Wstęp
Przed brexitem Unia Europejska liczyła 28 państw członkowskich. Spośród tych państw jedynie dwa – Wielka Brytania i Dania – nie były objęte derogacją, czyli obowiązkiem docelowego dołączenia do strefy euro. Oba te państwa wynegocjowały sobie prawo samodzielnego wyboru, czy przyjmą wspólną walutę, czy nie. Pozostałe państwa członkowskie są zobowią‑
zane przyjąć wspólną walutę, chociaż termin, kiedy mają tego dokonać nie został z góry ustalony. Państwa objęte derogacją, aby wstąpić do strefy euro muszą spełnić warunki konwergencji nominalnej i konwer‑
gencji legislacyjnej. Celem spełnienia tych warun‑
ków jest zwiększenie bezpieczeństwa funkcjonowania wspólnego rynku walutowego.
Na koniec 2018 r. dziewiętnaście państw członkow‑
skich objętych derogacją weszło już do strefy euro.
Pozostałe, zgodnie z Traktatem Unii Europejskiej muszą to zrobić w przyszłości. Do tych państw należy także Polska. W związku z tym, że nie ma sztywnego terminu na przyjęcie wspólnej waluty, każde z państw objętych derogacją i spełniających warunki brzegowe, czyli warunki konwergencji nominalnej i legislacyjnej, musi samo wybrać moment, kiedy do strefy euro chce przystąpić. W kontekście tego ważne jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy konwergencja nominalna i konwergencja legislacyjna są wystarczającymi wa‑
runkami, aby potencjalne pozytywne skutki wejścia takiego państwa do strefy euro przeważały nad po‑
tencjalnymi zagrożeniami. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na to pytanie. Przeprowadzono studia lite‑
raturowe, które zostały uzupełnione o badanie dwóch wskaźników konwergencji realnej – wskaźnika PKB per capita i wskaźnika produktywności gospodarki.
Nominalne warunki wejścia do strefy euro Warunki, jakie musi spełnić państwo, aby wejść do strefy euro dotyczą wysokiego poziomu trwałej konwergencji z państwami członkowskimi tej strefy.
* Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Instytut Finansów.
Nazywane są warunkami konwergencji nominalnej.
Zalicza się do nich1:
osiągnięcie wysokiego stopnia stabilności cen
• potwierdzonego stopą inflacji zbliżonej stopy inflacji w co najwyżej trzech państwach człon‑
kowskich strefy euro, które mają najbardziej stabilne ceny;
stabilną sytuację finansów publicznych, o której
• świadczyć ma sytuacja budżetowa bez nadmier‑
nego deficytu, zgodnie z art. 126 ust. 6;
utrzymywanie przez co najmniej dwa lata kursu
• waluty krajowej w stosunku do kursu euro na stabilnym poziomie (w granicach zwykłych mar‑
ginesów wahań kursów, bez dewaluacji w sto‑
sunku do euro);
utrzymanie na stabilnym poziomie długotermi‑
• nowych stóp procentowych.
Istnienie nadmiernego deficytu stwierdza Rada Unii Europejskiej. Odbywa się to na wniosek Ko‑
misji i rozważywszy ewentualne uwagi państwa członkowskiego, którego sprawa dotyczy2. Warto zauważyć, że unikanie nadmiernego deficytu jest nie tylko warunkiem konwergencji nominalnej i musi poprzedzać wejście do strefy euro, ale jest również obowiązkiem każdego państwa członkowskiego Unii Europejskiej. Zgodnie z ust. 1 art. 126 Trak‑
tatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, państwa członkowskie unikają nadmiernego deficytu budże‑
towego. Jeśli Rada stwierdzi, że w danym państwie istnieje nadmierny deficyt, kieruje zalecenia w celu jego obniżenia.
