Trochê historii i teorii

Opieka zdrowotna

„Polityka spo³eczna to dzia³alnoœæ pañstwa, samorz¹du i organizacji pozarz¹dowych zmierzaj¹ca do kszta³towania ogólnych warunków pracy i bytu ludnoœci, prorozwojowych struktur spo³ecznych oraz stosunków spo³ecznych opartych na równoœci i sprawiedliwoœci spo³ecznej, sprzyjaj¹cych zaspokajaniu potrzeb spo³ecznych na dostêpnym poziomie.”

ród³o: Adam Kurzynowski: Zwi¹zki polityki spo³ecznej z polityk¹ gospodarcz¹, w: Kurzynowski A. (red.), Polityka spo³eczna, Szko³a G³ówna Handlowa, 2001

Lata 1945 – 1989 to czas funkcjonowania publicznej s³u¿by zdrowia w ramach gospodarki centralnie planowanej, finansowanej ze Skarbu Pañstwa.

W tym czasie przeprowadzono trzy g³ówne reformy sektora opieki zdrowotnej.

Pierwszy pakiet reform mia³ na celu rozwiniêcie bezp³atnej powszechnej opieki zdrowotnej. Œwiadczenia zdrowotne by³y udzielane pracownikom, a w latach 50.

powstawa³y bran¿owe zak³ady opieki zdrowotnej w miejscach pracy. Bezp³atna opieka zdrowotna nie dotyczy³a jednak rolników indywidualnych i ich rodzin.

Dostêp do opieki zdrowotnej na wsi poprawi³ siê w 1972 r., kiedy ubezpieczenie zosta³o rozszerzone na rolników. Nie zwiêkszono jednak równoczeœnie nak³adów na pañstwow¹ s³u¿bê zdrowia.

Po 1989 r. rozpocz¹³ siê proces przekszta³cenia systemu ochrony zdrowia, który przebiega³ równolegle z procesem przejœcia od gospodarki centralnie planowanej do rynkowej. Pierwsza istotna zmiana mia³a miejsce w 1999 roku kiedy to istotnie zmieniono sposób finansowania s³u¿by zdrowia oraz wprowadzono instytucje p³atnika za œwiadczenia – Kasy Chorych. W tym czasie nast¹pi³y istotne zmiany w organach za³o¿ycielskich, a mianowicie przejêcie przez struktury samorz¹du terytorialnego (gminê, powiat, sejmik wojewódzki) funkcji organu za³o¿ycielskiego zak³adów opieki zdrowotnej oraz ich obligatoryjne przekszta³cenie z jednostek bud¿etowych w samodzielne. W wyniku tego placówki s³u¿by zdrowia zosta³y przekszta³cone w samodzielne publiczne zak³ady opieki zdrowotnej, utworzono równie¿ jednostki o charakterze samorz¹dowym i niepublicznym.

Obecnie obowi¹zuje wielokrotnie nowelizowana

. Narodowy Fundusz Zdrowia funkcjonuje jako Centrala wraz z Wojewódzkimi Oddzia³ami NFZ. W odró¿nieniu od Kas, które by³y instytucj¹ samorz¹dn¹, NFZ jest pañstwow¹ jednostk¹ organizacyjn¹, posiadaj¹c¹ osobowoœæ prawn¹, zarz¹dzaj¹c¹ œrodkami finansowymi w du¿ej mierze pochodz¹cymi ze sk³adek na ubezpieczenie zdrowotne. G³ównym zadaniem NFZ jest kontraktowanie i finansowanie œwiadczeñ zdrowotnych nale¿nym osobom ubezpieczonym przez zak³ady opieki zdrowotnej i instytucje do tego upowa¿nione.

ustawa o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia

Zak³adem opieki zdrowotnej jest:

szpital, sanatorium, prewentorium, zak³ad opiekuñczo-leczniczy, zak³ad pielêgnacyjno-opiekuñczy (oraz inne z ca³odobow¹ lub ca³odzienn¹ opiek¹);

przychodnia, oœrodek zdrowia, poradnia;

pogotowie ratunkowe;

laboratorium diagnostyczne;

pracownia protetyki stomatologicznej I ortodoncji;

zak³ad rehabilitacji leczniczej;

inny zak³ad okreœlony w ustawie.

n

Zak³ady Opieki Zdrowotnej

mog¹ funkcjonowaæ jako jednostki publiczne i niepubliczne:

zak³ada: minister lub centralny organ administracji rz¹dowej, wojewoda, jednostka samorz¹du terytorialnego (szczebla:

gminnego, powiatowego, wojewódzkiego), pañstwowa uczelnia medyczna lub pañstwowa uczelnia prowadz¹ca dzia³alnoœæ dydaktyczn¹ i badawcz¹ w dziedzinie nauk medycznych.

