Rozdzia³ 3 Edukacja
Katarzyna Soko³owska
n a
c z
w i
t a
u s
j a
a c
u k
E d
Edukacja (³ac. educatio - wychowanie) n
n
n
– pojêcie zwi¹zane z rozwojem umys³owym i wiedz¹ cz³owieka, stosowane w nastêpuj¹cych znaczeniach:
proces zdobywania wiedzy, polega na zdobywaniu wiedzy w szkole lub poza ni¹. W Polsce edukacja formalna podlega dwóm ministerstwom: Ministerstwu Edukacji Narodowej (MEN) i Ministerstwu Nauki i Szkolnictwa Wy¿szego (MNiSW);
pojêcie u¿ywane dla okreœlenia stanu wiedzy danej osoby, spo³eczeñstwa, narodu. W tym kontekœcie mówi siê o dobrej lub z³ej edukacji, wystarczaj¹cej lub niewystarczaj¹cej;
wychowanie (g³ównie pod wzglêdem umys³owym), wykszta³cenie, nauka kszta³cenie, ogó³ czynnoœci i procesów maj¹cych na celu przekazywanie wiedzy, kszta³towanie okreœlonych cech i umiejêtnoœci.
( http://pl.wikipedia.org/wiki/Edukacja )
Edukacja to termin szeroki, obejmuj¹cy wszystkie sfery ¿ycia cz³owieka.
Z edukacj¹ mamy do czynienia praktycznie od dnia narodzin, a¿ do chwili œmierci.
Poprzez edukacjê nabywamy wiedzê, kszta³tujemy swój œwiatopogl¹d, postawy, wartoœci. Nabywanie doœwiadczenia to te¿ edukacja. Poziom wykszta³cenia, dostêpnoœæ ró¿nych form edukacji oraz udzia³ spo³eczeñstwa w oferowanych dzia³aniach edukacyjnych warunkuje okreœlony poziom rozwoju poszczególnych spo³ecznoœci. Rola edukacji jest zauwa¿ana i podkreœlana przez wiele instytucji miêdzynarodowych jako droga do rozwoju.
Organizacja Narodów Zjednoczonych ju¿ w 2002 r. przyjê³a rezolucjê ustanawiaj¹c¹ Dekadê Edukacji na temat Zrównowa¿onego Rozwoju. Jako cele dekady wskazano wspieranie d¹¿eñ promuj¹cych zrównowa¿ony rozwój spo³eczny, gospodarczy i ekologiczny. ONZ wskazuje, ¿e œwiatowe zwrócenie uwagi na edukacjê bêdzie okazj¹ do poprawy jakoœci kszta³cenia, wzmocnienia roli edukacji, której ide¹ powinno byæ d¹¿enie do
. Edukacja w zrównowa¿onym rozwoju podkreœla potrzebê respektowania godnoœci ludzkiej, poszanowania ró¿norodnoœci, ochrony œrodowiska naturalnego oraz zasobów naszej planety.
3.2. Edukacja w polityce miêdzynarodowej
osi¹gniêcia równowagi pomiêdzy spo³ecznym i ekonomicznym dobrem oraz kultur¹, tradycj¹ i ochron¹ zasobów naturalnych Ziemi
Ÿród³o: http://www.unic.un.org.pl/edukacja_rozwoj/?
Dekady Miêdzynarodowe s¹ og³aszane przez ONZ od 1985 r. w celu zwrócenia uwagi na potrzebê wsparcia wa¿nych kwestii o znaczeniu œwiatowym.
zosta³a oficjalnie og³oszona przez Koichiro Matsuura, Dyrektora Generalnego UNESCO, w dniu 1 marca 2005 r., w Siedzibie G³ównej ONZ.
