Niew³aœciwe sformu³owanie diagnozy, za którym stoi nieadekwanty sposób pracy z dzieckiem, ma dla jego funkcjonowania dalekosiê¿ne znaczenie. Zaety-kietowaæ kogoœ jest bardzo ³atwo, lecz zdj¹æ z jego ramion ciê¿ar takiego brzemie-nia ju¿ nie [Popielarska, Popielarska, Jaklewicz 2000]. To dodatkowa, znacz¹co
utrudniaj¹ca dziecku spo³eczne funkcjonowanie, konsekwencja pochopnego sta-wiania rozpoznania problemu. Przede wszystkim jednak cechy pozornych zabu-rzeñ rozwoju wystêpuj¹ce u dzieci o konstytucjonalnie uwarunkowanej wra¿li-woœci, s¹ ich nieœwiadomym wo³aniem o pomoc. Niedostrze¿enie prawdziwej istoty problemu oznacza dla dziecka trwanie w samotnoœci i niezrozumieniu. W konsekwencji mo¿e prowadziæ to do wyst¹pienia b¹dŸ to zaburzeñ nerwico-wych [Popielarska 2000], b¹dŸ te¿ depresji [Jaklewicz 2001; Bomba 2011;]. Jest to niezwykle wa¿ny i aktualny problem, poniewa¿ od kilku lat na oddzia³ach za-mkniêtych w psychiatrycznych szpitalach, leczone s¹ coraz m³odsze dzieci, co jest stygmatem dzisiejszej rzeczywistoœci [Bomba, 2011].
Podsumowanie
„Ka¿dy cz³owiek na podstawie swoich w³asnych uwarunkowañ genetycz-nych rozwija bardzo indywidualny sposób zdobywania, przetwarzania i urze-czywistniania doœwiadczeñ w nauce. Stanowi to równie¿ g³ówny problem szkó³, które proponuj¹ przede wszystkim jedn¹ drogê nauki oraz odrzucaj¹ albo nie do-ceniaj¹ dzieci, które odbiegaj¹ od tej drogi. Ka¿dy cz³owiek wnosi swoj¹ bardzo indywidualn¹ zdolnoœæ do nauki, a jego otoczenie decyduje o tym, czy bêdzie móg³ on wykorzystaæ i poszerzyæ tê zdolnoœæ, czy zostanie ona zablokowana i zre-dukowana” [Fischer-Tietze 2002, s. 11].
Tymczasem, jak akcentuje M. Chodorowska-Chromiec: „W zwi¹zku z poja-wiaj¹cymi siê coraz bardziej z³o¿onymi problemami, w które ludzie i otaczaj¹cy ich œwiat s¹ uwik³ani, przed szko³¹ stoi zadanie przygotowania dzieci i m³odzie¿y do samodzielnego ich rozwi¹zywania. Zadaniem szko³y jest przyj¹æ na siebie nowe obowi¹zki, wprowadziæ zmiany w dotychczasowym modelu kszta³cenia i wychowania” [Chodorowska-Chromiec 2002, s. 147].
Nieod³¹cznym warunkiem pracy nauczyciela jest zatem refleksyjna postawa, któr¹ Z. Kwieciñski sprowadza do roli przewodnika i t³umacza. [Kwieciñski 2012b]. Zadanie to wymaga istotnych przemian w akademickim kszta³ceniu przysz³ych nauczycieli [Kozio³ 2002; Pó³turzycki 2008; Roc³awski 2008; Kwaœnica 2010]. „Na szczêœcie refleksyjnoœæ, rozumnoœæ, m¹droœæ humanistyczna i kryty-cyzm zaczynaj¹ powoli stawaæ siê centralnym problemem pedagogicznym i wa¿n¹ kwesti¹ zmian edukacyjnych” [Kwieciñski 2012b, s. 136]. Tylko profesjo-nalnie przygotowani, wyposa¿eni w praktyczn¹ wiedzê i umiejêtnoœci psycho-logiczno-pedagogiczne nauczyciele s¹ w stanie ochroniæ dzieci przed skutkami oddzia³ywania niew³aœciwych dla rozwoju dzieci cech czasów ponowoczesnych oraz kryzysu instytucji rodziny. Od ich kompetencji i œwiadomoœci odpowiedzial-noœci zale¿y jakoœæ psychosomatycznej kondycji uczniów.