Spełnienie jednocześnie wszystkich wymienionych warunków konwergencji nominalnej, a także spełnienie warunków legislacyjnych, pozwala na wejście do strefy
1 Warunki nominalne wejścia do strefy euro znajdują się w: Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), art. 140 (dawny art. 121 ust. 1, art. 122 ust. 2 zdanie drugie oraz art. 123 ust. 5 TWE), DzUrz UE, C 326/109, 26.10.2012.
2 Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (wersja skonsolidowana), art. 126 ust. 6 (dawny art. 104 TWE), DzUrz UE, C 326/100, 26.10.2012.
euro3. O ile istnieje procedura wstępowania do strefy euro, to nie ma procedury wychodzenia ze strefy euro, gdyby okazało się, że w państwie wystąpią silniejsze niż oczekiwane negatywne zjawiska towarzyszące zastąpieniu waluty krajowej przez euro lub też już po przyjęciu euro pojawią się problemy nowego państwa członkowskiego ze spełnianiem warunków konwer‑
gencji nominalnej w długim okresie. Doświadczenia państw peryferyjnych, które przyjęły euro wskazują, że łatwiej było doraźnie spełniać kryteria konwergen‑
cji realnej, a zapewnienie trwałości nastręczało wiele problemów4. Nietrwałość spełniania warunków kon‑
wergencji nominalnej wiązała się między innymi z tym, że państwa objęte derogacją w okresie przygotowań do wejścia koncentrowały się na spełnianiu warunków nominalnych, podobnie jak bokser, który traci na wadze przed walką. Tak jak bokser, który po stoczonej walce szybko na wadze przybiera, tak państwa, które weszły do strefy euro i osiągnęły swój cel często nie starają się utrzymywać inflacji czy też deficytu budżetowego na niskim poziomie.
Dodatkowo warto zauważyć, że wejście do strefy euro nowych państw odbywało się w przeszłości naj‑
częściej w okresie dobrej koniunktury gospodarczej, kiedy spełnienie warunków konwergencji nominalnej było łatwiejsze. Tymczasem koniunktura zmienia się cyklicznie i członkowie strefy euro z państw peryferyj‑
nych, czyli państw biedniejszych, mogą mieć większe problemy z utrzymaniem inflacji lub deficytu budżeto‑
wego na niskim poziomie w okresie dekoniunktury.
Innym problemem po przyjęciu danego państwa do strefy euro jest stwierdzenie nieprawidłowości w dostarczanych przez to państwo danych służących do oceny spełniania warunków nominalnych, na pod‑
stawie których podjęto decyzję o przyjęciu. Tak było w przypadku Grecji, której zarzucano fałszowanie danych przed wstąpieniem do strefy euro.
Istota konwergencji realnej
W maju 2008 r. Katedra Finansów SGH, pod kie‑
runkiem prof. Janusza Ostaszewskiego zorganizowała w Mikołajkach konferencję na temat: „Polska w strefie euro. Szanse i zagrożenia”. W trakcie obrad na temat
3 Warunki legislacyjne to dokonanie stosownych zmian w ustawie zasadniczej oraz aktów prawa krajowego, aby zapewnić ich zgodność z przepisami Traktatu o funkcjo‑
nowaniu Unii Europejskiej. W niniejszym artykule autorka koncentruje się na kryteriach konwergencji nominalnej wa‑
runkujących wejście do strefy euro i nie analizuje wymogów konwergencji legislacyjnej.
4 J. Ostaszewski, H. Bąk (red.), G. Tchorek (red.), W. Boł‑
kunow, K. Kreczmańska ‑Gigol, J. Kamiński, L. Mosiejko, Polska w strefie euro. Szanse i zagrożenia – podsumowanie obrad, w: J. Ostaszewski (red.), Polska w strefie euro. Szanse i zagrożenia. Wnioski z konferencji, Oficyna Wydawni‑
cza SGH, Warszawa 2008, s. 14.
