Jednostki pomocnicze gmin

wyrok WSA w Białymstoku, II SA/Bk 414/06, z dnia 9 listopada 2006 r.,

ZNSA 2007, nr 2, s. 121

Osiedle, jako jednostka pomocnicza gminy (art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, […]), nie posiada własnego interesu prawnego w po-stępowaniu o ustalenie lokalizacji inwestycji celu publicznego, polegającej na rozbudowie lotniska.

wyrok WSA w Krakowie, III SA/Kr 61/04, z dnia 11 maja 2004 r.,

„Wspól-nota” 2005, nr 2, s. 55

1. Dzielnice są wyłącznie elementami składowymi gmin, nie mającymi poza tymi ramami samodzielnego bytu prawnego, nie mogącymi w stosunku do osób trzecich podejmować jakichkolwiek działań. Poza ramami organizacyjnymi gminy dzielnica nie istnieje, gdyż nie ma w żadnej mierze choćby nawet ułomnej osobowości prawnej.

2. Współpracować ze społecznościami innych państw może gmina, a nie jego dziel-nica.

3. Przekazywanie przez gminę zadań na rzecz jednostki pomocniczej może nastę-pować wyłącznie w statucie jednostki pomocniczej.

postanowienie NSA, II SA/Wr 1541/03, z dnia 11 grudnia 2003 r. (www.

nsa.gov.pl)

Jednostki pomocnicze i ich organy nie są organizacją społeczną, która może być na podstawie art. 31 § 1 k.p.a. dopuszczona do postępowania a przez to nie mają prawa do korzystania z praw procesowych strony.

wyrok NSA, IV SA 2841/01, z dnia 29 kwietnia 2003 r., „Wspólnota” 2004,

nr 9, s. 59

1. Grupy obywateli nie mające ustawowych podstaw do samodzielnego działania i nie zarejestrowane w odpowiednim rejestrze urzędowym nie są organizacjami społecz-nymi.

2. Brak regulacji w u.s.g. przyznającej sołectwom, dzielnicom, osiedlom prawa do uczestnictwa w postępowaniu administracyjnym na zasadach ustalonych dla organiza-cji społecznych przez k.p.a., wyłącza możliwość przyznania tym jednostkom pomocni-czym gminy w formie uchwały organu gminy, pozycji podmiotu na prawach strony w postępowaniu administracyjnym. Tym bardziej takiego prawa nie mogą mieć jed-nostki niższego rzędu w ramach jedjed-nostki pomocniczej osiedla.

3. Wspólnota mieszkaniowa, jako samorządowa grupa obywatelska jest jednostką niższego rzędu w ramach jednostki pomocniczej (osiedla), powoływanie której może

przewidywać statut rady gminy (art. 35 u.s.g.). Nie ma więc ustawowej podstawy do samodzielnego działania wspólnoty skoro tę podstawę stanowi statut gminy, a więc akt prawny niższego rzędu.

wyrok NSA, II SA 1539/00, z dnia 20 września 2001 r., (nie publ. LEX

nr 53449)

[…]

2. Samorząd mieszkańców wsi jako jednostka pomocnicza gminy nie legitymuje się przymiotem strony w domaganiu się wszczęcia postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji o zatwierdzeniu projektu zagospodarowania złoża, nawet jeśli ten projekt miałby naruszać przepisy prawa miejscowego – planu zagospodarowania przestrzennego.

wyrok NSA, II SA 1416/00, z dnia 19 września 2000 r. (nie pub. LEX

nr 54147)

Zgodnie z art. 5 ust. 1 u.s.g. gmina może tworzyć jednostki pomocnicze: sołectwa oraz dzielnice, osiedla i inne. Jednostką pomocniczą może być również położone na terenie gminy miasto.

Wiąże się to w sposób oczywisty z ustalaniem ich nazw. Nie jest to tym samym co ustalanie nazw miejscowości, dokonywane w specjalnym trybie art. 4 ust. 1 u.s.g. i rozpo-rządzenia Prezydenta RP z dnia 24 października 1934 r. o ustalaniu nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych oraz numeracji nieruchomości (Dz. U. Nr 94, poz. 850 ze zm.).

Miejscowość zamieszkała oznacza bowiem w świetle art. 1a tego rozporządzenia samoistne osiedle odróżniające się od osiedli sąsiednich odrębną nazwą, a przy jedna-kowej nazwie odmiennym określeniem rodzaju np. miasto, wieś.

Sołectwo jest natomiast jednostką pomocniczą funkcjonującą w ramach miejsco-wości. Nie ma przeszkód prawnych aby w jednej miejscowości nie mogły funkcjonować dwa lub więcej sołectw o różnych nazwach.

wyrok NSA, II OSK 2910/13, z dnia 4 lutego 2014 r., (http://orzeczenia.nsa.

gov.pl)

1. Nie można pojęciom o tradycyjnie i językowo ukształtowanej treści, wbrew in-tencjom ustawodawcy, nadawać innego znaczenia tylko dlatego, że pozwala to na „obej-ście” ustawy o funduszu sołeckim, adresowanej jedynie do sołectw i środowisk wiejskich a nie do wszystkich jednostek pomocniczych.

2. W określonych sytuacjach możliwe jest utworzenie (istnienie) sołectwa w mieście, ale w granicach i na podstawie prawa.

wyrok NSA, SA/Wr 2324/94, z dnia 9 marca 1995 r., OwSS 1995 nr 4,

poz. 133

1. Organom gmin w postępowaniu administracyjnym, toczącym się przed nimi, nie przysługuje przymiot strony. Nie może on przysługiwać także jednostkom pomocniczym gmin, jakimi są rady osiedlowe.