Warto podkreœliæ, ¿e: „Zdumiewaj¹ce, jak ma³o tolerancji i zrozumienia oka-zuje siê dzieciom z zaburzeniami w nauce. Nauczyciele czêsto skar¿¹ siê, ¿e ucz-niowie nie rozumiej¹ ich sytuacji. Ale kto okazuje zrozumienie temu dziecku? (…) Dzieci te potrzebuj¹ naszego pe³nego mi³oœci i przejrzystego kierowania nimi oraz wsparcia, aby mog³y nadrobiæ zaleg³oœci w dojrzewaniu i potraktowaæ naukê jako kreatywny akt, który konieczny jest dla ich osobistego dojrzewania i rozwoju. Dzieci te s¹ czêœci¹ naszego spo³eczeñstwa, s¹ zwierciad³em naszych spo³ecznych lêków i neurotycznych struktur. Nie odbiegaj¹ od normy” [Fischer-Tietze 2002, s. 20].
Któ¿ jednak dziœ pamiêta, ¿e zabawa w chowanego jest lepsza ni¿ najbardziej nowoczesny komputer?
Bibliografia
Aronson E., Wilson T.D., Akert R.M. (1997), Psychologia spo³eczna. Serce i umys³, Wydawnic-two Zysk i S-ka, Poznañ
Aronson E. (2012), Cz³owiek- istota spo³eczna, PWN, Warszawa
Baron-Cohen S. (2008), Autism and Asperger Syndrome, Oxford University Press, London Baum H. (2006), Spokojnie siedzieæ? To nie dla mnie!, JEDNOŒÆ, Kielce
Bauman Z. (2012), O edukacji. Rozmowy z Riccardo Mazzeo, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wroc³aw
Baranowska W. (2010), Nauczyciel a uczeñ z ADHD, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków Bomba J. (2011), Depresja m³odzieñcza, [w:] Psychiatria dzieci i m³odzie¿y, red. I. Namys³owska,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
Cervinkowa H., Go³êbniak B.D. (red.) (2010), Badania w dzia³aniu. Pedagogika i antropologia
zaanga¿owane, Wydawnictwo Naukowe DSW, Wroc³aw
Chmielewska B. (2002), Kompetencje nauczyciela w zakresie wychowania do czasu wolnego, [w:]
Kompetencje nauczyciela wychowawcy, K. Ferenz, E. Kozio³, Wydawnictwo Uniwersytetu
Zielonogórskiego, Zielona Góra
Chodorowska-Chromiec M. (2002), Kompetencje nauczycieli do podmiotowego traktowania
ucz-niów w wieku wczesnoszkolnym, [w:] Kompetencje nauczyciela wychowawcy, K. Ferenz,
E. Kozio³, Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra
Chomczyñska-Rubacha M. (2010), Szkolne œrodowisko uczenia siê, [w:] Pedagogika. Podrêcznik
akademicki, red. Z. Kwieciñski, B. Œliwerski, t. 2, PWN, Warszawa, 2010
Dudzikowa M. (1994), kompetencje autokreacyjne – czy i jak s¹ mo¿liwe do nabycia w toku studiów
pedagogicznych, [w:] Ewolucja to¿samoœci pedagogiki, red. H. Kwiatkowska, PTP, Warszawa
Dylak S. (1995), Wizualizacja w kszta³ceniu nauczycieli, Wydawnictwo UAM, Poznañ Fischer-Tietze R. (2002), Nie ma g³upich dzieci. Jak dochodzi do zaburzeñ w nauce i jak temu
zara-dziæ. Poradnik dla (przysz³ych) rodziców, wychowawców i nauczycieli, Wydawnictwo
JEDNOή, Kielce
Frith U. (2008), Autyzm. Wyjaœnienie tajemnicy, GWP, Gdañsk
Go³êbniak B. D. (2010), Egzaminy i ocenianie szkolne, [w:] Pedagogika. Podrêcznik akademicki, t. 2, red. Z. Kwieciñski, B. Œliwerski, PWN, Warszawa
Grzegorzewska M. (1989), Wybór pism, Instytut Wydawniczy Zwi¹zków Zawodowych, Warszawa
Ilg F.L., Ames L.B., Baker S.M. (2007), Rozwój psychiczny dziecka od 0 do 10 lat, GWP, Gdañsk Jaklewicz H. (2001), Zaburzenia depresyjne u m³odzie¿y w okresie transformacji spo³ecznej,