zdolności gospodarek do integracji walutowej i czer‑
pania z tego korzyści ścierały się dwa rywalizujące ze sobą poglądy5. Według jednego z nich: im szybciej pań‑
stwo peryferyjne wchodzi do strefy euro, tym większa skala korzyści. Peryferyjne państwa, o niższym pozio‑
mie rozwoju, po wejściu do strefy euro mają szansę szybciej się rozwijać i zmniejszać dystans między nimi a bogatszymi państwami Europy. Według drugiego po‑
glądu spełnienie warunków konwergencji nominalnej nie wystarcza. Do wspólnego pieniądza państwa objęte derogacją powinny dochodzić stopniowo, a wejście do strefy euro powinno następować dopiero po spełnieniu warunków konwergencji realnej.
Zgodnie z traktatem z Maastricht, czyli Traktatem o Unii Europejskiej, wszystkie kraje członkowskie Unii Europejskie, poza Wielką Brytanią i Danią, które wynegocjowały sobie formułę optout, zgodnie z którą mają prawo do samodzielnego wyboru waluty, muszą przystąpić do strefy euro, czyli są objęte derogacją.
Euro pojawiło się 1 stycznia 1999 r. Pytanie badawcze postawione w tym artykule brzmi następująco: Czy konwergencja nominalna wystarcza do tego, żeby uznać, że państwo przystępujące do strefy euro jest na to gotowe?
Unia walutowa oznacza eliminację wahań kur‑
sów walut państw członkowskich oraz nieodwracalne usztywnienie parytetów walutowych, któremu towa‑
rzyszy całkowita liberalizacja transakcji kapitałowych, pełna integracja rynków finansowych i pełna wymiana walut6. Mundell uważał, że w przypadku państw, które są silnie zintegrowane gospodarczo, a posługują się kilkoma walutami, optymalnym rozwiązaniem jest stworzenie jednego obszaru walutowego7. Można go stworzyć na dwa sposoby – albo poprzez usztywnienie kursów walut krajowych względem siebie, albo po‑
przez zastąpienie walut krajowych wspólną walutą.
Utworzenie wspólnego obszaru walutowego oraz wejście do takiego obszaru, to decyzje nie tylko eko‑
nomiczne, ale i polityczne8. Jest to opinia, z którą au‑
torka całkowicie się zgadza. Niektórzy idą dalej i za‑
pominając o aspektach ekonomicznych takich decyzji, twierdzą, że decyzja o rezygnacji z waluty krajowej i wejściu do wspólnego obszaru walutowego to jedy‑
nie decyzja polityczna i tak jest w przypadku decyzji o wejściu Polski do strefy euro9. Autorka nie może
5 Ibidem, s. 11.
6 J. Barcz, E. Kawecka ‑Wyrzykowska, K. Michałowska‑
‑Gorywoda, Integracja europejska w okresie przemian.
Aspekty ekonomiczne, PWE, Warszawa 2016, s. 277.
7 R. Mundell, A theory of optimum currency areas, „Ame‑
rican Economic Review”, November 1961.
8 Na przykład: J. Barcz, E. Kawecka ‑Wyrzykowska, K. Michałowska ‑Gorywoda, Integracja europejska..., op.cit., s. 277.
9 Tak na przykład twierdził jeden z panelistów: Eko-nomiczna analiza prawa – kwestie instytucjonalne, Unia Europejska, strefa euro, panel 11, sesja III, „X Kongres Ekonomistów”, Warszawa, 29 listopada 2019 r.
ZĘŚĆ I – X KONGRES EKONOMISTÓW POLSKICHONOMIŚCI DLA ROZWOJU – PODSUMOWANIE trwale10. Autorka stoi na stanowisku, że trwałość kon‑
wergencji nominalnej zależy od stopnia konwergencji znacznego spadku rezerw ani nadmiernego zadłużenia11. Konwergencja realna jest to zdolność gospodarki słabiej rozwiniętej do szybszego wzrostu, a w konsekwencji zmniejszanie różnicy w bogactwie społeczeństwa w sto‑
sunki do krajów lepiej rozwiniętych12.
