1.1. Konsumpcja i wydatki turystów
Podstawowym mechanizmem wpływu tu- rystyki na gospodarkę są wydatki konsump-cyjne turystów1. Ludzie wyjeżdżając – zwłaszcza poza granice własnego kraju – wydają i kon-sumują znacznie więcej, niż pozostając w do-mu (Amadeus, 2015; 2018). W związku z od- bywanymi podróżami, turyści płacą za usłu- gi transportowe i zakwaterowanie, korzysta- ją z usług gastronomicznych, biur podróży i plat- form rezerwacji, a także atrakcji oferowanych
przez sektor rozrywki i instytucje kultury. Kon-sumpcja tak rozumianych usług turystycznych rosła w ostatnich latach szybciej niż wydatki kon-sumpcyjne ogółem. W latach 2010-2018 w pań- stwach Unii Europejskiej wydatki na usługi trans-portowe, zakup pakietów wakacyjnych oraz re-kreację, kulturę i rozrywkę wzrosły o 19,4 proc., zaś wydatki na usługi zakwaterowania wzrosły o 24,4 proc. W tym samym czasie łączne wy- datki konsumpcyjne wzrosły o zaledwie 11 proc.
↘ Wykres 1. Dynamika wydatków gospodarstw domowych na usługi związane z turystyką w państwach Unii Europejskiej (Indeks, 2010=100)
Źródło: Eurostat (2019a).
130
120
110
100
90
1 W statystyce krajowej i międzynarodowej za turystów uznaje się osoby korzystające z noclegu poza stałym miejscem swojego przebywania. Do turystów nie włącza się więc tak zwanych odwiedzających jednodniowych.
Wydatki konsumpcyjne ogółem
Usługi zakwaterowania Usługi transportowe
Usługi w sektorze kultura i rekreacja Pakiety wakacyjne 2006 2007
2008 2010
2014 2009 2012
2011
2016
2013 2017 2018
2015
10
1. Konsumpcja, wydatki i podróże turystów Istotną cechą współczesnego rynku tu- rystycznego jest wysoki poziom jego seg-mentacji. Konsumenci różnią się od siebie odmiennymi preferencjami dotyczącymi optymalnych produktów turystycznych a tak-że chęcią i możliwością ponoszenia więk-szych wydatków w zamian za maksymalne dopasowanie usług i produktów do indy-widualnych potrzeb (Amadeus, 2015; 2018).Rynek „turystyki luksusowej”, skoncentrowany na dostarczaniu indywidualnie dopasowanych produktów i usług, wykazywał w ostatnich latach silną tendencję wzrostową (Amadeus, 2015; 2018). Fakt ten pozwala twierdzić, że wycena usług turystycznych, którymi są nie tyle dobra materialne, co unikalne przeżycia i doświadczenia, może być w dalekim stopniu subiektywna.
Wysokiej dynamice wydatków związanych z usługami turystycznymi towarzyszy wzrost świa-towego ruchu turystycznego. W stosunku do roku 2006 największą dynamikę przyjazdów tu- rystów zagranicznych można było zaobserwować w Azji Południowej (wzrost o 269 proc.) oraz w Azji
Wschodniej i na Pacyfiku (wzrost o 100 proc.).
Europa i Azja Środkowa charakteryzują się naj-słabszą dynamiką liczby przyjazdów turystów za- granicznych. W latach 2006-2018 liczba przyjaz-dów zagranicznych wzrosła tu o 52 proc. w porów- naniu ze średnią światową wynoszącą 76 proc.
1.2. Ruch turystyczny na świecie
↘ Rysunek 1. Wzrost liczby turystów zagranicznych w poszczególnych regionach w 2018 r.
(2006=100)
Źródło: opracowanie własne PIE na podstawie danych Banku Światowego (2020).
+45 proc.
Ameryka Północna
+52 proc.
Europa
i Azja Centralna +269 proc.
Azja Południowa
+67 proc.
Australia
+68 proc.
Afryka Subsaharyjska
+100 proc.
Azja Wschodnia i Pacyfik
+75 proc.
Bliski Wschód i Afryka Północna
+71proc.
Ameryka Południowa i Karaiby
11
1. Konsumpcja, wydatki i podróże turystów
Mimo tego w 2018 r. Europa i Azja Środko-wa nadal pozostaŚrodko-wała najpopularniejszą de- stynacją turystyczną, odpowiadając za 49 proc.
globalnej liczby wizyt turystów zagranicz-nych. O popularności tego regionu decyduje kilka czynników. Przede wszystkim Europę charakteryzuje wysoki poziom bezpieczeństwa politycznego połączonego z wysokim pozio-mem atrakcyjności turystycznej – w wymiarze kulturowym, historycznym, rozrywkowym oraz
biznesowym, a także wysokim poziomem in-frastruktury turystycznej (Światowe Forum Ekonomiczne, 2019). Istotnym czynnikiem wspomagającym rozwój ruchu turystycznego na terenie Europy jest możliwość swobodne-go przemieszczania się i podejmowania pracy na terenie Unii Europejskiej. Integracja gospodarcza państw unijnych oraz funk-cjonowanie jednolitego rynku są czynnikiem napędzającym europejski ruch turystyczny.
