Minęło wiele lat od momentu rozkwitu w Stanach Zjednoczonych psy
chologii humanistycznej i od pierwszych prób stworzenia w odniesieniu do niej tzw. humanistycznej nauki o polityce. Trudno dziś wskazać licznych kontynuatorów tego kierunku politologicznego, choć oczywiście były po
dejmowane próby rozwijania jego dorobku (np. Woolpert 1998). Psycholo
gia humanistyczna w znaczący sposób wpłynęła na rozwój psychologii w ogóle i choć nie jest obecnie „trzecią siłą w psychologii”, to w dalszym ciągu jest dość wpływową orientacją psychologiczną - słuszne okazało się więc prze
widywanie Józefa Kozieleckiego (Kozielecki 2000: 259). Z powodzeniem wybroniła swoją pozycję w świecie nauki. Nie sposób tego jednoznacznie powiedzieć o „humanistycznej politologii” . Można stwierdzić, że „humani
styczna nauka o polityce” nie stała się spójnym i co najważniejsze trwałym nurtem badań. Należy przyznać rację jej krytykom. „Humanistyczni polito
lodzy” nie przedstawili bowiem żadnej konkretnej definicji polityki, co jest przecież obowiązkiem badaczy tej sfery życia społecznego. Wpisali się w hu
manistyczny paradygmat, ale zupełnie niejasny pozostaje aspekt metodolo
giczny ich pracy (tutaj jako swoisty wzór, zarówno w aspekcie terminolo
gicznym, teoretycznym i metodologicznym, może być postrzegany dorobek polskich „politologów humanistycznych”). „Humanistyczna politologia” była w końcu kierunkiem bardzo zaangażowanym. Dla przykładu, jeszcze w la
tach siedemdziesiątych pojawiały się propozycje płynące ze strony humani
stycznie zorientowanych badaczy, by zmienić sposoby nauczania w ramach studiów politologicznych poprzez angażowanie w proces dydaktyczny stan
dardów humanistycznych / psychologii humanistycznej. Propozycje takich działań opisała na przykład Clare A. Rose w artykule „A Humanistic Systems Approach to Teaching Political Science” (1976). Z kolei w znacznie później
szej pracy pt. Transformational Politics. Theory, Study, and Practice, pod redakcją Stephena Woolperta, Christy D. Slaton i Edwarda W. Schwerina, autorzy sformułowali model alternatywny wobec tradycyjnej politologii:
value-based political science, która nie tylko ma spełniać zasadnicze wymogi orientacji humanistycznej, ale poprzez odniesienie do realnych procesów społecznych, zmierzać do wypracowywania adekwatnych rozwiązań oraz promować demokrację, zrównoważony rozwój i społeczną świadomość. Jak widać, „humanistyczna politologia” w zasadzie nigdy nie była ideologicznie neutralna - nie próbowano nawet tej neutralności osiągnąć. Z drugiej jed
nak strony nie jest to przecież zjawisko niezwykłe, zważywszy na przykład, jak rozwijał się kierunek humanistyczny w dyscyplinie „pokrewnej” - socjo
Humanistyczna nauka o polityce, czyli o spotkaniu psychologii humanistycznej i politologii
logii: „Socjologię humanistyczną [...] wyróżnia się więc ze względu na jej funkcję społeczną. Jest to wiedza socjologiczna, która kształtuje ludzkie po
stawy i opinie, jest źródłem orientacji społecznych, ułatwia rozumienie naj
bardziej narzucających się społecznie problemów, pobudza do myślenia i rozwija wyobraźnię” (Mokrzycki 1971: 9). Humanistic political science sta
wiała (stawia) sobie dokładnie te same cele, jednocześnie wychodząc naprze
ciw oczekiwaniu, by badania społeczne cechowała swoista „praktyczność” . Natomiast uwikłanie ideologiczno-polityczne amerykańskich „politologów humanistycznych” - znaczny związek z doktryną liberalną - to zagadnienie na osobne opracowanie.
Nie jest jednak tak, że spotkanie politologii i psychologii humanistycznej zakończyło się kompletną porażką. Z perspektywy nauki o polityce, czerpanie inspiracji z innej dyscypliny i jednej z jej orientacji pozwoliło wyjść poza okre
ślony schemat, co akurat należy uznać za naukową odwagę i tym samym za walor. Co więcej, „humanistyczna politologia” to w zasadzie gotowy program badawczy - należy go jednak uszczegółowić, rozwinąć w aspekcie metodolo
gicznym i teoretycznym. Choć czas intensywnego rozwoju ma już za sobą, nic nie stoi na przeszkodzie, aby do tego projektu naukowego powrócić. „Huma
nistyczni politolodzy” musieliby jednak zaakceptować pewne kanony nauko
wości. Rezygnacja z ostentacyjnej prezentacji poglądów, wzmocnienie strony metodologicznej i terminologicznej to podstawowe zadania. „Troska o rozwój nauki jest jednocześnie troską o rozwój człowieka” (Kozielecki 2000: 260).