W literaturze przedmiotu od dawna podkreśla się, że istnienie konwergencji realnej w państwach człon‑
kowskich Unii Europejskiej ma ogromne znaczenie w samym procesie integracji gospodarczej, bo za‑
pewnia mechanizm prowadzący do spójności gospo‑
darczej i społecznej w krajach Unii, a zmniejszanie nierówności w dochodach jest deklarowane jako cel Unii Europejskiej13.
Konwergencja realna w strefie euro
kowych wysokich dochodach na zatrudnionego, to prowadzi do zmniejszania różnic w dochodach między zatrudnionymi w poszczególnych krajach.
10 Raport o konwergencji maj 2008, Europejski Bank Centralny, s. 7.
11 K. Lutkowski, O sposobie integracji Polski z obszarem euro. Niektóre dyskusyjne punkty strategii polityki pieniężnej po 2003 roku, „Bank i Kredyt”, lipiec 2003, s. 23.
12 K. Kreczmańska ‑Gigol, Konwergencja realna, w: J. Ostaszewski (red.), Polska w strefie euro. Szanse i za-grożenia. Wnioski z konferencji, Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2008, s. 59.
13 M. Monfort, J.C. Cuestas, J. Ordonez, Real conver-gence in Europe: A cluster analysis, „Economic Modelling”
2013, t. 33, s. 689–694.
Jak twierdzi Baumol oraz Bank Światowy, ta pro‑
sta zależność, nazywana zjawiskiem konwergencji absolutnej, znajduje jednak rzadko potwierdzenie w praktyce14. Istnienie konwergencji absolutnej w Europie, chociaż bardzo powolnej, potwierdzili natomiast Barro i Sala‑i‑Martin15. Monford, Cuestas i Ordonez, analizując konwergencję realną w krajach badaczy konwergencja realna w Unii Europejskiej jest bardzo potrzebna, a wręcz niezbędna do jej nieza‑
kłóconego funkcjonowania, ponieważ istotne różnice w tempie rozwoju mogą zwiększać ryzyko szoków asymetrycznych16. Według Mundella, warunkiem funkcjonowania optymalnego obszaru walutowego jest brak szoków asymetrycznych17.
W momencie wprowadzania wspólnej waluty Unii Europejskiej, czyli euro, zakładano, że wewnętrzny
wano zjawisko konwergencji realnej w Unii Europej‑
skiej i samej strefie euro. Jednak wyniki badań nie są jednoznaczne18. De Grauwe i Schnabl stwierdzili, że wejście do strefy euro przyspieszy wzrost gospodarczy i doprowadzi do szybszej konwergencji realnej w kra‑
jach południowo ‑wschodniej i środkowej Europy19. Warto zauważyć, że kraje we wschodniej i środ‑ strukturalnej gospodarek20. Proces konwergencji
14 W.J. Baumol, Productivity growth, convergence and welfare: What the longrun data show, „American Economic Review” 1986, t. 76, s. 1072–1085; The East Asian miracle:
Economic growth and public policy, World Bank Policy Research Report, World Bank, Washington 1993.
15 R.J. Barro, X. Sala‑i‑Martin, Convergence across sta-tes and regions, „Brookings Papers on Economic Activity”
1991, vol. 1, s. 107–182.
16 M. Monfort, J.C. Cuestas, J. Ordonez, Real convergence..., op.cit.
17 R. Mundell, A theory of optimum..., op.cit.
18 M. Monfort, J.C. Cuestas, J. Ordonez, Real convergence..., op.cit.
19 P. de Grauwe, G. Schnabl, Exchange rate stability, inflation, and growth in (South) Eastern and Central Eu-rope, „Review of Development Economics” 2008, vol. 12, no. 3, s. 530–549.