Europa i Azja Środkowa są najatrakcyjniejszą destynacją turystyczną, która w 2018 r. przyciągnęła 49 proc. globalnej liczby turystów zagranicznych
↘ Wykres 2. Udział poszczególnych regionów w globalnej liczbie przyjazdów turystów zagranicznych w 2018 r. (w proc.)
Źródło: Bank Światowy (2020).
Afryka Subsaharyjska 3 Azja Południowa
2
Bliski Wschód i Afryka Północna 7
Ameryka Północna
7 Azja Wschodnia i Pacyfik
24
Ameryka Południowa i Karaiby 8
Europa i Azja Środkowa 49
12
1. Konsumpcja, wydatki i podróże turystów↘ Wykres 3. Noclegi udzielone w wybranych państwach Unii Europejskiej w 2018 r. (w mln)
Źródło: Eurostat (2019a).
Polska, Niemcy, Rumunia, Francja i Szwecja należą do państw, w których większość ruchu turystycznego generują rezydenci (Eurostat, 2019a). W Polsce spośród całkowitej liczby udzielonych noclegów w 2018 r. (88,9 mln), wię-
kszość – 71,1 milionów (80 proc.) – to noclegi udzie- lone turystom krajowym. Podobną sytuację za-obserwowano w Rumunii i w Niemczech, gdzie noclegi udzielane turystom krajowym stanowiły odpowiednio – 81 proc. oraz 79 proc. wszystkich W 2018 r. we wszystkich państwach Unii
Europejskiej udzielono łącznie 2,7 miliarda noclegów, przy czym niemal dwie trzecie tej puli (64 proc.) przypadło na cztery państwa członkowskie: Hiszpanię (467 mln noclegów), Francję (443 mln), Włochy (429 mln) i Niemcy (420 mln). Wśród państw członkowskich Unii
Europejskiej Polska zajmowała 9. miejsce z łącz- ną liczbą 88,9 mln udzielonych noclegów. Wy-nik Polski był zbliżony do wyWy-niku Chorwacji (89,6 mln) oraz Portugalii (74,4 mln), a więc krajów mniejszych, ale uznawanych za typowe destynacje turystyczne, które znaczną część wartości swojej gospodarki czerpią z turystyki.
1.3. Ruch turystyczny w Polsce i w Europie
W 2018 r. we wszystkich państwach Unii Europejskiej udzielono łącznie 2,7 mld noclegów.
64 proc. przypadło łącznie na Hiszpanię (467 mln noclegów), Francję (443 mln), Włochy (429 mln) i Niemcy (420 mln)
500450 400350 300250 200150 10050 0
Turyści zagraniczni Turyści krajowi HiszpaniaFrancja Włoch
y
Austria Polsk
a Niderlandy
Niemc y
Grecja
Szwecja Chorw
acja Czechy Węgry
Portug
alia Belgia Dania
13
1. Konsumpcja, wydatki i podróże turystów
udzielonych noclegów oraz częściowo w Szwecji i Francji, gdzie proporcje te wynosiły odpowied-nio 74 proc. oraz 68 proc. Z kolei największy udział turystów zagranicznych w ruchu turystycznym do-
tyczył krajów uznawanych za typowe destyna-cje turystyczne, a więc Cypru (96 proc.), Malty (96 proc.), Chorwacji (93 proc.), Grecji (83 proc.), Austrii (71 proc.) oraz Portugalii (67 proc.).
W porównaniu z rokiem 2000 łączna licz-ba noclegów udzielonych w Polsce w 2019 r.
wzrosła o 82 proc., z czego największy wzrost dotyczył liczby noclegów udzielonych tury-stom zagranicznym (157 proc.), a mniejszy – licz- by noclegów udzielonych turystom krajowym (70 proc.). W 2018 r. przybyło do Polski 19,6 mln
turystów zagranicznych, z czego 7,1 mln sko-rzystało z noclegu w turystycznych obiektach noclegowych. 60 proc. wszystkich gości za-granicznych stanowili obywatele państw są-siednich, z czego największą grupą byli Niemcy (34 proc. wszystkich turystów zagranicznych) oraz Ukraińcy (10 proc.).
↘ Wykres 4. Noclegi udzielone turystom krajowym i zagranicznym w Polsce w latach 2000 i 2019 (w mln)
Źródło: Eurostat (2019a), GUS (2019b).
Turystyka polska jest zdominowana przez podróże krajowe, które w 2018 r.
stanowiły 80 proc. ruchu turystycznego. Podobnie jest w Niemczech, Rumunii, Szwecji i we Francji. Dominacja podróży zagranicznych dotyczy państw uznawanych za typowe destynacje turystyczne – Chorwacji i Grecji
100
50
0
Turyści zagraniczni Turyści krajowi
2000 2019
6,9 41,9
74,7
18,7