Znaczenie edukacji dla zrównowa¿onego rozwoju dostrzeg³a równie¿ Unia Europejska. W kontekœcie odczuwalnych w ka¿dym z pañstw cz³onkowskich konsekwencji kryzysu finansowego i ekonomicznego zauwa¿ono, ¿e systemy edukacji i szkoleñ musz¹ dostosowywaæ swoje priorytety tak, by wyposa¿yæ wszystkich obywateli Europy w wiedzê, umiejêtnoœci i kompetencje potrzebne do sprostania wyzwaniom i ¿¹daniom zarówno w miejscu pracy, jak i wspó³czesnym ¿yciu.
Na kanwie tych obserwacji w 2010 r. pañstwa cz³onkowskie i Komisja Europejska zgodzi³y siê na w³¹czenie edukacji i szkoleñ jako kluczowego elementu do programu „Europa 2020”,
sprzyjaj¹cego w³¹czeniu spo³ecznemu w nadchodz¹cej dekadzie. Cel ten zawarto równie¿ w „Strategicznych ramach europejskiej wspó³pracy w dziedzinie edukacji i szkoleñ” (ET 2020), dokumencie stanowi¹cym podstawê wspó³pracy europejskiej na polu edukacji i szkoleñ, wnosz¹cym znacz¹cy wk³ad w realizacjê szerszych celów strategii „Europa 2020”.
Od tej pory pojawi³o siê szereg danych statystycznych, raportów pokazuj¹cych obraz edukacji na poziomie europejskim jak i krajowym. Przyk³adem takiego opracowania jest „Statystyka dotycz¹ca edukacji na poziomie regionalnym”
– artyku³ bêd¹cy prób¹ ukazania europejskiego systemu edukacji. Z uwagi na to, ¿e Unia Europejska obejmuje 27 krajów o zró¿nicowanych zasadach realizacji procesu edukacji, bardzo trudno jest porównywaæ poszczególne systemy, niemniej jednak zestawienia statystyczne pokazuj¹ realny obraz dostêpnoœci poszczególnych poziomów kszta³cenia.
W Europie mamy kraje, w których obowi¹zkiem szkolnym s¹ objête ju¿
czterolatki (Luksemburg i Irlandia Pó³nocna), jak równie¿ kraje w których obowi¹zek szkolny powstaje w siódmym roku ¿ycia.
Na uwagê zas³uguje równie¿ druga grupa wiekowa, a mianowicie m³odzie¿
siedemnastoletnia. Jest to wiek, w którym w wiêkszoœci pañstw UE uczniowie dokonuj¹ wyboru pomiêdzy kontynuowaniem nauki, a poszukiwaniem pracy.
Z danych za 2010 r. dotycz¹cych UE-27 wynika, ¿e w regularnym systemie obejmuj¹cym wszystkie poziomy edukacji, od podstawowego do studiów podyplomowych kszta³ci³o siê oko³o 93,1 mln uczniów i studentów; kolejne 14,9 mln dzieci objêtych by³o edukacj¹ przedszkoln¹.
Przedmiotem badañ statystyków w dalszej czêœci by³a liczba studentów oraz osób z wy¿szym wykszta³ceniem. W 2010 r. liczba studentów szkó³ wy¿szych w UE-27 wynios³a 19,8 mln, co stanowi³o 62,7 proc. wszystkich osób w wieku od Dekada Edukacji na temat Zrównowa¿onego Rozwoju
strategii UE na rzecz inteligentnego i zrównowa¿onego rozwoju
20 do 24 lat. W 2011 r. w UE-27 jako ca³oœci przesz³o jedna trzecia (34,6 proc.) osób w wieku od 30 do 34 lat mia³a wykszta³cenie wy¿sze. Dane te œwiadcz¹ o rosn¹cej liczbie mieszkañców UE, którzy studiuj¹ na wy¿szych uczelniach. Jest to zgodne z jednym z celów strategii „Europa 2020”, który zak³ada, ¿e do 2020 r. co najmniej 40 proc. osób w wieku od 30 do 34 lat w UE-27 zdobêdzie wy¿sze wykszta³cenie.