„Psy-chiatria i Psychologia Kliniczna Dzieci i M³odzie¿y”, nr 1
Kielin J. (2011), Jak pracowaæ z rodzicami dziecka upoœledzonego, GWP, Gdañsk
Kochan K. (2006), Œwiadomoœæ nauczycielek-wychowawczyñ kszta³cenia zintegrowanego a
podej-mowane przez nie dzia³ania wychowawcze, [w:] Kobieta i mê¿czyzna w zawodzie nauczyciel-skim, red. R. Fudala, M. Kowalski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
Kozio³ E. (2002), Przygotowanie nauczyciela-wychowawcy do doskonalenia siê w zawodzie jako
pod-stawowy warunek efektywnego dzia³ania wychowawczego, [w:] Kompetencje nauczyciela wy-chowawcy, K. Ferenz, E. Kozio³, Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona
Góra
Kruk-Lasocka J. (2012), Dostrzec dziecko z perspektywy edukacji w³¹czaj¹cej, Wydawnictwo Na-ukowe DSW, Wroc³aw
Kwaœnica R. (2010), Wprowadzenie do myœlenia o nauczycielu, [w:] Pedagogika. Podrêcznik
akade-micki, t. 2, red. Z. Kwieciñski, B. Œliwerski, PWN, Warszawa
Kwieciñski Z. (2012a), Pedagogia przejœcia i pogranicza, [w:] Pedagogie postu. Preteksty –
Kon-teksty – PodKon-teksty, Z. Kwieciñski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
Kwieciñski Z. (2012b), Potrzeba kszta³cenia w humanistycznej m¹droœci, [w:] Pedagogie postu.
Preteksty – Konteksty – Podteksty, Z. Kwieciñski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
Kwieciñski Z. (2012c), 30 grzechów g³ównych w kszta³ceniu nauczycieli, [w:] Pedagogie postu.
Preteksty – Konteksty – Podteksty, Z. Kwieciñski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
Kwieciñski Z. (2012d), Zmieniæ kszta³cenie nauczycieli, [w:] Pedagogie postu. Preteksty –
Kon-teksty – PodKon-teksty, Z. Kwieciñski, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków
Lichtenberg-Kokoszka E., Straub R. (2006), Edukator-nauczyciel zdrowia. Wymagania i
rzeczy-wistoœæ, [w:] Kompetencje zawodowe nauczycieli i jakoœæ kszta³cenia w dobie przemian edukacyj-nych, R. Gmoch, A. Krasnodêbska, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole
Marsza³ek L. (2008), Kompetencje nauczycieli w kontekœcie edukacji w³¹czaj¹cej, [w:] Kompetencje
nauczyciela edukacji pocz¹tkowej, red. K. ¯egna³ek, Wydawnictwo Wy¿szej Szko³y
Peda-gogicznej TWP, Warszawa
Maciarz A. (2009), Trudne dzieciñstwo i rodzicielstwo, Wydawnictwo Akademickie „¯ak”, Warszawa
Nowosad I. (2002), Funkcja wychowawcy klasy na tle zadañ szko³y, [w:] Kompetencje nauczyciela
wychowawcy, K. Ferenz, E. Kozio³, Wydawnictwo Uniwersytetu Zielonogórskiego,
Zie-lona Góra
Perzycka E. (2005), Kompetencje kreatywne nauczycieli, [w:] Kompetencje zawodowe nauczycieli
i jakoœæ kszta³cenia w dobie przemian edukacyjnych, R. Gmoch, A. Krasnodêbska,
Wydaw-nictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole
Piekut-Burzyñska S. (2010), Emigracja zarobkowa rodziców a zaburzenia w funkcjonowaniu
dzie-ci, [w:] Rodzice i dzieci w ró¿nych systemach rodzinnych, red. I. Janicka, Oficyna
Wydawni-cza „Impuls”, Kraków
Pisula E. (2012), Autyzm. Od badañ mózgu do praktyki psychologicznej, GWP, Gdañsk Pisula E. (2012a), Autyzm. Przyczyny, symptomy, terapia, Wydawnictwo Harmonia, Gdañsk
Pó³turzycki J. (2008), Standardy kszta³cenia a kompetencje nauczycieli, [w:] Kompetencje