Przegląd najnowszego piśmiennictwa pozwala jednak sądzić, że humanistycz
nie zorientowani badacze dochodzą do tych samych wniosków.
Literatura cytowana
AHP Committee on human policies: statement of purposes (1973), „Jo urnal of Humanistic Psychology” 13(3): 15.
Anderson W (1974), Politics and the new humanism, „Journal of Huma
nistic Psychology” 14(4): 5-26.
Brewster Smith M. (1990), Humanistic Psychology, „Journal of Huma
nistic Psychology” 30(4): 6-21.
Bugental J.F.T. (1964), The third force in psychology, „Journal of Hu
manistic Psychology” 4(1): 19-26.
Bugental J.F.T. (1965), The persons behind the ideas, „Journal of Huma
nistic Psychology” 5(1): 111-113.
Bugental J.F.T. (1971), The humanistic ethic - the individual in psychothera- py as a societal change agent, „Journal of Humanistic Psychology” 11(1): 11-25.
Buhler Ch. (1979), Humanistic psychology as a personal experience,
„Journal of Humanistic Psychology” 19(1): 5-22.
Cardno J.A. (1966), Psychology: human, humanistic, humane, „Journal of Humanistic Psychology” 6(2): 170-177.
Charnofsky S. (2012), Humanistic psychologists model democracy, „Per- spective Magazine” (https://www.ahpweb.org/library/perspective-online/item/
86-humanistic-psychologists-models-democracy.html [dostęp 18.03.2017]).
Criswell E. (2000), The humanistic tradition: a vision for the future,
„Journal of Humanistic Psychology” 40(3): 74-82.
DeRobertis E.M. (2013), Humanistic psychology: alive in the 21st cen- tury?, „Journal of Humanistic Psychology” 53(4): 419-437.
Elkins D.N. (2009), Why humanistic psychology lost its power and in
fluence in American psychology: implications for advancing humanistic psy
chology, „Journal of Humanistic Psychology” 49(3): 267-291.
Fisher C.T. (2003), Infusing humanistic perspectives into psychology,
„Journal of Humanistic Psychology” 43(3): 93-105.
Greening T. (2007), Five basic postulates of humanistic psychology, „Jo- urnal of Humanistic Psychology” 47(1): NP.
Gruen A. (1978), On abstraction: the reduction and destruction of hu
man experience, „Journal of Humanistic Psychology” 18(1): 37-45.
Hartman J. (red.) (2009), Słownik filozofii, Kraków: Krakowskie Wy
dawnictwo Naukowe.
Jankowski K. (wybór tekstów i wstęp) (1978), Przełom w psychologii, przeł.
K. Jankowski, A. Kołyszko, P. Kołyszko, Warszawa: Czytelnik.
Jastrzębski A. (2010), Wielcy wizjonerzy, czyli filozofia psychologicznie oswajana, Warszawa: Eneteia.
Jastrzębski A. (2011), W obronie integralności człowieka. Próba adekwat
nego ujęcia filozofii psychologii, Warszawa: Eneteia.
Karwat M. (1980), Podmiotowość polityczna. Humanistyczna interpre
tacja polityki w marksizmie, Warszawa: PWN.
Klementewicz T. (1991), Spór o model metodologiczny nauki o polityce, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN.
Klementewicz T. (2011), Rozumienie polityki. Zarys metodologii nauki o polityce, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Kmita J. (1971), Z metodologicznych problemów interpretacji humani
stycznej, Warszawa: PWN.
Kmita J. (1973a), Elementy marksistowskiej metodologii humanistyki, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Kmita J. (1973b) Wykłady z logiki i metodologii nauk dla studentów wydziałów humanistycznych, Warszawa: PWN.
Humanistyczna nauka o polityce, czyli o spotkaniu psychologii humanistycznej i politologii
Kmita J. (1976), Szkice z teorii poznania naukowego, Warszawa: PWN.
Kmita J. (red.) (1978), Zagadnienie przełomu antypozytywistycznego w humanistyce, Warszawa-Poznań: PWN.
Kmita J. (2015), Czarnoksięstwa humanistów, redaktorzy tomu: Domi
niak G.A., Grad J., Kotowa B., Poznań: Fundacja Instytut im. Jerzego Kmity.
Kouttab A. (2007), Mapping the emotional terrain of peace: Palestinians and Israelis search for common ground, „Tournal of Humanistic Psycholo- gy” 47(3): 351-460.
Kozielecki J. (2000), Koncepcje psychologiczne człowieka, Warszawa:
Wydawnictwo Akademickie „Żak” .