W i ê c e j i n f o r m a c j i : h t t p : / / e p p . e u r o s t a t . e c . e u r o p a . e u / statistics_explained/index.php/Education_statistics_at_regional_level/pl
„W ¿adnym wieku nie powinieneœ siê wstydziæ tego, czego nie wiesz, poniewa¿ zami³owanie do nauki i zajmowanie siê ni¹ nie ogranicza siê do czasów szkolnych, lecz koñczy siê z ¿yciem.”
Szymon Marycjusz
3.3. Kszta³cenie ustawiczne
Kszta³cenie ustawiczne, termin u¿ywany zamiennie z pojêciem „e
” „ ” „ ”.
W polskim prawodawstwie termin ten pojawia siê w ustawie z dnia 7 wrzeœnia 1991 r. o systemie oœwiaty oraz w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r.
o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy i oznacza: „kszta³cenie w szko³ach dla doros³ych, a tak¿e uzyskiwanie i uzupe³nianie wiedzy, umiejêtnoœci i kwalifikacji zawodowych w formach pozaszkolnych przez osoby, które spe³ni³y obowi¹zek szkolny”; „kszta³cenie w szko³ach dla doros³ych, a tak¿e uzyskiwanie i uzupe³nianie wiedzy ogólnej, umiejêtnoœci i kwalifikacji zawodowych w odniesieniu do bezrobotnych, poszukuj¹cych pracy, pracowników i pracodawców”.
Dokumentacja strategiczna i programowa UE ju¿ od 1999 r. zwraca uwagê na znaczenie tej formy kszta³cenia:
– zawiera zadania prowadz¹ce do zbli¿enia systemów szkolnictwa wy¿szego krajów europejskich.
– formu³uje d³ugofalowy program spo³eczno - ekonomiczny dla krajów Unii Europejskiej. Jednym z jej elementów jest nowe podejœcie do problematyki kszta³cenia ustawicznego, nadanie priorytetowego znaczenia koncepcji „uczenia siê przez ca³e ¿ycie”. Komisja Europejska zobowi¹za³a siê wspieraæ wspó³pracê europejsk¹ w tej dziedzinie.
dukacja permanentna edukacja doros³ych uczenie siê przez ca³e ¿ycie
Deklaracja Boloñska (1999 r.)
Strategia Lizboñska (2000 r.) n
n
n
n
n
Deklaracja Kopenhaska (2002 r.)
procesu kopenhaskiego
Europejskie ramy kwalifikacji dla uczenia siê przez ca³e ¿ycie (2007 r.)
„Europa 2020” technologicznego. W dokumencie sformu³owano priorytety
dotycz¹cego wzmocnionej europejskiej wspó³pracy w dziedzinie kszta³cenia i szkolenia zawodowego (VET). Celem procesu jest poprawa wyników, jakoœci i atrakcyjnoœci kszta³cenia i szkolenia zawodowego w Europie. Ma on zachêcaæ do wykorzystywania ró¿nych mo¿liwoœci kszta³cenia zawodowego w kontekœcie uczenia siê przez ca³e ¿ycie i przy pomocy narzêdzi wspomagaj¹cych tak¹ formê kszta³cenia.
– Parlament Europejski przyj¹³ opracowany przez Komisjê Europejsk¹ traktat Europejskie ramy kwalifikacji dla uczenia siê przez ca³e ¿ycie (European Qualifications Framework - EQF). Jest to nowe narzêdzie, które ma umo¿liwiæ obywatelom pañstw cz³onkowskich Unii Europejskiej, a szczególnie pracodawcom, ³atwiejsze porównywanie poziomu kwalifikacji zdobytych w ró¿nych krajach w odmiennych systemach edukacyjnych.