nauczy-ciela edukacji pocz¹tkowej, red. K. ¯egna³ek, Wydawnictwo Wy¿szej Szko³y
Pedagogicz-nej TWP, Warszawa
Popek L. (2011a), Zaburzenia emocjonalne rozpoczynaj¹ce siê w dzieciñstwie, [w:] Psychiatria
dzie-ci i m³odzie¿y, red. I. Namys³owska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
Popek L. (2011b), Zaburzenia funkcjonowania spo³ecznego rozpoczynaj¹ce siê w dzieciñstwie lub
w wieku m³odzieñczym, [w:] Psychiatria dzieci i m³odzie¿y, red. I. Namys³owska,
Wydaw-nictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
Popielarska A. (2000), Zaburzenia nerwicowe, [w:] Psychiatria wieku rozwojowego, red. A. Popie-larska, M. PopiePopie-larska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
Popielarska A., Popielarska M., Jaklewicz H. (2000), Specyficzne zaburzenia rozwojowe, [w:]
Psychiatria wieku rozwojowego, red. A. Popielarska, M. Popielarska, Wydawnictwo
Lekar-skie PZWL, Warszawa
Popielarska A., Szczepanik E. (2000), Zaburzenia psychiczne w padaczce, [w:] Psychiatria wieku
rozwojowego, red. A. Popielarska, M. Popielarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
War-szawa
Ratuœ A. (2002), Kompetencje nauczycieli w zakresie wspierania rozwoju i kszta³towania charakteru
uczniów, [w:] Kompetencje nauczyciela wychowawcy, K. Ferenz, E. Kozio³, Wydawnictwo
Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra
Roc³awski B. (2008), Kompetencje przedmiotowe i pedagogiczno-psychologiczne przysz³ych
na-uczycieli edukacji pocz¹tkowej, [w:] Kompetencje nauczyciela edukacji pocz¹tkowej, red.
K. ¯egna³ek, Wydawnictwo Wy¿szej Szko³y Pedagogicznej TWP, Warszawa
Rudek I. (2002), Poznawanie ucznia i diagnozowanie wychowawcze jako konieczne umiejêtnoœci
na-uczyciela, [w:] Kompetencje nauczyciela wychowawcy, K. Ferenz, E. Kozio³, Wydawnictwo
Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra
Samson A. (2001), Ksi¹¿eczka dla przestraszonych rodziców, Jacek Santorski & CO, Poznañ Skar¿yñska K. (1981), Spostrzeganie ludzi, PWN, Warszawa–Wroc³aw
Stryjkowski W. (2003), Kompetencje nauczyciela szko³y wspó³czesnej, eMPi2, Poznañ
Strzy¿ewska M. (2002), Kompetencje nauczycieli ucz¹cych dzieci ze specjalnymi potrzebami
edu-kacyjnymi, [w:] Kompetencje nauczyciela wychowawcy, K. Ferenz, E. Kozio³, Wydawnictwo
Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra
Suffczyñska-Kotowska M. (2000), Reakcje adaptacyjne u ma³ych dzieci, [w:] Psychiatria wieku
rozwojowego, red. A. Popielarska, M. Popielarska, Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
War-szawa
Werner E.E. (2000), Protective factors and individual resilience, www.healthychild.ucla.edu Werner E.E., Smith R.S. (2001), Journeys from Childhood to Midlife: Risk, Resilience, and
Recove-ry, Cornell University Press, Ithaca and London
Wing L. (2003), The Autistic Spectrum: A Parents’ Guide, Constable & Robinson
Zio³o I. (2005), Kompetencje pedagogiczne nauczycieli klas pocz¹tkowych szko³y podstawowej do
edukacji przyrodniczej, Wydawnictwo Oddzia³u PAN, Kraków
Niepe³nosprawnoœæ. Dyskursy pedagogiki specjalnej Nr 12/2013
Disability. Discourses of special education No. 12/2013
_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________