była związana z oczekiwaniami, marzeniami, obecną sytuacją Ŝyciową, moŜliwościami realizacji się w przyszłości oraz róŜnego rodzaju porównań dokonywanych przez badanych, dlatego zarówno cechy demograficzne, jak i społeczne istotnie wpływały na róŜnice w opiniach uwzględnionych podzbiorowości.
Najbardziej zadowolone ze swojego obecnego Ŝycia były osoby o miesięcznych dochodach na osobę w gospodarstwie domowym powyŜej 1500 zł, osoby z wykształceniem wyŜszym, prywatni przedsiębiorcy oraz ludność w wieku 25-34 lata.
Najmniej zadowoleni z Ŝycia byli bezrobotni, renciści, ludność miast od 100 do 200 tys.
mieszkańców oraz osoby o dochodach od 501 do 1000 zł miesięcznie na osobę w gospodarstwie domowym. Wyniki badania potwierdzają, Ŝe moŜe same pieniądze szczęścia nie dają, ale odpowiednie wykształcenie, które sprzyja znalezieniu pracy, dobremu zawodowi i wysokim dochodom, młodość oraz udane Ŝycie osobiste gwarantują wyŜszą jakość Ŝycia.
Literatura
Ostasiewicz W., 2004, Badanie jakości Ŝycia z perspektywy historycznej, w: Ostasiewicz W. (red.), Ocena i analiza jakości Ŝycia, Wyd. AE, Wrocław, 11-45.
Rutkowski J., 1984, Podstawowe pojęcia statystyki społecznej (dokończenie),
„Wiadomości Statystyczne”, nr 10, 11-16.
Strzelecka M., 1979, Konsumpcja a poziom, sposób i jakość Ŝycia, Biblioteka Instytutu Handlu Wewnętrznego i usług, Warszawa, 64 s.
Dotychczas ukazały się następujące numery
Zeszytów Naukowych Sekcji Analiz Demograficznych KND PAN:
Nr 1/2000;
Jolanta Kurkiewicz
EWOLUCJA METOD ANALIZY DEMOGRAFICZNEJ. TEORIA- PRZYKŁADY ZASTOSOWAN.
Nr 2/2000;
E.Fratczak, E.Soja, A.Ptak-Chmielewska, A.Siwek, M.Kowalska, M.Szczyt, M.Rodzewicz NOWE METODOLOGICZNE PROPOZYCJE ANALIZ W NAUKACH SPOŁECZNYCH ZE
SZCZEGÓLNYM UWZGLEDNIENIEM DEMOGRAFII.
Nr 3/2001;
J.Kurpowicz SYGNALIZATORY PRZEMIAN DEMOGRAFICZNYCH W POLSCE;
J.Paradysz ANALIZA KOHORTOWA – TEORIA – PRZYKŁADY ZASTOSOWAN.
Nr 4/2001;
Janusz Balicki
„XXI KONFERENCJA MIEDZYNARODOWEJ UNII DLA NAUKOWYCH BADAN NAD LUDNOSCIA” IUSSP, SALVADOR (BRAZYLIA) 18-24 VIII. 2001”.
Nr 5/2002;
D. Orłowski POLITYKA RODZINNA W POLSCE W OKRESIE TRANSFORMACJI – OCENA, INTERPRETACJE
P. Szukalski HIPOTEZA OPÓZNIENIA KULTUROWEGO.ZASTOSOWANIA W DEMOGRAFII Nr 6/2002
MATERIAŁY Z POŁACZONEGO SPOTKANIA DWÓCH SEKCJI – SEKCJI ANALIZ DEMOGRAFICZNYCH I SEKCJI DEMOGRAFII MEDYCZNEJ KOMITETU NAUK
DEMOGRAFICZNYCH PAN, WARSZAWA 12.09.2001 Nr 7A/2003
E. Fratczak M. Kulik M. Malinowski REGULACJE PRAWNE W ODNIESIENIU DO ZJAWISK I PROCESÓW DEMOGRAFICZNYCH – WYBRANE AKTY PRAWNE REGULUJACE SWIADCZENIA
NA RZECZ DZIECI I RODZINY – POLITYKA SPOŁECZNA POLSKA, WYBRANE LATA 1945-2003 Nr 7B/2003
E. Fratczak M. Kulik M. Malinowski LEGAL REGULATIONS RELATED TO DEMOGRAPHIC EVENTS AND PROCESSES: SOCIAL POLICY PERTAINING TO CHILDREN AND FAMILY –
POLAND, SELECTED YEARS 1945-2003 Nr 8/2003
W. Kozłowski, A. Ptak-Chmielewska G. Zysk WSTEP DO ANALIZY KLAS UKRYTYCH Nr 9/2004
A.Ptak-Chmielewska, Małgorzata Kowalska, Małgorzata Szczyt, Marcin Stanowski, Danuta Wegrzyn PROGNOZA STANU, STRUKTURY I DYNAMIKI LUDNOSCI POLSKI, EUROPY I SWIATA W
SWIETLE NAJNOWSZYCH PROGNOZ Nr 10/2004
Milena Pietruszek: TERYTORIALNE ZRÓśNICOWANIE PŁODNOSCI W POLSCE – OCENA ZJAWISKA
Aneta Ptak-Chmielewska: STUDIA KARIER RÓWNOLEGŁYCH W DEMOGRAFII
Ewa Soja: HIPOTEZA EASTERLINA W SWIETLE ZACHOWAN PROKREACYJNYCH GENERACJI URODZONYCH W LATACH 1942-1966 W POLSCE
Monika Stanny-Burak: PRZEMIANY DEMOGRAFICZNE NA OBSZARACH WIEJSKICH A GOSPODARKA ROLNA W LATACH DZIEWIECDZIESIATYCH (NA PRZYKŁADZIE WOJ.
ZACHODNIOPOMORSKIEGO) Nr 11/2005
PROCESY DEMOGRAFICZNE W STARZEJĄCYCH SIĘ SPOŁECZEŃSTWACH.
Seminarium Naukowe 22-24 września 2004, Dobczyce – REFERATY CZ I.
Nr 12/2005
PROCESY DEMOGRAFICZNE W STARZEJĄCYCH SIĘ SPOŁECZEŃSTWACH.
Seminarium Naukowe 22-24 września 2004, Dobczyce – REFERATY CZ II.
Nr 13/2006
PRZEMIANY PŁODNOŚCI I RODZINY W OKRESIE TRANSFORMACJI.
Seminarium Naukowe 22-24 września 2005, Palczew – REFERATY CZ I.
Nr 14/2006
PRZEMIANY PŁODNOŚCI I RODZINY W OKRESIE TRANSFORMACJI.
Seminarium Naukowe 22-24 września 2005, Palczew – REFERATY CZ II.