Osobowość prawna JST

wyrok TK z dnia 3 listopada 2006 r., K 31/06 (OTK-A 2006, nr 10, z. 147)

Samorząd terytorialny jest jedną z głównych idei państwa demokratycznego. Ozna-cza samorządność społeczności lokalnych w sprawach lokalnych oraz innych przekaza-nych przez ustawy. Podmiotowość jednostek samorządu terytorialnego na gruncie prawa publicznego i prywatnego, gwarantowana konstytucyjnie, jest podstawą regulacji usta-wowej samorządu terytorialnego.

postanowienie SN, II CRN 184/95, z dnia 12 grudnia 1995 r., „Prokuratura

i Prawo” 1996, nr 4, poz. 33

Podmiotami praw cywilnych są w zasadzie tylko osoby fizyczne lub prawne. Gmi-na jest osobą prawną (art. 2 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym), wobec tego ma zdolność sądową i może być wnioskodawcą, a stosownie do art. 126 § 1 k.p.c. jej wniosek powinien zawierać zarówno nazwę strony jak i przedstawicieli oraz pełnomocników. Oznaczenie strony, a nie przedstawiciela lub pełnomocnika zamieszcza w orzeczeniu sąd orzekający (art. 325 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.). Gmina jako osoba praw-na działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie (art. 38 k.c.).

wyrok SN, II CSK 111/08, z dnia 17 lipca 2008 r., (orzeczenia.nsa.gov.pl)

1. Burmistrz gminy jest jej organem, zatem podejmowane przez niego działania w ramach piastowanej funkcji przypisywane są gminie. […]

wyrok WSA w Warszawie, III SA/Wa 390/08, z dnia 24 czerwca 2008 r.,

(orzeczenia.nsa.gov.pl)

1. Urząd jest strukturą organizacyjną, której jedynym celem jest zapewnienie sprawnej realizacji zadań organu gminy, przez co nie może on stanowić strony postępo-wania.

2. Z konstrukcji przepisów u.s.g. wynika, iż to gmina posiada osobowość prawną i wykonuje zadania publiczne we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Urząd gminy uczestnicząc w realizacji określonych zadań spoczywających na gminie w zakre-sie podatku od towarów i usług działa wyłącznie w imieniu i na rzecz gminy.

[…]

wyrok WSA w Warszawie, VII SA/Wa 175/06, z dnia 12 kwietnia 2006 r.,

(orzeczenia.nsa.gov.pl)

1. Istnienie interesu prawnego gminy mogłoby się wiązać jedynie z jej statusem jako osoby prawnej, nie zaś jako podmiotu realizującego poprzez swe organy uprawnie-nia władcze w wykonywaniu zadań publicznych (art. 2 ust. 1 u.s.g.). Te dwa całkowicie odmienne zakresy występowania gminy w obrocie prawnym wymagają zdecydowanego rozróżnienia i nie mogą być w żadnym wypadku wykorzystywane zamiennie.

2. Dbałość o interes publiczny nie jest tożsama z interesem prawnym na gruncie art. 28 k.p.a.

3. Gminie przysługuje w postępowaniu administracyjnym status strony tylko wów-czas, gdy zakres rozstrzygnięcia obejmuje sferę jej interesu prawnego i może być wtedy stroną postępowania na takich samych zasadach, jak inna osoba prawna lub fizyczna.

4. Nie ma podstaw, by móc przyznać kompetencję do bezpośredniego składania oświadczeń woli w imieniu gminy radzie gminy.

postanowienie Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu, I ACz 200/93, z dnia

9 kwietnia 1993 r., OSA 1993, nr 11, poz. 76

Uzasadnione jest przypisywanie poszczególnym jednostkom organizacyjnym gmi-ny funkcji stationis municipii. W obrocie cywilnoprawgmi-nym i w procesie działają one / wyłączając komunalne osoby prawne/ w zastępstwie gminy. Zdolność prawną i zdolność sądową posiada gmina jako osoba prawna.