20 T. Padoa ‑Schioppa, Trajectories towards the euro and the role of ERM II, „International Finance” 2003, vol. 6, s. 129–144.
krajów objętych derogacją, a pochodzących z daw‑
nego obszaru gospodarki centralnie planowanej, nierynkowej, jest więc z natury rzeczy trudniejszy, bo bardziej złożony, niż krajów objętych derogacją, ale mających zbudowaną gospodarkę rynkową wraz z towarzyszącymi jej niezbędnymi instytucjami.
Wstąpienie do strefy euro krajów z pierwszej grupy wiąże się więc z dużym wyzwaniem także dla do‑
tychczasowych członków strefy euro. Do krajów, które muszą dokonać konwergencji w obszarze do‑
chodów i konwergencji strukturalnej należy również Polska.
Dostępne są publikacje, które wskazują, że otwar‑
cie rynków zbytu prowadzi do wzrostu konkurencji i wzrostu cen w nowych krajach członkowskich. Nie wywołuje więc jedynie pozytywnych skutków21.
Badania prowadzone przez Monfort, Cuestasa i Ordoneza wskazują, że istnieją znaczne rozbież‑
ności produktywności między krajami Unii Euro‑
pejskiej, zarówno należącymi do strefy euro, jak i tymi, które jeszcze do strefy euro nie dołączyły.
Jednocześnie tempo rozwoju państw członkowski także jest różne22. Powiększona strefa euro z więk‑
szymi różnicami strukturalnymi może zwiększyć kruchość unii walutowej, ponieważ strefa euro jest niejednorodna i podzielona. Różnice w poziomie produktywności i w poziomie dochodów między krajami strefy euro zmniejszają się zbyt wolno.
Wyniki badań prowadzonych przez M. Monfort, J. Ordoneza oraz H. Selę wskazują, że pomijanie kryteriów konwergencji realnej i skupianie się na konwergencji nominalnej nie wystarcza. Gdyby konwergencja nominalna wystarczała, to po latach integracji gospodarczej nastąpiłoby upodobnienie się wszystkich państw w ramach Unii. Tymczasem badacze stwierdzili, że integracja gospodarcza nie doprowadziła do realnej konwergencji gospodarek krajów członkowskich. Sama integracja gospodarcza nie prowadzi do konwergencji realnej gospodarek23. Doświadczenia ostatniego kryzysu gospodarczego, którego oficjalny początek wiązał się z upadkiem banku Lehman Brothers, wskazują, że spełnianie przez kandydatów warunków konwergencji nomi‑
nalnej nie powinno wystarczać na ich wejście do strefy euro. Konwergencja nominalna powinna być poprzedzona konwergencją realną w zakresie pro‑
duktywności i dochodów. Kraje wstępujące powinny dokonać też konwergencji strukturalnej.
21 K. Konopczak, A. Welfe, Convergence driven infla-tion and the channels of its absorpinfla-tion, „Journal of Policy Modeling” 2017, vol. 39, s. 1019–1034.
22 M. Monfort, J.C. Cuestas, J. Ordonez, Real conver-gence..., op.cit.
23 M. Monfort, J. Ordonez, H. Sala, Inequality and unem-ployment patterns in Europe: Does integration lead to (real) convergence?, „Open Economies Review” 2018, vol. 29, no. 4, s. 703–724.
Ostatni kryzys wskazuje, że wymagana powinna również być konwergencja rynków finansowych24. Ni‑
toi i Pochea w wyniku prowadzonych badań odrzucili hipotezę o konwergencji rynków finansowych w Eu‑
ropie Środkowo ‑Wschodniej, a dodatkowo doszli do wniosków, że różnice między tymi rynkami powięk‑
szyły się po ostatnim globalnym kryzysie finansowym i kryzysie związanym z zadłużeniem. Kraje te w ramach konwergencji strukturalnej powinny zwiększyć konwer‑
gencję rynków finansowych, ponieważ konwergencja finansowa jest ważna dla stabilności Unii Europej‑
skiej25. W literaturze przedmiotu wskazuje się, że26: integracja rynków finansowych umożliwia bar‑
• dziej efektywny podział ryzyka i wzmacnia sta‑
bilność finansową,
dla krajów rozwijających się integracja finan‑
• sowa może być szkodliwa, bo może zwiększać niestabilność,
kraje z dobrze rozwiniętym rynkiem finansowym
• w okresie przejściowym szybciej zmniejszają dystans między krajami rozwiniętymi niż kraje ze słabo rozwiniętym rynkiem finansowym.