mog¹ tworzyæ: koœcio³y lub zwi¹zki wyznaniowy, pracodawca, fundacja, zwi¹zek zawodowy, samorz¹d zawodowy lub stowarzyszenie, inna krajowa lub zagraniczna osoba prawna lub fizyczna ( z tym, ¿e nie mo¿e to byæ samodzielny publiczny zak³ad opieki zdrowotnej), spó³ka nie maj¹ca osobowoœci prawnej.

obecnie zdefiniowana i uregulowana w znowelizowanej w 2004 roku kszta³towa³a siê w Polsce i Europie na przestrzeni wieków.

, kiedy to powstawa³y fundacje W³adys³awa Hermana i Odrow¹¿ów nios¹ce pomoc osobom potrzebuj¹cym. Nastêpnie w XIV w. duchowieñstwo przyczyni³o siê do otwierania pierwszych szpitali w nowo rodz¹cym siê pañstwie. Znacz¹cym pocz¹tkiem interwencji pañstwa w sferze socjalnej by³o wprowadzenie zarz¹dzenia dotycz¹cego opieki nad psychicznie chorymi. Kolejnymi wa¿nymi elementami pomocy spo³ecznej by³a dzia³alnoœæ dobroczynna Koœcio³a Katolickiego, a w szczególnoœci klasztorów, bractw, towarzystw dobroczynnych.

Dzia³ania mia³y charakter filantropijny i uzasadnione by³y przede wszystkim wspó³czuciem i wzglêdami religijnymi. Kierowano je przede wszystkim do osób

¿yj¹cych w skrajnej nêdzy, starców, kalek, w³óczêgów i ¿ebraków. Instytucje pañstwowe w takie dzia³ania w³¹cza³y siê rzadko i kierowa³y siê g³ównie potrzeb¹ ochrony porz¹dku publicznego.

, kiedy to zacz¹³ siê rozwijaæ przemys³ fabryczny i umacniaæ kapitalizm.

Dalej prze³om XIX i XX wieku, który przyniós³ rewolucje socjalne i socjalistyczne oraz I wojna œwiatowa i kryzys ekonomiczny spowodowa³y dalsz¹ ewolucjê opieki spo³ecznej. Na kszta³t pomocy spo³ecznej w tym czasie du¿y wp³yw wywar³y idee pañstwa socjalistycznego i powstanie socjalnych praw jednostki. Spontaniczna dobroczynnoœæ przekszta³ci³a siê w regulowan¹ prawem opiekê spo³eczn¹. Wp³yw na przekszta³cenie dobroczynnoœci w opiekê spo³eczn¹ mia³y przede wszystkim:

zmiana motywów niesienia pomocy (poczucie obowi¹zku a nie mi³osierdzia) oraz zmiana organizacji i sposób dzia³ania (dzia³ania dobroczynne zast¹pi³y dzia³ania obowi¹zkowe ci¹¿¹ce na pañstwie i samorz¹dzie). W³aœnie w XIX i XX wieku po raz pierwszy pojawiaj¹ siê pojêcia social work (praca socjalna) i social worker (pracownik socjalny).

W Polsce pomoc spo³eczna, ze wzglêdów historycznych, rozwija³a siê nieco inaczej ni¿ w Europie i na jej kszta³t znaczny wp³yw wywiera³ Koœció³ Katolicki.

Pierwsz¹ kompleksow¹ regulacj¹ prawn¹ w sferze opieki spo³ecznej by³a ustawa Pierwsz¹ pomoc spo³eczn¹ w Polsce mo¿na odnaleŸæ ju¿ w œredniowieczu

Istotne znaczenie dla rozwoju opiekuñczych funkcji pañstwa przyniós³ wiek XIX

z dnia 16 sierpnia 1923 r. o opiece spo³ecznej. Ustawa ta okreœla³a istotê i cel opieki spo³ecznej, nak³ada³a zdania na zwi¹zki samorz¹dowe i pañstwo, okreœla³a i regulowa³a zasady przyznawania i finansowania form wsparcia. Zgodnie z w/w ustaw¹ prawo do opieki spo³ecznej przys³ugiwa³o ka¿demu obywatelowi, który nie posiada³ niezbêdnego minimum biologicznego. System stworzony w okresie miêdzywojennym funkcjonowa³ równie¿ po II wojnie œwiatowej. W okresie PRL pomoc spo³eczna jako wyodrêbniony dzia³ zabezpieczenia spo³ecznego nie funkcjonowa³a, zaœ œwiadczenia by³y udzielane w ramach ochrony zdrowia.