2. Jeśli organy gminy niewłaściwie reprezentują interesy jej mieszkańców, przysłu-gują im środki prawne zmierzające do zmiany tych organów włącznie.

Nie mogą oni natomiast, w ramach istniejących procedur, wyrażać swego interesu w sposób przez te procedury niedopuszczalny.

wyrok WSA w Krakowie, III SA/Kr 61/04, z dnia 11 maja 2004 r.,

„Wspól-nota” 2005, nr 2, s. 55

1. Dzielnice są wyłącznie elementami składowymi gmin, nie mającymi poza tymi ramami samodzielnego bytu prawnego, nie mogącymi w stosunku do osób trzecich podejmować jakichkolwiek działań. Poza ramami organizacyjnymi gminy dzielnica nie istnieje, gdyż nie ma w żadnej mierze choćby nawet ułomnej osobowości prawnej.

2. Współpracować ze społecznościami innych państw może gmina, a nie jego dziel-nica.

3. Przekazywanie przez gminę zadań na rzecz jednostki pomocniczej może nastę-pować wyłącznie w statucie jednostki pomocniczej.

wyrok WSA w Lublinie, III SA/Lu 178/08, z dnia 29 maja 2008 r.

(orzecze-nia.nsa.gov.pl)

[…]

2. Zgodnie z art. 36 ust. 1 u.s.g. organem uchwałodawczym w sołectwie jest zebra-nie wiejskie, a wykonawczym – sołtys. Działalność sołtysa wspomaga rada sołecka. Nie przewidziano innych organów sołectwa, a także ich stworzenia przez zebranie wiejskie.

[…]

wyrok WSA w Opolu, II SA/Op 561/07, z dnia 4 marca 2008 r. (orzeczenia.

nsa.gov.pl)

1. Statut jednostki pomocniczej gminy musi regulować wszystkie kwestie określo-ne w art. 35 ust. 3 ustawy.

postanowienie NSA, II SA/Kr 2982/03, z dnia 9 grudnia 2003 r. (orzeczenia.

nsa.gov.pl)

Uchwały zebrania wiejskiego nie mogą być przedmiotem skargi do sądu admini-stracyjnego.

wyrok WSA w Kielcach, II SA/Ke 692/19, z dnia 30 października 2019 r.

(orzecznia.nsa.gov.pl)

Zebranie wiejskie podejmuje uchwały zasadniczo w tych sprawach, które zostały przekazane do zakresu działania sołectwa przez radę gminy. Gdyby zatem do utworze-nia sołectwa nie doszło, to określone zadautworze-nia pozostałyby w kompetencji rady gminy. Okoliczność ta dodatkowo dowodzi, że w obu sytuacjach czynny udział w kierowaniu sprawami wspólnoty powinien mieć ten sam krąg osób uprawnionych, z tym, że na szczeblu gminy udział ich będzie się odbywał poprzez uczestnictwo w wyborach do organów stanowiących gminy bądź poprzez głosowanie w referendum, natomiast w ra-mach sołectwa będzie to głosowanie na zebraniu wiejskim. Nie ma powodów, aby róż-nicować uprawnienia mieszkańców gminy w zależności od tego, czy w gminie są, czy też nie są utworzone sołectwa. Wszyscy mieszkańcy gminy powinni mieć stworzone na równych zasadach możliwości uczestnictwa w podejmowaniu rozstrzygnięć w sprawach publicznych. Skoro ustawodawca nie określił wprost, że w głosowaniu na zebraniu wiej-skim biorą udział wszyscy mieszkańcy sołectwa, to oznacza, że pozostawił w tym za-kresie radzie gminy swobodę, aczkolwiek ograniczoną całokształtem unormowań praw-nych obowiązujących w sferze sprawowania władzy publicznej przez członków wspólnoty samorządowej.

wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie, II AKa 258/02, z dnia 29

paździer-nika 2002 r., KZS 2002, nr 12, s. 33

Sołtys wsi nie jest funkcjonariuszem państwowym (art. 115 § 13 k.k.), jednakże przysługuje mu taka sama ochrona prawnokarna, jaka przysługuje funkcjonariuszowi państwowemu (art. 36 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym […]). Źródłem obowiązków sołtysa jest statut sołectwa.

postanowienie NSA, SA/Wr 381/91, z dnia 20 maja 1991 r., „Wspólnota”

1991, nr 29, s. 9

1. Rada sołecka nie jest organem jednostki pomocniczej gminy wyposażonym w uprawnienia do samodzielnego działania (art. 36 ust. 1 zd. drugie ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym […]) – w szczególności nie podejmuje uchwał o sko-rzystaniu ze środków prawnych przysługujących sołectwu jako ewentualnej stronie

w postępowaniu administracyjnym, nie dysponuje też kompetencją do organizowania wykonania takiej uchwały i do reprezentowania sołectwa na zewnątrz.

Radzie sołeckiej nie służy legitymacja do wniesienia skargi do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

2. Organem właściwym do wniesienia skargi i reprezentowania sołectwa jest sołtys, działający na podstawie stosownej uchwały zebrania wiejskiego jako organu uchwało-dawczego sołectwa.

wyrok WSA w Warszawie, II SA/Wa 798/08, z dnia 14 sierpnia 2008 r.

(orzeczenia.nsa.gov.pl)

1. Rada m.st. Warszawy, w ramach działalności nadzorczej nad organami jednost-ki pomocniczej, jest podmiotem legitymowanym do stwierdzenia nieważności uchwał rad dzielnic miasta stołecznego Warszawy, gdy naruszają one prawo.

[…]