Produktywność i poziom dochodów w krajach Unii Europejskiej i krajach strefy euro
O realnej konwergencji, czyli upodobnieniu się państw świadczyć może podobny poziom produk‑
tywności gospodarki oraz podobny poziom dochodów osób zatrudnionych. Przeprowadzono badanie pro‑
duktywności i poziomu dochodów w krajach człon‑
kowskich Unii Europejskiej w latach 2005–2018.
W pierwszym kroku na potrzeby badania wyodręb‑
niono następujące grupy badawcze:
wszystkie państwa członkowskie Unii Europej‑
• skiej, których było 28;
państwa członkowskie Unii Europejskiej, które
• były jednocześnie członkami strefy euro, których było 19;
tzw. „biedne południe UE”, do którego zali‑
• czono – Bułgarię, Czechy, Estonię, Grecję, Hisz‑
panię, Chorwację, Włochy, Cypr, Łotwę, Litwę, Węgry, Maltę, Polskę, Portugalię, Rumunię, Sło‑
wenię, Słowację;
tzw. „bogata północ UE”, do której zaliczono –
• Danię, Niemcy, Belgię, Finlandię, Szwecję, Wielką Brytanię, Holandię, Austrię, Francję, Luksemburg, Irlandia;
Polska.
•
24 M. Nitoi, M.M. Pochea, Testing financial market co-nvergence in Central and Eastern Europe: A nonlinear single factor model, „Economics Systems” 2016, vol. 40, no. 1, s. 323–334.
25 Ibidem.
26 Ibidem.
ZĘŚĆ I – X KONGRES EKONOMISTÓW POLSKICHONOMIŚCI DLA ROZWOJU – PODSUMOWANIE Wyliczono średni poziom produktywności dla 28 kra‑
jów członkowskich, średni poziom produktywności dla 19 krajów strefy euro, dla państw „biednego południa”, dla państw „bogatej północy” oraz oddzielnie dla Pol‑
ski. Do wyliczeń zastosowano średnią arytmetyczną.
Przyjęto, że średni poziom produktywności dla 28 kra‑
jów Unii Europejskiej stanowi 100%, czyli poziom, z którym porównywano pozostałe wyniki. Wyniki dla wszystkich grup przedstawiono na wykresie 1.
Na wykresie 1 widać, że produktywność w kra‑
jach strefy euro w ciągu całego badanego okresu była znacznie wyższa niż średnia produktywność we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Jednocześnie w całym badanym okresie produktywność w krajach
„bogatej północy” znacznie przewyższała średnią produktywność w państwach „biednego południa”, w całej Unii i w strefie euro. Można było zauważyć wręcz narastanie różnic między produktywnością w państwach „bogatej północy” i w państwach strefy euro. Narastanie różnic w produktywności między państwami strefy euro i „bogatą północą” przeczy zjawisku konwergencji realnej zachodzącej już po wstąpieniu do strefy euro.
Na wykresie 2 przedstawiono średnią produktyw‑
ność w Polsce na tle średniej produktywności krajów
„biednego południa”, w 28 państwach UE i w strefie euro. W państwach „biednego południa” minimalnie zbliża się do produktywności we wszystkich kra‑
jach Unii i w strefie euro. Produktywność w Polsce w ciągu ostatniej dekady zbliżała się do średniej pro‑
duktywności państw „biednego południa” (wykres 2), czyli produktywność rosła szybciej niż w tych krajach i szybciej Polska zmniejszała różnice między produk‑
tywnością w krajach strefy euro. Warto jednak zauwa‑
żyć, że różnice między produktywnością w Polsce i państwach strefy euro są nadal bardzo duże.