. W tym czasie pojawi³y siê na masow¹ skalê trudne sytuacje w ¿yciu jednostek i rodzin blokuj¹ce mo¿liwoœci zaspokajania podstawowych potrzeb ludzkich. Jako najwa¿niejsze nale¿y wskazaæ - kwestiê bezrobocia (jako zjawiska potêguj¹cego ubo¿enie ludnoœci), wzmo¿enie problemów patologii spo³ecznej, kwestiê mieszkaniow¹, ochronê zdrowia oraz lukê edukacyjn¹. Wychodz¹c naprzeciw nowo pojawiaj¹cym siê problemom w 1990 r. zaczêto organizowaæ w gminach nowe oœrodki pomocy spo³ecznej pod nadzorem Ministerstwa Pracy i Polityki Spo³ecznej, a w listopadzie uchwalono now¹ ustawê o pomocy spo³ecznej.

. W okresie tym pojawi³y siê pierwsze kryzysy okresu przemian z zaznaczonym pog³êbianiem siê spo³ecznych nierównoœci, a do instytucji pomocy spo³ecznej trafia³o coraz wiêcej problemów socjalnych. W zwi¹zku z funkcjonuj¹cym drogim, rozbudowanym i niew³aœciwie zarz¹dzanym systemem konieczne by³y zmiany polegaj¹ce na czêstszym wykorzystaniu œwiadczeñ o charakterze us³ugowym, wzmocnieniu roli organizacji spo³ecznych i pozarz¹dowych, rozwoju niepublicznych placówek pomocy spo³ecznej, wprowadzeniu niektórych œwiadczeñ funkcjonuj¹cych w Unii Europejskiej. Niezbêdne zmiany wprowadzi³a . Obecnie instytucje pomocy spo³ecznej w swojej pracy coraz czêœciej wykorzystuj¹ instrumenty aktywnej integracji staj¹c siê w lokalnym œrodowisku kreatorem aktywnej polityki spo³ecznej.

Wraz z wykorzystaniem funduszy unijnych w pomocy spo³ecznej szczególn¹ uwagê zwrócono na aktywizacjê spo³eczn¹ i zawodow¹ ca³ych spo³ecznoœci. Wprowadzono nowe formy pracy w postaci programów aktywnoœci lokalnej oraz instrumentów aktywnej integracji w zakresie edukacji, zdrowia, aktywizacji spo³ecznej i zawodowej. Istot¹ tego typu narzêdzi sta³o siê

.

. Wsparcie kierowane jest do wszystkich grup spo³ecznych: do dzieci i m³odzie¿y, osób doros³ych, osób starszych, niepe³nosprawnych, borykaj¹cych siê z ró¿nymi problemami i dysfunkcjami spo³ecznymi, uzale¿nionych, wspó³uzale¿nionych, niewydolnych wychowawczo, maj¹cych Inspiracj¹ do nowego rozwoju instytucji pomocowych by³y przemiany spo³eczno-gospodarcze pod koniec lat 80. XX wieku

Kolejny wa¿ny okres w historii polskiej pomocy spo³ecznej przypad³ na czas dostosowania prawa w zwi¹zku z perspektyw¹ wejœcia do Unii Europejskiej

ustawa o pomocy spo³ecznej z dnia 12 marca 2004 roku

w³¹czenie w proces rozwi¹zywania trudnych problemów spo³ecznych ca³ych lokalnych spo³ecznoœci, jak równie¿ instytucji i organizacji pozarz¹dowych

Obecnie pomoc spo³eczna to szereg instytucji i placówek œwiadcz¹cych ró¿nego rodzaju wsparcie zarówno w formie instytucjonalnej jak i w formie oœrodków wsparcia, grup samopomocowych i terapeutycznych, klubów, œwietlic

-trudnoœci z radzeniem sobie w sytuacjach trudnych. Kluczowymi instytucjami pomocy spo³ecznej s¹ dzia³aj¹cy w ka¿dej gminie Oœrodek Pomocy Spo³ecznej oraz w powiecie Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie. Instytucje te s¹ tak¿e centrami wolontariatu i liderami lokalnych partnerstw na rzecz rozwoju spo³eczno-gospodarczego. Dzia³ania instytucji pomocy spo³ecznej doskonale uzupe³niaj¹ organizacje pozarz¹dowe. Ma to szczególne znaczenie w ma³ych gminach wiejskich, w których bariery finansowe uniemo¿liwiaj¹ tworzenie rozbudowanej struktury instytucji pomocowych.