- strategia na rzecz inteligentnego i zrównowa¿onego rozwoju sprzyjaj¹cego w³¹czeniu spo³ecznemu jest nowym, d³ugookresowym programem rozwoju spo³eczno-gospodarczego Unii Europejskiej, w ramach którego jeden z nadrzêdnych celów brzmi:
podniesienie poziomu wykszta³cenia, zw³aszcza poprzez zmniejszenie odsetka osób przedwczeœnie koñcz¹cych naukê do poni¿ej 10 proc. oraz zwiêkszenie do co najmniej 40 proc. odsetka osób w wieku 30-34 lat maj¹cych wykszta³cenie wy¿sze.
Priorytety europejskie maj¹ odzwierciedlenie równie¿ w dokumentach strategicznych krajowych. Rolê kszta³cenia ustawicznego, od pocz¹tku procesów transformacji, zaznaczano w takich dokumentach jak:
Strategia Rozwoju Kraju na lata 2007-2015;
Krajowy Program Reform na lata 2008-2011 na rzecz realizacji Strategii Lizboñskiej;
Krajowy Plan Dzia³añ na rzecz Zatrudnienia na lata 2009-2011;
Strategia Rozwoju Kszta³cenia Ustawicznego do roku 2010;
Strategia Rozwoju Edukacji na lata 2007-2013;
Program Operacyjny Kapita³ Ludzki (PO KL);
Regionalne Programy Operacyjne wspó³finansowane s¹ z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego stworzone odrêbnie w poszczególnych województwach.
Na dzieñ dzisiejszy mo¿na powiedzieæ, ¿e mia³y one istotny wk³ad w rozwój œwiadomoœci obywateli w zakresie kszta³cenia ustawicznego.
–
Obecnie kszta³cenie ustawiczne sta³o siê jednym z najistotniejszych elementów strategii rozwoju wspó³czesnych europejskich gospodarek. Wysokie i stale uzupe³niane kwalifikacje przyczyniaj¹ siê do wiêkszej produktywnoœci pracy i konkurencyjnoœci gospodarki oraz umo¿liwiaj¹ elastyczne dopasowanie do ci¹gle zmieniaj¹cych siê potrzeb rynku pracy. Rozwój edukacji ustawicznej jest wiêc narzêdziem do przeciwdzia³ania bezrobociu, ubóstwu oraz wykluczeniu spo³ecznemu.
Zgodnie z zapisami ustawy o systemie oœwiaty prowadzenie i finansowanie szkó³ i innych placówek oœwiatowych stanowi, obok wielu innych, zadanie w³asne jednostek samorz¹du terytorialnego. Realizuj¹ one zadania oœwiatowe samodzielnie, a nie w imieniu jednostek centralnych np. Ministerstwa Edukacji Narodowej.
3.4. Edukacja w najbli¿szym œrodowisku
Edukacja w Konstytucji i ustawach ustrojowych Konstytucja RP
Ustawa o samorz¹dzie gminnym
Ustawa o samorz¹dzie powiatowym
Ustawa o samorz¹dzie województwa
Art.166 Zadania publiczne s³u¿¹ce zaspakajaniu potrzeb wspólnoty samorz¹dowej s¹ wykonywane przez JST jako zadania w³asne.
Art.7 pkt 8 - Zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie edukacji nale¿y do zadañ w³asnych gminy.
Art.4 ust 1 pkt 1 - Powiat wykonuje okreœlone ustawami zadania publiczne o charakterze ponadgminnym w zakresie edukacji publicznej.
Art.11 ust. 2 pkt 4 - Samorz¹d województwa prowadzi politykê rozwoju województwa, na któr¹ sk³ada siê wspieranie i prowadzenie dzia³añ na rzecz podnoszenia poziomu wykszta³cenia obywateli.
-Struktura szkolnictwa w Polsce, obejmuje przedszkola, szko³y podstawowe, gimnazja, szko³y ponadgimnazjalne, policealne, artystyczne oraz inne placówki edukacyjne. W myœl zapisów Konstytucji RP ka¿dy ma prawo do nauki. Nauka jest obowi¹zkowa od 6. do 18. roku ¿ycia, ale status instytucji obowi¹zkowych maj¹ jedynie szko³a podstawowa i gimnazjum. W szko³ach publicznych nauka w zakresie ramowych planów nauczania jest bezp³atna.