Na wykresie 3 można zaobserwować zmiany pro‑
duktywności krajów „bogatej północy” w porówna‑
niu ze średnią produktywnością w Unii Europejskiej i w strefie euro. Wyraźnie widać, że zwiększają się różnice między produktywnością „bogatych państwa”
a produktywnością państw członkowskich strefy euro, podczas gdy produktywność krajów strefy euro zbliża się do średniej produktywności w całej Unii, ale po‑
przez spadek produktywności w strefie euro w porów‑
naniu ze średnią w Unii.
Słowenia weszła do strefy euro w 2007 r. Na wy‑
kresie 4 przedstawiono zmiany produktywności w Słowenii na tle wszystkich państw Unii Europej‑
skiej i na tle strefy euro. W krótkim czasie po wejściu do strefy euro można było zaobserwować zwiększanie dystansu między produktywnością w Słowenii w po‑
równaniu ze średnią produktywnością w całej Unii w strefie euro. Warto zauważyć, że dystans między Słowenią i strefą euro zmniejsza się, ale głównie z powodu obniżania się produktywności w strefie
Wykres 1. Produktywność
(% w relacji do krajów UE)
50 60 70 80 90 100 110 120 130
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 UE (28 krajów) Strefa euro (19 krajów)
Biedne Południe UE Polska
Bogata Północ UE
Źródło: opracowanie własne na podstawie danych Eurostat *.
Wykres 2. Produktywność – „biedne południe”
(% w relacji do krajów UE)
60 70 80 90 100 110 120
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018
UE (28 krajów) Strefa euro (19 krajów)
Biedne Południe UE Polska
Wykres 3. Produktywność – „bogata północ”
(% w relacji do krajów UE)
60 70 80 90 100 110 120 130
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 UE (28 krajów) Strefa euro (19 krajów) Bogata Północ UE
Wykres 4. Słowenia – do produktywność (% w relacji krajów UE)
60 70 80 90 100 110 120
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 UE (28 krajów) Strefa euro (19 krajów) Słowenia
euro w porównaniu z produktywnością w całej Unii.
Konwergencja realna w Słowenii w porównaniu z całą Unią odbywa się. Po krótkim okresie zwiększenia róż‑
nic, na początku funkcjonowania Słowenii w strefie euro, następowało powolne zmniejszanie różnic. Jed‑
nak warto zauważyć, że niwelacja różnic jest bardzo, bardzo powolna.
Cypr i Malta wstąpiły do strefy euro w 2008 r.
Na wykresie 5 przedstawiono produktywność na Cyprze i na Malcie na tle średniej produktywności w Unii Europejskiej i w strefie euro. W momencie wstępowania do strefy euro produktywność Cypru i Malty była zbliżona. W kolejnych latach zwięk‑
szały się różnice między produktywnością Malty w porównaniu ze średnią produktywnością w Unii oraz produktywnością Cypru. Nastąpił duży spa‑
dek produktywności Cypru, a produktywność Malty w porównaniu z całą Unią ulegała dużym wahaniom, chociaż cały czas była niższa niż średnia w Unii i średnia w strefie euro. W ciągu całego badanego okresu utrzymywał się duży dystans między średnią produktywnością w strefie euro oraz na Cyprze i Mal‑
dek produktywności Cypru, a produktywność Malty w porównaniu z całą Unią ulegała dużym wahaniom, chociaż cały czas była niższa niż średnia w Unii i średnia w strefie euro. W ciągu całego badanego okresu utrzymywał się duży dystans między średnią produktywnością w strefie euro oraz na Cyprze i Mal‑