Mack J.E. (1988), The challenge of political self-responsibility in the nuclear age, „Journal of Humanistic Psychology” 28(3): 75-87.
Matson F.W (1967), Humanistic political science: and humane politics,
„Journal of Humanistic Psychology” 7(1): 80-86.
May R. (1989), Psychologia i dylemat ludzki, przeł. T. Mieszkowski, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX.
May R. (1995), O istocie człowieka. Szkice z psychologii egzystencjalnej, przeł. M. Moryń, Z. Wiese, Poznań: Rebis.
Mokrzycki E. (1971), Założenia socjologii humanistycznej, Warszawa: PWN.
Obacz P. (2014), Czym jest psychologia humanistyczna? (podsumowanie wykładu), „Biuletyn Sądeckiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku” 42: 3-4.
Obacz P. (2015a), Psychologia humanistyczna: humanistyczne ideały i wartości w psychologii, w: Matusiak-Kempa I., Naruszewicz-Duchlińska A.
(red.), Idee i wartości w języku i kulturze, Olsztyn: Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, s. 62-71.
Obacz P. (2015b), Rozdział 6. Emocje w procesie załatwiania sporów międzynarodowych, w: Kuźniak B. (red.), Postępowanie przed sądami i try
bunałami oraz pozasądowe sposoby załatwiania sporów międzynarodowych.
Perspektywa polska, Warszawa: C.H. Beck, s. 179-189.
Obacz P (2015c), W kierunku nowej humanistyki: psychologia humanistyczna i liberalizm, w: Waingertner P, Rapacka-Wojtala S. (red.), Humanistyka na pro
gu XXI wieku, Łódź: Wydział Filozoficzno-Historyczny Uniwersytetu Łódzkie
go (http ://w w w .w ydzfilhist.uni. lo d z.p l/in d ex.php?option = com_con- tent&view=article&id=322&Itemid=148 [dostęp 18.03.2017]).
Perrin P.B. (2013), Humanistic psychology’s social justice philosophy:
systemically treating the psychosocial and health effects of racism, „Journal of Humanistic Psychology” 52(1): 52-69.
Rogers C.R. (1985), Building a person-centered approach to interna- tional disputes: a step in the practice of peace, Draft of Grant Proposal for the Vienna (Rust) Conference.
Rogers C.R. (1986), The Rust workshop: a personal overview, „Journal of Humanistic Psychology” 26(3): 23-45.
Rogers C.R. (2012), Sposób bycia, przeł. M. Karpiński, Poznań: Rebis.
Rogers C.R. (2014), O stawaniu się osobą, przeł. M. Karpiński, Poznań:
Rebis.
Rogers C.R., Malcolm D. (1895), A few notes about the Vienna meeting, La Jolla: Centre for Studies of the Person.
Rose C.A. (1976), A Humanistic Systems Approach to Teaching Political Science, „Improving College and University Teaching” 24(1): 49-52.
Ryback D. (2011), Humanistic psychology’s impact and accomplishments,
„Journal of Humanistic Psychology” 51(4): 413-418.
Schneider K.J., Pierson J.F., Bugental J.F.T. (red.) (2014), The Handbook o f Humanistic Psychology: Theory, Research, and Practice, Thousand Oaks:
SAGE Publications, Inc.
Schultz D. P., Schultz S.E. (2008), Historia współczesnej psychologii, przeł.
R. Andruszko, Kraków: Wydawnictwo UJ.
Serlin I. (2011), The history and future of humanistic psychology, „Jour
nal of Humanistic Psychology” 51(4): 428-431.
Solomon L.N. (1987), International tension-reduction through the per- son-centered approach, „Journal of Humanistic Psychology” 27(3): 336-347.
Swanson G.L. (1987), When personal and political processes meet, „Jo urnal of Humanistic Psychology” 27(3): 309-333.
Topolski J. (1998), Interpretacja jako konstrukcja: zbiór tekstów, Poznań:
Instytut Historii Uniwersytetu Adama Mickiewicza.
Woolpert S. (1980), Humanizing law enforcement: a new paradigm, „Jo urnal of Humanistic Psychology” vol. 20(4): 67-81.
Woolpert S. (1982), A comparison of rational choice and self-realization theories of politics, „Journal of Humanistic Psychology” 22(3): 55-67.
Woolpert S. (1988), Applying humanistic psychology to politics, „Jour
nal of Humanistic Psychology” 28(4): 45-62.
Woolpert S., Slaton Ch.D., Schwerin E.W (red.) (1998), Transformatio- nal Politics. Theory, Study, and Practice, New York: State University of New York.
Artykuły i studia Spotkania dyscyplin
ŁUKASZ ST R Z E L C Z Y K