Œrednia wieku polskich nauczycieli to 40,9 lat; zdecydowana
wiêkszoœæ z nich - , prawie ¹
wykszta³cenie wy¿sze.
http://samorzad.infor.pl/sektor/zadania/oswiata/artykuly/452718,raport_nauc zyciele_stan_i_struktura_zatrudnienia.html#ixzz2vmRfOubA
81 proc. to kobiety- wszyscy maj
Mówi¹c o systemie edukacji nale¿a³oby tu wpisaæ jeszcze uczelnie wy¿sze dzia³aj¹ce w oparciu o ustawê „Prawo o szkolnictwie wy¿szym”, w której czytamy, i¿
uczelnie „stanowi¹ integraln¹ czêœæ systemu edukacji i nauki” oraz wszelkiego rodzaju instytucje szkoleniowe oferuj¹ce szkolenia, kursy, warsztaty, dzia³aj¹ce w oparciu o odrêbne przepisy. Instytucje te uzupe³niaj¹ publiczny system kszta³cenia, a tak¿e s¹ realizatorami kszta³cenia ustawicznego.
Dlaczego tak du¿o, a jednoczeœnie na niewiele wystarcza? To pytania i dylematy dzisiejszych samorz¹dowców i obywateli, którym na sercu le¿¹ dzia³ania s³u¿¹ce rozwojowi spo³ecznoœci lokalnych, którzy s¹ œwiadomi, ¿e tylko wykszta³cone spo³eczeñstwo ma szansê na szybkie dostosowanie siê do zmieniaj¹cej siê rzeczywistoœci.
Bia³opole Dorohusk Dubienka Kamieñ LesniowiceRuda-Huta Sawin WierzbicaWojs³awice ¯mudŸ Powiat che³mski 120
100
80
60
40
20
0
bud¿et ogó³em wydatki na oœwiatê i wychowanie w 2010 roku
3.5. Uczyæ siê mo¿na nie tylko w szkole
Centrum Integracji Spo³ecznej w Che³mie – przyk³ad jednostki aktywizuj¹cej spo³ecznie i zawodowo poprzez ró¿ne formy kszta³cenia ustawicznego.
n n n n
Centrum jest specjalistyczn¹ placówk¹, aktywizuj¹c¹ zawodowo i spo³ecznie w procesie zatrudnienia socjalnego, osoby zagro¿one wykluczeniem.
Dzia³ania aktywizacyjno edukacyjne s¹ kierowane przede wszystkim do osób z niskim lub zdezaktualizowanym wykszta³ceniem zawodowym, z grup szczególnie trudno radz¹cych sobie na rynku pracy:
osób d³ugotrwale bezrobotnych;
zwalnianych z zak³adów karnych, maj¹cych trudnoœci w integracji ze œrodowiskiem;
uzale¿nionych od alkoholu (po zakoñczeniu programu psychoterapii w zak³adzie lecznictwa odwykowego),
bezdomnych (realizuj¹cych indywidualny program wychodzenia z bezdomnoœci).
G³ównym celem Centrum jest pomoc osobom doros³ym w powrocie do aktywnoœci spo³ecznej i zawodowej poprzez uczestnictwo w ró¿nych formach kszta³cenia: warsztatach, kursach, szkoleniach. Warsztaty pedagogiczne i psychologiczne pozwalaj¹ kszta³towaæ osobowoœæ, podnieœæ motywacjê do dzia³ania, trenowaæ asertywnoœæ, wzmocniæ poczucie w³asnej wartoœci, nauczyæ siê radzenia sobie ze stresem. Kursy i szkolenia realizowane w ramach piêciu grup zawodowych takich jak: grupa porz¹dkowa, grupa remontowo-porz¹dkowa, grupa kulinarno-porz¹dkowa, grupa opiekuñczo-porz¹dkowa, grupa fryzjerska - pozwalaj¹ nabyæ lub zaktualizowaæ umiejêtnoœci zawodowe niezbêdne do podjêcia zatrudnienia.