W procesie należy zadbać o należyte oznaczenie strony. Jako powoda lub pozwa-nego należy wskazać gminę; zawsze gmina jest stroną procesu. Jeżeli dochodzone rosz-czenie jest związane z działalnością wyodrębnionej jednostki organizacyjnej gminy, można także – obok gminy – wskazać tę jednostkę jako statio municipii.

wyrok WSA w Gdańsku, III SA/Gd 18/10, z dnia 10 marca 2010 r.,

„Wspól-nota” 2010, nr 18, s. 27

Osoba prawna, nawet jeżeli jest równocześnie osobą prawa publicznego, jest upraw-niona do dysponowania swoim dobrem osobistym, w tym także do podejmowania uchwał w przedmiocie dysponowania tym dobrem i jego ochrony. Herb gminy jako symbol jest elementem jej ustroju, o którym mowa w art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy o samorządzie gmin-nym. Zasady używania herbu gminy nie są materią związaną z ustrojem samorządu te-rytorialnego ani też z organizacją wewnętrzną samorządu. Ewentualnej ochrony swojego herbu jednostka samorządowa może domagać się na podstawie ustawy z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej, ustawy z 4 lutego 1994 r. Prawo autorskie i prawa pokrewne oraz ustawy z 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

wyrok SN, I CRN 242/95, z dnia 25 stycznia 1996 r., „Prokuratura i Prawo”

1996, nr 5, poz. 39

O cywilnoprawnej podmiotowości gmin można mówić dopiero od wejścia w życie ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie terytorialnym (…) co nastąpiło z dniem 27 maja 1990 r. (art. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych – […]). Z tą też chwilą gminy uzyskały osobowość prawną i stały się odrębnymi od Skarbu Państwa, ale także – na płaszczyźnie prawa cywilnego – równorzędnymi z nimi podmiotami prawa (por. też art. 44 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz art. 2 powołanej wyżej usta-wy z dnia 8 marca 1990 r.). Jest więc jasne, że dopiero od tego momentu Gmina (...) uzyskała zdolność nabycia samoistnego posiadania przedmiotowej nieruchomości, co mogło nastąpić albo przez nabycie jej własności, albo w drodze przeniesienia samego posiadania uprawniającego do władania rzeczą „jak właściciel” (art. 336 k.c.).

wyrok WSA w Poznaniu, IV SA/Po 146/08, z dnia 12 czerwca 2008 r.

(orze-czenia.nsa.gov.pl)

[…]

2. Kwestia nazw miast i miejscowości na terenie gminy jest zagadnieniem o cha-rakterze publicznym i o znaczeniu lokalnym, jednakże nie stanowi to automatycznie prawa (kompetencji) do władczego dysponowania nimi przez radę gminy. Nazwa miasta lub miejscowości nie jest też prawem majątkowym gminy, którym może ona dysponować i wyrażać zgodę na jej używanie.

wyrok NSA, OSK 1192/04, z dnia 24 lutego 2005 r. (orzeczenia.nsa.gov.pl)

1. Gmina, mimo iż posiada osobowość prawną i w określonych sytuacjach prowa-dzi prowa-działalność gospodarczą w formie komunalnych zakładów budżetowych lub spółek

prawa handlowego w zakresie zadań własnych określonych w art. 7 ust. 1 u.s.g., której celem jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług po-wszechnie dostępnych, to nie można jej uznać za przedsiębiorcę w rozumieniu ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. Prawo działalności gospodarczej. Natomiast gmina niewąt-pliwie jest jednostką organizacyjną niebędącą przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy – Prawo działalności gospodarczej.

[…]

postanowienie WSA w Gdańsku, I SA/Gd 175/10, z dnia 6 kwietnia 2010 r.