Wszystkie zajêcia prowadzone w Centrum podnosz¹ poziom kompetencji spo³ecznych i zawodowych osób korzystaj¹cych z tego rodzaju edukacji.
Praktyki zawodowe grupy porz¹dkowej CIS w Che³mie.
Wiejska Œwietlica Œrodowiskowa w Rako³upach – skarbnica rozwijania talentów, tradycji i kultury ludowej
Dzia³ania podejmowane w Wiejskiej Œwietlicy Œrodowiskowej w Rako³upach s¹ przyk³adem pozaszkolnych dzia³añ edukacyjnych kierowanych do szerokiego grona odbiorców. Swoje umiejêtnoœci kszta³c¹ tu zarówno dzieci jak i osoby doros³e, a nawet starsze. W ofercie placówki znajdziemy zajêcia teatralne, taneczne, plastyczne, warsztaty rêkodzie³a. G³os mo¿na æwiczyæ z powodzeniem w Zespole Œpiewaczym „Rako³upianki”. A wszystko to pod czujnym okiem Pani Instruktor Bo¿eny Czerniej. Kobiety otwartej na nowe pomys³y, lubi¹cej wyzwania, z wielk¹ pasj¹ zmieniaj¹cej jakoœæ ¿ycia w swojej „ma³ej ojczyŸnie”.
Z Pani¹ Bo¿en¹ mo¿na przygotowaæ piêkne ozdoby z szyszek, kasztanów, susz zapachowy dostaje nowy kszta³t w postaci piêknych kolorowych drzewek, a „Rako³upianki” przypominaj¹ piêkne ludowe pieœni i przyœpiewki. Prace konkursowe przygotowywane w œwietlicy przy okazji ró¿nych konkursów gminnych, powiatowych i regionalnych zdobywaj¹ uznanie wœród oceniaj¹cych.
W œwietlicy odkryjemy swoje aktorskie talenty na przyk³ad przygotowuj¹c widowisko ludowe pt. „Wiejska rodzina”. Korzystaj¹c z pracowni informatycznej mo¿na doskonaliæ umiejêtnoœæ obs³ugi komputera i poznawaæ najdalsze zak¹tki œwiata online. Wszystko to za spraw¹ jednej aktywnej kobiety, która chêtnie wspó³pracuj¹c z innymi, dzieli siê swoimi doœwiadczeniami i pasj¹.
1. Bo¿ena Czarniej – instruktorka wiejskiej œwietlicy w Rako³upach.
2. Dzieci z wiejskiej œwietlicy w Rako³upach podczas wystêpu.
3. Praktyki zawodowe w grupie fryzjerskiej, CIS w Che³mie.
2.
1.
3.
Rozdzia³ 4
4.1. Aktywna polityka spo³eczna
Zastanawiaj¹c siê nad problematyk¹ zdrowia i jakoœci ¿ycia w kontekœcie rozwoju lokalnego nale¿a³oby wspomnieæ o szeroko pojêtej wspó³czesnej polityce spo³ecznej, która czêsto jest nazywana aktywn¹ polityka spo³eczn¹ (APS).
Polskie definicje polityki spo³ecznej formu³owane po 1989 roku okreœlaj¹ j¹ w nastêpuj¹cy sposób: „Nowoczesna polityka spo³eczna w praktycznym wymiarze dotyczy (...) zaspokajania podstawowych potrzeb przez zaopatrywanie w dobra i us³ugi, zw³aszcza w dziedzinie lecznictwa, opieki i pomocy spo³ecznej, edukacji, mieszkalnictwa i dochodów (...), kontroli stanu stosunków spo³ecznych opartych