(orzeczenia.nsa.gov.pl)

Włączenie organów samorządowych do systemu organów administracji publicznej, prowadzących postępowanie w konkretnej sprawie, znacznie ogranicza zakres uprawnień procesowych tych jednostek jako osób prawnych. W zakresie, w jakim organ jednostki samorządu terytorialnego wykonuje funkcję organu administracji publicznej, nie jest on (ani też żaden z pozostałych organów danej jednostki) uprawniony do reprezentowania jej interesu prawnego, rozumianego jako interes osoby prawnej. Nie do przyjęcia jest bowiem stanowisko, że gmina może zajmować różną pozycję (raz organu wydającego decyzję, innym razem strony postępowania) w zależności od etapu załatwiania sprawy z zakresu administracji publicznej.

wyrok WSA w Krakowie, III SA/Kr 48/08, z dnia 19 maja 2008 r.

(orzecze-nia.nsa.gov.pl)

1. Nie podziela się poglądu jakoby treść art. 18 ust. 2 pkt 13 u.s.g. upoważniała radę gminy jedynie do ustanawiania herbu, a nie określania zasad jego używania. Uprawnie-nie gminy do ustanawiania własnego herbu wynika z ustawy z 1978 r. o odznakach i mundurach i dlatego ustawodawca nie miał powodu by ponownie przyznawać gminie takie uprawnienie w innej ustawie.

2. Treść art. 18 ust. 2 pkt 13 u.s.g. przyznaje radzie gminy prawo do podejmowania uchwał „w sprawach” herbu, a nie jedynie do jego ustalenia. Gdyby ustawodawca chciał by rada gminy jedynie ustalała swój herb inaczej sformułowałby treść tego przepisu. Normatywne pojęcie „sprawy” jest pojęciem zbiorczym, obejmującym wiele szczegóło-wych kwestii.

3. Zgoda burmistrza na używanie herbu jest oświadczeniem woli gminy-osoby prawnej prawa cywilnego, a nie decyzją w rozumieniu art. 104 k.p.a. i nie jest konieczna podstawa materialnoprawna do jej wydania.

wyrok WSA w Krakowie, III SA/Kr 49/08, z dnia 19 maja 2008 r.

(orzecze-nia.nsa.gov.pl)

1. Herb gminy należy traktować jako jej dobro osobiste. Na podstawie art. 24 k.c. w przypadku używania jej herbu przez inny podmiot gmina może żądać zaprzestania tego działania, usunięcia jego skutków, zadośćuczynienia pieniężnego, zapłaty odpo-wiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny (art. 448 k.c.) bądź odszkodowania na zasadach ogólnych. Ponadto jednostka samorządu terytorialnego może szukać ochro-ny swojego herbu w oparciu o p.w.p., u.p.a.p.p., u.z.n.k.

[…]

wyrok WSA we Wrocławiu, III SA/Wr 2/08, z dnia 21 marca 2008 r.

(orze-czenia.nsa.gov.pl)

1. Przepis art. 3 ustawy z 1978 r. o odznakach i mundurach jest przepisem kompe-tencyjnym, który zgodnie z ust. 1 tego przepisu upoważnia organ stanowiący danej jednostki samorządu terytorialnego do ustanawiania w drodze uchwały własnego herbu, flagi, emblematu oraz insygniów i innych symboli. Przepis ten jest przepisem prawa materialnego, ustanawiającym kompetencje prawodawcze w określonym tam zakresie na rzecz organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego, co znajduje od-zwierciedlanie w przypadku gminy w art. 18 ust. 2 pkt 13 u.s.g.

2. Rada gminy posiada kompetencje do ustanawiania herbu, flagi i innych symbo-li gminy. Przepisy nie udzielają radzie gminy kompetencji (upoważnienia) do podejmo-wania uchwał w sprawie ustanawiania symboli jednostce pomocniczej gminy.

wyrok NSA, IV SA 695/96, z dnia 26 czerwca 1996 r., „Wokanda” 1996,

nr 12, s. 46

1. Gmina może mieć sztandar i hejnał. […]